بررسی متغیرهای تاثیر متغیرهای منطقه ای و بین المللی در جنگ ایران و عراق

وظایف و تعهدات دول بیطرف در زمان جنگ و عملکرد امریکا در جنگ ایران و عراق

محمود یزدان فام صادق سلیمی

چکیده: جنگ هشت ساله عراق علیه ایران موضع گیریهای متفاوتی را از سوی کشورهای مختلف جهان در پی ‏داشت. در طول جنگ بعضی از دولتها از جمله امریکا موضع گیریها و اقدامات مغرضانه ای را علیه جمهوری ‏اسلامی ایران ادامه داده و مکرراً قواعد مدون و مسلم حقوق مخاصمات مسلحانه را نادیده گرفته و بر ‏خلاف مقرارات بین المللی عمل کردند. اکنون این پرسش مطرح است که بر اساس حقوق بین ا لمللی، ‏دولتها در قبال مخاصمات مسلحانه و طرفین مخاصمه چه وظایف و تعهداتی را بر عهده دارند؟ مفهوم ‏بیطرفی چیست و آیا بیطرفی در چارچوب قواعد و مقررات منشور ملل متحد معنی دارد یا خیر؟ ‏


مقدمه 
جنگ هشت ساله عراق علیه ایران موضع گیریهای متفاوتی را از سوی کشورهای مختلف جهان در پی ‏داشت. در طول جنگ بعضی از دولتها از جمله امریکا موضع گیریها و اقدامات مغرضانه ای را علیه ‏جمهوری اسلامی ایران ادامه داده و مکرراً قواعد مدون و مسلم حقوق مخاصمات مسلحانه را نادیده ‏گرفته و بر خلاف مقرارات بین المللی عمل کردند. اکنون این پرسش مطرح است که بر اساس حقوق بین ‏ا لمللی، دولتها در قبال مخاصمات مسلحانه و طرفین مخاصمه چه وظایف و تعهداتی را بر عهده دارند؟ ‏مفهوم بیطرفی چیست و آیا بیطرفی در چارچوب قواعد و مقررات منشور ملل متحد معنی دارد یا خیر؟ و ‏بالاخره اقدامات امریکا در جنگ ایران و عراق و بخصوص عملکرد این کشور در خلیج فارس با حقوق ‏بیطرفی و مقررات بین المللی منطبق بوده است یا نه؟ برای پاسخ به این سوالات، این مقاله ابتدا ‏مفهوم بیطرفی، منابع و مبانی حقوقی آن را مورد بررسی قرار داده و با طرح وظایف، تکلیف و تعهدات ‏دول بیطرف در ارتباط با دول منخاصم، چارچوب حقوقی رفتار و روابط آنها را ارائه خواهد کرد. سپس با ‏اشاره به نمونه های برجسته اقدامات دولت امریکا در طول جنگ، عملکرد آن را تشریح کرده و در نهایت ‏انطباق و عدم انطباق این اقدامات را با مقررات بین المللی مورد تجزیه و تحلیل حقوقی قرار خواهد داد. ‏

