نگارش زبان ترکی باالفبای لاتین

مقدمه :  ازديربازنگارش زبان تركي درايران بااستفاده ازرسم الخط الفباي عربي(فارسي) انجام شده و هم اكنون نيز انجام می شود و اين متون همواره به قلم تركان  به تحريردرآمده است و خوانندگان آنها نيز ترك زبان بوده و هستند، تلفظ صجيح اين متون براي فارسي زبانان اغلب نه تنها مشكل بلكه غيرممكن است. از طرفی ازآنجا كه درزبان تركي صداهايي وجوددارند كه دررسانه هاي نوشتاري نمي توان آنها راباحروف الفباي عربي(فارسي) با علائم اعراب و سجاوندي نشان داد و اين علائم حتی درنگارش کلمات ترکی بعلت وجود قانون هماهنگي اصوات، بكارگرفته نمي شوند، لذا براي تلفظ صحيح كلمات، آواشناسی بدون فایل صوتی و دررسانه نوشتاری و دربسیاری مواردي ديگر چون ، روند مدرنتيه در زبان و املا کلمات و اتوماتیک سازی خط، ايجاد املا و اورتوقرافي تماما فونئتيك و رهایی از قواعد املا زبانهای بيگانه دیگر، بزبان ترکی و با رسم الخط لاتين نگارش مي شود.

مشکلات استفاده از الفبای عربی برای نگارش زیان ترکی

استفاده از الفبای عربی مشکلات فراوانی را برای زبان ترکان ایران ایجاد کرده است که این خود دلیل اصلی انحطاط فرهنگ و تمدن آنهاست.

از آنجا که زبان نعمتی از نعمات خالق جهان است توجه نکردن به آن و یا نابود کردن زبان یک ملت خود کاری غیر انسانی و برخلاف قوانین الهی می باشد .

ازجمله ی مشکلاتی که استفاده از الفبای عربی یرای زبان نرکی به وجود آورده است می توان به موارد زیر اشاره کرد :

 1 -  برای نوشتن هر زبانی باید از الفبایی استفاده کرد که خواندن و نوشتن آن را تسهیل کند و ابهامات یادگیری آن را کاهش دهد . بطور مثال در کشور چین به علت استفاده از الفبایی مشکل که دارای حروف بسیار زیاد است و شکل نوشتاری آن نیز سخت می باشد  ،  آمار بی سوادی بسیار بالایی دارد .

 2 - در ترکی حروف صدا دار 9 حرف می باشد درصورتی که حروف صدا دار الفبای عربی 6 حرف بوده و برای رفع کمبود های حروف موجود ما باید برای ادای یک آوا چند حرف را باهم  ترکیب کنیم که این نوشتن و ابهامات املایی بسیاری برای زبان ما بوجود می آورد .

 3 -  در زبان ترکی حروف بی صدا همانند زبان عربی دارای تعدد شکل نوشتاری  نمی باشد یعنی در زبان ترکی فقط یک نوع شکل نوشتاری برای حروف ( س ، ص ، ث ) ، ( ط ، ت ) ، ( ز ، ذ ، ض ، ظ ) ، ( ه ، ح ) و( ای ، ی  ) و ..... وجود دارد . این خود یکی از عوامل ایجاد ابهام در نوشت ، یادگیری و خواندن می باشد .

 4 -  اصولا برای هر آوا باید یک حرف استفاده شود و یکی از مشکلاتی که به برخی از زبان های غیر التصاقی می گیرند استفاده از چند حرف برای ادای یک آواست که در صورت استفاده از الفبای عربی این مشکل نیز به وجود می آید .

 5 -  به علت وجود قانون هماهنگی اصوات در زبان ترکی باید حروف صدا دار هر هجا از هجای قبلی خود پیروی کند و از طرفی بخاطر مشکل بودن استفاده ی علامت های اشاره ی فتحه و کسره و ضمه و تشدید در موقع تایپ با کامپیوتر الفبای عربی مشکلات عمده و اساسی دیگری را در خواندن و نوشتن به وجود می آورد که اصل پیشرفت زبان به طرف ساده تر شدن را زیر سوال می برد .

