کنترل کیفیت بتن و مصالح خام

كيفيت بتن ساخته شده

با توجه به نوع سازه و درجه اهميت آن، بايد به ويژگيهاي اصلي بتن به هنگام ساخت، ريختن و نگهداري توجه مخصوص به عمل آيد. بتن با كارايي و دوام زياد به بتني اطلاق مي‌شود كه بتواند به راحتي ريخته شود، در مقابل شرايط محيطي خورنده و بالاخره بارهاي وارد بر آن به خوبي مقاومت كند و مشخصات آن تغيير ننمايد. از اين رو پيمانكار بايد نسبت به ساخت بتن با كيفيت خوب اقدام نمايد. ويژگيهايي كه بايد مورد توجه پيمانكار قرار گيرد به شرح زير است:

كارايي بتن

بتن كارا بتني است كه بتوان به راحتي آن را ساخت، حمل نمود، در قالب مورد‌نظر ريخت و متراكم نمود، بدون اينكه در يكنواختي آن در طول مراحل فوق تغييري حاصل شود. كارايي بتن بستگي به عوامل زير داشته و پيمانكار ملزم به رعايت آن مي‌باشد.

اسلامپ

كارايي به ميزان اسلامپ و رواني بتن ساخته شده، بستگي دارد. ميزان اسلامپ بر اساس روش مندرج در استاندارد (دت 505) كنترل مي‌شود. پيمانكار موظف است بتن موردنظر را بر اساس اسلامپهاي خواسته شده در مشخصات فني خصوصي و نقشه‌هاي اجرايي تهيه نمايد. بتن‌هايي كه به هنگام ريختن، اسلامپ‌شان با مشخصات خواسته شده مطابقت ننمايد مردود بوده، بايد از مصرف آن خودداري شده و از كارگاه خارج گردند. اضافه نمودن آب براي بالا بردن اسلامپ بتن‌هاي سفت شده پس از ساخت، به هيچ وجه مجاز نيست و انجام اين امر باعث تغييرات كلي در مشخصات بتن ساخته شده خواهد شد. بسته به ميزان اسلامپ و نوع كاربرد، بتن به 4 گروه سفت، خميري، شل و آبكي تقسيم مي‌شود. ميزان اسلامپ براي اعضا و قطعات مختلف بر اساس جدول شماره 1توصيه مي‌شود.

جدول شماره 1 ميزان اسلامپ براي اعضا و قطعات بتني

اسلامپ به ميليمتر	نوع عضو يا قطعه بتني	رديف
حداکثر*	حداقل
75	25	شالوده‌ها و پي ديوارهاي بتن‌آرمه[5]	1
75	25	شالوده‌هاي با بتن ساده، صندوقه‌ها و ديوارهاي زير سازه‌ها	2
100	25	تيرها و ديوارهاي بتن‌آرمه	3
100	25	ستونها	4
75	25	دالها و پياده‌روهاي بتني[6]	5
50	25	بتن حجيم	6

* در صورتي كه لرزش و ارتعاش با روشهاي دستي انجام شود به مقدار حداكثر مي‌توان 25 ميليمتر اضافه نمود.

مصالح مصرفي

از ديگر عوامل مهم در كارايي بتن، انتخاب صحيح مصالح مصرفي و نسبتهاي اختلاط آنها است. سيمان با نرمي زياد باعث بالا بردن كارايي بتن مي‌شود. شن و ماسه طبيعي گردگوشه داراي كارايي بيشتري نسبت به شن و ماسه شكسته است و شن و ماسه شكسته مكعبي داراي اولويت بيشتري نسبت به وضعيت مشابه با دانه‌هاي غير مكعبي مي‌باشد. در هر صورت مصالح سنگي مناسب از عوامل مهم در كارايي بتن محسوب مي‌شود و بايد با توجه به مندرجات اين نشريه و دستورات دستگاه نظارت نسبت به انتخاب آن اقدام شود.

مواد افزودني

براي بالا بردن كارايي بتن با نسبت آب به سيمان معين، از مواد افزودني استفاده مي‌شود. نوع و ميزان مصرف اين مواد مطابق مشخصات فني خصوصي و دستورالعملهاي كارخانه سازنده خواهد بود. نوع و ميزان مصرف مواد افزودني بايد به تأييد دستگاه نظارت برسد.

درجه حرارت

عدم رعايت درجه حرارت تعيين شده براي مخلوط بتن به هنگام ساخت، باعث بروز اشكالاتي در امر ريختن بتن و نهايتاً تغييرات جدي در ويژگيهاي آن خواهد شد. از اين رو رعايت الزامات در خصوص”بتن‌ريزي در هواي گرم“ و ”بتن‌ريزي در هواي سرد“ الزامي است.