مفهوم بیطرفی 
واژه « بیطرفی» در زبان فارسی در برابر دو واژه ‏neutralization‏ وneutrality‏ انگلیسی به کار می رود واژه ‏نخست به مفهوم بیطرفی در جنگ است، که نوشته حاضر در ارزیابی عملکرد امریکا در جنگ تحمیلی ‏به این مفهوم توجه دارد و دیگری به معنی بیطرفی دائم در نظام بین المللی می باشد. بیطرفی در زمان ‏جنگ عموماً ناشی از اراده یک جانبه است و جنبه موقتی دارد تا زمانی که مخاصمه مورد نظر ادامه دارد ‏جاری می باشد، در حالی که بیطرفی دائمی (‏neutrality‏) وضعیتی است که از سوی کشوری اعلام و از ‏جانب کشورهای دیگر به رسمیت شناخته می شود. این نوع بیطرفی دائمی و چند جانبه بوده و در کلیه ‏مخاصمات مسلحانه و همچنین در زمان صلح مجرا می باشد 
‏ مثل وضعیت کشور سوئیس که بیطرفی آن از سوی کشورهای اروپایی با انعقاد معاهده ای به رسمیت ‏شناخته شده و این دولتها در طول مخاصمات به بیطرفی آن احترام گذاشته و از وارد کردن آن به جنگ ‏خودداری می کنند .... در حالت بیطرفی دائم، دولت بیطرف در زمان صلح تعهد می کند که از هر گونه ‏جنگی بر حذر بوده، عضو هیچ پیمان نظامی نباشد و اجازه ندهد سرزمینش برای اهداف نظامی سایر ‏دولتها به کار رود. 
متقابلاً سایر دولتها متعهد می شوند تمامیت ارضی و استقلال دولت بیطرف را محترم دارند و آن را وارد ‏جنگ نکنند....(1) در بیطرفی دائم دولت بیطرف تعهد می کند که در تمام جنگهای آینده قواعد بیطرفی را ‏رعایت کند و پس از اینکه اینگونه تعهد عینیت یافت نقض بیطرفی، نقض یک جانبه معاهده محسوب و ‏مسئولیت آور خواهد بود. 
‏ بیطرفی به مفهوم ‏neutralizationیا بیطرفی در قبال یک مخاصمه مسلحانه مشخص، در زمان جنگ بوده ‏و به صورت ارادی و یکجانبه از سوی کشوری که خاص، دولت بیطرف، پیامدهای جنگ را نسبت به کشور ‏خود محدود کرده و در چارچوب بیطرف با دول متخاصم رفتار نماید. او پنهایم (‏oppenheim‏) این نوع ‏بیطرفی چگونه تعریف می کند:«تمایل و اعلام بیطرفی دولتها ثالث در قبال دول متخاصم و پذیرش آن ‏توسط متخاصمان که چنین عملی بین دول متخاصم و بیطرف حقوق و تکالیفی را ایجاد می کند»(3) ‏همانطور آقای دنستین (‏dinstein‏) اشاره کرده اند قوانین بیطرفی موقت بر دو مبنای اساسی زیر متکی ‏می باشد: 
‏1- تمایل به تضمین وارد آمدن حداقل خسارت به دولت بیطرف به دلیل جنگ. 
‏2- تمایل به تضمین بیطرفی دولت بیطرف نه تنها در لفظ بلکه در عمل و کردار در قبال دول متخاصم (یعنی ‏دولت بیطرف به یکی از متخاصمین در قبال جنگ کمک نخواهد کرد(4) عدم شرکت و عدم تبعیض در جنگ 
مبانی قواعد بیطرفی و رفتار دول بیطرف در جنگ می باشند. ‏

