آینه کاری

تلالو نور و هنر در آیینه کاری قزوینآینه کاری را باید واپسین ابتکار هنرمندان ایرانی در گروه هنرهای زیبا دانست که ایرانیان در معماری داخلی و تزئین درون بنا به کار گرفته اند.... آینه کاری هنر ایجاد اشکال منظم در طرح ها و نقش های متنوع با قطعات کوچک و بزرگ آینه به منظور تزئین داخلی بناست.حاصل کار آینه کاری ایجاد فضایی درخشان و پر تلالو است که از بازتاب پی در پی نور در قطعات بی شمار آینه پدید می آید.آینه کاری را باید واپسین ابتکار هنرمندان ایرانی در گروه هنرهای زیبا دانست که ایرانیان در معماری داخلی و تزئین درون بنا به کار گرفته اند.در هنر آیینه کاری نخست طرح کار به وسیله رسام که گاهی معمار یا خود آینه کار است تهیه می شود.در طرح های پیچیده کاغذ طرح را سوزنی می کنند و به وسیله آن سطح کار را گرده می زنند و سپس آینه کاری را برابر گرده اجرا می کنند.در مواردی که آینه کاری دارای سطح برجسته باشد، زمینه کار را قبلا گچ بری و برابر طرح آماده می کنند.سپس آینه بر قطعات آینه را در اشکال و اندازه های مورد نیاز با الگوهای مقوایی (یا پلاستیکی) می برد و آماده می کند.آن گاه آینه کار با خمیری که آمیزه ای از گچ و سریش است، قطعات آینه ها را برابر بر سطح کار می چسباند و نقوش دلخواه را پدید می آورد. در پایان آینه پاک کن کار را پاکیزه می کند و جلا می دهد.طبق بررسی به عمل آمده، روش آینه کاری در قزوین به این صورت است که خود استاد آینه کار طرح مورد نظر را انتخاب می کند و آن را روی کاغذ رسم پیاده می کند.در آینه کاری عمدتا از طرح های هندسی (طبق اصول گره) استفاده می شود و هرچه جزئیات گره بیشتر باشد، آینه کاری ظریف تر خواهد بود.پس از مشخص شدن طرح یا طرح ها (چرا که ممکن است چندین طرح در قسمت های مختلف دیوار، سقف یا ... استفاده شود) و کشیدن طرح ها روی کاغذ رسم به شکل دقیق، الگوی طرح مورد نظر روی ورقه های تلقی پیاده می شود.این کار موجب می شود دوام طرح بیشتر باشد و برای طرح های قرینه نیز یک چهارم یا یک دوم طرح کشیده می شود.دقت در طراحی و برش طرح از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است چرا که اشتباه در محاسبه حتی به صورت جزئی، پس از کنار هم چیدن کار نهایی بسیار بزرگ جلوه می کند و به اصطلاح چفت شدن کار دچار نقص می شود.آینه کاری در قزوین روی زمینه گچی انجام می شود اما گاهی بنا به ضرورت روی چوب و یا آینه و یا زمینه دیگر نیز قابل اجراست.پس از کشیدن طرح، اگر سطح مورد نظر برای آینه کاری دارای الگوی یکنواختی باشد، استاد آینه کار با قطعات آینه شروع به کار می کند، اما اگر در سطح مورد نظر چند طرح مختلف به کار رود، برای مثال در وسط سطح بخواهد از شمسه یا ترنج استفاده کند، الگوی تلقی ترنج یا شمسه روی محل مورد نظر برای آینه کاری (روی گچ) انداخته می شود و با مداد دور آن رسم می شود و در واقع محیط کار را مشخص می کند تا طرح آینه های داخل این محیط را از خارج آن جدا کند.قبل از شروع به کار و چسباندن آینه ها، استادکار سطح مورد نظر را روغن می زند. این روش خاص اساتید قزوین است و سبب دوام کار می شود.داخل این محیط باید تکه های آینه طبق طرح مورد نظر چسبانده شوند. زیرکار آینه کاری روی سقف یا دیوار یا... از گچ است و بهتر است که گچ زنده باشد و این از ویژگی های آینه کاری قزوین است که روی گچ زنده کار می کنند و استادکار اجازه نمی دهد که چندین مرتبه سفیدکاری انجام شود چرا که این کار کیفیت آینه کاری و دوام آن را کم می کند.سپس آینه ها با الماس به قطعات مورد نظر و طبق محاسبه و طرح، بریده می شوند و با مخلوطی از چسب چوب و سریش که با کاردک به مقدار کم پشت آینه مالیده می شود، روی گچ در محل مورد نظر چسبانده می شوند.