نگاهی به مشکلات ریشه ای آموزش وپرورش

نگاهی به مشکلات ریشه ای« آموزش وپرورش»(عباس فتحی مقدم)

مقدمه

در این مقاله کوشیده ام سیستم آموزش کشور عزیزمان ایران را در ابعاد مختلف مورد بررسی قرارداده و تا آنجا که اطلاعاتم یاری میدهد مطالبی را ارائه نمایم . البته با توجه به کم بودن سطح علمی ، و نداشتن تحصیلات دانشگاهی مربوطه ، مطمئنا خالی از اشکال نیست . و آنچه که دراین مقال آورده ام حاصل مطالعات و تجاربم در طول 24 سال خدمت در آموزش و پرورش بوده است. پیشاپیش از همه صاحب نظران و فرهنگیان فرهیخته پوزش می طلبم .

زیر بنای یک حرکت اصلاحی در آموزش وپرورش ایران تغییردر جهان بینی و فلسفه آموزشی حاکم بر آن است . آموزش و پرورش ما میزبان انسانهایی است که به لحاظ فکری و ذهنی متحول شده اند ،اما به لحاظ برنامه ریزی و اجرایی عقب نگه داشته شده اند. مهمترین مشکل آموزش و پرورش ما ، نوع نگاه آن به انسان و کم توجهی به تغییرات اساسی که در جهان ودر جامعه ی ما در زمینه ی نقش انسان در جامعه است، می باشد. که در ادامه به تفصیل به آن خواهم پرداخت.

معرفی

اینجانب عباس فتحی مقدم با شماره پرسنلی 26426690 در سال 1367 اول مهر ماه وارد دانشسرای مقدماتی تربیت معلم امام سجاد(ع) شهر هرند از توابع استان اصفهان شدم و در سال 71 دوره 4 ساله این مرکز را با موفقیت گذراندم .در همان سال مقارن با امتحانات پایانی در کنکور شرکت و در رشته جغرافیا با گرایش برنامه ریزی روستایی در دانشگاه پیام نور شهر وزوان قبول شده و 6 ماه بعد از شروع تدریس در روستاهای شهرستان نطنز ، در ترم بهمن همان دانشگاه مشغول تحصیل شدم .و در سال 77 موفق به اخذ مدرک کارشناسی در رشته مذکور شدم . از تجارب بنده حقیر طی دوره خدمتم تجربه تدریس در هر سه مقطع آموزشی اعم از ابتدایی (12سال) ، راهنمایی( 11سال) و متوسطه (2سال) و به سمتهای آموزگار ، دبیر علوم اجتماعی دوره راهنمایی ، دبیر جغرافیا در دوره متوسطه ، دبیر مطالعات اجتماعی دوره متوسطه و دبیر حرفه و فن در دوره راهنمایی بوده ام . شایان ذکر است اینجانب به دلیل همکاری و ارسال مقالات علمی و آموزشی و تالیفات مربوط به جغرافیا از سال 78 عضو دائمی و پیوسته انجمن علمی جغرافیای استان اصفهان بوده و در این رابطه تجربیات متعددی را کسب نموده ام و لذا هیچگاه از اشاعه آموزه های خود چه در اجتماع و چه در مدارس و حوزه ه های دانش اموزی دریغ ننموده ام. «امیدوار به عطای خیر از خدای منان»

تعاریف و دیدگاهها

سه مقوله ی «دانش ، یاد گیری ، تدریس » هر کدام تعریف خاصی دارد.

(ديدگاه صنعتي)

دانش عینی، دقیق و کمی است ،یاد گیری عمدتا تغییر رفتارمی باشد و تدریس نیز انتقال منفعلانه ی اطلاعات به دانش آموز توسط معلم است .و دانش آموز فقط در مقابل معلم پاسخگو است . اما در دیدگاه تکنولوژیکی واطلاعاتی، هر سه مقوله تعریف دیگری دارد.

(ديدگاه تكنولوژيكي):

دانش دقیق و کمی نیست بلکه ساخته شدنی است یعنی دانش آموز خودش نیز در یادگیری نقش دارد در حقیقت خودش بوجود آورنده ی دانش خودش است . انسان وقتی که خودش بوجود آورنده ی دانش خود باشد نسبت به آن متعهد و حافظ آن است . وآن دانش را به ازای دانش دیگر، تا دلایل قانع کننده ای پیدا نکند از دست نمی دهد. در چنین دیدگاهی یادگیری فقط تغییر رفتار نیست ، تغییر باور و بینش است تغییر دید گاه است البته تغییر رفتار بخشی از این یادگیری را تشکیل می دهد. وتدریس یک تعامل است چون انسانها می خواهند تصمیم گیری را یاد بگیرند . انسان قرن بیست ویکم، جبرا" انسان تصمیم گیرنده و انتخاب گراست و به همین دلیل مسئولیت پذیر است و چون خودش انتخاب کرده است نمی تواند مسئولیت عواقب را بر دوش دیگری بیندازد .

