مهاباد

مهاباد از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد پرش به: ناوبری، جستجو برای دیگر کاربردها، مهاباد (ابهام‌زدایی) را ببینید. مهاباد مه‌هاباد کشور ایران استان آذربایجان غربی شهرستان مهاباد بخش مرکزی نام(های) قدیمی ساوجبلاغ[۱]/ساوجبلاغ مکری[۲] سال شهرشدن دورهٔ صفوی مردم جمعیت ۱۴۷،۲۶۸ نفر در سال ۱۳۹۰ [۳] مذهب سنی شافعی[۵] جغرافیای طبیعی ارتفاع از سطح دریا ۱۳۲۰ متر آب‌وهوا میانگین دمای سالانه ۱۲ میانگین بارش سالانه ۳۳۰ اطلاعات شهری شهردار صلاح کردستانی پیش‌شماره تلفنی ۰۴۴۲ وبگاه
شهرداری مهاباد فرمانداری مهاباد شناسه ملی خودرو ایران ج ۲۷ [۶] تابلوی خوش‌آمد به شهر بەخێرهاتن بۆ مەهاباد مهاباد روی نقشه ایران ۳۶.۷۶۴۷° شمالی ۴۵.۷۲۱۷° شرقیمختصات: ۳۶.۷۶۴۷° شمالی ۴۵.۷۲۱۷° شرقی
مَهاباد (به کردی: مه‌هاباد[۷]، mehabad) مرکز شهرستان مهاباد و یکی از شهرهای کردنشین استان آذربایجان غربی در ایران می‌باشد. مهاباد شهری سرسبز می‌باشد و در میان چندین کوه واقع شده‌است.
بر اساس نتایج آمارگیری سال ۱۳۸۵ شهر مهاباد چهارمین شهر پرجمعیت آذربایجان غربی و همچنین بر اساس نتایج این آمارگیری این شهر پنجمین شهر بزرگ کردنشین ایران محسوب می‌شود.[۸] [۸] [۹] همچنین این شهر ۵۹ امین شهر پرجمیعت ایران [۱۰] و ۲۶۸۶ امین شهر پرجمیعت جهان است. .[۱۱] همچنین این شهرستان (شهر با احتساب حومه) ۵ امین شهرستان استان و ۷۷ امین شهرستان پرجمعیت ایران می‌باشد.
مهاباد در منطقه مکری کردستان ایران واقع شده و نام کنونی آن در دوره رضا شاه بر آن نهاده شده است. این شهر پیشتر ساوج یا ساوجبلاغ خوانده می شد.[۱۲] این شهر پایتخت جمهوری کردستان نیز در سال ۱۹۴۶ میلادی بوده است.[۱۳] منطقه مهاباد، صحنه درگیریهای مکرر سیاسی در دوران مدرن بود، به طوری که پس از جمهوری کردستان این شهر مرکز ناسیونالیسم کرد قرار گرفت و در دوران انقلاب ۱۳۵۷ ایران به مدت کوتاهی تحت کنترل کردها بوده‌است.[۱۴] محتویات ۱ وجه تسمیه۲ پیشینه ۲.۱ پیش از اسلام۲.۲ پس از اسلام۲.۳ معاصر ۳ وضعیت طبیعی ۳.۱ جغرافیا۳.۲ رودخانه‌ها۳.۳ آب و هوا۳.۴ زمین‌لرزه‌ها ۴ مردم ۴.۱ زبان۴.۲ مذهب۴.۳ فرهنگ۴.۴ تجارت۴.۵ جمعیت۴.۶ اماکن تاریخی ۵ بناها۶ مساجد۷ باغ ها (شهر باغ های دیروز) ۷.۱ سیاست۷.۲ استانداری۷.۳ شهرداری ۸ بخش‌ها ۸.۱ گسترش شهر۸.۲ مناطق شهرداری ۹ سلامت۱۰ اماکن گردشگری۱۱ سد مهاباد۱۲ تالاب کانی برازان۱۳ مراکز آموزشی ۱۳.۱ دانشگاه‌ها ۱۴ ره‌آوردها ۱۴.۱ غذاهای سنتی۱۴.۲ صنایع دستی ۱۵ سرشناسان ۱۵.۱ ادبی۱۵.۲ هنری۱۵.۳ تئاتر و سینما۱۵.۴ تاریخی۱۵.۵ سیاسی۱۵.۶ علمی۱۵.۷ خطاطان و خوشنویسان۱۵.۸ قاریان ۱۶ منابع وجه تسمیه در متون و اسناد تاریخی نام این شهر نخست سووق بلاق (سوخ بلاق کلمه ترکی به معنی سرد چشمه) بعدها ساوج بلاغ و در دوره قاجاریه ساوج بلاغ مکری قید شده‌است و تا سال ۱۳۱۵ به همین اسم نامیده می‌شد. اما در آن سال بر اساس اقدام فرهنگستان وقت ایران و بنا بر پیشنهاد غلامرضا رشید یاسمی و تصویب فرهنگستان نام این شهر به مهاباد تغییر یافت [۱۵]نام مهاباد در زمان رضاشاه برای این شهر برگزیده‌شد.در مورد نام مهاباد روایت گوناگونی وچود دارد. در لغت نامه دهخدا مهاباد را نام یک پیامیر می‌انگارد و کتاب او نیز به نام دساتیر معرفی می‌کند. تنها چند منبع ذکری از این کتاب می‌کنند.مادآباد و مهدآباد نیز در بعضی از کتاب‌ها برای واژه مهاباد ذکر شده که ظاهراً سندیتی ندارد. پیشینه بخشی از نقشهٔ ایران و توران در دورهٔ قاجاریه؛ نام قدیمی مهاباد،ساوج‌بلاغ، در جنوب غربی نقشه مشهود است. پیش از اسلام
