تسمه تايم چيست؟

تسمه تايم چيست؟

دنياي‌خودروـ محمدحسن اسداللهي: در مقالات قبلي به اين نكته اشاره كرديم كه تايم سوپاپ‌ها و تايم پاشش انژكتورها مي‌تواند در دورهاي بالا تغيير يابد، اما در نظر بسياري از خوانندگان اصطلاح تايم بسيار غريب و نامفهوم است. تايم سوپاپ‌ها به معني زماني است كه سوپاپ وظيفه خودش يعني بازشدن يا بسته شدن را انجام مي‌دهد. تايم انژكتور هم به زماني گفته مي‌شود كه انژكتور سوخت را مي‌پاشد. اما سوپاپ‌ها توسط عاملي به نام ميل‌سوپاپ، حركت مي‌كنند.

DOHC به موتورهايي گفته مي‌شود كه دو ميل سوپاپ در سر سيلندر دارند، يك ميل سوپاپ براي سوپاپ‌هاي دود و يكي براي سوپاپ‌هاي هوا. مزايا و معايب اين سيستم در مقالات قبلي توضيح داده شد. اما ميل سوپاپ‌ها از كجا نيرو مي‌گيرند تا به چرخش درآيند و سوپاپ‌ها را نيز به حركت درمي‌آورند؟ براي توضيح اين سوال ابتدا بايد گفت، منبع حركت و نيروي اكثر اجزاي مكانيكي موتور ميل‌لنگ است. اما ميل لنگ در قسمت پاييني موتور قرار داشته و ميل سوپاپ‌ها در قسمت بالا و در سرسيلندر جاي مي‌گيرند.
چگونه نيرو از قسمت پايين به ناحيه بالايي و ميل سوپاپ‌ها منتقل مي‌شود؟ سرپولي ميل لنگ يك چرخ دنده متصل شده كه قابليت قرار گرفتن يك تسمه دنده‌دار را دارد. ميل سوپاپ‌ها نيز همين چرخ دنده را ‌دارند ولي با قطر بيشتر و سايز بزرگ‌تر. براي ارتباط بين اين دو چرخ دنده، از يك تسمه دنده‌دار استفاده مي‌شود كه نيرو را از ميل‌لنگ به ميل‌سوپاپ‌ها منتقل مي‌كند. اين تسمه دنده‌دار انتخاب شده تا كوچك‌ترين خطا و هرزگردي به وجود نيايد.
در صورت بهم خوردن تايم موتور، سوپاپ‌ها در موقع معين باز يا بسته نمي‌شوند. اين مساله باعث اختلال شديد در كار موتور و برخورد سوپاپ‌ها و كج‌شدن آنها و آسيب‌رسيدن به پيستون مي‌شود.
در صورت رخ‌دادن چنين اتفاقي، آسيب بسيار شديدي به موتور مي‌رسد، ممكن است پيستون بشكند و سوپاپ‌ها از بين بروند. در اين شرايط موتور به هيچ وجه روشن نمي‌شود و خودرو بايد بكسل شود. چرخ دنده ميل سوپاپ دو برابر چرخ دنده ميل‌لنگ است.
يعني اگر ميل‌لنگ 180 درجه بچرخد، ميل سوپاپ 90 درجه مي‌چرخد. در موتورهاي چهار زمانه‌ هر دو دور ميل‌لنگ يك بادكار يا همان انفجار درون سيلندر رخ مي‌دهد. به همين دليل ميل سوپاپ نصف ميل‌لنگ دور مي‌زند، تسمه تايم يا تسمه زمان‌بندي در تمام خودروها وجود ندارد و در برخي سيستم‌ها وظيفه اين تسمه را زنجير يا چرخ دنده انجام مي‌دهد.
اما مزاياي تسمه از ساير سيستم‌ها بيشتر است. به همين دليل استفاده از آن شيوع بيشتري دارد. اما اين قطعه هم، درست مثل ساير قطعات عمر مفيدي دارد. تسمه تايم بايد در زمان معيني، يعني هر 000/60 كيلومتر تعويض گردد.
براي جلوگيري از آسيب رسيدن به موتور، توصيه مي‌شود در زمان معين تسمه تعويض گردد. اين عمل، درماني پيشگيرانه براي جلوگيري از آسيب‌هاي بعدي و شديد است. اما بعضي موارد پيش مي‌آيد كه موتور از تايم خارج مي‌شود وقتي موتور از تايم خارج مي‌شود، بد كار مي‌كند و يا اصلاً خاموش مي‌ماند و روشن نمي‌شود. اين عيب دلايل مختلفي دارد. تسمه از روي يك دنده جابه‌جا شده و يا رد كرده باشد، ممكن است تسمه پاره و يا شل شده باشد. در اين حالت بايد تسمه سفت ‌كن چك شود. براي حفظ تسمه و جلوگيري از خرابي آن بايد نكاتي را رعايت كرد. در دورهاي بالا و بحراني نبايد به مدت طولاني رانندگي كرد. در سربالايي‌ها بايد از دنده سنگين استفاده كرد تا از فشار آمدن روي موتور و تسمه جلوگيري شود. تسمه سفت‌كن را نيز نبايد زياد سفت كرد. همچنين رانندگي بدون تنش مي‌تواند باعث حفظ اين قطعه و پايين آمدن استهلاك موتور شود. در مجموع اين قطعه در عين سادگي نقش بسيار مهمي در راه‌اندازي و كار موتور دارد.

سیستم خنک کننده خودرو

وظیفه دستگاه خنک کاری موتور احتراقی ان است که از بالا رفتن درجه حرارت موتورو ایجادضایعات در اجزای موتور جلوگیری نماید.اب در اطراف سیلندر و سرسیلندردر مجاری مخصوصی حرکت می کند .برای انکه سرعت خنک کاری مواضع گرم افزایش یابد توسط پمپی اب را به حرکت در میاورند . پمپ اب یا واتر پمپ وظیفه دارد اب را قسمت پایین رادیاتور کشیده وان را به مجاری اطراف سیلندر برساند.اب پس از گرفتن گرمای سلیندرها به سر سیلندر هدایت گردیده و گرمای محفظه احتراق و سیت سوپاپها را نیز گرفته و بوسیله لوله لاستیکی از بالا به رادیاتور می ریزد.

