بررسی عوامل مؤثر بر ایمنی در کارگاههاي ساختمانی ایران

خلاصه

تحقیق حاضر به منظور تعیین و رتبه بندي عوامل مؤثر بر ایمنی کارگاههاي ساختمانی در ایران صورت گرفته است. ابتدا عوامل تأثیر گذار بر ایمنی کارگاه هاي ساختمانی با استفاده از منابع موجود در ادبیات موضوع و نظرات خبرگان تعیین شد. بدین ترتیب 74 عاملی که ممکن است بر ایمنی کارگاه مؤثر باشند، استخراج شدند که در 5 دسته کلی شامل عوامل خط مشی، فرآیند، مدیریت، کارکنان و انگیزشی قرار گرفتند. سپس پرسشنامه اي براي تعیین میزان اهمیت نسبی هر یک از عوامل تهیه گردید. داده هاي بدست آمده از نظرات متخصصان مورد تجزیه و تحلیل هاي آماري قرار گرفتند و معیارهاي بکار رفته از لحاظ اهمیت رتبه بندي شدند. در نهایت، نتایج حاصله مورد بررسی قرار گرفته و راهکارهایی پیشنهاد گردیده شد.

کلماتکلیدي: ایمنی،کارگاهساختمانی،عواملمؤثر،تحلیلآماري

مقدمه

صنعت ساخت و ساز یکی از مهمترین و اشتغالزاترین صنایع کشور است. بنابراین، توجه به مسائل مربوط به ایمنی و سلامت شغلی کارگران و کارکنان در این صنعت مهم می باشد. از آنجا که فعالیت هاي عمرانی بسیار متنوع و پیچیده می باشند، ریسک فراوانی در اینگونه فعالیتها مشاهده می شود. لذا، آثار و تبعات عدم رعایت ایمنی و پیشامد حوادث براي گروه هاي ذینفع بسیار پر هزینه و بعضاً غیر قابل جبران خواهد بود.

از آنجا که یک حادثه ساختمانی می تواند از نظر اقتصادي و اجتماعی خساراتی به فرد و اجتماع وارد کند، این نتیجه عاید می گردد که جلوگیري از حوادث ساختمانی، قسمتی از منابع مالی و انسانی جامعه را که از عوامل تولید اقتصادي هستند حفظ مینماید و از فشارها و ناراحتی هاي روانی کارگران حادثه دیده و خانواده آنها و جامعه جلوگیري به عمل می آورد. بنابراین اگر چه فهم خوبی از گستردگی و الگوي حوادث در صنعت ساختمان در دنیا وجود داشته ولی بررسی هاي مختصري با توجه به محدوده کاملی از فاکتورهاي مؤثر مدیریتی، کارگاهی و فردي وجود دارد. با این پیش زمینه ما به دنبال شرح گستره اي از فاکتورهاي درگیر در حوادث ساختمانی با هدف توضیح فرایندهاي علت و معلولی حوادث شامل سهیم بودن فاکتورهاي سیاستی، مدیریتی، کارگاهی و فردي هستیم.

عواملتأثیرگذاربرایمنیکارگاه

براي شناسائی عوامل مؤثر و میزان تأثیر آنها بر ایمنی و سلامت شغلی در کارگاههاي ساختمانی در ایران، با توجه به مروري بر ادبیات نظري خصوصاً تحقیقات صورت گرفته در سنگاپور و چین و همچنین استفاده از نظرات کارشناسان و متخصصان حرفه اي و دانشگاهی تعدادي از عوامل ، مؤثر بر ایمنی کارگاه استخراج گردیدند. در این تحقیق 5 رده کلی مختلف از عوامل شامل عوامل خط مشی، فرآیند، مدیریت، کارکنان و انگیزشی به کار گرفته شد. عامل فرآیند یک عامل تکنیکی است و بقیه عوامل جزو عوامل سازمانی هستند. در حقیقت معیارهاي مربوط به عامل مدیریت با استفاده از تعدادي از معیارهایی که در ابتدا در مدل سنگاپور جزو عامل کارکنان بودند و در عین حال در دسته بندي جدید جزو عامل مدیریتی قرار می گرفتند، استخراج گردیدند. علاوه بر این تعدادي از معیارها و متغیرها نیز از تحقیقات چینی ها به کار گرفته شد و در این پنج دسته با توجه به حوزه مربوطه توزیع گردیدند. حال به شرح عوامل به کار گرفته شده در این مدل می پردازیم :