ساوجبلاغ دیروز یا مهاباد امروز به دلیل داشتن موقعیت جغرافیایی ممتاز با وجود دشت‌ها و جلگه‌های حاصلخیز در شمار قدیم‌ترین سکونتگاه‌های بشری به شمار می‌رود.بررسی‌های علمی،شواهدی را از وجود مردمی با تمدن کشاورزی و دارای «سفال‌های منقوش» که همزمان با تمدن‌های سیلک ۳ و شوش بوده‌اند نشان می‌دهد.مردمان این تمدن‌ها در ۳۵۰۰ پیش از میلاد با تمدن‌های فلات ایران و میان‌رودان رابطه داشته‌اند. بررسی‌های باستانشناسی شهر ویران و یوسف‌کندی این موضوع را ثابت می‌کند.این تمدن‌ها تا پیش از هجوم آشوریان در هزاره اول پیش از میلاد دارای ثباتی نسبی بوده‌اند.[۱۶]
پس از هجوم آشوریان و نابودی تمدن‌های اورارتو و مانا،مردمان آنها به سوی نواحی جنوب و جنوب غربی استان آذربایجان غربی فعلی مهاجرت کردند.آنان برای محفاظت از خود در مناطق کوهستانی این نواحی دژهایی ساختند که بقایای این دژها مانند قلات شاه هنوز در منطقه وجود دارند.[۱۷]
در دوران آرامش این منطقه مادها شروع به سکونت در آن کردند.آرامگاه فقریکای گواه حضور آنان در این منطقه است.ولی با هجوم آشوریان،آرامش از این منطقه رخت می‌بندد؛به طوریکه تا دوره هخامنشیان زندگی در این منطقه تنها در دژها و مناطق کوهستانی،با حکمرانی‌های قبیله‌ای و اقتصاد شبانی ادامه یافت.در دوران هخامنشیان،امنیتی نسبی در منطفه برقرار شد ولی بدلیل اینکه این منطقه یکی از گذرگاه‌های یونانیان برای حمله به ایران بود دوباره امنیت از منطقه رخت بربست.این منطقه به دلیل تهاجمات مکرر یونانیان صدمتت فراوانی دید.برای همین یکی از مجرب‌ترین شاخه‌های پارتیزانی ارتش اشکانیان در ایم نطقه استقرار یافت.تا دوره ساسانیان نیز منطقه،موقعیت حساس استراتژیک خود را حفظ کرد.[۱۸]
بطلیموس نیز مهاباد را داروشاه و راولینوس بنام دارایاس نامیده‌است و امروزه در سه فرسنخی شهر فعلی قریه‌ای بنام دریاز (دریاس) مشهود است که از قرار معلوم شهر دارایاس آنجا بوده‌است. پس از اسلام
مهاباد (ساوجبلاغ مکری) شهری‌ست قدیمی که در ازمه پیشین مرکز نواحی کردنشین (مکریان) بوده‌است. دیرینگی این شهر دست کم به دوران صفوی بازمی‌گردد.
شهر مهاباد در کالبد کنونی توسط صارم‌بگ از ملوک کُرد ساوجبلاغ مکری در اوایل سدهٔ ۱۱ هجری در بخش شمال نزدیک به خم رودخانه مهاباد (محلات باغ سیسه و دباغیان) فعلی بنا گردید. معاصر
این شهر در دهه‌های گذشته آشوب‌های سیاسی نیز به‌خود دیده‌است. مقر جمهوری مهاباد که در سال ۱۹۴۶ تشکیل شده‌بود در شهر مهاباد بود. پس از انقلاب، حزب دمکرات کردستان ایران در اسفند ۱۳۵۷در جریان میتینگی بزرگ فعالیت‌های علنی خود را پس از ۳۲ سال از سر گرفت. اندکی بعد دفتر سیاسی حزب دمکرات در محل خانهٔ جوانان مستقر شد. علاوه بر این کومله نیز با گشایش دفتر در این شهر به فعالیت پرداخت. در اواخر سال ۵۸ بیش از ۲۵ حزب سیاسی در این شهر فعالیت می‌کردند. اندکی بعد گروهای چپ ایرانی قانون اساسی جمهوری اسلامی را غیر دمکراتیک و واپسروانه خواندند. این گروهها پس از مدتها مذاکره تصمیم گرفتند تا یک قانون اساسی جدید را به تصویب رسانند. از آنجا که عمده مذاکرات و هماهنگی‌های این قانون اساسی در مهاباد انجام شده بود به میثاق مهاباد شهرت یافت. اما درست در روزی که قرار بود این مذاکرات با حضور دهها گروه نهایی شود، ارتش از دو محور به مهاباد حمله کرد.
مهاباد تا پاییز ۱۳۵۹ دوبار میان جمهوری اسلامی و پیشمرگان دمکرات -کومله دست به دست شد. تنها در هفته آخر شهریور ۱۳۵۹ بیش از ۶۵۰ نفر از ساکنان شهر بر اثر گلوله باران ارتش در این شهر کشته شدند. وضعیت طبیعی جغرافیا
مهاباد در جنوب استان آذربایجان غربی، در عرض جغرافیایی َ۴۶ و ْ۳۶ شمالی و طول جغرافیایی َ۴۳ و ْ۴۵ شرقی[۱۹] و در دامنه رشته کوه‌های لند شیخان قرار دارد.[۲۰] ارتفاع این شهر از سطح دریا ۱۳۲۰ متر می‌باشد. و از آب و هوای معتدلی بر خوردار است که زمستان ها هوای سردی دارد و تابستان ها هوای شهر مهاباد گرم است. شهرستان مهاباد یکی از شهرهای کردنشین جنوب استان آذربایجان غربی است که از شمال به شهرستان میاندوآب، از جنوب به سردشت، از غرب به پیرانشهر و نقده و از شرق به بوکان محدود می‌شود. این شهرستان در موقعیت طول جغرافیایی ۴۵ درجه و ۴۳ دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی ۳۶ درجه و ۴۶ دقیقه شمالی از نصف النهار گرینویج واقع شده است. بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، شهرستان مهاباد، دارای دو بخش (مرکزی و خلیفان) با ۵ دهستان و ۲۰۶ روستا است. مساحت تقریبی شهرستان مهاباد، حدود ۲۵۹۲ کیلو متر مربع است. فاصله آن تا مرکز استان ۱۲۰ کیلومتر و تا تهران ۸۳۵ کیلومتر است. رودخانه‌ها آب و هوا