و اما مشکل آموزش و پرورش ایران کجاست ؟

حقیر دیدگاههای خود را در این خصوص در 5 موضوع یا مورد با استدلالهای کاملا شخصی و مبتنی بر تجربیاتم در دوره فعالیت خود در این سیستم اداری و بدون هیچگونه وابستگی فکری بر اندیشه های حاکم بر جامعه و نشات گرفته از افسوسهای مشترک خود و دانش اموزانی که سالهای تلاش و تحصیل خود را در مدینه امال دیگران (امالی بدون کارشناسی موثر)در ورطه تلاطم بازیهای حزبی سپردند ؛ این گونه به تحریر در می آورم.

1- عدم توجه نظام به آموزش وپرورش از نظر ( بودجه ، گزینش وزیر ، گزینش معلم ) : اگر به سازمان آموزش و پرورش با یک دید محدود، همانند وزارتخانه های دیگر مثل پست ،مسکن ومخابرات نگاه شود موجب می شود آموزش و پرورش در حد یک سازمان حمایتي ـ خدماتی تلقی شود . در حالیکه در تلقی های نهادمند جهت دهی ، تعیین فلسفه و اهداف آموزش وپرورش و تعیین معیارهای کلی مدیریت وکنترل « فراگردهای آموزشی» از مهمترین وظایف مسئولیت ها به حساب می آید. چه خوب بود این نهاد ارزشمند در قبال هر نیروی کاری که جهت استخدام در هر نهاد دولتی ، نیمه دولتی و خصوصی کلیه هزینه های وارده در تربیت و ساختن وی را از همان موسسه یا وزارت خانه دریافت می کرد تا حداقل دیدگاه همه سازمانهای کشور نسبت به این نهاد و رویکرد آنها به قشر معلم در جامعه متحول می شد .چرا که به نظر نگارنده معلمین همان صنعتگرانی هستند که تولید کننده علم و نیروی کارند.و هر صنعتی برای بقا و ارتقا خود نیاز اساسی به بازار فروش محصولات خود دارد.و ما هم از این قائده مثتثنی نیستیم.ما می توانیم همانند دیگر نهادهای جامعه در زمره نهادهای تولیدی و درامدزا باشیم و هرگز از طریق جلب حمایت از کلیه نهادهای کشور، در خصوص تامین بودجه اداری ، تجهیز و معاش نیروی کارمان اقدام نکنیم . «باشد که این پیشنهاد بگوش حکومتیان برسد و با تصویب قانونی در این خصوص هرچه زودتر عملیاتی شود»

بنده در خصوص پیشنهاد فوق معتقدم 2 هدف از اهداف اصلی سیستم آموزش و پرورش تامین و داشتن دغدغه در آن مورد منتفی می گردد.

1- ارضای مالی نیروی کار و فراهم نمودن زمینه های تحقیق و مطالعه کارکنان سیستم در راستای تربیت بهتر نیروی کار آینده کشور

2- تغییر در دیدگاههای عمومی جامعه نسبت به معلم و مدرسه و اهمیت دادن سازمانها به فارغ التحصیلان متناسب با سطوح علمی مختلف و در نتیجه ایجاد تلاش بیشتر در دانش آموزان برای کسب علم جهت جذب در بازار کار و ....... و اینکه دید موسسه مربوطه به نیروی کاری که هزینه آموزش او را پرداخته دیگر دید غنم پنداری زیر دست نیست و نتیجتا امید به آینده در نیروی کار ایجاد و انگیزه تولید و خدمت را در نیروی مربوطه افزایش و لذا ماحصل آبادانی و پیشرفت جامعه است

حال این دغدغه ماست و یکی از مشکلات اصلی اینجاست:

عدم حساسیت علمی و تخصصی به گزینش و انتخاب وزیر ، مدیران کل ، مدیران ادارات و در کل برنامه ریزان اصلی سیستم

در کشورهای پیشرفته خصوصا آلمان ، انجام پژوهش ها، نوشتن مقالات علمی در سطوح مختلف یکی از شرا یط احراز مقام معلمی است . اما در کشور ما حتی برای وزیر هم چنین شرایطی وجود ندارد و تنها چیزی که ملاک در انتخاب مدیران ارشد نیست تخصص و تجربیات است.