روش کار در قزوین به این صورت است که یک قطعه آینه هر اندازه هم که کوچک باشد جداگانه چسب اندود می شود، چرا که در بعضی مناطق دیده شده چسب به صورت یک دست روی دیوار مالیده می شود و آینه ها سریع روی آن چسبانده می شوند. این شیوه هر چند سرعت کار را زیاد می کند ولی دوام زیادی ندارد. اگر بخواهند کمی کار را برجسته کنند مقدار چسب را کمی بیشتر می زنند. در نهایت قطعات آینه کنار هم چیده می شوند و طرح کامل می شود.ذکر این نکته نیز ضروری است که فضای مورد نظر برای آینه کاری ابتدا قاب بندی می شود؛ به این صورت که لبه های هر دیوار یا سقف با باریکه ای از آینه رنگی یا معمولی که اصطلاحا تسمه نامیده می شود، قاب گرفته می شود. این کار موجب مرتب بودن و جداسازی فضای آینه کاری شده از فضاهای مجاور می شود. همچنین فضاهایی با طرح های مختلف به وسیله تسمه در رنگ های مختلف از هم جدا می شوند.گاه دیده شده که در اماکن متبرکه اسامی ائمه اطهار یا اسامی خداوند بر فضای درونی بنا آینه کاری شده است. این اسامی روی گچ چسبانده نمی شوند بلکه روی آینه کاری قبلی و معمولا با آینه رنگی چسبانده می شوند.تیغه الماس برای بریدن قطعات آینه که دارای لبه های صاف و بدون انحنا (هندسی) هستند مفید است اما برای اشکال منحنی نظیر انواع گلبرگ ها یا اسامی مختلف و امثال آن نمی توان از تیغه الماس استفاده کرد.برای این کار ابتدا اطراف طرح با تیغه الماس برش داده می شود و سپس استاد کار با دم باریک لبه های کار را آرام آرام جدا می کند و با دست شکل منحنی دلخواه را به آن می دهد. این کار نیازمند دقت بسیار است چرا که تکه آینه کوچک ممکن است به خاطر اثر دم باریک و بر اثر فشار وارده شکسته شود.تمام مراحل بریدن آینه ها و قرار دادن و چسباندن روی محل و در واقع ایجاد طرح های هندسی و ... با دست و توسط استادکار صورت می پذیرد.هنگامی که کار برش انجام می شود، قطعات هم شکل در یک دسته قرار داده می شوند و این کار سبب نظم و سرعت بیشتر کار می شود.در قزوین استادکار به هیچ وجه کار برش سرهم را انجام نمی دهد. برش سرهم به روشی گفته می شود که قطعات آینه به صورت یک تکه بریده می شوند و برای ایجاد طرح روی این قطعه بزرگ، با الماس خطوطی ایجاد می شود که از دور چند قطعه به نظر برسد اما این کار ارزش هنری ندارد و در واقع به جای آن که آینه ها در اندازه های کوچک بریده و در کنار هم چیده شوند، روی یک قطعه آینه بزرگ با خطوطی سطحی نمایش داده می شوند.برش سرهم سرعت کار را بسیار افزایش می دهد اما از دوام و ارزش کار می کاهد.طبق گفته استادکار، کار روی سقف بسیار سخت تر از کار روی دیوار است.روغن استفاده شده روی گچ باید 2 تا 3 روز بماند تا کاملا خشک شود و اول باید تسمه دور کار چسبانده شود.شیشه های مورد استفاده عمدتا از کشورهای آلمان، چین، فرانسه و بلژیک و شیشه های رنگی از اکراین وارد می شود و کار جیوه‍ اندود کردن و تبدیل آن ها به آینه در ایران صورت می پذیرد.هر آینه کار طبق اصول آینه کاری در قزوین، روزانه می تواند حدود 50 تا 80 سانتی متر مربع آینه کاری کند که البته سرعت کمی است.از اصول مهم کار این است که باید زیر کار (گچ) فاقد هرگونه رطوبت باشد، در غیر این صورت آینه به گچ نمی چسبد و در برابر ضربه کاملا آسیب پذیر و بی دوام خواهد بود.
در نهایت نیز شاگرد آینه کار با دستمال و نوک کارد به طور دقیق اضافات چسب و آلودگی های احتمالی را از سطح کار پاک می کند.

آینه کاری

مطالب مشابه :

عکس های هنر آینه کاری و گره سازی در معماری اسلامی + گزارشی از برخورد مأمورین موزه باغ نادری مشهد

هنر آیینه کاری

گذری بر هنر آینه کاری..هنر اصیل ایرانی

معرق کاشی - آیینه کاری - گچ بری و نقاشی

آینه کاری

آینه کاری

تاریخ آینه کاری در ایران

پیدایش آینه کاری

گچبری سقف+آینه کاری 336