شهر مهاباد با قرار گرفتن در شمال باختری ایران دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است. تابستان‌ها خنک و زمستان‌ها بسیار سرد می‌باشد.[۲۱] بهار قشنگ‌ترین فصل دراین منطقه‌است. در فصل پاییز هوا بیشتر بادی است. مهاباد وضعیت آب‌وهوا ژانویه فوریه مارس آوریل مه ژوئن ژوئیه اوت سپتامبر اکتبر نوامبر دسامبر 51 4 −7 60 5 −5 46 12 1 79 16 4 24 24 7 2.1 30 10 1.5 33 13 0.3 33 13 1.1 29 10 27 23 6 28 14 1 30 9 −4 دما (°C)، بارش (mm) منبع: [۲۱] میانگین دما و بارش برای مهاباد ژانویه فوریه مارس آوریل مه ژوئن ژوئیه اوت سپتامبر اکتبر نوامبر دسامبر دمای بیشینه (°C) ۳٫۷۳ ۴٫۸۲ ۱۲٫۳ ۱۶٫۲۷ ۲۴٫۱۷ ۳۰٫۱۳ ۳۳٫۲۳ ۳۲٫۸۶ ۲۹٫۳۲ ۲۲٫۸۰ ۱۳٫۸۲ ۸٫۵۵ Ø ۱۹٫۳ دمای کمینه (°C) −۷٫۱۵ −۴٫۸۶ ۰٫۸۴ ۳٫۷۲ ۷٫۴۶ ۱۰٫۲۹ ۱۳٫۱۴ ۱۳٫۲۹ ۱۰٫۱۹ ۶٫۳۵ ۱٫۲۱ -۳٫۸۴ Ø ۴٫۲ بارش (mm) ۵۱٫۱۱ ۵۹٫۵۵ ۴۶٫۴۴ ۷۹٫۲۴ ۲۴٫۰۲ ۲٫۰۵ ۱٫۵ ۰٫۳ ۱٫۱ ۲۶٫۶۳ ۲۸٫۲۸ ۲۹٫۸ Σ ۳۵۰٫۰۲ روزهای بارانی ۳ ۵ ۴ ۴ ۰ ۰ ۰ ۰ ۰ ۲ ۳ ۶ Σ ۲۷ رطوبت (٪) ۶۳٫۵۵ ۶۸٫۴ ۶۵٫۸۵ ۶۰٫۲۵ ۵۷٫۹ ۴۶٫۷۵ ۴۸٫۲۵ ۴۹٫۱۵ ۴۹٫۵ ۵۳٫۵۵ ۶۲٫۵ ۶۴٫۸ Ø ۵۷٫۵
منبع: [۲۱] زمین‌لرزه‌ها مردم زبان نوشتار اصلی: مکریانی
مردم مهاباد به کردی سورانی با لهجه مُکری یا مکریانی از زبان کردی تکلم می‌کنند.[۲۲][۲۳][۲۴] مذهب
دین مردم مهاباد اسلام و مذهبشان سنی شافعی ست.همچنین اقلیتی از ارامنه و کلیمیان در مهاباد حضور دارند؛[۲۵]به علاوه شمار اندکی از شیعیان که اصالتاً برای دیگر شهرها یا استان‌ها هستند.[۲۶] فرهنگ تجارت
اکثر ساکنان شهرستان مهاباد به کار کشاورزی، دامداری، تجارت، خدمات و مشغولند. طی چند سال اخیر قاچاق نیز بعنوان یکی از مشاغل اصلی مردم این شهر مطرح شده است. بازارچه‌ی فروش کالاهای خارجی دست دوم (تاناکورا) و بازارچه‌های فروش لوازم لوکس مثل بازارچه‌ی اصغری، نوین، نور و... حدود هزاران شغل در این شهر ایجاد کرده است. وجود دانشگاه‌های آزاد اسلامی و پیام نور، وجود مجتمع کشت و صنعت و همجواری با کشورهای ترکیه و عراق برای صادرات و واردات کالا و خدمات، امتیازات اقتصادی ویژه‌ای برای شهر محسوب می‌شوند. همچنین دو طرح راه آهن میاندوآب-مهاباد و پتروشیمی مهاباد که در آینده‌ای نزدیک به بهره برداری خواهند رسید؛ موجب شکوفایی اقتصادی منطقه خواهند شد. جمعیت تغییرات جمعیت مهاباد در سده ۱۴ام
بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال۱۳۸۵ جمعیت شهرستان مهاباد 300000 نفر بوده است که از این تعداد حدود 250000 نفر در شهر مهاباد و 50000 نفر در مناطق روستایی ساکن بوده‌اند. این شهرستان از لحاظ جمعیت شهری در رتبه‌ی دوم بعد از ارومیه، قرار می‌گیرد. بر اساس آمار جدید ۱۳۹۰ جمعیت این شهرستان حدود 350000 نفر است (حدود 300000نفر در شهر و حدود 50000 نفر در مناطق روستایی
هرم جمعیتی مهاباد در سال۲۰۰۶ مردان سن زنان ۴۸ ١٠٠ و بیشتر ۴۴ ۲۸ ٩٩-٩٥ ۲۶ ۶۰ ٩٤-٩٠ ۴۸ ۱۰۹ ٨٩-٨٥ ۱۰۸ ۴۳۲ ٨٤-٨٠ ۴۴۲ ۵۶۸ ٧٥-٧٩ ۵۷۳ ۱٬۰۹۰ ٧٠-٧٤ ۱٬۰۹۸ ۱٬۰۲۹ ٦٥-٦٩ ۱٬۱۱۹ ۱٬۱۹۹ ٦٠-٦٤ ۱٬۲۸۴ ۱٬۶۵۹ ٥٥-٥٩ ۱٬۷۹۷ ۲٬۶۴۱ ٥٠-٥٤ ۲٬۴۸۸ ۳٬۵۱۱ ٤٥-٤٩ ۳٬۵۱۹ ۴٬۲۵۹ ٤٠-٤٤ ۳٬۹۷۵ ۵٬۲۳۴ ٣٥-٣٩ ۴٬۸۳۵ ۵٬۲۷۱ ٣٠-٣٤ ۵٬۱۱۳ ۶٬۸۸۳ ٢٥-٢٩ ۶٬۷۶۴ ۸٬۷۶۹ ٢٠-٢٤ ۸٬۵۷۴ ۸٬۴۴۵ ۱٥-۱٩ ۸٬۲۷۶ ۶٬۸۰۹ ۱٠-۱٤ ۶٬۵۸۰ ۵٬۳۵۷ ٥-٩ ۵٬۱۴۵ ۵٬۴۱۵ ٠-٤ ۵٬۱۵۶ اماکن تاریخی بناها
