رشد کودک از تولد تا شش ماهگی(1)

شش ماه نخست تولد

مقدمه:

وقتی نخستین بار نوزادتان را در آغوش می گیرید ، تصور اینکه روزی شش ماهه خواهد شد مشکل است اما طولی نمی کشد که او خواهد توانست روی صندلی بنشیند. پوره را قاشق قاشق به اطراف بپاشد و چنان با خانواده بجوشد که گویی همیشه با آنها بوده است .

چگونه کودک در زمان اندکی به چنین پیشرفتی دست می یابد؟

رشد و نمو کودک

کودک طبیعتا با سرعت شگفت انگیزی رشد می کند ، اما هر پیشرفتی که بدست
می آورد و هر نقطه عطف جدیدی که در زندگی خود سپری می کند ارتباط
پیچیده ای دارد به آنچه شما از شادی و امنیت و عشق نثارش می نمایید.

مهمترین نکته ای که در دوران رشد کودک باید به آن توجه داشته باشید آن است که رشد و نمو کودکان با هم فرق دارد.

وزن هنگام تولد

یکی از اولین سوال هایی که مردم پس از تولد نوزاد (البته پس از پرسش جنسیت او) از شما می پرسد آن است که "وزنش چقدر است؟" وزن هنگام تولد مهم است چون می توان نموداری کلی از سلامت و سرزندگی نوزاد باشد اما بدانید که نوزادان سالم اشکال و اندازه های گوناگون دارند. قانون دقیقی برای وزن نوزاد وجود ندارد، اما وزن کمتر از 2.5 کیلوگرم، نگران کننده است چون ممکن است نشان دهنده ی کمبود تغذیه داخل رحم یا دیگر مشکلات حین بارداری باشد.

نوزادان را چند دقیقه پس از تولد وزن می نمایند. عوامل زیادی شامل سلامت شما ، تغذیه شما در هنگام بارداری شامل سلامت شما ، تغذیه شما در هنگام بارداری ، عملکرد جفت ، ژنتیک(والدین درشت معمولا کودکان درشت تری دارند) ، جنس و نژاد بر وزن نوزاد موثر هستند. احتمال دارد که وزن نوزاد در هفته ی اول پس از تولد مقداری کاهش یابد که تا میزان 8-5 درصد وزن پس از زایمان او کاملا طبیعی است، چون از محیطی تاریک ، ساکت و مایع وارد دنیایی روشن و پر صدا شده و باید هوا تنفس کند و غذا نیز به طور خودکار به او نمی رسد و باید خودش بخورد. حدودا در دو یا سه هفته نوزاد دوباره به وزن هنگام تولد خود باز می گردد.

بالاترین نیاز کودک محبت است

کودک در صورت جدایی از محیط اطراف ، رشد و تکامل نخواهد یافت . او فقط زمانی می آموزد و پیشرفت می کند که جزئی از این مجموعه باشد. همراهی شما ، همسرتان، برادران و خواهران ، دوستان و سایر اعضای خانواده برای آموزش و تکامل او اساسی است.

فقط با الگوبرداری تنها ، کارها را نمی آموزد ، بلکه برای شکوفایی کامل استعدادهای خود به تحسین ، محبت و ترغیب اطرافیان نیاز دارد . بنابراین کارهایی که طبیعتا هر پدر و مادری می کند مانند در آغوش گرفتن ، صحبت کردن ، رسیدگی به کودک هنگام گریه کردن و برقراری ارتباط با او باعث می شود حس امنیت و اعتمادی در وجودش پدیدار شود که او را شکوفا خواهد کرد.

شما نیز پیشرفت می کنید

همزمان با آموخته های روز افزون کودکتان در انجام کارها ، مهارتهای شما نیز به عنوان پدر و مادر برای سازگاری با نیازهای جدید او بیشتر می شود . با گذشت چهار ماه از تولد کودکتان ، احتمالا به برنامه منظم روزانه ای برای غذا خوردن ، چرت زدن ، قدم زدن در پارک ، حمام رفتن و خواب شبانه دست خواهید یافت. الگوی منظم به آرامش و اطمینان هر دوی شما کمک خواهد کرد.

روند تکامل

روند رشد به ندرت به صورت خط مستقیم است و حتی گاهی ممکن است به نظر آید کودک گاهی به عقب رفته است . مثلا کودک شما که چندین هفته شب ها یک سره می خوابیده ، اکنون بی هیچ دلیل روشنی دوباره هر سه ساعت بیدار می شود .