عواملسیاستیوخطمشی

سیاست ها و قوانین ایمنی تأثیر زیادي بر میزان ایمنی یک کارگاه ساختمانی دارند. قوانین چارچوبی را تشکیل می دهند که سلامت و ایمنی بر اساس آنها کنترل و تنظیم می شود. تمام مدیران پروژه باید از این قوانین و قواعد پیروي و آن را اجرا کنند و براي متخلفان جریمه در نظر گرفته شود. به غیر از ضعف فرهنگ سازمانی در بخش ایمنی تؤام با تعاریف ناکارآمد مسئولیت هاي ایمنی و همچنین دستورالعملهاي نامناسب ایمنی؛ نبود سیاست هاي مناسب هم در زمینه ایمنی منتج به عملکرد ضعیف کارگاه هاي ساختمانی از لحاظ ایمنی می شود. قوانین و اعمال آنها تأثیر به سزایی بر ایمنی ساخت و ساز دارند. لذا، باید قوانین ایمنی را هنگام طراحی فعالیت هاي شغلی و تعیین سیاست هاي شرکت، به طور جدي در نظر گرفت.

یکی دیگر از فاکتورهاي محرك براي خط مشی و سیاست، تبلیغ و ترویج شناخته شدن ایمنی کارگاه ساختمانی از طریق گواهینامه سیستم مدیریت ایمنی و سلامت شغلی است. این موضوع با اطمینان از اینکه شرکتها الزامات "برنامه ارزیابی ایمنی و سلامت شغلی " را برآورده می کنند، قابل دستیابی می باشد. هدف اصلی این گواهینامه، تشویق و بهبود در آگاهی از ایمنی، ترویج شیوه هاي کاري ایمن و بالابردن استانداردهاي ایمنی صنعت ساختمان می باشد.

از طرفی دیگر با افزایش اعتماد بر بیمه، پیمانکاران تمایل دارند که مسئولیت خود در پرداخت غرامت را بر عهده شرکت هاي بیمه گذاشته و توجه کمتري به ایمنی داشته باشند. لذا، از مهیا کردن آموزش مناسب ایمنی در کارگاه و نظارت کافی بر کارگران امتناع می ورزند.

عواملفرآیندی

عامل فرآیند مربوط به فرآیند انجام کارها توسط کارکنان ساختمانی است که ممکن است براي سلامت و ایمنی آنها مضر باشد. بعضی از سازمان ها و افراد هنگام انجام وظایف و کارهایشان ناخواسته فعالیت هاي خطرناك انجام می دهند. نکته اصلی براي مدیریت عوامل فرآیندي توجه به کارایی کنترل بر تعداد زیادي از پیمانکاران فرعی در کارگاه هاي ساختمانی است. زیرا فعالیت هاي متنوع و گوناگون در ساختمان سازي بسیار زیاد است و بالتبع مجریان اینگونه فعالیت ها نیز متنوع می باشند. لذا، با تعدد پیمانکاران فرعی در کارگاه احتمال وقوع حوادث نیز افزایش می یابد [ 7]. زیرا احتمال عدم ارتباطات، هماهنگی و کنترل افزایش می یابد و حتی ممکن است پیمانکاران تمام مسئولیت هاي خود را به پیمانکاران فرعی محول کنند، بدون اینکه مطلع باشند که آن پیمانکاران قادر به مهیا کردن یک محیط کاري ایمن هستند.

روش هاي گوناگون ساخت و ساز نیاز به استانداردها و انتظارات ایمنی مختلفی دارند. حوادث در کارگاه هاي ساختمانی به علل مختلفی مانند: شرایط کاري خطرناك در ارتفاع، برخورد با اشیاء یا افتادن بر روي اشیاء، شرایط کار با نور کم، مدفون شدن به علت ریزش زمین هنگام گودال کندن، سقوط داربست و سکوهاي کاري آنها، خطرات هنگام بالابردن اشیاء، برق گرفتگی، آتش سوزي، نبود مسیرهاي دسترسی مناسب و آموزش و تحصیلات نامناسب، اتفاق می افتند. بعلاوه، استفاده از ابزار و تجهیزات نامناسب نیز سبب حوادث می شوند. ارتباطات مناسب و انتقال اطلاعات بین مدیریت و کارکنان منجر به بهتر شدن استانداردهاي ایمنی و بهبود در دستیابی به سیاست ها و خط مشی هاي ایمنی می شود.

یکی دیگر از فعالیت هاي مربوط به فرآیند مثل کارکردن با مواد خطرناك مانند زباله هاي شیمیایی و سمی است که می توانند باعث خطر شوند. لذا، کارکنان باید آموزشهاي مناسب را دیده باشند و اطلاعات مناسب درباره نوع مواد شیمیایی اي که با آن کار می کنند، داشته باشند و همچنین تجهیزات محافظتی مورد نیاز نیز براي آنها تدارك دیده شده باشد...

دانلود مقاله PDF (۳۵۷ کیلوبایت)