خلاصه تاريخ ايران - بخش دو

زمان ميلادي/

هجري قمري

پادشاه

رويدادها

١٧٩٥ تا ١٧٩٧

( 2سال )

١١٧٤ تا ١١٧٦

آقامحمد خان

فرار آفا محمد خان که پس از شکست پدرش محمدحسن خان از کريم خان در قلعه کريم خان زنداني شده بود ، پيوستن به قومش در استرآباد (گرگان) و غلبه بر برادرانش ، غلبه بر لطفعلي خان به خاطر خيانت حاج ابراهيم خان کلانتر به لطفعلي ، تعقيب لطفعلي در کرمان و بم و محاصره اين دو شهر و قتل عام فجيع مردم کرمان و سرانجام قتل لطفعلي ، جنگ با حاکم گرجستان و قتل عام در تفليس ، کشته شدن به دست دو تن از خدمتکارانش که قرار بود فردا کشته شوند در راه دومين سفرش به تفليس

١٧٩٧ تا ١٨٣٤

( 37سال )

١١٧٦ تا ١٢١٣

فتحعلي شاه

رفتن فتحعلي برادرزاده آقامحمدخان از شيراز به تهران و سلطنتش به کمک حاج ابراهيم خان کلانتر ، غلبه بر علي قلي خان عمويش و ساير مخالفان ، در آب جوش انداختن و قتل حاج ابراهيم خان کلانتر ، سفارت سر جان ملکم انگليسي در ايران ، قرارداد دوستي ايران با انگليس ، عمل نکردن انگليس به قول هايش پس از حمله روسيه ، کمک جستن ايران از ناپلئون بناپارت در فرانسه ، قرارداد فين کن اشتاين با فرانسه که طبق آن فرانسه بتواند از راه ايران به هند نيرو بفرستد و ايران از فرانسه اسلحه و کمک در برابر روسيه دريافت کند و فرستادن ژنرال گاردان به ايران در همين راستا  ، عمل نکردن فرانسه به عهدش به خاطر بستن عهدنامه دوستي تيلسيت با روسيه و بازگشت ژنرال گاردان در ميان جنگ ايران و روسيه ، دوستي دوباره ايران و انگليس با فرستادن سر هارفوردجونز به ايران و بسته شدن عهدنامه مجمل که به موجب يک بند آن انگلستان در مقابل حمله کشورهاي اروپايي به ايران، ايران را پشتيباني مي کند، آمدن سر گور اوزلي همراه ميرزا بوالحسن خان ايلچي که نماينده ايران در انگلستان بود به ايران و عدم همکاري انگليس و معطل کردن ايراني ها تا زمان پايان جنگ اول ايران و روسيه و سپس امضاي قرارداد جديدي به نام عهدنامه ي مفصل با انگليس که طبق آن ايران در حفظ هند و انگليس در تسليحات يکديگر را ياري کنند ، عمل نکردن انگليس به عهدنامه به خاطر دوستي با روسيه ،  حمله روسيه به ايران در راستاي عمل به وصيت پطر کبير براي رسيدن به آبهاي گرم ، شکست سخت سپاه ايران به سرکردگي عباس ميرزا در اصلاندوز و  نبردهاي ديگر و فتح تبريز توسط روسها و قرارداد گلستان و ا زدست دادن گرجستان و گنجه و شيروان و باکو و... ، جنگ دوم ايران و روس به تحريک روسيه از يک سو و فتواي علما از سوي ديگر و علي رغم مخالفت قائم مقام، وزير شاه با جنگ ، شکست سپاه ايران به فرماندهي عباس ميرزاي وليعهد در اثر کمي قوا و نبود امکانات و دسيسه هاي انگليسي ها و شکست در جنگ مهم اصلاندوز علي رغم پيروزي هاي اوليه و امضاي قرارداد ترکمانچاي و از دست دادن ارمنستان و آذربايجان و ... ، قرارداد آخال با دولت روسيه که به موجب آن قسمت هايي از شمال خراسان و ترکمنستان به روسيه واگذار مي شد ،ماجراي زورگويي گريبادوف روسي در ايران و ريختن مردم به خيمه اش و قتل او ، اعتراض روسها به قتل گريبادف و عذرخواهي هيئت ايراني به رياست خسروميرزا ، مرگ عباس ميرزا، وليعهد فتحعلي شاه قبل از رسيدن به پادشاهي

١٨٣٤ تا ١٨٤٨

( 14سال )

١٢١٣ تا ١٢٢٦

محمد شاه

سلطنت محمدشاه فرزند عباس ميرزا به کمک ميرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهاني و سرکوب و کور کردن علي شاه عمويش که در تهران مدعي سلطنت بود ، قتل  قائم مقام(صدر اعظم) توسط محمدشاه عليرغم سوگندي که در حرم امام رضا براي عباس ميرزا پدرش خورده بود ، صدر اعظمي ميرزا آغاسي ، امضاي قرارداد ارزنه الروم با عثماني و تعيين مرزهاي دو کشور پس از تلاشهاي سه‌ساله ميرزا تقي‌خان اميرکبير به عنوان نماينده ايران، کور کردن خسرو ميرزا برادر شاه ، طغيان کامران‌ميرزا والي هرات ، محاصره هرات توسط محمدشاه و ترک محاصره تحت فشار انگليسي‌ها