چنین گام های به ظاهر رو به عقب کاملا طبیعی بوده و در واقع اغلب علامت جهش رشدی رو به جلو هستند. یکی دو هفته بعد ممکن است متوجه شوید کودکتان
به طور قابل ملاحظه ای هشیارتر شده و به پیرامون خود بهتر واکنشان می دهد یا روزها کمتر از گذشته می خوابد.

بازی آموزش است

بازی با کودک نه تنها برای سرگرمی ، بلکه زمینه ای برای تجربیات آموزشی اوست . هر بار که با او بازی می کنید ، نه تنها او را سرگرم کرده اید ، بلکه درس های با ارزشی در مورد خودش ، خودتان و دنیای پیرامون به او داده اید.

مثلا وقتی جغجغه ای را برای نوزادتان تکان می دهید تمرکز کردن را یادش
می دهید و بعد خواهید فهمید که تکان دادن جغجغه است که باعث برخاستن صدا می شود. وقتی با نوزاد پنج ماهه ی خود بازی مخفی کردن عروسک را انجام می دهید به او کمک کرده اید مفاهیم پیچیده تری را بیاموزد. مثلا اینکه چیزها وجود دارند با اینکه ما نمی توانیم آنها را ببینیم. البته زمانی که شما با کودکتان چنین بازی های ساده ای می کنید طبع شوخی و مزاح او نیز در حال شکل گیری است و خواهید فهمید کدامیک از کارهای بامزه ی شما برای او جالب تر است.

نوزاد شما

بسیاری از چیزهای نوزاد ممکن است برای شما تعجب انگیز باشد. مثلا اغلب نوزادان تازه متولد شده داراری پوست لکه دار ، چروکیده ، اندکی کبود رنگ هستند که
همه ی اینها طبیعی است و در چند روز ، همگام با رشد و نمو نوزاد ظاهر و عوض خواهد شد . احتمال دارد نوزاد شما و همسرتان را تا مدتی در نگرانی بگذارد و
هیجان های تازه ای را تجربه نمایید .

سر کودک

سر نوزاد عموما کاملا گرد نیست مگر اینکه با سزارین به دنیا آمده باشند . سر نوزاد از استخوانهای نرمی تشکیل شده تا چین عبور از مجرای زایمانی انعطاف پذیری داشته باشند . به همین علت پس از زایمان سر نوزاد کج و معوج یا خربزه ای شکل است
به ویژه اگر با وسایل کمکی مانند دستگاه مکنده یا فورسپس دنیا آمده باشد. این مساله آسیبی به نوزاد وارد نمی کند وکم کم سر او گرد خواهدشد . نقاط نرم روی جمجمه ی نوزاد را ملاج می نامند. ممکن است تپش نبض را دراین نقاط ببینید. اگر نوزاد خیلی سریع متولد شده باشد ممکن است رگ های ریزی روی چهره ی او دیده شود و پوست سرش به علت فشار زیادی کمی کبود رنگ باشد.

چهره کودک

صورت نوزاد ممکن است به دلیل فشار هنگام زایمان مختصری حالت فشردگی داشته و چشم هایش پف آلود یا برجسته باشد . اگر چهره او را چروکیده به نظر می رسد نگران نباشید .او مدت ها در جای تنگی بوده است . در چند هفته این فشردگی چهره بر اثر رشد صورت در فضای آزاد برطرف خواهد شد.

پوست نوزاد

ممکن است پوست نوزاد هنگام تولد از ماده ی موم مانند چربی به نام ورنیکس پوشیده شده باشد . این ماده به عنوان سد محافظی عمل کرده و از خیس خوردن پوست در مایع آمنیوتیک جلوگیری می کند ولی مدت کوتاهی پس ازتولد پاک خواهد شد. پوست نوزاد ممکن است در آغاز کمی کبود باشد ولی با بهبود وضعیت تنفس و گردش خون ، کم کم صورتی خواهد شد. اگر پوست او شل و چروکیده است به این خاطر است که فرصتی برای تشکیل لایه ی جربی زیر پوست وجود نداشته و به تدریج در چند هفته ی آینده با جمع شدن چربی زیر پوست این حالت برطرف خواهد شد.

پوست نوزاد در دو سه هفته ی اول معمولا خشک و پوسته دار است و اغلب نوزادان جوش های سفید رنگی دارند که ناشی از بزرگی غده های چربی است و به خودی خود رفع می شود.