مقاومت بتن

از مهمترين خصوصيات بتن، مقاومت آن است. براي دستيابي به بتني با مقاومت زياد، بايد در انتخاب مصالح از نظر كميت و كيفيت، ساخت بتن، حمل و ريختن و نهايتاً عمل آوردن و نگهداري، دقت كافي به عمل آيد. عوامل متعددي در مقاومت نهايي بتن مؤثر خواهد بود كه اهم آنها به شرح زير و رعايت آنها توسط پيمانكار الزامي است.

نسبت آب به سيمان

مقاومت نهايي بتن شديداً تحت تأثير نسبت آب به سيمان است. با توجه به شرايط ساخت و رويارويي بتن، نسبت آب به سيمان در هر پروژه در دفترچه مشخصات فني خصوصي ذكر مي‌شود. دستگاه نظارت همواره خصوصاً به هنگام تهيه بتن اين نسبت را كنترل مي‌نمايد. عدم رعايت نسبت آب به سيمان از طرف پيمانكار موجب مردود شناختن بتن شده و چنين بتني بايد فوراً از كارگاه خارج شود. چنانچه اين نسبت در دفترچه مشخصات خصوصي ذكر نشده باشد، استفاده از ارقام شماره 2براي بتن معمولي و بتن با حباب هوا توصيه مي‌شود.

جدول شماره 2حداكثر نسبت آب به سيمان مجاز براي بتن با مقاومتهاي فشاري مختلف

بتن با حباب هوا	بتن معمولي	مقاومت فشاري بتن (مگاپاسکال)	رديف
0.71	0.80	15	1
0.61	0.70	20	2
0.53	0.62	25	3
0.46	0.55	30	4
0.40	0.48	35	5
-	0.43	40	6
-	0.38	45	7

توضيح:

- منظور از مقاومت فشاري بتن در جدول، مقاومت فشاري 28 روزه آزمونه استوانه‌اي به قطر 15 و ارتفاع 30 سانتيمتر و دماي آزمايش1.7 ± 23 درجه سلسيوس است.

- براي بتن با حباب هوا و مقاومت بيش از 32 مگاپاسكال و بتن معمولي با مقاومت بيش از 35 مگاپاسكال، بايد نسبت آب به سيمان با توجه به طرح اختلاط و توسط آزمايشگاه معتبر مشخص شود.

- حداكثر قطر مصالح سنگي 20 تا 30 ميليمتر فرض شده كه با ثابت بودن نسبت آب به سيمان، مقاومت بتن با كم نمودن قطر حداكثر شن، زياد خواهد شد.

نفوذناپذيري بتن

ناتراوا بودن از ديگر خصوصيات مهم بتن است. براي دستيابي به بتني نفوذناپذير و جذب رطوبت پايين، توجه به نكات زير در مراحل مختلف كارهاي بتني توصيه مي‌شود.

نسبت آب به سيمان

توصيه مي‌شود حتي‌الامكان نسبت آب به سيمان از 0.45 كمتر اختيار شود. در اين حالت خمير سيمان داراي حداقل سوراخهاي آبگذر خواهد بود. تجربه نشان داده است وقتي نسبت آب به سيمان از 65/0 بيشتر باشد، نفوذناپذيري سريعاً افزايش مي‌يابد. در شرايط مساوي چنانچه نسبت آب به سيمان از 0.45 به 0.8 افزايش يابد، ضريب نفوذناپذيري بتن 100 برابر افزايش مي‌يابد.

نسبتهاي اختلاط

نسبتهاي دقيق اختلاط مصالح سنگي، مقدار آب و سيمان و نيز حداكثر قطر دانه‌ها، بايد با توجه به نوع سازه مشخص شود. مصرف آب اضافي و بي‌رويه، باعث پايين آمدن جرم مخصوص و نهايتاً بالا رفتن نفوذپذيري مي‌شود. ميزان اسلامپ در مخلوط بتن، بايد همواره كنترل و اين ميزان به 50 ميليمتر محدود شود.

ريختن، عمل آوردن و مراقبت

ريختن و عمل آوردن بتن در قالب و مراقبت، نقش بسيار اساسي در ساخت بتن توپر با ضريب نفوذناپذيري كم خواهد داشت. هنگام ريختن بتن بايد چنان عمل شود كه جداشدگي مواد متشكله رخ ندهد، چه اين امر باعث كرمو شدن بتن و بالا رفتن نفوذپذيري آن مي‌گردد. براي بتن توپر، مراقبت بايد با دقت بيشتري انجام شود. هر چه نسبت آب به سيمان زيادتر باشد، دستيابي به بتني توپر مشكل‌تر بوده و علاوه بر آن زمان لازم براي مراقبت و عمل آوردن بتن افزايش مي‌يابد.