مقبره بداق سلطان در جنوب غربی شهر مهاباد و داخل قبرستان عمومی شهر قرار گرفته است ، چون شهر مهاباد کلاً درمیان دره ای که رشته کوههایی آن را احاطه کرده و رودخانه ای بنام رودخانه مهاباد که از وسط شهر می گذرد قرار گرفته است ، لذا قبرستان مذکور که آرامگاه بداق سلطان نیز در داخل آن قرار دارد در محلی مرتفع تر از شهر قرار گرفته است ، گویا در زمان خودش این محدوده بصورت خاص به قبور بزرگان اختصاص داشته و وجود چند سنگ قبر این نظریه را تایید می نماید. [۲۷] حمام تاریخی میرزا رسول (که هم اکنون به موزه مردم‌شناسی تبدیل شده است)[۲۸]حمام لجسنگ نگاره های خره هنجیرانقلات شاهبرده کنتهآرامگاه بداق سلطانپل ممیند [۲۹]مقبره شمس برهان [۳۰]فقرگاه مهابادحوضخانه رستم بیگ [۳۱]حوضخانه شاه درویش [۳۲] مساجد مسجد جامع سرخمسجد شاه درویشمسجد عباس آقامسجد دارالاحسانمسجد نورمسجد قبلهمسجد رستم بیگمسجد شاه درویشمسجد حاج صالح شاطریمسجد مولویخانقاه شمزینانمسجد حاج سید حسن (فقیران)مسجد حسن زادهمسجد سید نظاممسجد سعدیمسجد داروغهمسجد چهار یار نبیمسجد حضرت عثمان (فجر)مسجد قاضیو ...
شهرستان مهاباد ۲۵۷ مسجد دارد که از این تعداد ۷۲ مسجد در شهر و ۱۸۵ مسجد در روستاها قرار دارد. تقریباً در ۱۰ مسجد نماز جمعه برگزار می‌شود. در این شهرستان حدود ۴۰۰ نفر روحانی و طلبه علوم دینی زندگی می‌کنند که اکثر آن‌ها در شهر سکونت دارند. در این شهر تصوف و شیوخیت نیز تا اندازه‌ای وجود دارد. دراویش و صوفیان در خانقاه و تکیه‌های این شهر، شب‌های پنجشنبه گرد هم می‌آیند و به مراسم ذکر و دف نوازی می‌پردازند. باغ ها (شهر باغ های دیروز)
[۳۳] باغ اسماعیل آقاباغ اصحابیباغ امین الاسلامباغ اوقافباغ بلوری هاباغ به به زاده هاباغ پنجوی هاباغ چاوشینباغچه ی میرزا رسولباغ حاجی قاسمباغ حسن زاده ی بزازباغ حسن خان (مرحوم قاضی)باغ حسن خان (عباس آقا دهبوکری)باغ حسین قلی خانباغ خلیل زاده هاباغ خیزیباغ میرزا رشید رشیدیباغ ساواباغ سعید حاجی کاکه مینباغ سیسهباغ سیف الدین خانباغ شیخیباغ شیر و خورشیدباغ عباس آقا دهبوکریباغ عزیز آقا دهبوکریباغ عزیز قلیباغ عزیز مشیریباغ عزیزه گولباغ علی آبادباغ فەقێیان (باغ طلبه ها)باغ قادر امینیباغ قادری هاباغ قبلهباغ قوپیباغ قورەرەشیباغ گولانباغ گویزیباغ لاله عباسیباغ مجید خانباغ مظفر الدولهباغ ملا حسنباغ ملکباغ میرزا سلطانباغ میکائیلیجالیز جنب باغ عزیز مشیریجالیز حسن ببریجالیز حسین فداکارجالیز خات نازدارجالیز صالح پروریجالیز و سبزیخانه ی میرزا سلطانجالیز نبیلانسبزیخانه ی سلطانیانسبزیخانه ی عبدالله شاهرخقوپی مولوی (مرداب مولوی)میشه ی سید جامی (بیشه ی سید جامی)میشه ی کورتانی (بیشه ی کورتانی)
سیاست
در تقسیمات سابق مهاباد و حومه و توابع تا سال ۱۳۲۲ شمسی به شرح زیر بوده‌است:
بخش مرکزی مهاباد، بخش بوکان، بخش نقده، بخش اشنویه، بخش مرحمت آباد (که بعداً میاندوآب نامیده شد)، بخش شاهیندژ، بخش تکاب، بخش سقز، بخش بانه، بخش سردشت، بخش پیرانشهر.[۳۴]
بخشهای پیرانشهر، نقده و اشنویه از سال ۱۳۲۲ بعلت عدم وجود ارتش ایران در مهاباد موقتاً تا اعاده وضع عادی ضمیمه شهرستان ارومیه شدند. بخشهای سقز، بانه و سردشت نیز از همان تاریخ و به همان دلیل ضمیمه شهرستان سنندج شدند.
بخشهای میاندوآب، شاهیندژ و تکاب نیز ضمیمه سنندج گردیدند. تنها بوکان همراه مهاباد ماند. اما از بعد از ورود مجدد ارتش در ۲۱ آذر سال ۱۳۲۵ شمسی بخشهای مذکور نه تنها به مهاباد ضمیمه نشدند بلکه هر یک از بخشهای: میاندآب، نقده، تکاب، پیرانشهر، سقز، بانه و سردشت خود تبدیل به شهرستان شدند.[۳۴] استانداری شهرداری بخش‌ها گسترش شهر
قدیمی‌ترین منطقه مهاباد «باغ سیسه» نام دارد که یکبار هم بر اثر سیلاب ویران شده‌است و امروزه دارای معماری قدیمی و بافت آن رو به فرسایش است.
سیل و آسیب‌های دیگر باعث انتقال خانه‌ها به بخش‌های جنوبی و ایجاد محلات تازه پیرامون میدان چهارچراغ (شهرداری فعلی) گردیده‌است.