١٨٤٨ تا ١٨٩٦

( 48سال )

١٢٢٦ تا ١٢٧٥

ناصرالدين شاه

سلطنت ناصرالدين شاه فرزند محمدشاه ، صدارت اعظمي ميرزا تقي خان فراهاني (امير کبير)، فرزند آبدارچي قائم مقام ، وقوع فتنه سيد علي محمد باب و سرانجام تيرباران او به دستور اميرکبير ، ظهور ميرزا حسينعلي نوري ملقب به بهاء در ادامه فتنه بابيه و به وجود آمدن مذهب دروغين بهاييت ، تاسيس مدرسه دارالفنون توسط اميرکبير ، انتشار روزنامه وقايع اتفاقيه توسط اميرکبير که بعدها به دولت علييه تغيير نام يافت ، اصلاحات اقتصادي و سياسي اميرکبير ، خلع صدارت اميرکبير به تحريک مادر شاه جهان خانم مهد عليا (در واقع مهد علياي دوم، چون مهد علياي اول ماه رخسار خانم مادر فتحعلي شاه بود)، ميرزا آقاخان نوري و انگليسي ها ، گرفتن حکم قتل اميرکبير از ناصرالدين شاه در حال مستي و قتل امير کبير با زدن رگ او پس از دو سال صدارت اعظمي در حمام فين کاشان ، صدارت ميرزا آقاخان نوري، ظهور سيد جمال الدين اسدآبادي و تعاليم ضد استعماري او در هند، ايران، مصر و غيره و سرانجام تبعيدش به عثماني ، تصرف هرات توسط ايران و اشغال خارک و بوشهر و خرمشهر توسط انگليسي ها در اعتراص به اين کار به خاطر منافعشان در هند ، امضاي قرارداد پاريس ميان ايران و انگلستان که افغانستان را مستقل مي شناخت ، جدايي منطقه ترکمنستان از ايران ، جدايي قسمت پاکستان از ايران ، جنگ داخلي آمريکا ميان ايالات شمالي و جنوبي بر سر الغاي بردگي که سرانجام به پيروزي شمالي ها و الغاي برده داري انجاميد ، اعطاي امتياز رويتر که به موجب آن راه آهن و معادن و جنگل ها و گمرک ايران و چند چيز ديگر به انحصار رويتر يهودي انگليسي در مي آمد و لغو قرارداد بر اثر مخالفت هاي روحانيون و مردم ، قرارداد توتون و تنباکو ميان ايران و تالبوت انگليسي که تنباکوي ايران را براي تالبوت منحصر مي کرد و در مقابل پانزده هزار لير انگليس و يک چهارم سود سالانه از سوي تالبوت به ايران داده مي شد، مخالفت مردم و ميرزا حسن شيرازي و ميرزا حسن آشتياني و  فتواي تحريم توتون و تنباکو توسط ميرزاي شيرازي و اطاعت مردم و سرانجام لغو قرارداد ، قتل ناصرالدين شاه توسط ميرزا رضاي کرماني شاگرد سيد جمال الدين اسدآبادي

١٨٩٦ تا ١٩٠٦

( 10سال )

١٢٧٥ تا ١٢٨٥

مظفرالدين شاه

سلطنت مظفرالدين شاه بيمار پس از مدتي طولاني ولايت عهدي ، مسموم شدن سيد جمال الدين اسدآبادي در استانبول عثماني و شهادت او ، انعقاد قرارداد نفت دارسي که نفت آينده ايران را براي شصت سال به دارسي انگليسي مي داد ، به چوب بستن عده اي از بازرگانان به خاطر گراني قند ، اعتراض مردم و تحصن در حرم شاه عبدالعظيم معروف به مهاجرت صغري و طلب ساخت عدالتخانه و عزل عين الدوله و مسيو نوز بلژيکي و اجراي احکام اسلام، تسليم دولت و پايان تحصن ، قيام دوباره مردم و قتل طلبه اي به نام سيد عبدالحميد و مهاجرت عده اي از روحانيون به قم معروف به مهاجرت کبري ، فشار مردم و سرانجام صدور فرمان مشروطيت در ١٤ مرداد  ه.ش١٢٨٥ مصادف با ١٤ جمادي الثاني ١٣٢٤ ه.ق و عزل عين الدوله، صدراعظمي نصرالله خان مشيرالدوله به جاي صدر اعظم قبلي ،مرگ مظفرالدين شاه ده روز پس از امضاي قانون اساسي

١٩٠٦ تا ١٩٠٩

( 3سال )