 6 -  امروزه حدود 95 درصد ملل ترک و بیش از نیمی از جهان از الفبای لاتین بطور مستقیم برای نوشتن زبان مادری و غیر مستقیم برای نوشتن زبان دوم  استفاده می کنند از طرفی  کل جهان برای نوشتن زبان بین المللی ( انگلیسی ) از الفبای لاتین استفاده می کنند که ما برای استفاده از منابع علمی دیگر ملل ترک زبان و جهان مجبوریم که در هر صورت از الفبای لاتین استفاده کنیم .

 7 - الفبای لاتین باعث جلوگیری از ورود کلمات بیگانه به زبان ترکی می شود ( دلیل اصلی ورود کلمات بیگانه به زبان ترکی و پایین آمدن درصد خلوص آن استفاده از الفبای عربی می باشد ) و از طرفی از اعمال تحریف در زبان ترکی جلوگیری می شود و از این طریق می توان درصد خلوص زبان ترکی را بالا برد و حداقل از نفرین ها ی گذشتگان و بدنامی در بین نسل آینده بدور ماند .

 

نگارش زبان ترکی بارسم الخط الفبای  لاتین

چون سیستم نوشتاری لاتین، یک سیستم نوشتاری مدرن و به روز است و یک تناظر یک به یک بین صداهای ترکی و حروف وجود دارد که درکمتر سیستم نوشتاری دیگر این ویژگی را می توان یافت. هم اکنون اکثر زبانهای ترکی از الفبای لاتین استفاده می‌کنند یا درحال تغییر خط رسمی خود به لاتین هستند.

ازطرفی دیگر، بنا به دلایلی بسیار، الفبای لاتین(نه انگلیسی) از الفباهای دیگر(بخصوص عربی) سریعتر فراگرفته می شود و خواندن و نوشتن به آن راحت تر است. خصوصاً این خط برای ترکی که درآن تعدد اصوات موجود است مناسبتر می باشد؛ و درسالهای اخیر تلاشهای زیادی برای ایجاد خط مشترک لاتین ترکی صورت گرفته ‌است.

درپست سیر مراحل تکامل خط نتیجه گرفتیم که الفبای خط دربعضی زبانها بیشتراز مرحله کلمه نگاری تکامل نیافته اند. و سیستم نوشتاری بعضی زبانها مانند عربی( فارسی) تکاملشان در گذر ازمراحل تبدیل هجا (سیلاب) نگاری به الفبا نگاری کامل، متوقف مانده است، و بطور کامل الفبا نگار نشده است.

 ازطرفی همه زبان ها در سیستم الفبا نگاری، براي مشخص و متمايز کردن لغات و کلمات از يکديگر نیاز به حروف و صداهای باصدا (مصوت) و بي صدا (صامت) هستند. درالفبا نگاری صداهای صامت و مصوت هر دو نشان داده می شود. در سیستم نوشتاری عربی( فارسی) ، تنها صامت ها نشان داده می شود، بطوریکه مثلا در کلمه "بعد" حرف "ب" نمایانگر فقط صدای صامت می باشد و قادر به نمایش صداهای مصوت(صدادار) نمی باشد و می تواند نشان دهنده هجاهای (آ) /ba/ ، فتحه( bə) /  کسره /be/ ضمه (بو) bo  باشد. اما الفبای لاتین که بطور کامل الفبا نگار شده است، و در آن هم صامتها و هم مصوتها نشان داده می شوند، اگر چه یک تناظر دقیق و یک به یک بین حروف و صداها وجود ندارد.

 زبان ترکی یک زبان کاملا سیستماتیک است و درآن 32 حرف(یازاچ)  لاتین وجود دارد که تقریبا هرحرف آن بیانگر یک صدا و هر صدا بیانگر یک حرف می باشد، و هرحرف بهمان صورتی که نوشته شده، خوانده می شود. ولی :

1- درزبان انگلیسی بعضا چندحرف بیانگر یک صدا می باشد.  مثل :  (ش = sh)  (چ = ch) و ...و تلفظ هرحرف بستگي به حروف مجاورآن در کلمه دارد، مثل حرف" t "در کلمه picture که بدلیل مجاورت خاص باحرف u بصورت "چ" تلفظ ميشود.