شهر مهاباد به حالت متروکه درآمده بود تا این که بداق سلطان مکری حکمران مهاباد دوباره به آبادانی آن پرداخت. بازرگانی در این شهر در دورهٔ قاجار گسترش یافت و مبادله کالا با شام و بیروت انجام می‌شد که بیشتر در سراهای موصلیان، کریمخان و کاشی‌ها در بازار مهاباد و کاروانسرای سیمون، همدانی‌ها، تاجرباشی و کوسه صورت می‌گرفت.
شهر مهاباد با جمعیت ۱۶،۰۰۰ نفر در ۱۹۴۵، ۲۰،۳۳۲ در ۱۹۵۶ و ۴۴،۰۰۰ در ۱۹۷۶، که تا ۱۹۸۰ به بیش از ۵۰٬۰۰۰ رسید به دلیل موقعیت جغرافیایی اش و بالاتر از همه به دلیل نقشش در تاریخ اخیر کرد به عنوان یک مرکز اداری، نظامی و فرهنگی سریعاً اهمیت یافت. تقریباً همهٔ مهابادیها کردهای مسلمان سنی اند. بسیار فارسی و ترکی آذری را به خوبی گویش غالب کردی که در کنار کردی سلیمانی در کردستان عراق، معیاری ادبی برای زبان کردیست، صحبت می‌کنند.[۳۵]
کوچ به شهر در طول دهه ۵۵-۱۳۴۵ خورشیدی افزایش چشمگیر داشت و تراکم جمعیتی آن را بالا برد. بیشتر این کوچ‌ها از دیگر شهرهای کردنشین منطقه بوده‌اند.
پس از گسترش شهر بسیاری از باغ‌های پیرامون مهاباد مسکونی شدند که امروزه این امر در نام شماری از محلات این شهر که با واژهٔ باغ همراه است دیده می‌شود. میدان چهارچراغ (شهرداری) در شب
امروزه تمرکز ادارات، بانک‌ها و سازمانهای دولتی و مغازه‌ها و فروشگاه‌ها بیشتر در امتداد خیابان‌های جمهوری اسلامی، سید نظام، طالقانی، بلوار توحید و جام جم است. محلات کارمندی شهر بیشتر در نیمهٔ شمالی و مناطقی که ورود و خروج کالاها (بسیاری از آن‌ها به صورت قاچاق) در آن بیشتر صورت می‌گیرد در نیمهٔ جنوبی شهر قرار دارد.
نخستین لوله‌کشی آب در سال ۱۳۴۰ خورشیدی در شهر مهاباد آغاز به کار کرد و تصفیه‌خانه آب مهاباد نیز در سال ۱۳۵۳ به راه افتاد. پیش از آن در اغلب خانه‌ها و مساجد قنات و چاه شخصی وجود داشت.
امروزه همه معابر شهر آسفالت است و شهرک صنعتی که در کیلومتر ۱۸ جاده مهاباد-میاندوآب قرار دارد و ۹ واحد آن به بهره‌برداری رسیده‌است برای ۱۸۴ نفر ایجاد اشتغال کرده‌است.[۳۶] مناطق شهرداری [نمایش] نبو محله‌ها و معابر اصلی شهر مهاباد
سلامت
در اطراف مهاباد ساختمان‌هایی برای اسکان بیماران جذامی ساخته شده است.[۳۷] این ساختمان‌ها مخصوص جذامیان شهرستان‌های جنوبی استان است.[۳۸] اماکن گردشگری سد مهاباد دریاچهٔ سد مهابادآب معدنی گراوانباغ مکائیل (پارک ملت)غار سهولانبازارچه مرزی کالاهای وارداتیتالاب کانی برازان غار آبی سهولان
غار آبی سهولان در ۴۳ کیلومتری جاده‌ی مهاباد-بوکان، بعد از روستای «عیسی کند»، در دامنه‌ی کوه «کونه کوتر» (لانه کبوتر) و نرسیده به روستای سهولان، در کنار جاده واقع شده است. کلمه «سهول» در زبان محلی کردی به معنای «یخ» است که شاید وجه تسمیه این غار مربوط به یخ بندان‌های طولانی زمستانی و خنکی تابستانی آن باشد. این غار دو دهنه، بعد از غار علیصدر همدان، دومین غار آبی کشور است و از نظر آغاز پیدایش، به دوره دوم زمین‌شناسی (کرتاسه) بر می‌گردد. غار دارای سفره‌های آبی به صورت دریاچه‌ای صاف و زلال است و از چند حوضچه بزرگ که به وسیله دالان‌های آبی به هم متصل شده‌اند، تشکیل یافته است. حداکثر عمق آب آن ۵۰ متر بوده و موجوداتی مثل خفاش و کبوتر چاهی دارد. غار سهولان دارای دو در اصلی است که به هم راه دارند و می‌توان از هر یک از آن‌ها وارد غار و از در دیگر خارج شد. بعد از ورود به غار و پس از طی مسیر پیاده، سوار قایق خواهید شد و به دیدن غار خواهید پرداخت. هم اکنون به لطف نورپردازی محیط درونی غار که با انواع لامپ‌ها و نورافکن‌ها چراغانی شده، مناظر شگفت انگیزی را می‌توان مشاهده کرد. رسوبات داخل غار (قندیل‌های آهکی) به اشکال زیبایی مثل پای فیل، عروس دریایی، خفاش، شیر، مار ماهی، لاک پشت، خوشه انگور، دلفین و... دیده می‌شوند.