خصوصیات سیستم خنک کننده

1- کاهش گرمای اب (تادرجه حرارت c80)

توجه :درجه حرارت اب موتور نباید بیش از c3 بالاتر ازحد مجاز باشد

2- جریان هوای خارج راکشیده اب رادیاتور را خنک می کند

سیستم خنک کاری ترموسیفون

اساس کار ترموسیفون بر اصل انبساط و انقباض حجم اب بعلت تغییرات درجه حرارت استوار است قبل از سال 1940 میلادی ترموسیفون تنها روش خنک کاری موتورهای احتراقی محسوب می گردید.در این روش اب داغ از لوله نسبتا قطوری که در بالای موتور قرار داشته در اثر خاصیت جابجائی انتقال پیدا نموده و به بالای رادیاتور میریزد. اب گرم در رادیاتور سرد شده و منقبض می گردد و چون اب سرد دارای وزن مخصوص زیادتری ممیباشد به پائین رادیاتور جریان پیدا کرده و چرخش خود به خود ان ادامه می یابد. در این روش عمل تبادل حرارت بکندی انجام می شود.

دستگاه سیستم خنک کننده تشکیل شده از

• رادیاتور

• لوله ناقل اب

• واتر پمپ

• مجاری اب در بلوک سیلندر

رادیاتور

رادیاتور وسیله ای است که در ان قسمتی از گرمای اب گرفته شده و به هوا منتقل می شود و در جلوی موتور بعد از فن نصب می شود و با سطح تشعشع فراوانی که دارد تبادل حرارتی معینی را انجام می دهد.

انواع رادیاتور

• رادیاتور عمودی:در این نوع رادیاتور جریان سیال خنک کننده از طرف بالا رادیاتور وارد شده بعد از خنک کاری از ناحیه کف ان خارج می شود.

• رادیاتورافقی:در این نوع رادیاتور سیال از جحت عرضی وارد و بعد از عبور شبکه ها به طریق افقی از ان خارج می شود.

مجاری اب و فن

فن: فن در قسمت جلوی موتور مقابل رادیاتور نصب شده و بوسیله تسمه از موتور ویا بوسیله موتور خود میچرخد و باعث مکیدن هوا از لای پره های رادیاتور میشود که باعث کاهش دما شده.

مجاری اب: دربدنه موتور وسرسیلندر محفظه های برای عبور جریان اب در اطراف سیلندرها و سوپاپها درسر سیلندر تعبیه شده است.

ترموستات

برای ثابت نگه داشتن درجه حرارت موتورجهت احتراق در قسمت خروجی سرسیلندرترموستات قرار میدهند که وظیفه ان یکنواخت نگه داشتن درجه حرارت موتور می شود ترموستا ت در موقع سرد بودن خودرو بسته می با شد.

واترپمپ

• پمپ اب را از پایین ادیاتور کشیده بعد ازعبور دادن ان از مجاری اب موتوربه بالای رادیاتور رسانده این پمپ در قسمت جلوی موتور و پایین تر از پولی پروانه روی موتور نصب می شود ونیروی خود را از موتور بوسیله تسمه می گیرد.

پروانه خنک کن

پروانه با سرعت متغییر:

بعضی از پروانه ها را از نوع کلاچ هیدرولیکی میسازند که حاوی روغن سلیکونی میباشند. در این روش چرخش پولی به روغن نیروی جنبشی داده وروغن پروانه را میگرداند. یعنی کوپلینگ محرک پروانه روغن سیلیکون است

انواع پروانه های هیدرولیکی

1-پروانه سرعت متغیر با ورقه بی متال

2-پروانه سرعت متغیر با بی متال مارپیچی

3-پروانه قابل انعطاف

پروانه سرعت متغیر با ورقه بی متال

• در این سیستم یک نوار بی متال ویک پیستون کنترل کوچک بکار رفته است.وظیفه پیستون کنترل نمودن روغن ورودی به کلاچ میباشد. بی متال در موقعی که درجه حرارت محیط کم است بطرف خارج خم می شود و در نتیجه اجازه میدهد پیستون کنترل حرکت زیادتری به طرف خارج انجام دهد.که با حرکت بیشتر پیستون بخارج روغن از محفظه کلاچ به مخزن بازگشت کرده و در اثر کمبود روغن کوپلینگ پروانه با سرعت اهسته تری میچرخد.

پروانه سرعت متغیربا بی متال خارجی

• در این روش یک فلز بی متال فنری بکار رفته است . در موقع گرم و سرد شدن موتور فنر بی متال تغییر حالت داده و پیستون کنترل روغن کوپلینگ را حرکت میدهد. بقیه حالت کاراین سیستم مانند نوع اول است.

پروانه قابل انعطاف:

پره های پروانه قابل انعطاف را توری میسازند که در سرعت های زیاد تغیر زاویه داده و مکش را بیشتر انجام میدهد.

انواع سیستم خنک کننده

• سیستم مدار بسته ( تحت فشار)

• سیستم مدار باز( بدون فشار)

سیستم مدار بسته

• همانطور که می دانید برای بالا بردن دمای جوش مایعات از جمله اب میتوانید فشار ان را افزایش داد. در این سیستم جهت افزایش دمای جوش مایع سیستم خنک کننده از درب رادیاتوربا فشار بالا استفاده می شود.در این سیستم یک منبع انبساط برای جمع اوری مایع اضافی سر ریزشده از رادیاتور در زمان گرم شدن موتور تعبیه شده است در طی گرم شدن موتوراب رادیاتور افزایش حجم می یابد و به این منبع منتقل میشود.با کاهش دما و کاهش فشار مایع به مداربر می گردد.