كنترل كيفيت سازه بتني

تمامي مراحل اجرايي بايد قبل از آغاز به تأييد دستگاه نظارت برسد. نقشه كارگاهي نحوه استفاده از مصالح، مشخصات مصالح ويژه، روشهاي ويژه پيشنهادي پيمانكار براي بهبود و سرعت عمل بيشتر كار، بايد قبلاً به صورت كتبي به دستگاه نظارت، اعلام و پس از تصويب، مورد عمل و اجرا قرار گيرد. تمامي آزمونه‌برداريها و آزمايشها، بايد بر اساس مشخصات فني خصوصي، زير نظر دستگاه نظارت انجام شود.

كيفيت سازه‌هاي بتني ساخته شده، بايد مطابق مشخصات و نقشه‌هاي اجرايي و در حد رواداريهاي مندرج در اسناد باشد، در صورت نبود اين رواداريها. رعايت ضوابط و مشخصات مندرج در اين قسمت الزامي است.

ارزيابي و پذيرش بتن

پذيرش بتن، تواتر آزمونه‌برداري و آزمايش مقاومت

پذيرش بتن در كارگاه بر اساس نتايج آزمايش فشاري آزمونه‌هاي تهيه شده از بتن مصرفي صورت مي‌پذيرد. دفعات آزمونه‌برداري از بتن بايد به نحو يكنواختي در طول مدت تهيه و مصرف بتن توزيع شوند. آزمونه‌ها بايد از محل نهايي مصرف برداشته شوند.

الف: مقصود از هر آزمونه‌برداري از بتن، تهيه دو آزمونه از آن است كه آزمايش فشاري آنها در سن 28 روزه يا هر سن مقرر شده ديگري انجام مي‌پذيرد و متوسط مقاومتهاي فشاري به دست آمده به عنوان نتيجه نهايي آزمايش منظور مي‌شود، براي ارزيابي كيفيت بتن قبل از موعد مقرر مي‌توان يك آزمونه ديگر هم به منظور انجام آزمايش مقاومت فشاري تهيه كرد.

ب: در صورتي كه حجم هر اختلاط بتن، بيشتر از يك مترمكعب باشد، تواتر آزمونه‌برداري بايد به ترتيب زير باشد:

1- براي دالها و ديوارها، يك آزمونه‌برداري از هر 30 مترمكعب بتن يا 150 مترمربع سطح.

2- براي تيرها و كلافها، در صورتي كه جدا از قطعات ديگر بتن‌ريزي مي‌شوند، يك آزمونه‌برداري از هر 100 متر طول.

3- براي ستونها، يك آزمونه‌برداري از هر 50 متر طول.

پ: حداقل يك آزمونه‌برداري از هر رده بتن در هر روز الزامي است.

ت: حداقل 6 آزمونه‌برداري از كل هر سازه الزامي است.

ث: در صورتي كه كل حجم بتن ريخته شده در كارگاه، از 30 مترمكعب كمتر باشد، مي‌توان از آزمونه‌برداري و آزمايش مقاومت صرف‌نظر كرد، مشروط بر آنكه به تشخيص دستگاه نظارت دليلي براي رضايتبخش بودن كيفيت بتن موجود باشد.

ضوابط پذيرش بتن ـ آزمونه‌هاي عمل آمده در آزمايشگاه

الف:مشخصات بتن در صورتي منطبق بر رده مورد‌نظر و قابل قبول تلقي مي‌شود كه يكي از شرايط زير برقرار باشد:

1- در آزمايش سه آزمونه‌برداري متوالي، مقاومت هيچكدام كمتر از مقاومت مشخصه نباشد:

2- متوسط مقاومتهاي آزمونه‌ها، حداقل Mpa1.5 بيشتر از مقاومت مشخصه باشد و كوچكترين مقاومت آزمونه‌ها از مقاومت مشخصه منهاي Mpa4 كمتر نباشد:

ب: مشخصات بتن در صورتي غير قابل قبول است كه متوسط مقاومتهاي آزمونه‌ها از مقاومت مشخصه كمتر باشد يا كوچكترين مقاومت آزمونه‌ها از مقاومت مشخصه منهاي Mpa4 كمتر باشد:

پ: در كنترل شرايط انطباق بتن بر رده مورد‌نظر، نبايد از نتيجه آزمايش هيچكدام از آزمونه‌ها صرفنظر شود، مگر آنكه با دلايل كافي ثابت شود خطاي عمده‌اي در آزمونه‌برداري، نگهداري، حمل، عمل آوردن، يا آزمايش روي داده است.

ضوابط كنترل روش عمل آوردن و محافظت بتن

الف: دستگاه نظارت مي‌تواند براي كنترل كيفيت عمل آوردن و مراقبت بتن در سازه، انجام آزمايشهاي مقاومت روي آزمونه‌هاي عمل آمده و مراقبت شده در شرايط كارگاهي را درخواست كند.