منابع حقوق بیطرفی 
مقررات حقوق بیطرفی را باید اساساً در کنوانسیونهای لاهه در سال 1907 بخصوص کنوانسیونهای پنجم ‏و سیزدهم جستجو کرد. هر چند در ماده 28 کنوانسیون سیزدهم تصریح شده است که «این کنوانسیون ‏فقط نسبت به طرفین متعاهد قابل اجرا است، یعنی فقط مقررات آن بر متخاصمین که متعاهدین ‏کنوانسیون می باشند ناظر است(5) با این حال قواعد این کنوانسیونها عمدتاً جنبه عرفی پیدا کرده و ‏تمامی کشورهای جامعه جهانی به مقررات آن متعهد می باشند. در سال 1909 کنوانسیونی نیز در ‏شهر لندن تنظیم گردید که به «اعلامیه لندن» معروف است. این کنوانسیون با اینکه هیچوقت لازم الاجرا ‏نشد، ولی مندرجات آن مبنای عرفی پیدا کرده اند. این کنوانسیون نحوه تجارت از طریق دریا بین دول ‏متخاصم را مشخص می کند. کنوانسیون هاوانا (1928) در مورد جنگ دریایی نیز اگر چه یک کنوانسیون ‏منطقه ای می باشد، ولی مقررات آن جنبه عرفی پیدا کرده اند.(6) 
‏ با وجود طرح و تدوین مقررات حقوق بیطرفی در اوایل قرن بیستم، حقوق بیطرفی پس از جنگ جهانی ‏دوم پیشرفت چندانی نداشته و بیشتر حقوقدانان با تصویب منشور ملل متحد بحث بیطرفی را رائد ‏دانستند، چون معتقد بودند اولاً مقررات منشور ملل متحد جنگ را ممنوع کرده است و با فقدان جنگ، ‏بیطرفی دیگر مفهوم خود را از دست می دهد.ثانیاًً با ترتیبات امنیت دسته جمعی که در منشور ملل ‏متحد پیش بینی گشته و تعهداتی که دول عضو بر اساس فصل هفتم منشور متقبل شده اند، هیچ ‏دولتی نمی تواند خود را بیطرف اعلام کند. یعنی در صورتی که جنگی رخ دهد و کشوری به کشور دیگر ‏تجاوز نماید، دولتهای عضو سازمان ملل با حمایت از قربانی تجاوز در مقابل متجاوز و با اتخاذ ترتیبات لازم ‏در حمایت از کشور مورد تجاوز خود به دولت متخاصم تبدیل شده و بدین ترتیب جایی برای بیطرفی باقی ‏نمی ماند. بر همین اساس، در کنوانسیونیهای چهار گانه ژنو (1949) که قواعد جنگ به تفصیل بحث ‏شد، مقرراتی در زمینه حقوق بیطرفی تدوین نیافته است.
‏ با اینهمه می توان گفت که به دلایل زیر مساله بیطرفی هنوز هم اهمیت خود را حفظ کرده و با وجود ‏منشور ملل متحد اعتبار آن از دست نرفته است: 
‏1- با وجود تحریم جنگ از سوی منشور ملل متحد، جامعه بین المللی در هیچ برهه زمانی پس از ‏تصویب منشور مصون از بلای جنگ نبوده است. 
‏2- همه دولتهای جهان عضو سازمان ملل متحد نیستند و برای مثال کشور سوئیس عضویت در منشور ‏ملل متحد را مغایر با بیطرفی خود می داند و مایل است بیطرفی اش حفظ شود و سایر دولتها هم به ‏بیطرفی آن احترام می گذارند. 
‏ 3- در ماده 51 منشور ملل متحده اصل دفاع مشروع فردی یا جمعی دولتها، قبل از اتخاذ اقدامات از سوی ‏شورای امنیت به رسمیت شناخته شده و پر واضح است که در این مدت سایر دولتها می توانند اعلام ‏بیطرفی نمایند. 
‏4- عملکرد شورای امنیت به گونه ای بوده است که عملاً بیطرفی دولتها بخصوص در عملیات نظامی به ‏رسمیت شناخته شده و آنها را ملزم به شرکت در عملیات قهری نکرده، بلکه صرفاً مجوز توسل به ‏اقدامات لازم صادر می کند. 
بنابراین، با مشخص شدن مفهوم و منابع حقوقی بیطرفی و تداوم این مفهوم در عملکرد کشورها، این ‏سوال مطرح است که با اعلام بیطرفی چه حقوق و تکالیفی برای دولت بیطرف در قبال دولتهای متخاصم ‏به وجود می آید؟ و با اتخاذ چه اقداماتی می توان گفت که بیطرفی نقض شده است: برای پاسخ دادن ‏به این سوالات به بررسی وظایف و تعهدات دول بیطرف در درگیریهای مسلحانه و بخصوص در جنگ ‏دریایی که با موضوع این نوشتار ارتباط نزدیکی دارد می پردازیم. ‏