پارک ملت باغ میکائیل یا پارک ملت
پارک ملت که در بین عموم شهر مهاباد، به «باغ میکائیل» شهرت دارد، در پایین دست سد مهاباد و در کنار رودخانه‌ی مهاباد واقع شده است. این پارک با برخورداری از آب رودخانه‌ی مهاباد و شهر بازی و فضای سبز آن، محیط مناسبی برای استراحت و گذراندن اوقات فراغت مردم شهر و مسافران وارده به شهر می‌باشد. نورپردازی زیبا در پارک، رودخانه و اطراف آن، موسیقی کردی زیبایی که بی‌وقفه در پارک پخش می‌شود، رودخانه زیبایی که از دل این پارک می‌گذرد، با سنگ‌های بزرگ و جالب داخل آب و منطقه تفریحی و گردشگری که در روبروی پارک و در دل کوه ایجاد شده است، همه و همه پارک ملت مهاباد را به مکانی دیدنی تبدیل کرده است. سد مهاباد
دریاچه‌ی سد مهاباد در فصل گرم سال، محیط مناسبی را برای شنا کردن و تفریح برای عموم مردم و مسافران، فراهم نموده است. در سال۱۳۴۶ توسط شرکت الکتروپروجکت یوگوسلاوی ساختمان این سد مخزنی بر روی رودخانه مهاباد، در حدود ۲ کیلومتری بالا دست شهر مهاباد آغاز و در سال ۱۳۵۰ (و به ارتفاع ۵/۴۶ م‌تر) به پایان رسید. سد مهاباد در فاصله بسیار نزدیکی به شهر قرار دارد و همین امر زیبایی و جلوه خاصی را به شهر بخشیده است.
این سد، جزو ۱۰ سد پرآب کشور است و از لحاظ اقتصادی به ویژه در بخش کشاورزی کمک قابل توجهی به مردم منطقه می‌نماید. هر سال در فصلهای بهار و تابستان مسافران زیادی برای دیدن این سد زیبا به شهرستان مهاباد سفر می‌کنند. جاده‌های ارتباطی مهاباد به سردشت و پیرانشهر از کنار این دریاچه زیبا عبور می‌کند. از نواحی دیدنی اطراف این دریاچه می‌توان به جزیره، سر میدان و تاقه دار (تک درخت) اشاره کرد. این دریاچه محل مناسبی برای تفریحاتی همچون شنا و ماهیگیری می‌باشد. از جمله ماهی‌های این دریاچه می‌توان به ماهی کپور و سوف اشاره کرد. تالاب کانی برازان
در حوزه استحفاظی شهرستان مهاباد و در سواحل جنوبی پارک ملی دریاچه ارومیه، تالابهای زیبایی همچون تالاب قوپی باباعلی، کانی برازان، گروس، داشخانه، قره قشلاق، تالاب حسنخان، چنگیز گل، و دریاچه مخزنی سد مهاباد واقع گردیده است که مامن و ماوای هزاران پرنده مهاجر آبزی و کنارآبزی و بومی منطقه می‌باشد. از بین این تالاب‌ها تالاب قوپی باباعلی در کنوانسیون بین‌المللی تالاب‌ها به عنوان تالاب بین‌المللی ثبت گردیده است. تالاب کانی برازان به دلیل موقعیت خاص و وجود گونه‌های در حال انقراض همچون اردک سرسفید و گونه‌های حمایت شده اردک مرمری، پلیکان سفید و ... جهت ارتقای سطح حفاظتی معرفی و پیشنهاد گردیده تا به عنوان یکی از مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست، تحت مدیریت قرار گیرد. این تالاب در ۴۰ کیلومتری شمال شهرستان مهاباد و ما بین روستاهای بفروان، قره داغ و خورخوره واقع گردیده است. مساحت کل آن حدود ۹۰۰ هکتار و عمق متوسط آب در آن ۶۰ سانتی متر و حداکثر عمق آن ۱۲۰ سانتی متر می‌باشد. ارتفاع آب از سطح دریای آزاد ۱۶۲۵ متر می‌باشد. دایک ساحلی احداثی توسط وزارت نیرو، تالاب را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم کرده است. آب تالاب از چشمه آب شیرین روستای قره داغ و شاخه انحرافی رودخانه مهاباد در پایین دست روستای خورخوره تامین می‌گردد. بخش جنوبی تالاب در دامنه کوه قره داغ (سیاه کوه) واقع گردیده و کوه مذکور و تپه باباحیدر بر آن مشرف هستند. به دلیل موقعیت توپوگرافی و وجود توده‌های نی‌زار، پذیرای بیشترین جمعیت پرندگانی همچون میش مرغ، پلیکان، قو، فلامینگو، حواصیل، عقاب تالابی و انواع غاز، انواع مرغابی، آنقوت و... می‌باشد. غیر از پرندگان موجود در تالاب یک نوع وزغ سبز معمولی و یک نوع قورباغه مردابی و همچنین ماهی کپور در این تالاب زیست می‌نمایند. مراکز آموزشی دانشگاه‌ها دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباددانشگاه پیام نور مهاباددانشگاه جامع علمی و کاربردی واحد مهابادآموزشکده فنی و حرفه‌ای سما واحد مهاباددانشگاه غیر انتفاعی هیمندانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین پردیس مهاباد ره‌آوردها غذاهای سنتی
از غذاهای سنتی مهاباد می‌توان به آش دوکلیو (نوعی آش دوغ) و انواع نان‌های روغنی چون کلانه و پنچه کش و ... اشاره کرد.[۳۹][۴۰] صنایع دستی