ب: عمل آوردن آزمونه‌ها در كارگاه، بايد مطابق (د ت 504) ”روش ساختن و عمل آوردن آزمونه‌هاي آزمايشي بتني در كارگاه“ باشد.

پ: آزمونه‌هاي عمل آمده در كارگاه، بايد در همان زمان و از همان بتني آزمونه‌برداري شوند كه آزمونه‌هاي عمل آمده در آزمايشگاه تهيه مي‌شوند.

ت: در صورتي روش عمل آوردن و مراقبت بتن رضايتبخش تلقي مي‌شود كه مقاومت فشاري آزمونه‌هاي كارگاهي در سن مشخص شده براي مقاومت مشخصه، حداقل معادل 0.85 مقاومت نظير آزمونه‌هاي عمل آمده در آزمايشگاه يا به اندازه Mpa4 بيشتر از مقاومت مشخصه باشد. در غير اين صورت بايد اقداماتي براي بهبود روشهاي مذكور صورت گيرد.

آزمونه‌هاي آگاهي

در صورتي كه آگاهي از كيفيت بتن در موعدهاي خاصي مانند زمان باز كردن قالبها و غيره، ضرورت داشته باشد، علاوه بر آزمونه‌هاي متعارف ارزيابي مقاومت و روش عمل آوردن و مراقبت بتن آزمونه‌هايي از بتن گرفته مي‌شوند و در موعدهاي مورد‌نظر تحت آزمايش قرار مي‌گيرند. اين آزمونه‌ها به آزمونه‌هاي آگاهي موسومند.

آزمونه‌برداري و آزمايش بتن (كنترل كيفيت)

تمامي آزمايشهاي لازم براي كنترل كيفيت مصالح، نسبتهاي اختلاط، ميزان اسلامپ، دماي مخلوط بتن، ميزان هوا، مقاومتها و آزمونه‌برداريها در مراحل مختلف ساخت بتن، بايد توسط آزمايشگاه ذي‌صلاح انجام شود. كليه كارهاي بتني كه با ضوابط و استانداردها مطابقت نمايد، مورد تأييد قرار خواهد گرفت.

اين تأييدات رافع مسئوليت پيمانكار براي رفع نواقص احتمالي نخواهد بود و دستگاه نظارت هر موقع كه صلاح بداند، نسبت به انجام آزمايشهاي مورد نياز اقدام خواهد نمود و پيمانكار موظف به همكاري در اين موارد خواهد بود.

در مورد آزمايشهاي استانداردي كه روي بتن تازه و بتن سخت شده صورت مي‌گيرد، به آيين‌نامه بتن ايران رجوع شود.

نوع و مشخصات ميلگردهاي مصرفي در بتن

ميلگردهاي مصرفي بايد نو، تميز، بدون هيچگونه آلودگي نظير چربيها، ذرات بتن، گرد و خاك و يا مواد زائد ديگر باشد. ميلگردها قبل از مصرف بايد كاملاً پاكيزه باشند تا خللي به پيوستگي بتن و ميلگردها وارد نشود. مقطع ميلگرد مصرفي نبايد به علت زنگزدگي تضعيف شده باشد. استفاده از ميلگردهاي زنگزده به شرطي مجاز است كه اولاً زنگزدگي قبلاً با برس يا وسايل مشابه مورد قبول كاملاً پاك شود، ثانياً قطر ميلگرد پس از برس زدن حداكثر 0.50 ميليمتر كاهش يابد. ميلگردهاي مصرفي در بتن به صورت ميلگرد ساده يا آجدارتهيه مي‌شوند.

مؤكداً توصيه مي‌شود كه تمامي ميلگردهاي مصرفي در بتن (به استثناي خاموتها) از نوع ميلگرد آجدار باشند. قطر اسمي ميلگرد ساده، قطري است كه در برگ شناسايي آن ذكر مي‌شود و معادل قطر دايره‌اي است كه مساحت آن برابر مساحت مقطع عرضي ميلگرد باشد. در مورد ميلگرد آجدار قطر اسمي معادل قطر اسمي ميلگرد صاف هم وزن آن اختيار مي‌شود. قطر اسمي ميلگردها از 5 الي 50 ميليمتر با گامهاي مختلف و قطر اسمي سيمها و شبكه‌هاي جوش نشده از 4 الي 12 ميليمتر با گامهاي 0.50 ميليمتر مي‌باشد. وزن واحد حجم فولاد، 7850كيلوگرم در مترمكعب، مدول ارتجاعي آن 105×2 مگاپاسكال و ضريب انبساط حرارتي آن105×1.2 بر درجه سلسيوس اختيار مي‌شود