موی نوزاد

هنگامی که جنین در رحم است بدنش از موهای کرکی به نام لانگو پوشیده شده است. نوزادان به ویژه نوزادان نارس مقداری از این موهای کرکی را دارند که کاملا طبیعی است و این موها در چند هفته ی اول خواهد ریخت . مقدار موی سر نوزادان ممکن است از کاملا بدون مو گرفته تا پوشیده از موهای پر پشت مجعد باشد که همگی طبیعی است. رنگ و جنس موی نوزاد شما هر چند باشد در سال اول به تدریج می ریزد و جایش مو تازه می روید که ممکن است با موهای اول کاملا فرق داشته باشد.

دیگر خصوصیات نوزاد

یکی از نگرانی های والدین پس از تولد نوزاد در مورد اندازه ی دستگاه تناسلی اوست که ممکن است متورم باشد و این ناشی از هورمونهای مادر است که حین بارداری از راه جفت به نوزاد رسیده است و قاعدتا باید در چند روز برطرف شود . محل بریدن بندناف هم ممکن است برایتان ظاهری عجیب داشته باشد که به سرعت سیاه رنگ شده و بندناف در عرض یکی دو هفته ی اول خشک شده و می افتد.

نوزاد چه کارهایی می تواند انجام دهد ؟

نوزاد شما با تعداد باور نکردنی از توانایی های متولد شده است که همگی او را برای زندگی در محیط جدید آماده می کند . هر چند کنترل ارادی ناچیزی روی بدن و حرکت های خود دارد ، اما حس های او قوی و آماده ی دریافت اطلاعات مورد نیاز است.

ù او می تواند با گریه و رفتارش با دیگران ارتباط برقرار کند. این تنها راه او برای بیان احساساتش به شما است. او گرسنگی ، ناراحتی یا تنهایی خودرا با گریه اش به شما می فهماند . شما به زودی خواهید آموخت که گریه های مختلف او را از یکدیگر باز شناسید و نسبت به هریک واکنش مناسب نشان دهید.

ù او می تواند ببیند.کودکتان معمولا بلافاصله پس ازتولد چشم هایش را باز می کند . اگر چه نمی تواند آنها را به مدت طولانی باز نگاه دارد . با اینکه دید دور او در این مرحله تار است و می تواند روی اشیایی که در حدود
25-20 سانتی متری هستند به ویژه اشیا دارای سایه روشن واضح مانند صورت شما و نیز اشیا متحرک تمرکز نماید.

ù او می تواند بشنود . نوزادتان به صدا ، خصوصا صدای شما که قبل از تولد در اثر مایع آمنیوتیک گنگ بوده کاملا بوده کاملا هوشیار است . حتی در همین زمان هم به نوسانات و آهنگ گفتار کاملا حساس است .البته جالب تر از همه ی این ها یک صدای جدید یعنی صدای خودش است.

ù او می تواند ببوید. حس بویایی کودکتان در همان زمان تولد کاملا خوب است .او پس از آنکه نخستین بار بوی شما را حس کرد ، به کمک آن شما را یافته و سرش را به سوی شما برمی گرداند.

اولین ارزیابی سلامتی

اکنون که شما نوزادتان را دیده اید می خواهید مطمئن شوید که در اوج سلامتی باشد. در ساعات اول پس از زایمان ، متخصصص اطفال یا ماما او راکاملا معاینه
می نمایند.

متخصص اطفال از شما سوالاتی درباره ی چگونگی خواب و خوراک ، دفعات اجابت مزاج و رفتار نوزاد خواهد پرسید. پزشک درباره ی احساس شما و اینکه آیا مشکل و نگرانی درباره ی نوزاد دارید نیز سوال می نماید. سپس قد و وزن نوزاد را اندازه گیری کرده و معاینات زیر را انجام می دهید:

• شنیدن صدای قلب و ریه با گوشی

• معاینه دهان

• بررسی چشم ها

• معاینه شکم از نظر طبیعی بودن اندازه و محل اعضای داخلی بدن مانند کبد و کلیه ها.

• نبض کشاله ی ران دو طرف نیز بررسی می شود.

• بررسی طبیعی بودن اعضای تناسلی. اگر نوزاد پسر باشد پزشک نزول
بیضه ها را نیز بررسی خواهد کرد.