از صنایع دستی مهاباد می‌توان قالی، جاجیم، گلیم و چاروق بافی، سکه و پولک دوزی، منجوق دوزی، رودوزی، سوزن دوزی، قرقره بافی(گیپوربافی)، مصنوعات چرمی، قلاب بافی، سجاده بافی و بافت پارچه و لباس کردی، خراطی، چاقو سازی وهمچنین کلاش و گیوه اشاره کرد.[۴۱][۴۲][۴۳][۴۴] سرشناسان ادبی محمدامین شیخ‌الاسلامی، شاعر، مترجم و نویسنده(استاد هیمن)عبدالرحمن شرفکندی، شاعر، مترجم و نویسنده (استاد هه ژار)معروف کوکه ای، شاعرملا غفور دباغی، شاعررسول کریمی، شاعرقاسم مویدزاده، شاعروفایی ، شاعرکلاسیک و غزل سرامحمد قاضی، مترجم برجستهٔ ایرانیاحمد قاضی، نویسنده و مترجمحسین حوزنی مکریانی، تاریخ نویس و فرهنگ نویس کردسید محمد صمدی، تاریخ نویسسید عبدالله صمدی، تاریخ نویسعبیدالله ایوبیان مرکزی، نویسندهمریم قاضی، نویسنده و شاعررحیم سلطانی، شاعر (هەژێن) هنری محمد ماملی خواننده کردعزیز شاهرخ خواننده کردخلیل صدیقی، خواننده کردحسین ماملی، خواننده کردجعفر ماملی، خواننده کردعبدالله ماملی، خواننده کردکامران مطری، خواننده کردابراهیم قادری، خواننده کردرسول نادری، خواننده کردصلاح خضری، خواننده کردلقمان صالحی، خواننده کردمحمد دانش، خواننده کرد ، نوازنده و سازنده عودشهباز شاهین پور، آهنگساز و نوازنده سنتورجلال رحیمی، آهنگساز و نوازنده ویولنهاشم رشادت، آهنگساز و نوازنده کمانچه تئاتر و سینما سید رحیم قریشی، گوینده و نویسنده رادیو ، از بنیانگذاران تئاتر در شهر مهابادخسرو سینا، نویسنده سینما و کارگردان تلویزیون و تئاترابراهیم سعیدی، کارگردان تلویزیوناحمد نقده، بازیگربیوک آقا خانباغی، بازیگرناصر بابائیان، بازیگرمناف ایران پناه، بازیگرفرهاد ایران پناه، بازیگرابراهیم بومی، بازیگرشهرام میکائیلی، بازیگر تاریخی بداق سلطان مکری، رییس ایل مکری که بعد از ویران شدن مهاباد به آبادانی و عمران آن پرداختحمزه آغا منگور سردار و سیاستمدار کرد سیاسی قاضی محمد، نخستین رهبر حزب دمکرات کردستان ایران و جمهوری کردستانمحمدحسین سیف قاضی وزیر دفاعِ جمهوری کردستاندکترصادق شرفکندی رهبر پیشین حزب دمکرات کردستان ایران که در رستوران میکونوس ترور شد.عبدالله اسحاقی، رهبر پیشین حزب دمکرات کردستان ایرانغنی بلوریان،از رهبران حزب دمکرات کردستان ایران و زندانی سیاسی معروفعزیز یوسفی، از رهبران حزب دمکرات کردستان ایران و زندانی سیاسی معروفکریم حسامی، نویسنده، مترجم و یکی از رهبران حزب دمکرات کردستان ایرانسلیمان معینی، از رهبران جنبش چریکی کردستان در سال های 1346-47اسماعیل شریف زاده از رهبران جنبش چریکی کردستان در سال های 1346-47عبدالرحمان ذبیحی نویسنده، فرهنگ نویس و یکی از بنیانگذاران جمعیت احیای کردستانسید ابراهیم علیزاده رهبر فعلی کومله علمی دکتر محمد سیدا مرد برتر حافظه ایران، عضو انجمن تقویت حافظه آمریکا، عضو اتاق فکر سوئیسهاشم احمدزاده استادیار رشتهٔ مطالعات کردی در دانشگاه اکستر انگلستانامیر حسن پور دانشیار دانشکده تمدنهای خاور میانه و نزدیک دانشگاه تورنتوعباس ولی جامعه شناس و استاد دانشگاه ولزدکتر جعفر ابریشمی، محققدکتر عبدالله ابریشمی، محققدکتر سید بایز عنایتی، مدرس دانشگاه و محقق و مبتکر در آموزش زبان انگلیسی به نوجواناندکتر فرهاد کاکه رش، محقق و استادیار دانشگاه ، دارای مقالات متعدد در زمینه ادبیات فارسی وکردی خطاطان و خوشنویسان میرزا احمد اسماعیل زاده، خطاطقاسم اسماعیل زاده، خطاطسید کمال قریشی، خطاط قاریان مرحوم ملا احمد عمایی، قاری قرآنمیرزا ابراهیم ابراهیمیان، قاری قرآن منابع در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ مهاباد موجود است. پرش به بالا ↑ تاریخ هیجده ساله آذربایجان یا سرنوشت گردان و دلیران، احمد كسروی، انتشارات امیركبیر، 1357، صص 600، 602 و...پرش به بالا ↑ لغت نامه دهخداپرش به بالا ↑ «نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰». معاونت برنامه ریزی استانداری خراسان جنوبی (به نقل از مرکز آمار ایران)، ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲. بازبینی‌شده در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲.پرش به بالا ↑ کلباسی، ایران. گویش کردی مهاباد. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۸۵. یازده. شابک ‎۹۶۴-۴۲۶-۲۹۱-۳.پرش به بالا ↑ کلباسی، ایران. گویش کردی مهاباد. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۸۵. شانزده. شابک ‎۹۶۴-۴۲۶-۲۹۱-۳.پرش به بالا ↑ بانک اطلاعاتی آکو،لیست پلاک های خودروهای ایرانپرش به بالا ↑ هه‌نبانه بورینه/فرهنگ لغت کردی-کردی و فارسی/ صفحه ۸۶۶↑ پرش به بالا به: ۸٫۰ ۸٫۱ http://archive.is/20130105080941/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=wg&geo=-106&srt=1pnn&col=abcdefghinoq&msz=1500&pt=c&va=&srt=1pnnپرش به بالا ↑ پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایرانپرش به بالا ↑ http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=wg&geo=-106&srt=1npn&col=abcdefghinoq&msz=1500&pt=c&va=x&srt=1npnپرش به بالا ↑ 2002 World's Largest Urban Areas [rank: 2001+]پرش به بالا ↑ Eagleton, W.; Neumann, R.. "Mahābād." Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Brill Online, 2013. Reference. 