آزمونه‌برداري و آزمايش

بعد از تحويل محموله‌هاي ميلگرد به كارگاه، دستگاه نظارت دستور انجام آزمايشهاي لازم را صادر خواهد نمود. آزمونه‌برداري براي آزمايشهاي مكانيكي فولاد نظير كشش و يا خم كردن بر اساس روش اشتو T-244 انجام مي‌شود. در صورتي كه مصرف آهن در كارگاه كمتر از 50 تن بوده و سازه مورد‌نظر براي مصرف اين آرماتور از نظر دستگاه نظارت سازه با اهميت تلقي نگردد، مي‌توان از كنترل و آزمايشهاي مندرج در اين بخش صرفنظر نمود. تعداد و تواتر آزمونه‌ها بايد در حدي باشد كه بتوان ارزيابي دقيقي از وضعيت ميلگردها به دست آورد. براي انجام آزمايشها حداقل سه آزمونه از هر 50 تن و كسر آن، از هر قطر و هر نوع فولاد لازم است. در صورت موافقت دستگاه نظارت مي‌توان از هر سه بسته پنج تني يك آزمونه انتخاب نمود. آزمونه‌هاي برداشت شده براي كنترل تنش جاري شدن، تنش حد گسيختگي، ازدياد طول نسبي، آزمايش تاشدگي و ساير آزمايشهاي لازم مورد استفاده قرار مي‌گيرند. اگر در حين آزمايش براي تنش حد تسليم فولاد رقم مشخصي به دست نيايد، مي‌توان تنش نظير (0.2 %) تغيير شكل نسبي ماندگار را به عنوان تنش حد تسليم اختيار نمود.

آزمايشهاي مختلف روي آزمونه‌هاي ميلگردهاي فولادي، بايد با رعايت مشخصات آزمونه برداري و تواتر آن، مطابق استانداردهاي زير به عمل آيند:

ـ آزمايش كششي ميلگرد (د ت 701).

ـ آزمايش تاشدگي به زاويه 180 درجه (د ت 703).

ـ آزمايش خم كردن و باز كردن خم ميلگرد (د ت 703).

ـ آزمايش كششي بعد از خم كردن و باز كردن خم ميلگردها و سيمهاي با قطر كمتر از 9 ميليمتر (د ت 702).

ـ آزمايش پيوستگي ميلگرد با بتن (د ت 704) و (د ت 705).

ـ آزمايش وصله‌هاي جوش شده ميلگرد (د ت706).

ـ آزمايش خستگي ميلگرد (د ت 707).

قبل از شروع عمليات نصب و جا گذاشتن آرماتورها دستگاه نظارت قالبها را از نظر ابعاد، محل و رقوم، مورد بازرسي و كنترل قرار خواهد داد. قبل از اجراي بتن‌ريزي، عمليات بستن و كارگذاشتن آرماتورها از نظر قطر، تعداد، شكل، فواصل و استحكام با توجه به ضوابط و رواداريهاي مندرج در اين دستورالعملها كنترل مي‌شود. پس از اطمينان از اجراي صحيح، دستور بتن‌ريزي صادر خواهد شد. رعايت مندرجات آيين‌نامه بتن ايران در مورد بازرسي و نظارت بر عمليات تهيه، حمل و نصب آرماتورها در بتن‌آرمه، اجباري است.

گروه‌بندي انواع فولاد در آيين‌نامه بتن ايران به شرح زير است:

الف: به لحاظ روش توليد در انواع گرم نورد شده، اصلاح شده در حالت سرد و آبداده.

ب: از نظر شكل ظاهري در دو نوع ساده و آجدار.

پ: از نظر جوش‌پذيري به انواع جوش‌پذير، جوش‌پذير مشروط و جوش‌ناپذير. طبق تعريف فولاد جوش‌پذير با تجهيزات و روشهاي متداول، قابل جوشكاري است. فولاد جوش‌پذير مشروط در شرايط معين و روش كار معلوم، قابل جوشكاري بوده و فولاد جوش‌ناپذير با وسايل معمولي و متعارف، قابل جوشكاري نيست. جوش‌پذيري فولاد عمدتاً بستگي به روش توليد، تركيب شيميايي و قطر ميلگرد دارد. فولادهاي گرم نورد شده را با توجه به تركيب شيميايي، نوع جوشكاري و قطر ميلگرد مي‌توان مطابق جدول زير گروه‌بندي كرد. با افزايش قطر ميلگردها، افزايش مقدار كربن C و كربن معادل Ceq فولاد، جوش‌پذيري ميلگردها كاهش مي‌يابد.

ت: از نقطه نظر شكل‌پذيري در گونه‌هاي نرم، نيم سخت و سخت، منحني تنش ـ تغيير شكل نسبي فولاد نرم با پله تسليم مشهود، فولاد نيم سخت با پله تسليم خيلي محدود و فولاد سخت بدون پله تسليم است.