١٢٨٥ تا ١٢٨٧

محمدعلي شاه

تدوين متمم قانون اساسي و بند نظارت پنج مجتهد بر مصوبات مجلس که پيشنهاد شيخ فضل الله نوري بود،  چاپ  صور اسرافيل توسط ميرزا جهانگير خان صور اسرافيل و چاپ مقالات علامه دهخدا در آن ،امتناع شاه از امضاي متمم و سرانجام امضاي آن پس از اعتراضات فراوان ، سوء قصد نافرجام به جان شاه ، به توپ بستن مجلس توسط لياخوف و انحلال مجلس و تبعيد آيت الله طباطبايي و بهبهاني و غارت مشروطه خواهان و قتل ميرزا جهانگير خان صور اسرافيل و ملک المتکلمين در باغشاه و تبعيد دهخدا و آغاز استبداد صغير ، قيام ستارخان و باقرخان در تبريز، محاصره تبريز توسط سپاه عين الدوله و ترک محاصره پس از چند ماه ، فتح تهران و شوراي بهارستان و جايگزيني احمدشاه به جاي پدرش ، تبعيد محمدعلي شاه به روسيه با مقرري  سالي صدهزار تومان (اين مقرري پس از آن که مدتي بعد محمدعلي شاه با کمک ترکمن ها براي پس گرفتن سلطنت به ايران بازگشت و شکست خورد قطع شد) ، به نفت رسيدن نخستين چاه نفت ايران در مسجدسليمان در ٥ خرداد ١٢٨٧

١٩٠٩ تا ١٩٢٥

( 16سال )

١٢٨٧ تا ١٣٠٤

احمد شاه

انتخاب احمدشاه براي سلطنت و اعدام شيخ فضل الله در دادگاه محاکمه مخالفان مشروطه  ، امضاي قرارداد ١٩٠٧ که طبق آن شمال ايران به روسيه و جنوب به انگليس داده مي شد و مرکز بي طرف مي ماند ،  نيابت سلطنت عضدالملک به سبب کمي سن احمدشاه ، دعوت مورگان شوستر آمريکايي و يالمارسن سوئدي به ايران ، نيابت سلطنت ناصرالملک ، تعطيل و انحلال مجلس توسط ناصرالملک و اخراج مورگان شوستر ، تجاوز روسيه و انگليس به ايران و به گلوله بستن حرم امام رضا (ع) توسط روس ها و مقاومت هاي مردم در جنوب در مقابل انگليسي ها از جمله مقاومت رئيسعلي دلواري در ناحيه تنگستان و دشتستان، سلطنت احمدشاه و ولايت عهدي محمد حسن ميرزا، وقوع جنگ جهاني اول (١٩١٤ تا ١٩١٨) به بهانه قتل وليعهد اتريش در بوسني ميان آلمان، اتريش مجارستان، ايتاليا به عنوان دول محور يا متحدين و انگليس، فرانسه و روسيه به عنوان متفقين، يک سال پس از شروع جنگ ايتاليا به متفقين پيوست و عثماني به متحدين پيوست، کشورهايي مانند روماني و صربستان و يونان نيز با متفقين و بلغارستان نيز با متحدين بودند ، اشغال ايران توسط انگلستان در جنوب و روسيه در شمال، وقوع انقلاب روسيه عليه تزار ها و خروج نيروهاي روس از ايران ، سلطه کامل انگليس بر ايران ، پاياني متفقين و اجلاسي بين سران متفقين در ورساي براي تقسيم غنايم و تعيين آينده ي جهان ، شکست مبارزه وثوق الدوله براي قرارداد ١٩١٩ که مبني بر تحت الحمايه انگلستان شدن ايران بود و نخست وزيري مشيرالدوله پيرنيا ، پايان جنبش دموکرات آذربايجان با قتل شيخ محمد خياباني در تبريز ، کودتاي سيد ضياءالدين طباطبايي و رضاخان در ايران در سوم اسفند ( سه حوت ) ١٢٩٩ ، نخست وزيري سيدضياء و کابينه سياه و فرماندهي کل قواي رضا خان ميرپنج و وزارت جنگ او ، حمايت عارف قزويني و عشقي از سيدضياء ، ترک ايران توسط ژنرال آيرونسايد انگليسي ، برکناري سيد ضياء توسط احمد شاه و به کمک رضاخان و دستور احمد شاه به تبعيد سيدضيا به خارج از کشور ، به دار آويخته شدن دکتر حشمت و تنهايي ميرزا کوچک خان و تشکيل جمهوري سرخ گيلان تحت حمايت روسيه کمونيستي ، پايان شورش ژاندارمري خراسان به رهبري کلنل محمد تقي خان پسيان در زمان دولت قوام السلطنه ، نخست وزيري سردار سپه (رضاخان)، پايان قيام ميرزا کوچک خان و بريدن سر او پس از مدتي تعقيب و گريز نيروهاي دولتي و ميرزا و يکي دو تن از يارانش ، قتل اشتباهي واعظ قزويني به جاي ملک الشعراي بهار از طرف عوامل رضاخان سردارسپه، قتل ميرزاده عشقي توسط رضاخان ، نقشه رضاخان براي برقراري جمهوري و مخالفت مدرس و علما ، سيلي بهرامي در جلسه علني مجلس به مدرس، اعتراضات وسيع مردم و پايان داستان جمهوريت