سیستم مدار باز

• دراین سیستم بر خلاف سیستم مدار بسته منبع انبسا ط استفاده نشده است وفقط به افزا یش فشار سیستم خنک کننده اکتفا شده است .در این سیستم به منظور جلوگیری ازایجاد خلا پس از سرد شدن موتور یک سوپاپ درون درب رادیاتور تعبیه شده است . با افزایش دما مایع سیستم خنک کننده اضافی از طریق یک لوله پلاستیکی به بیرون ازرادیاتور منتقل میشود و درزمان سردشدن موتور هوای محیط خارج به داخل رادیاتور منتقل میشود.

در صورت خرابی سوپاپ عملیات فوق مختل شده و باعث جوش اوردن وهمچنین کاهش مایع درون سیستم شده.

مایع سیستم خنک کننده

این مایع مخلوطی از اب خالص ومایع ضد یخ است درصد اختلاط انها بستگی به درجه حرارت محیط دارد.

خواص مایع ضد یخ

جلوگیری از خوردگی ورسوب زدایی در سیستم خنک کننده.
کاهش نقطه انجماد و افزایش نقطه جوش مایع سیستم خنک کننده.

درب راد یاتور

درب رادیاتور از یک فنر و تعدادی واشر اب بندی تشکیل شده است.

خواص استفاده فنر در درب رادیاتور

1.جلوگیری از خروج مایع سیستم خنک کننده از داخل رادیاتوردر اثر افزایش دمای اب

2.ایجاد فشار نسبی در سیستم خنک کننده جهت افزایش دمای نقطه جوش

كولر خودرو

در عصر حاضر ديگر وجود كولر در اتومبيل به عنوان يك وسيله لوكس تلقي نمي‌شود بلكه كولر اتومبيل به عنوان ضرورتي مطرح مي‌گردد كه ضامن استفاده از اتومبيل توام با امنيت و آرامش خاطر است.
احتياجي به توضيح نيست كه هنگامي كه اتومبيل شما مجهز به كولر باشد، مي‌توانيد با اعصاب آرامتر و راحت‌تر به رانندگي بپردازيد. زيرا هرگز گرماي طاقت فرسا، گازهاي خطرناك، گرد و غبار و سر و صدا به داخل اتومبيل شما راه نخواهد يافت.
سيستم كولر اتومبيل در واقع از مجموعه قطعاتي تشكيل شده است كه پس از نصب برروي اتومبيل، براي فضاي داخل كابين توليد برودت دلخواه را مي‌نمايند.
كولر اتومبيل با كاهش حرارت و رطوبت داخل كابين به ما كمك مي‌نمايد تا رانندگي راحت تري داشته و در طول مسير از آرامش كافي برخوردار باشيم.

كمپرسور

كمپرسور دستگاه حركت دهنده گاز مبرد در كولر اتومبيل مي‌باشد. كمپرسور با گرداندن گاز در اجزاء سيستم در واقع شبيه به قلب مجموعه عمل مي‌نمايد. همچنين كمپرسور فشار و در نتيجه دماي گاز كم فشار خارج شده از اواپراتور را نيز افزايش مي‌دهد.
كمپرسور گاز مبرد را از اواپراتور به داخل كندانسور و سپس به كپسول خشك كننده و مجدداً به داخل اواپراتور سوق مي‌دهد.
كمپرسورهايي كه در سيستمهاي كولر اتومبيل به كار برده مي‌شوند، مي‌بايست داراي خواصي از قبيل وزن و حجم متناسب با قدرت موتور باشند تا هنگام نصب به راحتي در محل مورد نظر قابل جايگذاري بوده و بار اضافي بر موتور اتومبيل تحميل ننمايند.

كندانسور

كندانسور يكي از اجزائي است كه وظيفه تبادل حرارت را بر عهده دارد.
كندانسور گرماي جذب شده توسط اواپراتور از گاز مبرد داخل سيستم را به هواي محيط خارج از كابين اتومبيل انتقال مي‌دهد

كپسول خشك كننده

كپسول خشك كننده بعنوان منبع ذخيره گاز مبرد و جاذب رطوبت گاز عمل مي‌نمايد. معمولاً اين كپسول داراي يك سوئيچ ايمني مي‌باشد تا در مواقعي كه فشار گاز از حد تعريف شده كمتر يا بيشتر شود، به طور خودكار جريان برق كمپرسور را قطع ‌نمايد.
همچنين بر روي اين كپسول شيشه‌اي جهت رؤيت گاز وجود دارد. شيشه رؤيت به ما اين امكان را مي‌دهد تا بتوانيم گردش و ميزان گاز موجود در سيستم را كنترل نماييم.

شير انبساط

شير انبساط تعيين كننده ميزان صحيح گاز وارد شونده از كندانسور به داخل اواپراتور از طريق يك فيلتر است. همچنين اين قطعه فشار مبرد را بطور ناگهاني كاهش مي‌دهد. هنگامي ‌كه كمپرسور شروع به كار مي‌نمايد، شير انبساط باز شده و مبرد مايع با عبور از صافي مربوط به ورودي مايع پرفشار به گاز پر فشار تبديل مي‌گردد.
زماني كه اواپراتور ميزان بيشتري مبرد را طلب مي‌نمايد، شير انبساط اجازه مي‌دهد تا مبرد كم فشار مورد نياز به داخل كويل اواپراتور وارد گردد. شير انبساط برقرار كننده تعادل ميان بار گرما و خنك كنندگي بهينه اواپراتور مي‌باشد.