به طور كلي شكل‌پذيري و ساير ويژگيهاي مكانيكي فولاد، تابعي از مقدار كربن آن است، ميزان كربن در فولاد نرم از (0.09 %) تا (0.25%)، در فولاد نيم سخت از (0.25%) تا (0.55%) و در فولاد سخت از (0.6%) تا (1.2%) مي‌باشد. زياد شدن كربن سبب افزايش مقاومت فولاد و كاهش شكل‌پذيري آن مي‌گردد. فولادهاي نرم و نيم سخت در كارهاي ساختماني و ساير فولادها در صنعت به مصرف مي‌رسند.

ث: طبقه‌بندي ميلگردهاي فولادي متداول بر مبناي مقاومت مشخصه آنها عبارتند از S220 ، S300 ، S400 و S500 كه اعداد سمت راست معرف حداقل مقاومت مشخصه ميلگرد بر حسب مگاپاسكال مي‌باشد. مقاومت مشخصه فولاد بر مبناي مقدار تنش تسليم آن تعيين مي‌گردد و عبارتست از مقدار مقاومتي كه حداكثر (5%) از كليه مقاومتهاي اندازه‌گيري شده براي حد پايين تسليم (يا جاري شدن) فولاد مورد نظر ممكن است كمتر از آن باشند. در مواردي كه تنش تسليم فولاد به وضوح مشخص نباشد، مقدار آن، برابر تنش نظير (0.2%) تغيير شكل نسبي ماندگار اختيار مي‌شود.

بر اساس مفاد آيين‌نامه بتن ايران از نمونه‌هاي ميلگردهاي فولادي بايد آزمايشهاي كششي، تاشدگي به زاويه 180 درجه، خم كردن و باز كردن ميلگرد، كشش پس از خم كردن و باز كردن، پيوستگي ميلگرد با بتن، وصله‌هاي جوش شده ميلگرد و خستگي ميلگرد به عمل آيد، آزمايش كششي براي كليه ميلگردها و آزمايش خم كردن و باز كردن خم براي ميلگردهاي سرد اصلاح شده الزامي است.

تعداد نمونه‌ها بايد حداقل سه نمونه از هر 50 تن و كسر آن، از هر قطر و هر نوع فولاد باشد. در صورت موافقت دستگاه نظارت مي‌توان از هر سه بندل پنج تني يك نمونه انتخاب نمود.

شكل‌پذيري ميلگرد بر مبناي آزمايش تاشدگي به زاويه 180 درجه يا خم كردن و باز كردن خم با استفاده از فلكه استاندارد تعيين مي‌شود و وقتي قابل پذيرش است كه در آزمايش كشش پس از خم كردن و باز كردن خم، ازدياد طول نسبي گسيختگي از (8%) روي 10 برابر قطر و از (12%) روي 5 برابر قطر ميلگرد كمتر نباشد.

در صورت درخواست كارفرما كه بايد در مدارك پيمان تصريح شده باشد، ميلگردها در كارخانه، قبل از تحويل مورد آزمايش قرار مي‌گيرند. نمونه‌هاي آزمايشي، از محموله‌هايي كه داراي قطر اسمي يكسان بوده، و وزن ميلگردها از 20 تن بيشتر نباشد، برداشته مي‌شوند. آزمايش پذيرش در كارخانه، در صورتي كه مشخصات فولاد از طرف سازنده تعيين نشده باشد، اجباري است.

آزمايش كنترل ميلگردها پس از تحويل به كارگاه، اجباري است، فقط در حالتي كه وزن كل ميلگردهاي مصرفي در يك كارگاه از 50 تن كمتر باشد، مي‌توان به تشخيص و با موافقت دستگاه نظارت از انجام اين آزمايشها صرف‌نظر كرد.

ميلگردهاي موجود در بازار بسيار متنوع بوده و انواع رايج آنها در ايران به AI ، AII ، AIII و AIV موسوم هستند كه حدوداً به ترتيب معادل S220 ، S300 ، S400 و S500 مي‌باشند.

مدول الاستيسيته براي كليه ميلگردهاي مورد مصرف در بتن‌آرمه برابر 200000 مگاپاسكال منظور مي‌گردد. جوش‌پذيري ميلگرد به روش توليد و تركيب شيميايي آن بستگي دارد. ميلگردهاي گرم نورد شده با تركيب شيميايي متعارف داراي جوش‌پذيري مطلوب مي‌باشند. ميلگردهاي سرد اصلاح شده و گرم عمل آمده در برابر گرماي جوشكاري بسيار حساس بوده و با روشهاي معمولي جوش‌پذير نيستند، وصله جوش اين نوع ميلگردها فقط با رعايت ضوابطي كه به تفصيل در زيربند 8-2-5-3 آيين‌نامه بتن ايران آمده است مجاز مي‌باشد.