وظایف و تعهدات دولتهای بیطرف 
تعهد رفتار برابر با متخاصمین که یکی از مهمترین تعهدات دول بیطرف است آنها را از رفتار تبعیض آمیز ‏نسبت به طرفین مخاصمه منع می کند ماده9 کنوانسیون پنجم لاهه اشعار می دارد «هر گونه اقدام ‏موجد محدودیت و ممنوعیتی که توسط نیروی بیطرف در خصوص موضوعات مورد اشاره در مواد 7و 8 ‏روابط تجاری، ارسال اسلحه، مهمات و .... انجام می شود باید در خصوص متخاصمین به طور بیطرفانه ‏اجرا شود»(7) قاعده کلی تعهد رفتار برابر در مخاصمه بر مسائل دریایی هم حاکم می باشد و از آنجا که ‏عمدتاً ارتباط امریکا با جمهوری اسلامی از طریق راه دریایی- خلیج فارس- صورت می گیرد، بیشترین ‏تخلفات امریکا هم از حقوق بیطرفی در طول جنگ ایران و عراق در این منطقه بود. 
‏ بنابراین، برای تشریح و تحلیل بهتر عملکرد ایالات متحده امریکا، ضمن اشاره به وظایف و تعهدات دول ‏بیطرف در حقوق جنگ دریایی تاکید خواهیم کرد و عمدتاً به بررسی آن دسته از تکالیفی خواهیم ‏پرداخت که از نظر این مقاله حائز اهمیت است. 
حقوق بیطرفی یکی از شاخه های مهم و اساسی حقوق جنگ بوده، تکالیف دول بیطرف در مخاصمه را ‏مورد بررسی قرار داده و در کنوانسیون های پنجم و سیزدهم لاهه (1907) که مندرجات آنها مبنای عرفی ‏پیدا کرده اند موارد زیر مندرج می باشد: 
‏1- عدم شرکت در مخاصمات: همانطور که قبلاً نیز اشاره شد، لازمه و ملاک اصلی بیطرفی عدم شرکت ‏دولت بیطرف در مخاصمه است و چنانچه دولت بیطرف به حمایت از یکی از طرفین به زور متوسل شود ‏مبنای بیطرفی را نادیده گرفته و از بیطرفی عدول کرده است. چنین دولتی ناقض اصل عدم مشارکت ‏درمخاصمات بوده از کلیه حقوقی که بر اساس حقوق مخاصمات مسلحانه (حقوق جنگ) برای دول ‏بیطرف پیش بینی شده است محروم می شود. و دولت متخاصمه مسلحانه موظفند از انجام اقدامات ‏حکومتی که به نفع یکی از متخاصمان می باشد خودداری نمایند. انجام اقداماتی هم که موقعیت یکی ‏از طرفین مخاصمه را به مخاطره انداخته و به دیگری کمک کند ممنوع می باشد.چنین وظیفه ای فراتر و ‏مهمتر از مساله رفتار برابر و بیطرفانه است در این صورت طرف مخاصمه می تواند چنین دولتی را یک ‏دولت متخاصم تلقی کرده و متقابلاً علیه آن به زور متوسل شود (به ماده 51 منشور ملل متحده مراجعه ‏شود.) البته ناگفته نماند که اگر اقدامات دولت یا دولتهایی در چارچوب تصویب قطعنامه ای از سوی ‏شورای امنیت و بر اساس فصول هفتم منشور ملل متحده می باشد، مقابله با آن با استناد به ماده 51 ‏منشور و مقررات حقوق بین الملل جایز نبوده و هیچگونه توجیه حقوقی نخواهد داشت، همانگونه که ‏اقدامات به مداخله از سوی هر دولتی با ابتکار شخصی مبنای حقوقی ندارد. 

‏2- عدم تجهیز و فراهم نمودن تسهیلات نظامی به نفع یکی از منخاصمین: تهیه و فراهم کردن هر گونه ‏جنگ افزار از قبیل ناوهای جنگی، هواپیما، اسلحه، مهمات و ..... برای طرفین مخاصمه ممنوع است ‏ماده 6 کنوانسیون سیزدهم لاهه (1907) در این زمینه مقرر می دارد «تدارک کشتیهای جنگی، مهمات ‏یا وسایل جنگی به هر نوعی که باشد یک نیروی بیطرف برای یک نیروی متخاصم، بطور مستقیم یا غیر ‏مستقیم ممنوع است،(8) علاوه بر تدارک تجهیزات و وسایل جنگی هیچ کشور بیطرفی نباید نیروی ‏نظامی خود را در اختیار یکی از متخاصمین قرار دهد یا به نفع یکی از متخاصمین اقدام به جمع آوری نیرو ‏نماید مواد 4و5 کنوانسیون پنجم لاهه (1907 اینگونه اقدامات را شدیداً منع کرده است.»(9) 