اواپراتور

يكي ديگر از قطعات اصلي سيستم كولر اتومبيل اواپراتور است.
اواپراتور مجموعه‌اي از قطعات است كه وظيفه كاهش گرماي هواي كابين اتومبيل را بر عهده دارد. يكي ديگر از وظايف مهم اين قطعه، جب رطوبت از هواي داخل كابين مي‌باشد.
جريان سريع هواي ايجا شده توسط فن الكتريكي با عبور از سطح كويل اواپراتور، برودت ايجاد شده توسط كويل را از طريق كانال‌ها و دريچه‌هاي هدايت هوا به داخل كابين اتومبيل انتقال مي‌دهد. عمل ايجاد برودت توسط كويل اواپراتور باعث تقطير رطوبت واي دال كابين گشته و قطرات آب ايجاد شده از طريق لوله مخصوصي به خارج از كابين اتومبيل منتقل مي‌گردد.
سيستم كولر اتومبيل داراي دو سوئيچ كنترلي است كه يكي از آنها زماني كه فشار گاز كم يا زياد باشد، كمپرسور را از مدار خارج نموده و ديگري از ايجاد يخ در داخل محفظه اواپراتور جلوگيري مي‌نمايد. عدم كاركرد مناسب هريك از اين دو سوئيچ مي‌تواند باعث از كار افتادن كل سيستم گردد