كنترل كيفيت سيمان

سيمانهاي مورد مصرف در هر پروژه بايد از نظر ويژگيهاي فيزيكي و شيميايي و مكانيكي و مشخصه‌هاي ظاهري با آنچه در نقشه‌ها، مشخصات فني خصوصي، دستور كارها و ديگر مدارك پيمان ذكر شده است منطبق باشد، نوع سيمان در هر قسمت از پروژه و در هر بخش از ساختمان بايد قبلاً به تصويب دستگاه نظارت برسد.

ويژگيهاي فيزيكي، شيميايي و مكانيكي سيمانها و روشهاي آزمايش آنها بايد مطابق استانداردهاي ايراني زير باشد:

ـ استاندارد شماره 389 : تعيين ويژگيهاي سيمان پرتلند (قسمت اول)

ـ استاندارد شماره 390 : تعيين نرمي سيمان پرتلند (قسمت دوم)

ـ استاندارد شماره 391 : تعيين انبساط سيمان پرتلند (قسمت سوم)

ـ استاندارد شماره 392 : تعيين زمان گيرش سيمان پرتلند (قسمت چهارم)

ـ استاندارد شماره 393 : تعيين تاب فشاري و تاب خمشي سيمان پرتلند (قسمت پنجم)

ـ استاندارد شماره 394 : تعيين هيدراتاسيون سيمان پرتلند (قسمت ششم)

ـ استاندارد شماره 989 : گرد تراس

ـ استاندارد شماره 1692 : تجزيه شيميايي سيمان ـ اندازه‌گيري عناصر اصلي سيمان پرتلند

ـ استاندارد شماره 1693 : تجزيه شيميايي سيمان ـ اندازه‌گيري عناصر فرعي سيمان پرتلند

ـ استاندارد شماره 1694 : تجزيه شيميايي سيمان ـ اندازه‌گيري عناصر گوگرد به صورت سولفور

ـ استاندارد شماره 1695 : تجزيه شيميايي سيمان ـ اندازه‌گيري عناصر اكسيد سديم و اكسيد پتاسيم

ـ استاندارد شماره 3432 : ويژگيهاي سيمان پوزولاني

ـ استاندارد شماره 3517 : ويژگيهاي سيمان سرباره‌اي

ـ استاندارد شماره 3516 : ويژگيهاي سيمان بنايي

ـ استاندارد شماره 4220 : ويژگيهاي سيمان پرتلند آهكي

ـ استاندارد شماره 2931 : ويژگيهاي سيمان پرتلند سفيد

ـ استاندارد شماره 405 : ويژگيهاي سيمان پنبه نسوز

ـ استاندارد شماره 990 : سيمان تراس

ـ استاندارد شماره 2761 : آيين كاربرد حفاظت و انبار كردن سيمان در كارگاه ساختماني

ـ هر استاندارد ايراني ديگري كه تا زمان انعقاد پيمان درباره‌ي سيمان، تدوين يا تجديد نظر شود.

تا زماني كه استاندارد ايراني در برخي موارد تدوين نشده باشد، در درجه اول استانداردهاي ”سازمان بين‌المللي استاندارد ISO “ معتبر خواهد بود و در صورت نبودن استاندارد مزبور به ترتيب استانداردهاي آمريكايي ASTM ، آلماني DIN ، بريتانيايي BS ، ژاپني JIS و شوروي سابق GOST ملاك عمل قرار خواهد گرفت.

حمل و نقل و نگهداري سيمان

سيمان به دو صورت فله و پاكتي به فروش مي‌رسد. در هر دو حال مشخصات انواع سيمان به صورت برچسب روي محموله درج مي‌گردد. بارگيري، حمل و تخليه انواع سيمانها بايد با دقت صورت گيرد و از اثر باران و رطوبت بر آنها جلوگيري شود. ظروف حمل سيمان فله (بونكرها) بايد پس از تخليه تميز شوند تا براي محموله بعدي ايجاد آلودگي نكنند. برچسب مشخصات سيمان بايد روي سيلوي سيمان در كارگاه چسبانده شود.

انبار كردن سيمان امري بسيار مهم و حساس است و از اين رو رعايت نكات خاصي در انبار كردن سيمان در كارخانه قبل از فروش و در كارگاهها قبل از مصرف ضرورت دارد. رطوبت عامل خطرناكي براي سيمان است و بايد سيمان را در برابر آن حفاظت نمود. رطوبت موجود در هوا به تدريج باعث گرفتن سيمان و توليد كلوخه مي‌شود و گاهي اوقات كلوخه‌ها به حدي سخت مي‌شوند كه نمي‌توان آنها را با فشار انگشتان خرد كرد. سيمان حاوي اين كلوخه‌هاي سخت شده را نمي‌توان براي كارهاي ساختماني به مصرف رساند، زيرا علاوه بر ديرگير شدن سبب كاهش مقاومت بتن و ملات نيز مي‌شوند.