2- عدم توجه به مدیریت استراتژیک – این نوع مدیریت به دنبال قاعده مند کردن، اجرا و ارزیابی کلیه اقدامات و عملیاتی است .که سازمان را قادر می سازد آینده را دقیق تر و روشن تر ترسیم نموده و اهداف خویش را تحقق ببخشد .در کشور ما یکی از موانع تحقق اینگونه مدیریت ، وجود ساختار تمرکز گرا و بومی گریز اداری است . این نوع ساختار ریشه در تاریخ داشته است که از سپردن قدرت اجرایی و اختیار عملی به مناطق واهمه دارد. که نهایتا" دانش آموز انباشت مطالب درسی در ذهن خود را توهم می پندارد که باید شب امتحان از آن رهایی یابد. معلم تکرار ماشین وار مطالب درسی را وهمی می پندارد که سالها آن را درمخیله اش تحمل می کند، مدیر ماشین بخشنامه پراکنی است که از کثرت ، تنوع و غالبا بی ربط به آموزش و پرورش را اوهامی فرا روی خود می بیند که عمر حضرت خضر هم کفاف این اوهام زدائی را نخواهد داد. بدیهی است در چنین شرایطی مدرسه ای موهوم تلقی شود زیرا از کارایی درونی و بیرونی تهی میشود . افت تحصیلی که امروز گریبانگیر مدارس ماست ، تنها نیاوردن نمره ی موهوم معلمان نیست و در صد قبولی بالا نمی تواند حیثیت از دست رفته افت تحصیلی را اعاده نماید چرا که اگر در مقابل این افت تحصیلی خیز تحصیلی مطرح شود ، لاجرم این خیز فقط شکلی بوده و از ماهییت تهی است . اگر به کمک متغییرات تحصیلی، کارائی بیرونی آموزش و پرورش مورد سنجش قرار گیرد باید به دنبال کارکردهای آموزش وپرورش رفت که از جمله مهمترین آنها می توان به اجتماعی شدن یا جامعه پذیری نظر افکند . آیا آن دسته از افرادی که به رای متقن ما به سلامت از سیستم عبور کرده اند و با نمره ی بهتری هم قبول شده اند،کارکردجامعه پذیری وسایرکارکردها تحقق یافته است ؟

3- نگاه آموزش وپرورش ما ، به طور جدی انتخاب گری و مخیر بودن انسان را باور ندارد . به عبارتی مخیر بودن انسان را دیگری تعیین میکند در نتیجه فضا تاجایی آماده می شود که دانش آموز تحت آموزش به جایی که او انتظار دارد رسد . در صورتی که در متون سنتی ، مذهبی و ملی خود داریم که ، «رسد آدمی به جائی که به جزاز خدا نبیند » یعنی توانمندی این بشر آن قدر باید گسترش یابد تا بتواند مرتب به کشف نا شناخته ها بپردازد در حالیکه در نظام آموزشی ما مرتبا به دانش آموز و معلم گفته می شود چه بگوید ،چه نگوید، چگونه انتخاب کند ، چگونه برنامه ریزی کند، چگونه ارزشیابی کند وچگونه در مقابل دیگران پاسخگوباشد .

4- فضای تربیتی مدرسه و خانواده که تقربا یکسان است نمی تواند اقتدار را از رسانه ها به ویژه از تلویزیون باز پس گیرد . که این امر موجب بروز مشکلات عدیده ای خواهد شد و باید چاره اندیشی گردد.

5- اصلاحات نظام آموزش و پرورش باید از دبستان آغاز شود نه از دبیرستان ! آیا تاکنون چقدر به این مسئله توجه شده است ؟ آیا دید گاه سازمان، به آموزگاران ابتدائی همانند دبیران دبیرستان هاست؟

در نهایت باید توجه شود که آموزش و پرورش زایده ای بر جامعه نیست ، تا آموزش وپرورش تولید گر نشود تا از درون خود تحول دیدگاهی،تحول ساختاری و تحول زیر بنائی پیدا نکند صحبت کردن از اصلاحات سیستم آموزشی ، بی فایده خواهد بود. به امید روزی که تحول ساختاری و زیر بنائی در نظام آموزشی ما ایجاد شود.

تحولاتی که لازم است در سیستم آموزش و پرورش صورت گیرند

بارزترین خصوصیات عصر حاضر را می توان ایجاد تغییرات وتحولات شگرف ومداوم درطرزتفکر ایدیولوژی ، ارزش های اجتماعی ، روش های انجام کار و بسیاری از پدیده های دیگر زندگی دانست.

به همین سبب امروزه مدیران با مراکز آموزشی پر از ابهام ، پویا و در حال تحول روبرو هستند.

در این مقاله سعی شده ضرورت واهمیت تحول در سازمان آموزش وپرورش به تصویرکشیده شود.در این راستا ازبیانات ارزشمندمقام معظم رهبری که برخاسته ازنگرش وانتظارات ومطالعات ایشان است و مصوبات شورای عالی آموزش وپرورش ونگاه صاحبنظران به این موضوع،بهره برداری شده است.