• ستون فقرات را بررسی می نماید که تمام مهره ها در جای درست خود باشد. برای انجام این کار ، پزشک نوزاد را روی شکم می خواباند . در همین زمان مقعد را نیز معاینه می کند که باز باشد. اندام ها از نظر یکسان بودن طول آنها بررسی شده و پاها را معاینه می کنند که راستای طبیعی داشته باشد.

• مفصل ران از نظر دررفتگی مادرزادی و ناپایداری بررسی می شود.

ارزیابی رفلکس های نوزاد

متخصص لطفال برخی از رفلکس های نوزاد را نیز بررسی می کند تا مشخص شود آیا کلا در وضعیت خوبی است و دستگاه عصبی مرکزی او خوب کار می کند.

رفلکس های نوزادی ، واکنش های غریزی است که به بقای نوزاد در خارج رحم در چند هفته ی اول کمک می کند . همگام با افزایش توانایی های ذهنی و جسمی نوزاد و قدرت یافتن او در انجام کارها به صورت آگاهانه و هوشیارانه ، این رفلکس ها از بین می روند.

رفلکس گرفتن

برای آزمودن این رفلکس ، پزشک انگشت خود را کف دست نوزاد می گذارند تا ببیند آیا نوزاد خود به خود آن را می گیرد . در اکثر نوزادان این رفلکس چنان قوی است که می توان در همین وضع کودک را از جا بلند کرد (ولی نباید شما چنین کنید). همچنین اگر به کف پایش بزنید می بینید که پنجه هایش را جمع می کند گویی
می خواهد چیزی را بگیرد.

رفلکس مشت کردن در حدود پنج ماهگی از بین می رود ولی رفلکس کف پا ممکن است تا یک سالگی باقی بماند.

مکیدن ، یافتن و عق زدن

یکی از اساسی ترین رفلکس های نوزاد ، مکیدن است که تغذیه را برای او ممکن
می سازد. ممکن است ببینید که انگشتان خودش یا شما را می مکد. اگر نوک سینه
یا پستانک را آرام به گونه ی نوزاد بمالد او به طور خودکار سرش را به سوی آن
برمی گرداند. این را رفلکس "یافتن" می نامند . بلع و عق زدن (که راه های هوای نوزاد را هنگام نیاز پاکسازی می کند) نیز به صورت رفلکسی انجام می شوند.

رفلکس مورو

رفلکس مورو مانند آن است که کسی از هول ناگهان بپرد. برای این نمایش ، پزشک کودک پزشک را پیاده نموده و از پشت سرش نگه می دارد ، سپس دستش را شل
می کند تا سر کودک ناگهان دست ها و پاهای خود را باز و انگشتان را به حالت کشیده در آورد ،گویی می خواهد چیزی بیابد که به آن چنگ بیندازد. سپس دوباره دست و پایش را به آرامی جمع می کند ، انگشتان خود را با مشت و پاها را روی شکم خود می آورد . رفلکس مورو در دو نیمه ی بدن باید همزمان و قرینه باشد. این رفلکس در حدود دو ماهگی از بین می رود.

رفلکس راه رفتن

پزشک ، نوزاد را از زیر بغل به حالت ایستاده نگه می دارد و پایش را روی سطح محکمی می گذارد تا ببیند آیا پاهای نوزاد حرکتی مانند راه رفتن پیدا می کند؟این رفلکس حدود یک ماهگی از بین می زود و هیچ ارتباطی به یادگیری راه رفتن ندارد.

برای ایستادن و راه رفتن باید عضلات مفاصل و حس تعادل کودک خیلی کامل تر شود که معمولا حدود 12 ماهگی رخ می دهد.

رفلکس خزیدن

وقتی نوزاد روی شکم گذاشته شود ، خود به خود حالتی شبیه به خزیدن به خود |
می گیرد یعنی باسن را بالا نگه داشته زانوها را زیر شکم جمع می کند و با پاهایش به سمت عقب فشار می آورد و حالت خزش را به صورت مبهم و ابتدایی نشان می دهد. این رفلکس زمانی که نوزاد بتواند تاقباز بخوابد بدون اینکه پاها را روی شکم جمع کند، یعنی در حدود دو ماهگی از بین خواهد رفت.

پیوند عاطفی

پیوند عاطفی روندی ویژه است.پیوند نه تنها مایه ی لذت عاطفی برای شما و کودک است بلکه همچون غذا و گرما در دراز مدت برای رشد و نمو نوزاد حیاتی است.