نقش رادیاتور در پروسه انتقال حرارت موتور

بر اثر احتراق در موتورهای احتراق داخلی گرمای زیادی تولید می‌شود که حتی می‌تواند فلزات مجموعه سیلندر و پیستون را ذوب کند .
سیستم خنککاری بهمنظور پیشگیری از بالا رفتن دمای موتور بهکار می‌رود. این سیستم برای مراقبت در برابر عملکرد مؤثر در تمام سرعت‌های موتور و کنترل شرایط مختلف مورد استفاده است. دما در طول مدت احتراق مخلوط سوخت و هوا در محفظه احتراق موتور بسیار بالا می‌رود و به بیش از ۲۰۰۰ درجه می‌رسد. میزان قابل توجهی از این حرارت توسط دیواره‌های سیلندر و پیستون‌ها جذب می‌شود بنابراین باید خنک‌کاری به اندازه‌ای صورت پذیرد که دما بیش از حدود ۲۳۰ درجه نشود.
دماهای بالاتر باعث کاهش ضخامت فیلم روغن میشود و خواص روغن بهشدت افت می‌کند که این مسئله موجب افزایش استهلاک قطعات و ازدیاد دمای آنها خواهد شد.
در موتورهای احتراق داخلی مقدار محدودی از انرژی سوخت برای قوای محرکه موتور استفاده می‌شود. تقریبا حدود ۲۸ درصد انرژی سوخت به کار مفید تبدیل می‌شود. ۳۰ درصد بهواسطه خنککاری، ۳۲ درصد بهوسیله خروج گازهای داغ و ۱۰ درصد باقیمانده توسط اصطکاک و عوامل دیگر بههدر می‌رود. میزان حقیقی و دقیق انرژی تدیلشده به کار مفید در پروسه احتراق موتور به مشخصه‌های فیزیکی اجزای موتور بستگی دارد.
همان‌طور که گفته شد، دما در طول احتراق در سیلندر موتورهای درونسوز به بیش از ۲۰۰۰ درجه می‌رسد. این دما بیش از نقطه ذوب مواد مورد استفاده در ساختار موتور است بنابراین با بالارفتن دما به موتور خسارت وارد می‌شود و باید دمای کار موتور در محدودهای خاص حفظ شود. در یک نمونه سیستم خنککاری آبی موتور این دما در محدوده ۹۵-۷۵ قرار دارد که برای خنککاری هوایی این میزان کمی بیشتر است.
خنککاری در موتور دو علت دارد:
1- نگه داشتن دمای اجزای موتور در دمایی که روغنکاری مؤثر در آن ممکن باشد.
2- نگه داشتن دمای اجزای مختلف موتور در یک محدوده خاص بهطوری که به سلامت قطعات موتور صدمه نزند.
نحوه عملکـرد موتور در انتخاب و طراحی سیستم خنککاری تأثیر می‌گذارد و این کاملا به نوع گازهای احتراق و اجزای موتور وابسته است. وقتی موتور سرد است، کارایی پایینی دارد بنابراین سیستم خنککاری معمولا شامل وسایلی است که زمینه فعالیت خنککـاری نرمـال را بـرای حفظ گرمـای مناسب موتور مهیـا می‌کننـد.
هنگام راهاندازی موتور دمای قطعات داخلی آن، بهسرعت افزایش می‌یابد؛ پس وقتی موتور به دمای بهرهبرداری می‌رسد باید سیستم خنککاری فعالیتش را آغاز کند.
ن سیستم خنککاری موتور برای حداقل کردن حجم و وزن رادیاتور است که در وسایل نقلیه از اهداف مهم تلقی می‌شود. با درجه حرارت متوسط آبی که از رادیاتور عبور می‌کند حتیالامکان بالا نگه داشته شود تا اختلاف آن با درجه حرارت متوسط زیاد باشد.
البته این درجه حرارت نباید از نقطه جوش آب در فشار اتمسفر تجاوز کند زیرا در آن صورت قسمتی از آب تبخیر میشود و فشار داخل رادیاتور بهشدت افزایش می‌یابد. گرچه با طراحی درپوش مناسب برای رادیاتور آب داخل تحت فشار است تا دیرتر به نقطه جوش برسد، هوا نیز باید پس از عبور از رادیاتور به اطراف بدنه موتور جریان یابد.
جهت عکس جریان به دو دلیل مناسب نیست: اولا هوا به روغن و ذرات آغشته به روغن که به هر حال روی بدنه موتور وجود دارد آلوده می‌شود و این ناخالصی‌ها روی منافذ رادیاتور رسوب میکند و از راندمان آن می‌کاهد و ثانیا بر اثر تماس با بدنه گرم موتور درجه حرارت آن بالا میرود و موجب کاهش قدرت خنک کنندگی رادیاتور می‌شود.
برای درک نیاز موتور به سیستم خنککاری، اثرات افزایش یا کاهش دمای کارکرد موتور در ذیل آمده است:
● اثرات افزایش دمای کارکرد موتور
▪ بهرهبرداری در دماهای بالا، بارهای زیاد با سرعت بالا بدون عملیات خنککاری باعث اکسیداسیون روغن روغنکاری می‌شود. در این شرایط ممکن است با بالا رفتن دما، لعاب و رسوب شکل گیرد؛ بهطوری که رینگ پیستون نتواند کار خود را انجام دهد؛ ضمن این که خراش خوردن رینگ نیز باعث اختلال عملکرد آن می‌شود. به همین ترتیب اکسیداسیون روغن می‌تواند باعث خوردگی و سایش بعضی از انواع یاتاقان‌ها شود.
▪ اگر دمای کارکـرد خیلـی زیاد شـود، نقاطی از پیستون‌ها و قسمت‌هایی از میللنگ که در یاتاقان می‌چرخند، منبسط می‌شوند که این موضوع باعث خروج آنها از لقی مجاز میشود و این تغییرات صدمات جدی در یاتاقان‌ها و رینگ‌ها بهبار میآورد.
▪ سطوح داخل محفظه احتراق از قبیل پای سوپاپ خروجی و شمع ممکن است آنقدر گرم شود که جرقه زودتر اتفاق بیفتد؛ این شرایط جرقه پیشرس نامیده می‌شود که اگر برای مدتی ادامه یابد، خسارت عمده به موتور می‌زند.
▪ اگر مخلوط تازه وارد شده به سیلندر خیلی گرم شود، چگالی آن کاهش خواهد یافت و در نتیجه قدرت آن کاسته می‌شود؛ بهخصوص در موتورهای بنزینی.
▪ با افزایش دمای مخلوط هوا و سوخت در محفظه احتراق و منیفولد ورودی، اصطکاک مکانیکی افزایش مییابد و از قدرت خروجی موتور می‌کاهد.
● اثرات کاهش دمای کارکرد موتور
1- افزایش خنک‌کاری باعث کاهش راندمان حرارتی، همچنین مانع تبخیر مناسب سوخت می‌شود که موجب رقیق شدن روغن می‌گردد.
2- تبخیر نامناسب سوخت ، فیلم روغن بر روی دیواره‌های سیلندر را از بین می‌برد و باعث افزایش فرسایش سطح داخلی سیلندر می‌شود.
1- به طور کلی خنککاری بیش از حد باعث کاهش قدرت، ضرر اقتصادی مصرف بیشتر سوخت و کاهش طول عمر قطعات موتور میشود.
● ملاحظات طراحی رادیاتور
طراحی رادیاتور باید براساس درجه حرارت هوا در گرمترین منطقهای که وسیله ممکن است در آن کار کند، صورت گیرد. در آب و هوای سردتر مقدار آب در گردش رادیاتور به وسیله ترموستات تنظیم می‌شود؛ به نحوی که فقط سنجش از قدرت خنککنندگی رادیاتور مورد استفاده قرار گیرد. افزایش دمایی بین ۸ تا ۱۲ درجه برای هوای جاری در رادیاتور منظور می‌شود. افزایش دمای بیشتر متداول نیست؛ بهخصوص که در هوای گرم موجب تبخیر بنزین در پمپ بنزین و لوله‌های رابط در موتور بنزینی می‌شود و از رسیدن سوخت به موتور جلوگیری بهعمل می‌آید.
به منظور پیشگیری از سروصدای زیاد و مصرف بیش از اندازه توان موتور به وسیله پروانه، افت فشار سمت هوا کمتر از kpa ۱ منظور می‌شود. توان مصرفی پروانه باید به قدری باشد که در دور کم موتور و قدرت زیاد بتواند هوای کافی از رادیاتور عبور دهد. برای این که حجم رادیاتور کوچک باشد معمولا از لوله‌های تخت پرهدار استفاده می‌شود. هرچه تعداد پره بر واحد طول لوله بیشتر باشد، مبدل جمع و جورتر خواهد بود اما گرفتگی سوراخ پره‌ها با ذرات معلق موجود در هوا و حشرات سبب می‌شود که تعداد پرهها بین ۴۰۰ و ۶۰۰ پره در هر متر باشد.
● رادیاتور و نحوه انتقال حرارت از سیال گرم به هوا
رادیاتور دستگاهی است در سیستم خنککننده موتور که حجم زیادی از آب این سیستم را در تماس نزدیک با هوا نگه میدارد تا انتقال حرارت از آب به هوا بهخوبی و بهسـرعت امکـانپذیر باشـد. همچنین می‌توان گفت رادیاتور وسیلهای است که برای نگهداری مقدار زیادی آب در مجاورت حجم بزرگی از هوا بهکار می‌رود؛ به طوری که حرارت بتواند از آب به رادیاتور و از رادیاتور به هوا منتقل شود.
اجزای رادیاتور از مخزن بالایی و مخزن پایینی و هسته (شبکه) رادیاتور تشکیل شده که خود شبکه از لوله‌ها و پره‌ها بهوجود آمده است. همچنین به مخزن بالایی یک گلویی که به لوله هوا ارتباط دارد، متصل است.
سیال خنککننده توسط پمپ به جداره‌های سیلندر جریان می‌یابد. در صورت بالا رفتن درجه حرارت سیال ترموستات مسیر را باز می‌کند و سیال گرم از طریق لوله ورودی رادیاتور که در مخزن ورودی آن تعبیه شده است، وارد رادیاتور میشود و پس از خنک شدن به مخزن خروجی جریان مییابد و پس از خروج توسط لوله خروجی رادیاتور، سیکل خود را ادامه می‌دهد.
انتقال حرارت در رادیاتور خودرو به این صورت است که آب گرم در طول مسیر حرکت در رادیاتور، گرمای خود را به لوله‌ها منتقل میکند و این گرما از محل اتصال لوله و پره، به پره‌ها منتقل میشود و سپس گرمای انتقالیافته به پره‌ها نیز توسط جریان هوای اجباری از آنها دفع می‌شود.
● انواع رادیاتور
شبکه رادیاتورها شامل دو نوع فین تیوب و کروگیت است:
1- رادیاتور فین تیوب (fin-Tube) : در این نوع رادیاتور امتداد لوله‌ها عمود بر راستای پره‌هاست و لوله‌ها از داخل پره‌ها عبور می‌کنند.
2- رادیاتورهای کروگیت (crougate): در این نوع رادیاتورها لوله‌ها از داخل پره‌ها عبور نمی‌کنند بلکه پره‌ها به صورت موجدارند و لوله‌ها در امتداد پره‌ها روی نوک فین قرار داده می‌شوند.
در حالت کلی مونتاژ رادیاتورهای کروگیت راحتتر و سریعتر از نوع فین تیوب است و امکان اتوماسیون آن وجود دارد ولی رادیاتورهای فین تیوب به دلیل درگیر شدن لوله و پره با یکدیگر، استحکام مکانیکی بیشتری دارند. رادیاتورها از لحاظ جنس به دو نوع
آلومینیمی و مسی و برنجی تقسیم میشوند که تکنولوژی ساخت هر یک می‌تواند Soldering و Brazing اشد.