‏3- منع حمل وسایل جنگی قاچاق: منع حمل وسایل جنگی قاچاق به مقصد یکی از متخاصمین توسط ‏دول بیطرف از قوائد دیر پای حقوق مخاصمات مسلحانه می باشد. ماده 2 اعلامیه 1856 پاریس این ‏ممنوعیت را مقرر داشته است و ضمانت اجرای نقص این قاعده ضبط محموله از طرف دولت متخاصم می ‏باشد « در اعلامیه 1909 لندن و رویه قضایی بین المللی نیز مقرر شده که کشتی بیطرف را نمی توان ‏ضبط کرد مگر آنکه مبادرت به حمل و نقل وسایل جنگی قاچاق نماید، آنهم به شرطی که کالا چه از ‏حیث وزن و چه از نظر ارزش نیمی از محموله کشتی را تشکیل دهد»(10) 
‏ چیزهای جنگی قاچاق شامل تمام اسباب و وسایلی می شود که منجر به تقویت توان نظامی یکی از ‏متخاصمین گردد. در اینکه سلاح، مهمات، لباس و کفش نظامیان و کلاً وسایل و ابزار جنگی مشمول و ‏سایل جنگی قاچاق هستند، تردیدی نیست ولی در اینکه آیا وسایل جنگی قاچاق شامل سایر مواردی ‏هم شود که مستقیماً در مخاصمات کاربرد نداشته و تنها به صورت غیر مستقیم موجب تقویت نظامیان ‏می گردند یا نه ابهام وجود دارد. به یک تعبیر وسایل جنگی قاچاق تمام اشیاء بجز موارد بسیار نادری ‏چون اشیاء عتیقه را شامل می گردد. لازم به ذکر است که اعلامیه 1909 لندن اقدام به تعریف و تفکیک ‏قاچاق مطلق و قاچاق نسبی نموده است، بدین معنی که قاچاق نسبی به طور غیر مستقیم در تقویت ‏توان نظامی دشمن تاثیر دارد در حالی که قاچاق مطلق تاثیر مستقیم دارد(11) 

‏4- اصل رفتار برابر و مساوی با متخاصمین: همانطور که قبلاً نیز اشاره شد دولت بیطرف باید با ‏متخاصمان رفتار یکسان و برابر داشته باشد و در روابط غیر نظامی نیز بدون تبعیض رفتار کند. مثلاً اعطای ‏وام یا کمکهای بلاعوض نقدی و غیر نقدی به یکی از متخاصمین موجب بر هم خوردن توازن نظامی ‏طرفین می شود. (به ماده9 کنوانسیون پنجم مراجعه شود) 
‏5- منع ارائه اطلاعات نظامی به متخاصمان: کشور بیطرف به هیچوجه مجاز به دادن اطلاعات نظامی به ‏کشور متخاصم نیست و همچنین نباید اقدامی در جهت تسهیل این امر به عمل آورد. ممنوعیت مزبور به ‏این معنی نیست که کشور بیطرف موظف به قطع یا تحدید ارتباطات مخابراتی خود که متخاصمان یا ‏نمایندگان آنان (معمولاً ماموران دیپلماتیک) در اختیار دارند، باشد هر چند امکان دارد که هر یک از ‏متخاصمان از این وسایل جهت انتقال اطلاعات نظامی استفاده کند. 
در مورد اطلاعات نظامی بدست آمده از ماهواره ها هم می توان گفت که براساس مقررات حقوق بین ‏المللی حاکم بر فضا و معاهدهء 27 ژانویه 1967 اولاً فضای ماوراء جو برای عموم کشورها آزاد است. در ‏نتیجه این قلمرو تحت سیطره و حاکمیت سرزمینی کشورهای زیرین نسبت.ثانیاً بهره برداری از آن باید ‏صلح جویانه باشد. ثالثاً از چنین منطقه ای نباید استفادهء نظامی شود. (غیر نظامی کردن فضا) 
‏ از اصول مذکور می توان چنین استنتاج کرد که هر گونه استفاده نامشروع از فضا از جمله کسب اطلاعات ‏نظامی از طریق ماهواره و دادن آن اطلاعات به هر یک از متخاصمان از سوی کشورهای بیطرف صاحب ‏ماهواره نقض قاعدهء بیطرفی می باشد.(12) 
این تکلیف دولت با توجه به مقررات کنوانسیون و عرفی علی الخصوص عدم تبعیض در رفتار و رفتار ‏مساوی با متخاصمان و وضع کمکهای نظامی و غیر نظامی و تاثیر اطلاعات در توازن قدرت نظامی به ‏سادگی قابل استنباط است. 
از آنجا که در زمان انعقاد کنوانسیون 1907 تبلیغات و رسانه های گروهی بر خلاف شرایط فعلی نقش ‏چندانی در سرنوشت جنگ نداشتند به موضع گیری و سایل تبلیغاتی یک دولت علیه یکی از متخاصمان ‏و به نفع دیگری اشاره نشده است، ولی در حال حاضر با توجه به نقش بسیار موءثر رسانه های گروهی ‏در جنگهای امروزی موضع گیری تبلیغاتی تبعیض آمیز و نقض فاحش بیطرفی خواهد بود.(13) لذا دولتهای ‏بیطرف نه تنها ملزم به رعایت بیطرفی در روابط تجاری و کمکهای مالی می باشند، بلکه با وسایل ‏تبلیغاتی خود نیز نباید به نفع یکی از طرفین و به ضرر دیگری موضع گیری کنند. 