 2-  درزبان فارسی و عربی برای یک صدا چند حرف وجود دارد. بودن چندین حرف برای یک صدا در رسم الخط فارسی و عربی یکی از مشکلات هنگام نگارش زبان ترکی با این خط ها می باشد .بطور مثال صدای/ S / با سه حرف) س، ص و ث ) نشان داده می شود که درعربی این سه حرف دارای سه صدای متفاوت می باشد، درحالیکه در زبان فارسی این سه شکل همه درتمام بافت های زبانی و واجی به یک شکل تلفظ می شوند، همین طور چهار صدا برای Z ( ز – ض – ظ – ذ) وجود دارد که در عربی برعکس فارسی، این حروف مخرج و تلفظ های کاملا متفاوت دارند. از طرف دیگر یا وجود دو صدا برای T ) ت – ط ) سبب می شود که "اتاق" به دو صورت "اطاق" و "اتاق" نوشته شود. زبان ترکی به سبب تفاوتهایی که ازنظرتلفظ و نوع صدا ها با الفبای عربی و فارسی دارد و وجود صداهایی خاص چون : (خودم-Ö = Özüm) ، (عدد سه Ü = Üç) و (رعد و برق=ائیلدیریم = Ildırım= I) که در زبانهای عربی و فارسی وجود ندارند و نیز مشکلات فراوان دیگر نوشتن و خواندن زبان ترکی با آنهارا مشکل کرده است. برای برطرف کردن مشکلات نوشتاری به زبان ترکی علاوه بر الفبای عربی (فارسی) به همراه اعراب گذاری ازالفبائ لاتین و اشاراتی ازآن برای آموزش و آواشناسی و تلقظ صحیح کلمات ترکی دررسانه های نوشتاری بدون فایل صوتی و محاوره نیزاستفاده می کنند.

مثالهای زیر می توانند در لزوم بکار گیری الفبای لاتین راهگشا باشند:

  مثال1: (ü  = اوˇ) و  ( u= اوُ ).

دوز =Düz درمعنای درستکار، راست

دوز=Döz در معنی صبر بکن

دوز=Duz به معنی نمک

مثال2: (ö = اؤ) و ( o= او ) 

اول: بمیر /öl/

اول: شو /ol/

اول: نخست /avval/

درفارسی هر سه کلمه درمثالهای فوق به یک شکل (اول) و (دوز) نوشته می شود درحالیکه معانی کاملاً متفاوتی دارند.

 3- گذشته ازتفاوتهایی که بین زبان عربی (فارسی) و ترکی ازنظر ریشه و شاخه زبانی و طبقه بندی زبانی وجود دارد چطور می شود این دو صدا را درالفبای عربی( فارسی) نشان داد؟ از این گذشته ترکی با داشتن این نوع صداهای مصوت ویژه و قرار گرفتن در رده زبانهای پیوندی به سیستم نوشتاریی نیاز دارد که مصوتها را به صورت جداگانه نشان داده و خواندن کلمات طولانی را تسهیل کند. به عبارت دیگر زبان ترکی زبان پیوندی است. یک زبان پیوندی زبانی است که که درآن کلمات به صورت رشته ای طویل ازفرمها هستند که به هم می پیوندند. به بیان فنی تر در این گونه از زبانها، وندها و تکواژهای مختلف ممکن است به بن یک کلمه پیوسته و به آن معانی مختلف یا مقوله های دستوری متفاوت اضافه کند. مثالهای زیر مساله را بیشتر روشن تر می کند:

1) sevinmediģimden=sevin + me+diģim + den

2) hatIrlIyorum =hatir + liyor+ um

3) vereceksiz

4) güldörecidim

 دراین مثالها، با توجه به شکل نوشتاری لاتین و عربی آنها، بخوبی پیداست که برای اشکال عربی، تلفظ و اشکال نوشتاری متفاوتی را می توان ارائه داد، چرا که فقط صامت های را نشان میدهد. امّا درنسخه ی لاتین به علت اینکه علاوه بر صداهای صامت، مصوت ها را هم نشان می دهد، تنها یک تلفظ و یک شکل نوشتاری قابل تصور است که این دقت در این خط را در مقایسه با خط عربی نشان می دهد. شکل نوشتارعربی شماره ی 4 نشان می دهد که می توان «گ» کلمه اول را بصورت «گو» هم نوشت. درتلفظ شکل عربی مثال 4 می توان کلمه را با این هجاها شروع کرد:

gol – göl – gal – gel – gul.