رادياتور اتومبيل

رادياتور يكي از مهمترين اجزاء سيستم خنك كاري خودرو بوده كه با تبادل حرارت با هواي جريان يافته پيرامون خود موتور را خنك مي كند.

البته اين انتقال حرارت به آيتم هايي چون دماي هواي جريان يافته ، حجم هواي در حال جريان بر روي پره هاي رادياتور و ميزان بزرگي و شكل طراحي آن بستگي دارد.

براي آنكه به اهميت رادياتور بيشتر پي ببريم لازمست به اين مساله توجه كنيم كه از احتراق بنزين در موتور دمايي در حدود 2500-2000 در جه سانتيگراد حرارت توليد مي شود و شما فقط با چند ليتر سيال مثل آب و يا تركيبي از آب و ضد يخ / ضد جوش بايستي موتور را به دماي بين 90 تا 95 درجه برسانيد و آن را خنك كنيد .

درست است كه براي كاهش اصطكاك و انتقال حرارت ناشي حركت قطعات گردنده مثل ميل لنگ و شاتون ها از روغن استفاده مي شود ولي خنك كاري به رو انكاري با روغن ختم نشده و استفاده از سيالهاي خنك كننده و اجزايي مانند رادياتور ، شكل تكامل يافته تري براي ايفاي اين مهم بخود مي گيرد. خوب است كه بدانيد قدرت خنك كنندگي آب بيست برابر روغن مي باشد و وجود سيستم خنك كاري متكي به رادياتور و سيال هاي ضد جوش بخصوص در مناطق گرم جهان نقشي غير قابل انكار در كاهش دماي موتور ها را دارد .

در گذشته موتورهاي ژيان و فولكس فاقد رادياتور بودند و بيشتر اين خودرو ها بدرد مناطق خنك مي خوردند و بدليل حجم و توان پايين موتورها امكان حذف سيستم خنك كاري با رادياتور وجود داشت اما با افزايش قدرت و سرعت خودرو هاي امروزي امكان خنك كردن موتور ها با هوا منتفي است .

حتي در مورد اتوبوس هاي ماگيروس كه ساخت كشور روسيه بود پس از فروش در ايران بدليل طراحي خاص و هوا خنك بودن آن مورد استقبال قرار نگرفت و اين نوع موتور بيشتر بدرد همان مناطق سرد روسيه مي خورد كه در صورتي كه دماي موتور افزايش مي يافت توسط يك فن بزرگ كه بر روي موتور نصب شده بود ، هوا را مستقيما بر روي پره ها ( فين ها ) موتور به جريان در مي آورد و موتور را خنك مي كرد .

شايد براي شما هم جالب باشد كه يكي از دلايل شكست ارتش آلمان نازي به رهبري هيتلر در جنگ سيبري روسيه وجود آب در رادياتور خودرو هاي نظامي آن زمان بود كه بدليل يخ زدگي موتورها ارتش آلمان زمين گير شد . و كمي بعد به دستور هيتلر موتورهاي فولكس طراحي و ساخته شد اما فرصت براي الماني ها ديگر دير شده بود .

كيفيت رادياتور به تعداد شبكه ها ، تعداد لول ها و شكل طراحي و جنس رادياتور بستگي دارد .

مثلا هر قدر تعداد شبكه ها و لول ها بيشتر باشد و نوع طراحي بنحوي ايجاب كند كه هواي بيشتري با رادياتور در تماس باشد انتقال حرارت بهتر انجام خواهد شد . رادياتور از فلزات و آلياژهايي فلزي انتخاب مي شود كه انتقال حرارت به سهولت امكان پذير باشد .

مثلا رادياتورهايي توليدي با تعداد لول هاي دو ، سه ، چهار لول توليد مي شود و براي تماس بيشتر هوا با پره ها آنها را بصورت مارپيچ و يا زيگزاك مي سازند

در خنك كاري موتور بسته به نوع طراحي سيستم خنك كاري موتور از دو نوع سيستم استفاده مي شود . در خودرو هايي كه از سيستم معمولي با مدار باز Open cooling system ) ) استفاده مي شود منبع انبساط ندارند . خودرو هايي مثل پيكان .

اما در خودرو هايي كه داراي منبع انبساط بوده و با انبساط و انقباض ، سيال به منبع انبساط وارد و خارج مي شود ( در حال انبساط سيال وارد و در حالت انقباض از منبع خارج مي شود ) سيستم خنك كننده مدار بسته گفته مي شود Closed loop cooling system)) كه در اين سيستم پرت

مايع خنك كننده در حد بسيار ناچيزي بصورت بخار مي باشد.

نكاتي در مورد استفاده بهينه از رادياتور و شناسايي معايب جوش آوردن خودرو

1- بهترين نوع سيال در رادياتور تركيبي از اتيلن گليكول ( ضد يخ /ضد جوش/ ضد زنگ ) با آب مي باشد كه دماي جو ش بالاتري نسبت به آب دارد در صورتي كه آب رادياتور بر اثر تبخير كم شده باشد فقط به آن آب افزوده مي شود از تعويض آب موجود در رادياتور در دوره هاي كوتاه مدت بپرهيزيد بهتر است از آبي استفاده شود كه قبلا جوشيده باشد.