مفاهیم تغییر ،تحول ،نوآوری وتفاوت آن ها:

درتعریف تغییر گفته شده است تغییر،دگرگونی هر چیزی است که با گذشته اش تفاوت داشته باشد و نوآوری اتخاذ ایده هایی برای سازمان جدید است.بنابراین تمام نوآوری ها می توانند منعکس کننده یک تغییر باشند؛ اگرچه تمام تغییرها نوآوری نیستند.(آقایی فیشانی،1377، 26)تحول یعنی فرایند ذوب شدن اندیشه ها ،باورها ورفتارهای سنتی وتثبیت ارزش های نوین واستقرار نظام های جدید. تحول یعنی منطبق کردن سازمان ها با آخرین پدیده های روز( Rosabeth Kanterاینترنت )

سازمان های نوآور، معنا ومفهوم تغییرو نوآوری وتحول در سازمان ها از نگاه صاحبنظران:

سیستم آموزشی نوآور ، سیستم هایی هستندکه نسبت به تغییرنیازهای ذی نفعان ، تغییرمهارت های رقبیان ، تغییر روحیه افراد جامعه واکنش نشان داده ، در شکل و نحوه تولیدات خود(دانش آموزان و علم) تجدید نظرمی کنند و خود را متحول سازند . تغییر در سیستم آموزشی فرایند تحول ودگرگونی است که در رفتار ها ،ساختارها ،خط مشی ها ،منظورها یا بروندادهای پاره ای از واحدهای مراکز آموزشی رخ می دهد.(اقتباس از هنسن ،1370 ،330)با توجه به نزدیکی ومشابهت مفاهیم نوآوری وتغییردربسیاری ازمنابع ومتون علمی،این دو واژه اغلب مترادف درنظرگرفته شده است"الوین تافلر"معتقد است محورموج سوم راخلاقیت ونوآوری تشکیل می دهد.(آقایی فیشانی ،1377،ص پیشگفتار)

ضرورت و عوامل ایجاد کننده تحول:

ضرورت تحول را علاوه بر عوامل تاثیر گذار آن ، در بالندگی وبهبودی سیستم آموزشی کشور ، بهبود در کیفیت زندگی نیز می توان یافت. سیستم آموزشی هرکشور تحت فشارعوامل متعددی همچون؛ پیچیدگی وقایع ، سرعت پیشرفت فناوری، افزایش رقابت چشمگیر در ارایه خدمات وتولیدات و نیاز طبیعی و درونی انسانها در مجموعه نظام هستی،قراردارند.این عوامل سیستم های مربوطه را درمقابل تغییروتحول خلع سلاح نموده وآنان راواداربه پذیرش وبرنامه ریزی جدی می کند.

چگونگی ایجاد تحول در سیستم آموزشی

1) تعیین اهداف تحول؛

تحول درپی تعیین اهداف آن قابلیت برنامه ریزی واجرامی یابد. پس ازآن سنجش واندازه گیری را ممکن می سازد. تحول نمی تواندبه صورت خود بخودی وتابعی از متغیرهایی چون حوادث و پیشامدها و خواسته و ناخواسته،آغازشود. اهداف تحول بایدبا چیستی وچرایی روشن وشفاف،واقعی،قابل اندازه گیری درمحدوده زمان،مدون وقابل انعطاف باشد.دراینجااین پرسش هامطرح می شودکه چرا سیستم آموزشی نیازمندتحول است؟این تحول چگونه و توسط چه کسانی انجام می شود؟ا هداف آموزش وپرورش از تحول چیست؟آیا تحول در آموزش وپرورش منطبق برواقعیت های موجوداست؟درچه فرایندزمانی اتفاق می افتد؟و....

2) توجه به نیاز درونی سیستم آموزشی

نیازدرونی سیستم آموزشی ،زمینه سازضرورت تحول می شود.تغییر وتحول نمی تواند صرفاً تجویزی و با صدور دستورالعمل قابلیت اجرایی یابد . البته می توان با وضع قوانین و مقررات وترسیم مسیر حرکت از طریق دستورالعمل ها زمینه حرکت قانونی تحول را هموار نمودکه این شرط لازم است ونه کافی .

3) تبدیل مشکلات وتهدیدها به فرصت؛

هنر آموزشگاههای پیشرونده تبدیل مشکلات به فرصت است . چرا که این آموزشگاهها از مشکلات موجود در مسیر تحول استقبال کرده و آن ها را با دانش و درایت مدیریت کلاس درس و استوار بر دانسته های وی و دانش آموزان به فرصت تبدیل می کنند.

تحول ،نیازمند مدیریتی مدبرانه ، بادانش توام باانگیزه وتلاش پی گیر است.معلمانی که فرصت آفرین اند،نه فرصت سوز ویا منتظر فرصت ،که این انتظار شایدبه ثمر نرسد.

4) جلب همدلی ،همراهی ، همفکری وهمکاری تمامی اعضاءکارکنان مدارس

تحول؛ همدلی، همراهی، همفکری و همکاری تمامی اعضاء سازمان را می طلبد.چراکه تغییر در دانش ، نگرش ،باورها و اندیشه های نیروی انسانی درمدارس ،مقدمه ایجادتحول ورکن اصلی تحول نیروی انسانی است. نیروی انسانی نه تنها از عوامل تحول در مراکز آموزشی که از اهداف آن نیز هستند. ایجاد تحول در نیروی انسانی ،زمینه ساز برنامه های تحول پایدار ومستمر است.