26 May 2013 http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/mahabad-SIM_4770>>پرش به بالا ↑ Kurdistan Republic of Mahabadپرش به بالا ↑ Mahābād-britannicaپرش به بالا ↑ تاریخچه شهر مهاباد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهابادپرش به بالا ↑ فتح سواد العراق،ص۲۸۵پرش به بالا ↑ فتح سواد العراق،ص۲۸۵پرش به بالا ↑ فتح سواد العراق،ص۲۸۵،۲۵۷پرش به بالا ↑ گزارش ایستگاه هواشناسی مهابادپرش به بالا ↑ معرفی شهرستان مهاباد - صدا و سیمای مهاباد↑ پرش به بالا به: ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ «گزارش ایستگاه هواشناسی مهاباد» ‎(فارسی)‎. فرمانداری ویژه مهاباد. بازبینی‌شده در ٢٠-٧-٢٠١٢.پرش به بالا ↑ رخزادی، علی. آواشناسی و دستور زبان کردی. سنندج: کردستان، ۱۳۹۰. ۳۵. شابک ‎۹۷۸-۹۶۴-۹۸۰-۰۹۴-۳.پرش به بالا ↑ سنندجی، شکر الله. تحفه ناصری. تهران: امیر کبیر، ۱۳۶۶. بیست و سه.پرش به بالا ↑ کلباسی، ایران. گویش کردی مهاباد. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۸۵. یازده. شابک ‎۹۶۴-۴۲۶-۲۹۱-۳.پرش به بالا ↑ کلباسی، ایران. گویش کردی مهاباد. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱۳۸۵. شانزده. شابک ‎۹۶۴-۴۲۶-۲۹۱-۳.پرش به بالا ↑ “Sunnis in Mahabad”. sunnionline, 16 می 2011. Retrieved 15 اکتبر 2013.پرش به بالا ↑ پایگاه فرمانداری ویژه مرکز مهابادپرش به بالا ↑ موزه مردم شناسی مهاباد ( حمام میرزا رسول ) - پورتال استان آذربایجان غربیپرش به بالا ↑ پل مميندپرش به بالا ↑ مقبرة شمس برهانپرش به بالا ↑ حوضخانه رستم بيگپرش به بالا ↑ حوضخانه شاه درويشپرش به بالا ↑ ماهنامه مهاباد، سال سیزدهم، شماره ۱۵۱، سال ۱۳۹۲↑ پرش به بالا به: ۳۴٫۰ ۳۴٫۱ تاریخچه مهاباد، سید محمد صمدی/ چاپ دوم:۱۳۸۱پرش به بالا ↑ Eagleton, W.; Neumann, R.. "Mahābād." Encyclopaedia of Islam, Second Edition. Brill Online, 2013. Reference. 26 May 2013 http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/mahabad-SIM_4770>پرش به بالا ↑ ارشیدی، حسن (دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی)، شهرنشینی در مهاباد، کالبد شهری (از ۱۳۳۵ ه-ش تا ۱۳۸۵ ه-ش)، مهاباد: ۸۰ - ۱۴/۱۱/۲۰۰۷.پرش به بالا ↑ ، جذام.پرش به بالا ↑ «ضرورت نگاه ويژه به بازماندگان جذامی های مهاباد». واحد مرکزی خبر، ۱۳۹۱/۰۳/۰۱. بازبینی‌شده در ۲۲ اکتبر ۲۰۱۳.پرش به بالا ↑ «مهاباد بهترین میزبان مهمانان نوروزی». خبرگذاری فارس، ۹۲/۰۱/۰۴. بازبینی‌شده در ۲۵ اکتبر ۲۰۱۳.پرش به بالا ↑ «آش دوغ (دوکلیو)». صدا و سیمای مرکز مهاباد. بازبینی‌شده در ۲۵ اکتبر ۲۰۱۳.پرش به بالا ↑ «گشتی در دنیای سوغاتی های آذربایجان غربی». پایگاه خبری تحلیلی سلدوز، ۲۶ اسفند ۱۳۹۱. بازبینی‌شده در ۲۵ اکتبر ۲۰۱۳.پرش به بالا ↑ کشوری، زهرا. «جاده ای به سمت بهار». روزنامه جام جم، ۵ خرداد ۱۳۸۹. بازبینی‌شده در ۲۵ اکتبر ۲۰۱۳.پرش به بالا ↑ «مهاباد/ سوغاتی به نام کلاش». خبرگذاری کردپرس، ۱۳۹۰/۱۰/۲۱. بازبینی‌شده در ۲۵ اکتبر ۲۰۱۳.پرش به بالا ↑ «معرفی شهرستان مهاباد (صنایع دستی)». فرمانداری مهاباد. بازبینی‌شده در ۲۵ اکتبر ۲۰۱۳. متین، پیمان. «جذام». در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. بازبینی‌شده در ۲۲ اکتبر ۲۰۱۳.نگاهی به تاریخ مهاباد، سید محمد صمدی، انتشارات رهرو مهاباد، ١٣٧٣ [نمایش] نبو شهرهای دارای فرمانداری ویژه [نمایش] نبو استان آذربایجان غربی رده‌ها: شهرهای دارای فرمانداری ویژهمهابادپراکنش کردشهرستان مهابادشهرهای استان آذربایجان غربیشهرهای ایرانمناطق مسکونی در شهرستان مهاباد منوی ناوبری ورود به سامانهایجاد حساب کاربری بحثمقاله نمایش تاریخچهویرایشخواندن صفحهٔ اصلیرویدادهای کنونیمقالهٔ تصادفیکمک مالی همکاری تغییرات اخیرویکی‌نویس شوید!راهنماتماس با ویکی‌پدیا نسخه‌برداری ابزارها به زبان‌های دیگر العربيةمصرىAzərbaycancaCatalàکوردیDeutschZazakiEnglishEsperantoEspañolFrançaisItalianoҚазақшаKurdîMalagasyNederlandsNorsk bokmålPolskiپنجابیRomânăРусскийScotsSrpskohrvatski / српскохрватскиSimple EnglishSvenskaТоҷикӣTürkçeاردوWinaray中文ویرایش پیوندها این صفحه آخرین‌بار در ‏۶ دسامبر ۲۰۱۳ ساعت ‏۱۱:۴۱ تغییر یافته‌است.همهٔ نوشته‌ها تحت مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر شرایط استفاده را بخوانید. ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی بنیاد ویکی‌مدیا است. سیاست محرمانگیدربارهٔ ویکی‌پدیاتکذیب‌نامه‌هاتوسعه‌دهندگاننمای تلفن همراه

مهاباد

مطالب مشابه :

تعداد دانشگاه های مهاباد به پنج دانشگاه رسید

اطلا عات کامل از نقطه به نقطه ی مهاباد

ماموستا هیمن

هیمن و هژار شاعران ملی کردستان

ژیانی هیمن

مهاباد - کوردستان

بیوگرافی استاد هژار موکریانی، هیمن موکریانی،عباس حقیقی بوکانی،سواره ایلخانیزاده

مهاباد

تاریخچه شهرستان مهاباد