2- همواره سطح سيال را در سيستم مدار باز را با باز كردن درب رادياتور چك كرده و براي گردش سيال در رادياتور هيچگاه رادياتور را لبريز از سيال نكنيد و سطح مايع خنك كننده بايستي از لبه هاي لول ها در حدود 12-10 ميليمتر بالاتر باشد . اما در سيستم مدار بسته سطح سيال را تا علامت ماكزيمم منبع انبساط پر كنيد. به منظور جلوگيري از هرگونه خطر احتمالي مراحل كنترل سطح سيال در حالت موتور سرد انجام شود .

3- از وارد آمدن ضربه به پره هاي رادياتور و به وجود آمدن هر گونه لهيدگي در سطح رادياتور جلو گيري كنيد در صورتي كه بر اثر تصادف سطح وسيعي از پره ها آسيب ديد ، نسبت به ترميم يا تعويض رادياتور اقدام كنيد

4- در صورتي كه قصد تميز كردن رادياتور از وجود حشرات و كثيفي هاي احتمالي را داريد آب را با فشار پايين از پشت رادياتور به سطح پره ها بپاشيد .

5- در صورت نشت سيال درون رادياتور از بستها و اتصالات و شيلنگها نسبت به رفع آن اقدام كرده و آن را فورا برطرف كنيد

6- هر گونه وجود چربي و ماسيدگي روغن و تركيب آن با يكريگر در رادياتور نشان از راه يابي روغن از موتور به درون سيال رادياتور مي باشد كه بايستي پس از مراجعه و رفع مشكل در تعمير گاه هاي مجاز نسبت به گرفتگي ها احتمالي اقدام شود .

7- در صورتي كه خودرو شما جوش آورده شده باشد از باز كردن درب رادياتور و يا منبع انبساط جدا خودداري كنيد چرا كه امكان آسيب هاي جدي همراه با سوختگي براي شما وجود دارد بهتر است در حالت موتور روشن ، آب به سطح پره هاي رادياتور پاشيده شود و در صورت امكان بخاري ماشين نيز روشن شود تا سرعت خنك كاري موتور افزايش يابد .

8- در صورتي كه خودرو جوش آورده شما مجهز به فن خنك كننده رادياتور مي باشد و فن يا فن ها در هنگام جوش آوردن كار نكنند ممكن است بدليل خرابي شمع آب باشد . بهترين كار اين است كه سيمهاي فن را مستقيما به باطري وصل كرده و تا رسيدن به تعميرگاه فن يكسره كار كند . ال

9- حد الامكان از مواد هاي شيميايي براي رسوب زدايي داخل رادياتور و مجموعه سيستم خنك كننده تحت هر عنواني استفاده نكنيد. و در صورت استفاده مجموعه سيستم خنك كننده را با دقت بشوييد . مواد رسوب زدا خواص خورندگي داشته و اثرات زيانباري دارند .

10- در صورتي كه سطح سيال بصورت مداوم كاهش پيدا مي كند و هيچگونه اثري دال بر ريزش و نشت سيال از لوله ها و اتصالات و رادياتور ديده نمي شود اين امكان وجود دارد كه سيال از طريق آببندي واشر سرسيلندر به درون يكي از پيستون ها رخنه كرده و در آنجا بخار شده و با دود خارج مي شود. البته بخار كردن اگزوز در دقايق اوليه روشن شدن موتور ارتباطي با اين موضوع ندارد و اين مساله يك امر طبيعي مي باشد .

11- براي ايجاد دماي يكنواخت در هنگام كار كرد موتور در تابستان و زمستان هيچگاه ترموستات را از مدار گردش مايعات خنك كننده خارج نكنيد .

12- اگر ترموستات در دماي مورد نظر باز نشود و اجازه عبور سيال را ندهد موتور جوش خواهد آورد . براي بررسي صحت عملكرد ترموستات مي توان با قرار دادن ترموستا ت در يك كاسه آب جوش از صحت عملكرد آن اطمينان حاصل كرد و در صورتي كه قصد نگهداري ترموستات كار كرده سالم خود راداريد آن را با گريس چرب كرده و دور از رطوبت نگهداريد .

13- يكي از دلايلي كه سبب جوش آوردن موتور در گرماي تابستان مي شود سفتي سوپاپ ها مي باشد سوپاپ ها را فيلر گيري تابستاني كنيد و البته در زمستان فيلر گيري زمستاني .

14- در موتورهايي كه پروانه موتور نيروي خود را توسط تسمه از ميل لنگ مي گيرد صحت سلامت تسمه را با بازديدهاي دوره اي بررسي كرده و سفتي آن را مد نظر قرار دهيد در صورت پارگي و يا شل بودن تسمه موتور جوش خواهد آورد.

15- ميزان سفتي تسمه بايستي بنحوي باشد كه با فشار انگشت اشاره تسمه به اندازه يك سانتيمتر خلاف جهت نيرو جابجا شود.

16- ممكن است مشكلاتي مانند خرابي سيستم برق يا سوخت و يا نيم سوز بودن واشر سرسيلندر عامل و يا مجموعه عواملي براي جوش آوردن موتور باشد .

17- اگر خودرو شما جوش مي آورد بهتر است پس از راندن خودرو خود در يك جاده مسطح به اندازه چند كيلومتري و با استفاده كمتر از ترمز ميزان دماي رينگ لاستيك هاي چهار چرخ را با دماي دست كنترل كنيد . شايد پيستون هاي چرخ يا چرخهايي بعد از ترمز گرفتن بدرستي آزاد نشده و درگيري بين لنت و ديسك ادامه دارد . البته در تابستان نسبت به اين تست تا حدودي محتاط تر باشيد .

18- به درب رادياتور و كيفيت آن توجه كنيد . درب رادياتور همانند سوپاپ اطمينان عمل مي كند در صورتي كه در زمان جوش آوردن موتور فنر درب رادياتور از حد مجاز سفت تر باشد به مجموعه خنك كننده فشار زيادي وارد خواهد شد كه واشر سر سيلند نيز تحت فشار خواهد بود و در مواردي كه فنر درب رادياتور از حد مجاز شل تر باشد و يا آب بندي مناسبي بين نشيمنگاه و لاستيك ايجاد نكند مانع از خروج بخارات نخواهد شد و خطر بدون آب ماندن رادياتور بسيار است و شما دائما مجبور به اضافه كردن مايع خنك كننده و يا آب خواهيد بود .