5) مدیران جلودار والگوی عملی تحول ؛

مدیران به عنوان یکی ازمهمترین عوامل تحول ، دارای نقش های متعددی در اجرای برنامه های تحولی هستند.به همین دلیل همانطورکه می توانند با پشتیبانی ،حمایت وهدایت برنامه ، نقش پیش برنده داشته باشند ،قادرند در زمره مهمترین موانع اساسی بازدارنده نیز قرار گیرند. مقام معظم رهبری در بیانات خود در دیدار وزیر و مدیران آموزش و پرورش سراسر کشور در سال 86 ،از تحول به عنوان یکی ازاساسی ترین واصولی ترین مطالبی که درزمینه آموزش وپرورش ممکن است مطرح شود، یاد کردند."تحول یک کلمه است ،لکن درپشت این وجود لفظی ، درپشت این کلمه یک دنیا کارنهفته است.اولاً؛ این کارچیست؟ ثانیاً با چه هدفی این کارها قرار است انجام گیرد؟ثالثاً چگونه این کارها انجام گیرد؟ پاسخ این سه سوال ، یک عمر کار است. ما همه اینها را در زیر کلمه تحول قرار می دهیم و می گوییم ؛تحول."

درپاسخ به سوالات مطرح شده ازسوی ایشان(مقام معظم رهبری) ، می توان بطور کلی تحول را به شکل زیرتقسیم نمود:

طبقه بندی سطوح تحول در آموزش و پرورش

1) تحول در ساختار

ساختار شامل مسایلی نظیر تقسیم بندی کار ، حوزه یا قلمرو کنترل و طرح های مختلف سازمانی است. منظور از ساختار، سازمانی است که سازمان کارها را به صورت رسمی تقسیم بندی ،طبقه بندی، گروه بندی و هماهنگ می کند. عوامل تغییر در طرح سازمانی تغییراتی داده و یک یا چند مورد از عوامل اصلی را تغییر دهد. مقام معظم رهبری در فرازی دیگر از فرمایشات خود به ساختار و تشکیلات آموزش وپرورش پیش از انقلاب اسلامی و پس از آن چنین اشاره فرمودند:"نظام آموزش وپرورش ما یک نظام غرب زده ، تقلیدی ، مبتنی بر باورها و مبانی پذیرفته در اروپا بود. حالا یکی بلژیک را ترجیح می داد،یکی انگلیس را ترجیح می داد،یکی فرانسه راترجیح می داد ، بالاخره مربوط به آنها بود.در بخش های مختلف اداری و تشکیلات دولتی ما ، این محسوس بود. آموزش وپرورش هم عیناً به همین کیفیت شکل گرفت و همینطور ماند."ازفرمایشات ایشان اینگونه می توان برداشت کرد که آموزش وپرورش در بخش ساختاری ، نیازمند تغییر و تحولات بنیادین و اساسی است.

2) تحول در فناوری

امروزه بیشتر تغییرات فناوری ،حول محورارایه دستگاه های جدید ، ابزارنوین خودکار کردن دستگاه ها با بکارگیری رایانه های پیشرفته دور می زند. اغلب عوامل رقابتی یا نوآوری های صنعتی ایجاب می کند که عامل تغییر ، روش های عملی ،ابزاریا دستگاه های جدید را عرضه کنند. از طرفی با گسترش رایانه در این سالها شاهد تغییرات فناوری به صورتی گسترده هستیم.درراستای ایجادتحول در نظام آموزش وپرورش و بکارگیری فناوری پیشرفته، شورای عالی آموزش وپرورش سند فناوری اطلاعات و ارتباطات رادرجلسه 747 مورخ1/3/86 ازتصویب گذرانده است.در این سند نهادآموزش وپرورش به عنوان موثرترین دستگاه آموزشی وتربیتی کشور در تحقق اهداف و زیر ساخت های امور فرهنگی،علمی وفناوری مورد نیاز در افق چشم انداز ،خود نیازمند تحول و دگرگونی واصلاح در جهت کسب توانمندی های لازم برای ایفاء ماموریت های محوله ، است.در بخش دیگری از این سند چنین آمده است:"از جمله فرصت ها و امکانات پیش روبرای سرعت بخشی وشتاب دهی در جهت بازسازی نظام آموزش وپرورش وتحول در فرایند یاددهی ،یادگیری ،استفاده از پدیده فناوری اطلاعات وارتباطات است که باید به عنوان یکی از مهم ترین راهبردهای دست اندرکاران آموزش وپرورش کشور باشد." همچنین این مصوبه ،نقش جایگاه فناوری اطلاعات وارتباطات را موثر در عدالت آموزشی وتوسعه می داند.