در كارگاههايي كه كارهاي پراكنده دارند و مقادير كم سيمان در نقاط مختلف مورد نياز است، كيسه‌هاي سيمان اجباراً بايد در فضاي باز انبار شوند. در اين صورت كف محلي كه سيمان روي آن چيده شود، بايد خشك و دست كم 10 سانتيمتر از اطراف خود بالاتر باشد. استفاده از تخته و آجر براي بالا آوردن بستر و ورقه‌هاي پلاستيكي براي خشك نگه داشتن كف مفيد، است. كيسه‌هاي چيده شده بر روي هم بايد مطابق شكل زير با روكش برزنتي يا پلاستيكي پوشيده شده و لبه‌هاي پوشش به اندازه كافي هم پوشاني داشته باشند و در بالا و اطراف، اجسام سنگيني مانند آجر يا سنگ روي آنها قرار داده شود. در هر حال نگهداري سيمان به اين ترتيب نبايد براي مدت طولاني ادامه داشته باشد.

در كارهاي بزرگتر كه قرار است سيمان پاكتي مصرف شود، كيسه‌هاي سيمان بايد در انبارهاي مخصوصي نگهداري شوند. سقف، ديوار و كف انبار بايد كاملاً نم‌بندي شده و كيسه‌هاي سيمان به فاصله دست كم 30 سانتيمتر از ديوار چيده شوند. حداكثر ارتفاع كيسه‌ها 1.5 متر و پهناي رديف كيسه‌هاي چيده شده پهلوي هم 3 متر است.

انبار كردن كيسه‌ها بايد به نحوي باشد كه دستيابي به هر محموله براي مصرف و بازرسي يا آزمايش آسان باشد. كيسه‌هايي كه زودتر وارد انبار شده‌اند، بايد زودتر از بقيه به مصرف برسند. درهاي انبار به ويژه در نقاط مرطوب بايد به نحو مناسبي بسته شده و بسته بماند، چيدن كيسه‌ها نزديك به هم و پوشاندن آنها با ورقه‌هاي پلاستيكي نيز اقدام مفيدي است .

نگهداري سيمان فله فقط در سيلو مجاز است، هنگام تغيير نوع سيمان، سيلوها بايد كاملاً تميز شوند. نگهداري و ذخيره سيمان در نقاطي كه رطوبت نسبي هوا از (90%) بيشتر باشد، نبايد در كيسه بيش از 6 هفته و در سيلوهاي مناسب از 3 ماه تجاوز كند، در صورت تجاوز از مهلتهاي ياد شده، سيمان بايد قبل از مصرف آزمايش شود. سيماني كه براي مدت زيادي انبار شود، ممكن است به صورت كلوخه‌هاي فشرده در آيد. اين‌گونه سيمان را مي‌توان با غلتاندن كيسه‌ها روي كف اصلاح نمود. چنانچه با يك بار غلتاندن كلوخه‌ها باز شود، سيمان قابل مصرف است وگرنه بايد آزمايشهاي مقاومت استاندارد يا آزمايش افت ناشي از گرما دادن (افت سرخ شدن) به منظور اطمينان از مرغوبيت سيمان انجام شود.

چنانچه سيماني مورد آزمايش قرار گيرد و ويژگيهاي آن مطابق استاندارد نباشد، دستگاه نظارت حق دارد مصرف آن را ممنوع و خروج آن را از كارگاه خواستار شود.

براي نگهداري انواع و ماركهاي مختلف سيمان (بر پايه نام كارخانه سازنده) بايد محلهاي جداگانه‌اي را در نظر گرفت. روي كيسه‌هاي سيمان بايد مشحصات آن، مانند نوع سيمان، مارك كارخانه سازنده و تاريخ بسته‌بندي و غيره چاپ شود.

در موقع حمل و نقل سيمان، بايد براي جلوگيري از پخش گرد آن در هوا مقررات ايمني ويژه‌اي را به مرحله اجرا گذاشت و به ويژه براي پيشگيري از ورود آن به دستگاه تنفسي، بايد در محلهايي كه در آنجا سيمان حمل و نقل و انبار مي‌شود، دستگاههاي تهويه تعبيه نمود.

به طور كلي در حمل و نقل و انبار كردن سيمان، رعايت استاندارد شماره 2761 ايران، با عنوان ”استاندارد آيين كاربرد، حفاظت و انبار كردن سيمان رد كارگاههاي ساختماني“ الزامي است.

کنترل کیفیت بتن و مصالح خام

مطالب مشابه :

آزمایشگاه مقاومت مصالح-آزمایش کشش

کنترل کیفیت بتن و مصالح خام

ارماتور بندی

حل تمرین های فصل دوم

عمران

آرماتوربندی -بروژه داشتی تماس بگیر-

انواع مقره ها