خط فعلی لاتین ترکی با لهجه آذربایجانی از 32 حرف (یازاچ)  و یک حرکت (' = ع) تشکیل شده که دارای 9 حرف صدادار است که این تعداد حرف صدا دار درسایر خطوط، وجودندارد. این خط بجز 3 حرف اضافه (ə،q،x) یعنی ( اَ، ق، خ) و یک حرکت اضافه (با علامت ' برای تلفظ حرف ع )، هیچ تفاوتی با خط ترکی با لهجه ترکیه ندارد .

32حرف(یازاچ) زبان ادبي تركي و معادل حروف عربی (فارسی) و لاتين آنها که درترکی کاربرد دارند بصورت جدول زیراست.

 در زیرنگارش زبان ترکی با رسم الخط های لاتین و عربی(فارسی) با ذکر مثالهای متنوع برگرفته ازنظرات خوانندگان و مراجع کنندگان محترم درپستهای قبلی این وبلاگ آمده است.

الفبای لاتین زبان ترکی:

تورک دیلینین لاتین الیفباسی:

" Türk dilinin latin əlifbası"

Aa آا =  آنا، آتا، آت، آلما، آغ، آلا، آچار. A : Ana, Ata, At , Alma, Açar.) )

Bb ب = باش، بالیق، بیجه، بیر، بئش، بیلدیرجین، بوگوٍِِن، باجی، بالام

Baş ,Balıq, Bicə, bir, beş ,Bildircin, bugün, Bacı, Balam) : B )

Cc ج =  جئیران، جوجه، جار، جان.C: Ceyran, Cücə, Car, Can))

Çç چ=  چای، چوخ، چئوین، چؤپ، چَمَن . Ç: Çay, Çox, Çevin, Çöp ,  Çəmən ))

Dd د= دیل، دیش، دوز، دیش*، دونن. (,dünan D: Dil, Diş, Duz, Dış)

* Diş (دندان) با "i" اینجه نوشته می شود و Dış (خارج) با "ı" قالین.

Əə اَ َ =  اترک، اریک (زرد آلو)، اکبر.   ( Əkbər,  Ə: Ətrek , Ərik )

Ee اِ ِ=  ائلچی، ائلجی (ائلجک) ائششی (ائششک) ائریش، اِحسان.

E: Elçi, Elcəy,( Elcək) ,Eşşəy , (Eşşək) ,Eriş , Ehsan) )

Ff ف= فاتما (فاطمه)، فیل، فاروج. ( F: Fatma, Fil, Faruc)

Gg معادل ندارد=

Qq ق گ= قارداش، قاش، قامیش (قمیش*)، قارتال ، گوندوز(روز) .

Q: Qardaş, Qaş, Qamış, Qartal, Gündüz))

*بئله دئییلیر "قمیش"، بئله یازیلیر "قامیش"(قميش همان ني است).

گ: گؤز، گؤل (حوض، دریاچه)، گه لین*، گریوان، گورگو کولته.

 (G: Göz , Göl , Gəlin , Gərivan, Kürkü kültə)

*خوراساندا گئلین ده دئییر لر. (deyerlər Xorasanda gelin də )

Ğğ غ= حرف غ" Ğ" دراول کلمات نمی آید.

داغ، باغ، آغ، چاغ (زمان) چاغداش (مدرن امروزی) .

Ğ: Dağ , Bağ , Ağ , Çağ , Çağdaş) )

Hh ه ح= هؤل، هه، هشترخان ، هاجار، حسن.

H: Höl , Hə , Həştərxan , Hacar, Həsən))

Xx خ= خوراسان، خان، خاتین، خبر، خامه ، آخشام(عصر).

 (Axşam, Xama , xəbər, X: Xorasan, Xan, Xatın )

Iı معادل ندارد.