3) تحول در افراد یا به عبارتی نیروی انسانی

مهمترین سطح تغییروتحول درسازمان ها،درجهت افزایش اثربخشی برنامه ها،تغییراتی است که در نگرش ،بینش و رفتار اعضای سازمان رخ می دهد.دراین خصوص مقام معظم رهبری درجمع روسای مناطق آموزش وپرورش کشور فرمودند:"ما می خواهیم آن کسی که از آموزش وپرورش خارج می شود بعد از سیزده سال انسانی باشد با برجستگی های اخلاقی ، برجستگی های فکری ومغزی و باتدین، یک چنین انسانی می خواهیم.

ازنظراخلاقی: انسانی باشد شجاع،خوشخو،خیرخواه، خوش بین،امیدوار،بلند همت،مثبت درقضاوت ها و سایرخصوصیات اخلاقی ای که برای یک انسان مطلوب،شمادرنظرمی گیرید.

ازلحاظ خصوصیات فکری: خلاق،پرسشگر،اهل فکر،نوآوری،مایل به ورود در وادی مجهولات وصاحب فکر.

ازجنبه رفتاری:آدم منضبط،قانون شناس.ماچنین موجودی می خواهیم،آیامی شودچنین موجودی را تربیت کرد؟ البته،البته که می شود.درست است که انسان ها یکسان نیستند،درست است که ژنها گوناگون و موثرات گوناگون خلقتی ،آدم ها را با اختلافاتی به وجود می آورد؛اما به طور معمول وعام ،همه انسان ها نقش پذیرند."در این راستا شورای عالی آموزش وپرورش درچارچوب ماموریت های قانونی خود ، درجلسه747 مورخ29/2/79اهداف دوره های تحصیلی رامصوب نموده است که وزارت آموزش وپرورش با برنامه ریزی مناسب درجهت تحقق این اهداف،قادر خواهد بود انسان مورد نظراسلام را تربیت نماید.

"مدیران امروزی درایجاد تحول سازمانی با دو مساله اساسی روبرو هستند:

مساله اول این که چگونه نیروومنابع انسانی خودرادرجهتی توسعه دهند که بهتربتوانند با تغییرات و تحولات محیط هماهنگ شوند

.مساله دوم این که چگونه نیرو ومنابع انسانی سازمان را در جهتی هدایت کنندکه ضمن تحقق اهداف سازمان وانجام ماموریت های سیستم ، نیازهای کارکنان نیز تامین شود."(پارسا،مقاله،1386 )

مدیریت تحول نیروی انسانی:

نقش مدیریت درتحول سطوح سازمانی به منظورتوسعه حایز اهمیت است.مدیریت و رهبری هوشمندانه ازگذشته دوراهمیتی بنیادین درساختار سازمانی داشته است.درقرن اخیربه منابع انسانی به عنوان عنصری هوشمندتوجه شده است که با مهارت وخلاقیت خود نقش اساسی ایفا می کند.نیروی انسانی کارآمد دریک کشورجزوسرمایه های ارزشمند به شمار می آید. ایجاد انگیزه های کاری و بروز خلاقیت و نوآوری به شیوه مدیریت مدیران هر سازمان بستگی دارد. به وجودآوردن محیط کاری مناسب ، بهبود روابط انسانی درمحیط کار،کم شدن استرسها،ارزش گذاری برای فکرها،از شیوه هایی است که مدیریت تحول گراباید اعمال کند. توجه به ابعاد کیفی آموزش وپرورش دربرنامه ریزی ها و وضع مقررات،تاثیرقابل ملاحظه ای در رشد وتربیت مدیران موردنیاز جامعه دارد.باز بینی وبررسی مصوبات وپیشنهادهای رسیده ازبخش های مختلف درشورای عالی آموزش وپرورش ، با رویکرد فرهنگی،تربیتی زمینه ساز ارتقاءکیفیت درآموزش وپرورش وتقویت نگرش تحولی خواهد بود. تصویب خط مشی های آموزش وپرورش درموضوع عدالت آموزشی، روابط وهمکاری های بین الملل،تصویب راهنماهای برنامه درسی دروس مختلف دردوره های تحصیلی، موید نقش کلیدی شورای عالی آموزش وپرورش در ایجاد ومدیریت تحول است.

نتیجه گیری بحث:

عوامل تسهیل کننده فرایند نوآوری : با اینکه نتیجه نو آوری وتغییر موفقیت آمیز است ؛اما علی رغم اهمیت آن در فرایند رشد و توسعه تمدن بشری ،تغییر در فعالیت های انسانی به سادگی صورت نمی گیرد . از آنجایی که شناسایی عوامل تسهیل کننده تحولات آموزشی ،همچنین موانع وعوامل مقاومت کننده در برابر آن ، می تواند در هدایت ومدیریت صحیح واصولی فرایند نوآوری وتحولات آموزشی توسط مدیریت آموزشگاه موثر باشد."یکی از مهمترین عوامل تسهیل کننده وتقویت توان نوآوری وخلاقیت در آموزشگاه ها ، ساختار مناسب وتشکیلات متناسب با اهداف موردنظراست؛ به طوری که ازدیدگاه صاحبنظران مختلف، ساختار سازمانی مناسب پیش فرض برای موفقیت ونوآوری وتغییردرسازمان است"(نژادایرانی،1376،7)تافلر در باره بوروکراسی اداری می نویسد"امروزه تغییرات بسیارسریع به تصمیمهایی همانقدرسریع نیازدارد ؛ اما منازعات قدرت، نظام های اداری رابه طریق رسواکننده ای کند میسازد. (تافلر1370 ،306) درهمین رابط "دفت" نیزیکی ازسه ویژگی مهم ساختارسازمان های موفق باعدم تمرکزساختاری به منظورتشویق افراد به خلاقیت می داند.(دفت ،1374 ،961 )

اجتناب از دام های نوآوری وتحول:

رهبران تحول در نوآوری با سه دام مواجه خواهند شد وآنها آنقدر جذاب هستند که ممکن است رهبران مکرراً در دام یک ویا هرسه آنها بیفتند:زمانی که دنبال راههای نوآوری هستید،اولین دامی که بایدازآن اجتناب کرد1- موقعیتی است که سازگار با واقعیت های استراتژیک ندارد. حتی اگر نوآوری به شکست منجرنگردد همانطورکه معمولاً اتفاق می افتد- همیشه مستلزم کوشش وتلاش زیاد،پول وزمان است 2- دومین دام گیج کننده نوآوری،نوظهوربودن است.آزمایش یک نوآوری باعث خلق ارزش می شود.نوظهور بودن فقط سرگرمی ایجاد می کنند. مدیریت مکرراً بدون هیچ دلیلی به جای انجام کارهای روزانه مشابه و خسته کننده ، احترام به نوآوری می کند و نکته این نیست که آیا ما آن را دوست داریم؟بلکه این است که آیا می شود با آن خود را مطرح نمود و اولیا دانش آموزان برای آن پول خواهند داد؟ 3-سومین دام گیج کننده مربوط به حرکت وعمل است. معمولاً زمانی که یک محصول ،خدمت یا فرایند سود آوری نباشد بایستی کنار گذاشته شود و یا سریعاً تغییر کند.مدیریت،سازماندهی مجدد انجام می دهدکه اغلب برای اطمینان مورد نیاز است.سازماندهی مجدد به تنهایی یک حرکت است وجایگزین عمل نیست. فقط یک راه برای اجتناب از دام های فوق یادشده ویا نجات شخصی که دریکی ازدام ها گرفتار شده است وجود دارد وآن"سازماندهی پیش ازتصمیم به تحول" است.

منابع مطالعاتی

این حقیر به دور از ریا کاری و فخر و چشم داشت از رئیس و مدیر بخشی از روند کاری خود را که ساخته و پرداخته تجربیاتم طی این دوره نسبتا طولانی تدریس است عارض داشته و با توجه به خدای بزرگ و ترس و خشیت او و پرهیز از هرگونه دروغ در جهت انتقال تجربیات آموزشی خود به همکارانم قلم به تحریر آنها سائیده ام که امیدوارم مورد توجه قرار گیرد. بنده حقیر با در نظر گرفتن روزانه حد اقل یک ونیم ساعت از وقت خود جهت مطالعه ،در برهه های مختلف و در زمینه های مختلف مسائل و مشکلات فراگرد آموزش و پرورش ،اجتماعات انسانی ، مذاهب و گرایشات دینی مختلف ، تاریخ و تمدن ،روشهای آموزش و تدریس ،جغرافیا و مسائل مربوط به آن که به نحوی در آموزش و پرورش موثرند و ..... را بررسی و تجزیه و تحلیل نموده ام و همواره با اتکا به خدای متعال و بهره گیری از علوم مختلف ، بدون هیچ چشم داشتی و فقط در راه رضای خدا و ارضا دانش آموزانم و معمولا بدور از هیاهوی ناشی از نارضایتی های شغلی همکاران و خود و بازیهای سیاسی دخیل در اداره، مدارس و نهایتا در حد مجال و توان خود و دانش آموزانم در جهت اشاعه آموخته هایم و ارشاد فرزندان امروز و کارگزاران فردای جامعه ام از هیچ کوششی دریغ ننموده و همواره خود را رها از قید و بند های اداری در جهت نیل به اهدافم برای ساختن ایرانی سرافرازتر؛ علم و ادب ،فرهنگ و تمدن ، زندگی و جامعه پذیری و همه و همه را در تدریس خود تلفیق نموده و جزا و عقاب عملکرد خود را همیشه از خدای بزرگ طلب کرده ام .امیدوارم که مورد قبول حضرت حق قرار گرفته باشد.