چگونگی برقراری پیوند با نوزاد

اگر زایمان شما خوب و بدون مشکل صورت گرفته باشد و کودکتان پس از زایمان فورا در آغوش شما گذاشته شود ممکن است بی درنگ به نگاه شما پاسخ دهد و شروع به مکیدن شیر پستان شما نماید و شما نیز ممکن است موجی از عشق را احساس کنید کودک نزدیکی به شما را حس می کند بوی شما را می شناسد صدایتان را می شنود به چشمهایتان نگاه می کند و احتمالا اولین طعمی را که می چشد مزه ی شیر شما می باشد. همه ی اینها به او آرامش و احساس امنیت می بخشد.

لمس

یکی از موثرترین و قوی ترین راههای برقراری پیوند شما و نوزاد نزدیکی جسمی و تماس بدنها با هم است که گرما و امنیت به ارمغان آورده و حس خوشی ایجاد
می کند.این نزدیکی با نوزاد برای رشد و نمو او مهم است.تحقیقات نشان داده نوزادان نارسی که در آغوش پدر و مادر قرار می گرفتند بهتر از آنانی که فقط در انکوباتور
بوده اند ریشه می نمایند.

در زمان آرامش نوزادانتان را در آغوش کشیده و پوستان را به او بچسبانید و از حس نزدیکی که پدید می آید لذت ببرید .او را به ملایمت در آب گرم حمام دهید ولی او را محکم نگه دارید. سپس بدنش را با روغن بچه مالش دهید .

صحبت کردن

کودکان دوست دارند با او صحبت کنبد حتی نوزاد نیز به صدا عکس العمل نشان
می دهدسر خود رابه سمت صدا برمی گرداند و شادی خود را با صدا در آوردن و دست و پا زدن نشان می دهد مهم نیست چه بگویید بلکه او از توجه شما لذت می برد شما هم از دیدن واکنش او لذت خواهید برد. هنگام حرف زدن به او نگاه کنید چون تماس چشمی از راه های خوب برقراری ارتباط است و واقعا میزان درک متقابل شما و مهارتهای اجتماعی نوزاد را افزایش می دهد .

ایجاد علاقه روندی تدریجی است و ممکن است هفته ها یا ماهها تا آغاز رابطه محبت آمیز متقابل بین شما وکودکانتان زمان صرف شود. به ویژه اگر زایمان سختی داشته یا کودکانتان نیاز به مراقبتهای ویژه کرده باشد. مهم آن است که به خود هیچ گونه فشاری در مورد این که چه احساسی باید داشته باشید وارد نکنید ، بلکه حال طبیعی خود را در پیش گرفته و به یاد داشته باشید که پیوند خواه تدریجی خواه عالی باشد بالاخره همگام با مراقبت شما از نوزاد روی خواهد داد.

از کمک مناسب برخوردار شوید

زنانی که به تازگی مادر شده اند در ابتدا پیوند با کودک خود مشکل دارند اگر شما حس می کنید شما هم حس می کنید مشکلی در این زمینه دارید از کمک فردی مانند همسر ، مادر ، یا دوست نیز خود سود بجویید.

نکه داری از کودک کار دشواریست از این رو سعی کنید از کارهای منزل بکاهید و از کمک خانواده و دوستان بهره بگیرید. روزها وقتی کودکانتان بخواب می رود شما نیز سعی کنید مقداری بخوابید .

افسردگی پس از زایمان

برخی مادران که در ایجاد پیوند با نوزادشان مشکل دارند دچار افسردگی پس از زایمان هستند . یکی از راههای بهترین راه های سرعت بخشیدن به بهبود افسردگی پس از زایمان است که وقت خود را هر چه بیشتر با نوزاد بگذرانید. تماس جسمی باعث ترشح هورمون های "مادری" می شود که ممکن است اثر آرام بخش داشته باشد.

منبع :

راهنمای قدم به قدم مادر و پدر

تالیف :

Katy holland

ترجمه :دکتر رضا محتشمی توتکابنی - دکتر سید جلال واقعه دشتی

دانستنی های تغذیه شیرخوران

دکتر محمد آسایی - ........

رشد کودک از تولد تا شش ماهگی(1)

مطالب مشابه :

نحوه ی بازی با نوزاد تا شش ماهگی

رشد کودک از تولد تا شش ماهگی(1)

گریه نوزاد

دور سر نوزاد دو ماهه

سه ماهه اول بارداري : (هفته اول تا هفته دوازدهم)

شیردادن به نوزاد در طول شب

دل درد نوزادان و 40 روش برای درمان آن