 I ای‍ قالین: به غیر چند کلمه مانند ایلیق (آب نه سرد و نه گرم) بیشتر در وسط و آخرکلمات می آید.

خاتین، آیدین، آیدینلار، باجی، ائیلدیریم .

 (I: ILIQ, Xatın, Aydın, Aydınlar, Bacı, Ildırım)

İi ای= İ ای‍ اینجه: ایش، ایران، ایل، ایز، اصفهان.

  (İsfəhan, , İ: İş, İran, İl, İz )

Jj ژ= ژ*: ژورنال، مجله . J :Jurnal ))

*حرف (ژ) اصلیت ترکی ندارند و از زبانهای دیگر وارد شده است.

 Kkک= دو صدا دارد، اولی "ک" و دومی معادل ندارد.

ک: کؤمک، کؤک*، کیچیک، کیم لیک . 

K : Kömək , Kök , Kiçik , Kimlik))

*ترکهای خراسان به ریشه بوته ها "کؤک" و به ریشه درختان "جئلله" می گویند.

Ll ل= لوشو، لوت، لیلا. L: Lüşü, Lüt, Leyla) )

Mm م= مارال، موجو، مین (مینگ)، میجیری.

M : Maral , Mücü , Min,  Ming , Miciri))

Nn ن= ناغارا، ناچاغ، نرگیز. N: Nağara Naçağ, Nərgiz) (

Oo اُ ُ= اوراغ، اون، اوغلاق، اوغلان، اویون، اود، اودون، اوت، اوتلاغ، اولدم.

(  O: Orağ, On, Oğlaq , Oğlan, Oyun, Od , Odun , Ot , Otlağ, Oldum)

Öö اؤ= معادل ندارد .

اؤردک،اؤپمک، اؤلوم، اؤلنگ، اؤلدؤم .

Ö: Ördək, Öpmək Ölüm, Öləng ,Öldüm) )

Pp پ= پیشیک، پوچچاق، پیس، پهل، پالچیق (پالچیغ)

P: Pişik, Poççaq, Pis,Pəl, Palçıq – Palçığ

Rr ر= ر*: بیر، رحیم، برک .  R: Bir, Rəhim, Bərk

حرف (ر) در اول کلمات ترکی نمی آید و برای همین در زبان ترکی، "روس" می شود "اوروس" و کلماتی که حرف اول آنها (ر) باشد اصالت ترکی ندارند.

Ss (س ث ص) = سو، سوت، سورو، سورو (سئوال) سُيوخ .

: Su, Süt, Sürü, Soru,  soyukh) S)

Şş ش=  شیش، شارشاری، شارت . Ş: Şiş, Şarşarı, Şart))

Tt ت ط = تولکو، توخلی تای، تانری*، تورک، تِهران، تبریز.

T: Tülkü, Toxlıtay, Tanrı, Türk, Tehran , Təbriz ))

*در برخی از مناطق خوراسان "تانقیری" (الله) می گویند.

Uu او= اون ، اولدوز، اولوس، اوچ، اوجوز.

Ucuz  , Uç,U: Un, Ulduz, Ulus

Üü او= معادل ندارد.

اوز، اوزوم، اوچ ، اوزمک .

 Üz, Üzüm, Üç), Üzmək : Ü  ) 

 Vv و= وورماق، وئرگی، وکیل، وئرمک*

V: Vurmaq, Vergi, Vəkil, Vermek))

درخوراسان بئرمک نیز می گویند.

Yy ی=  یاغ، یاخشی، یالان، یارا (زخم)

Y: Yğ, Yaxşı, Yalan, Yara))

Zz ز، ذ، ض، ظ = زیبیل، زور، زنگ، زیتون

Z: Zibil, Zor Zəng, Zeytun

مطالب مشابه :

نگارش زبان ترکی باالفبای لاتین

نگارش زبان ترکی باالفبای و اتوماتیک سازی خط، ايجاد و فارسی به شکل نگارش همان

---

آموزش زبان کردی (سورانی)

تاثیر شکلات داغ برجوان سازی سلولهای زبان در شکل اصلی خویش به صورت باالفبای فارسی

---

برچسب :
شکل سازی باالفبای فارسی