مطالب و راهکارها و مسایل ارائه شده در نوشته حاضر مرهون مطالعه کتب و مقالات قید شده در ذیل است که همین اواخر توجه بنده را جلب نموده و در یک مدت تقریبا کوتاهی این منابع را در آرشیوهای مختلف قابل دسترس اعم از کتابخانه های عمومی و مدارس و کتابخانه های دیجیتالی تهیه و مطالعه نموده ام.لذا در موارد استناد شده در متن عینا از منبع منتقل شده است.

الف کتاب ها

1 - آقایی فیشانی تیمور 1377 خلاقیت ونوآوری در انسان ها وسازمان ها چاپ اول تهران نشر ترمه

2-دفت ریچارد ال 1374 تئوری سازمان و طراحی ساختار ترجمه علی پارساییان و سید محمد اعرابی جلد دوم تهران موسسه مطالعات وپژوهش های بازرگانی

3- دیوید فردآر 1382 مدیریت استراتژیک ترجمه دکتر علی پارساییان و سید محمد اعرابی چاپ پنجم دفتر پژوهش های فرهنگی

4- رابینز استیفن 1376 مدیریت رفتارسازمانی ترجمه ترجمه دکتر علی پارساییان و سید محمد اعرابی جلدسوم موسسه مطالعات وپژوهش های بازرگانی

5- سرمد غلامعلی 1380 روابط انسانی در سازمان های آموزشی چاپ دوم

6- سنجری احمدرضا 1379 آموزش عاملان تغییر دو مدل ترکیبی از تئوری وعمل ماهنامه تدبیرشماره 104

7- شیرازی علی 1373 مدیریت آموزشی مشهد انتشارات جهاد دانشگاهی

8- نژادایرانی فرهاد 1381 مدیریت خلاقیت ونوآوری در سازمان های آموزشی ارومیه پیک سبحان

9- هنسن مارک 1382 مدیریت آموزشی و رفتارسازمانی ترجمه محمدعلی نایلی اهواز دانشگاه شهید چمران

ب مقالات

1- دراکر پیتراف 1386 رهبران تغییر ترجمه حمید رحیمیان بانک مقالات فارسی

2- مقام معظم رهبری 1386 بیانات درجمع روسای مناطق آموزش وپرورش

3- موید نیا فریبا 1385 مدیریت ورهبرتحول ماهنامه علمی آموزشی تدبیر فروردین شماره 167

و اما یک خاطره

بنده حقیر همیشه بر یک اصل در آموزش جغرافیا ،متفق با نظریات بزرگان این علم گسترده وبنا به مواردی که ذکر گردیده مادر علوم ، و از نظر ماهیت اولین علمی که انسان را به خود مشغول کرد و با این دیدگاه که همه ما و پدران و مادران نیز معلم جغرافیا هستند ؛چرا که همه در شناخت محیط اطراف و جهانی که در آن زندگی می کنیم فرزندان خود را آموزش می دهیم . معتقدم که باید در آموزش این علم همانگونه که در کتاب سوم راهنمایی آمده باید کفشهای خود را گٍلی کرد . در مورد آموزش عارضه کواستا و ویژگی های آن بارها در کلاس درس بحث و گفتگو شده بود .اما هرگاه راجع به آن سوالی می شد هیچ یک از دانش آموزان پاسخگو نبودند . لذا تصمیم گرفتم این بار ایده آموزشی خود را با هماهنگی مسئولان عملی سازم و با یک گردش علمی بسیاری از پدیده های جغرافیایی را از نظر شکل و ویژگی آموزش دهم . با حمایت مسئولان و استقبال دانش آموزان طی یک گردش یک روزه با اهداف آموزشی و تفریحی مشکل به کلی مرتفع شد . آنگونه که هنوز پس از گذشت چندین سال از آن دانش آموزان آن دوره هر بار که همدیگر را می بینیم بعضی از پدیده ها را تعریف و یا ویژگیهای آنها را برای یادآوری آن روز به یاد ماندنی ؛ به زبان می آورند. توجه به این نکته را یاد آور می شوم که در صورت امکان حتی المقدور کلاس های درس جغرافیا را در محیط طبیعی برگزار نمایند. آن چیزی که برای ما هرگز میسر نشد.

حاصل این شیوه آموزشی 2 موضوع مهم است : 1 – موفقیت در آموزش مباحث درسی 2 – دوستی و رفاقت با دانش آموز که زمینه ساز بسیاری از یادگیریها ست .

باتشکر از دبیر محترم برادر عباس فتحی مقدم

نگاهی به مشکلات ریشه ای آموزش وپرورش

مطالب مشابه :

شیوه نامه نقل و انتقالات درون استانی

دســـتورالعمـــل مـــالي مـــدارس

شرایط نقل وانتقالات خارج استان (استان مرکزی)اعلام شد.

قابل توجه متقاضيان نقل و انتقالات اضطراري داخل استان

بخشنامه رتبه خبره وعالی1394

نگاهی به مشکلات ریشه ای آموزش وپرورش