19- اگر رادياتور خودرو شما خراب و يا فرسوده است نسبت به تعويض آن ترديد به خود راه ندهيد .

20- واتر پمپ را از جهت آب بندي چك كرده و از صحت سلامت آن اطمينان حاصل كنيد .

علل جوش آمدن آب رادياتور(گرم کردن موتور):

1- پاره شدن تسمه پروانه يا شل بودن آن.

2- کمي آب رادياتور.

3- کثيف بودن رادياتور و گرفتگي شيارهاي آن.

4- کار نکردن واتر پمپ (پمپ آب)

5- خراب بودن ترموستات.

6- ناميزاني دلکو.

7- ناميزاني باد لاستيک.

8 تازه تعمير بودن موتور يا نو بودن موتور.

9 بارزياد.

10- استفاده زياد از دنده هاي سنگين.

11- سربالائي زياد.

12- ناميزاني سوپاپها.

13- عدم تنظيم فاصله پلاتين.

14- شکستن پره هاي پروانه.

15- کثيف بودن فيلتر هواکش کاربراتور

16- خرابي درب رادياتور

17- سوراخ بودن رادياتور

18- سفت بودن يا کارنکردن سوپاپ ها

19- سفت بودن چرخها

20- خرابي آب پخش کن واترپمپ

21- وزش باد مخالف

22- گرفتگي اگزوز دود که عمل تخليه براحتي صورت نمي گيرد.

23- گرفتن لوله خروج بخار آب در رادياتور

24- گير کردن ترمز يکي از سيلندرهاي چرخ

25- کثيفي بدنه موتور و ممانعت از تبادل حرارتي خوب

فن يا پروانه

دنياي‌خودروـ محمدحسن اسداللهي: اگر دقت كرده باشيد در تمام خودروها يك پروانه در قسمت جلويي وجود دارد كه در بسياري از مواقع در حال چرخيدن است. اين پروانه چيست و چه كاري انجام مي‌دهد؟ گفتيم كه در موتور خودرو در اثر عمل احتراق گرماي فوق‌العاده زيادي توليد و مقدار زيادي از آن به محيط داده مي‌شود. اما آب خودرو توسط پمپي به نام واترپمپ (Water Pomp) در حال چرخيدن دور موتور است. گرماي موتور نيز به آب داده شده و آب گرم بايد در نقطه گرمايش گرفته شود تا بتواند موتور خودرو را خنك كند. آب پس از چرخيدن به دور موتور وارد رادياتور شده و آنجا خنك مي‌شود اما آب در رادياتور در طي دو فرايند خنك مي‌شود. 1- عبور از يك مسير طولاني با سطح مقطع كم 2- برخورد هواي محيط با آب در تمام مدت عبور از رادياتور.

اما چگونه مي‌توان هواي محيط را در رادياتور عبور داد؟ براي اين كار از يك پروانه استفاده شده كه نقش آن به جريان انداختن هوا و عبور آن از رادياتور است. در حقيقت اين پروانه نقش يك دمنده را به عهده دارد ، اما اين پروانه چگونه مي‌چرخد؟ آيا بايد هميشه در حال چرخش باشد؟
در خودروهاي نسل گذشته نيرو اين پروانه از موتور خودرو گرفته مي‌شد و هميشه در حال چرخش بود. به اين صورت كه پروانه توسط يك پولي و تسمه از ميل‌لنگ نيرو گرفته و با دور موتور، دور پروانه نيز تغيير مي‌كرد اما اين روش مشكلاتي را به دنبال دارد. مهم‌ترين آنها گرفتن نيرو از ميل‌لنگ است . عيب ديگر آن استهلاك بالاي اين روش است. چون اين سيستم مكانيكي است، مي‌تواند در بسياري از مواقع، مثلا در شرايط آب و هواي نامطلوب دچار هرزگردي و تلف‌كردن نيرو شود و از كار بيافتد. همچنين به علت كار دائم پروانه، سروصداي زيادي توليد مي‌كرد كه باعث عدم بي‌صدايي خودرو مي‌شد. پس از مدتي كمپاني‌هاي خودروسازي به اين نتيجه رسيدند كه اين سيستم مقرون به صرفه نيست و سيستم الكتريكي را جايگزين آن كردند. در سيستم الكتريكي نيروي لازم جهت چرخش پروانه از باتري گرفته مي‌شود.
اين سيستم به اين صورت است كه نيروي يك موتور الكتريكي به پروانه منتقل و نيروي برق باتري به موتور وصل مي‌شود. موتور سر پروانه را به چرخش درمي‌آورد، اما اين سيستم برخلاف نوع قبلي هميشه كار نمي‌كند و فقط زماني كه دماي آب بالا مي‌رود روشن مي‌شود و شروع به چرخش مي‌كند. در خودروهاي كاربراتوري كه از يك فشنگي استفاده شده و با گرماي آب در رابطه مستقيم است وقتي گرماي آب بالا برود، فشنگي عمل مي‌كند و باعث وصل‌شدن جريان برق به موتور الكتريكي يا همان فن مي‌شود.
اما در خودروهاي انژكتوري كار فشنگي را سنسور دماي آب انجام مي‌دهد. اين حسگر به ECU دماي بالاي آب را منتقل مي‌كند. ECU نيز دستور روشن‌شدن فن را مي‌دهد. در خودروهاي كاربراتوري اگر فشنگي خراب شود يا جريان برق در بين راه قطع شود، فن به طور دائم كار مي‌كند تا موقعي كه عيب برطرف شود.

تسمه تايم چيست؟

مطالب مشابه :

ال 90

تسمه تایم

لوازم مشترک سیناد با سایر خودرو ها

لیست قیمت

تسمه تايم چيست؟

****** مقایسه سمند و پارس و نکاتی در مورد تسمه تایم این دسته خودرو ها