‏6- تمکین به تدابیر کنترل کنندهء کشتیهای جنگی متخاصم: کشتیهای تجاری بیطرف باید به تدابیر کنترل ‏کنندهء کشتیهای جنگی متخاصم تمکین کنند. در این رابطه، هر کشتی جنگی متخاصم می تواند ‏کشتیهای تجاری بیطرف و مدارک آنها را مورد بازدید و بازرسی قرار دهد تا اگر سعی در شکستن حلقهء ‏محاصره دریایی یا حمل وسایل جنگی قاچاق و یا بطور کلی یک عمل امداد خصمانه داشته باشد، آن را ‏ضبط و توقیف کند. اما کشتیهای تجاری کشور بیطرف که توسط کشتیهای جنگی آن کشور همراهی می ‏شوند از اینگونه تدابیر کنترل کننده معاف می باشند.(14) 

‏7- نظارت بر فعالیت اشخاص خصوصی و اتخاذ اقدامات پیشگیرانه: هر چند روابط تجاری اشخاص و اتباع ‏دولت بیطرف با متخاصمان آزاد است و برای دولت بیطرف مسئولیت آور نمی باشد، ولی این آزادی بی ‏حد و حصر نیست. به موجب ماده8 کنوانسیون سیزدهم لاهه. هر دولت بیطرف متعهد است که از تجهیز ‏و آماده کردن کشتیها در حوزه صلاحیت خود برای استفاده خصمانه یا گشت زنی علیه کشور متخاصمی ‏که با این کشور در حال صلح می باشد جلوگیری کند. همچنین دولت بیطرف باید سعی کند از عزیمت ‏کشتیهایی که بطور کلی یا جزیی برای اقدامات خصمانه یا گشت زنی در حوزه صلاحیت آن دولت آماده ‏شده اند جلوگیری کند. ‏
مواردی از اقدامات امریکا در جنگ ایران و عراق 
ارتش عراق در 31 شهریور 1395 با دوازده لشگر هجوم سراسری خود را بر علیه ایران در ابعاد زمینی، ‏هوایی و دریایی آغاز کرد. دخالتهای امریکا در ایران و اقدامات آن کشور در مخالفت با جمهوری اسلامی ‏نقش موثری در حمله عراق داشت. [پس از قطع روابط ایران با امریکا و بهتر شدن وضعیت نظامی ایران در ‏جبهه های جنگ سفرهای آشکار و پنهان مقامات امریکایی به عراق افزایش یافت] در اواخر سال 1362 ‏امریکا علناً اعلام کرد که از طریق دولتهای دوست در خلیج فارس اطلاع یافته است که شکست عراق از ‏ایران «مغایر با منافع امریکاست» و اقداماتی برای جلوگیری از این نتیجه سوء انجام خواهد شد. امریکا با ‏تحویل سلاحهای «دو منظوره» مثل هلیکوپتر به عراق گامهای جدیدی برداشته و در اواخر 1984 [نیمه ‏دوم 1363] علناً اعلام کرد که برای جلوگیری از پیروزی ایران و استقرار یک حکومت شیعه تندرو و در بغداد، ‏در صدد مداخله نظامی در جنگ می باشد.(15) 
‏ اقدامات بعدی امریکا در قبال جنگ ایران و عراق با تجمع ناوگان جنگی این کشور در خلیج فارس ابعاد ‏گسترده تری یافته و با حمله به سکوهای نفتی و واحدهای دریایی ایران، ایجاد مزاحمت برای ایران در ‏اعمال حق «تفتیش و بازرسی» تجاوز به حریم هوایی، شناسایی و عکسبرداری از مراکز نظامی و غیر ‏نظامی ایران و بالاخره ایجاد حریم امنیتی برای ناوگان هوایی و دریایی خود حالت خصمانه آشکارتری به ‏خود گرفت. 
برای ارزیابی میزان سازگاری اقدامات امریکا در جنگ ایران و عراق با قواعد بیطرفی تصویری کلی از وقایع ‏خلیج فارس ارائه گردیده و سپس به اجمال اقدامات برجسته امریکا مورد بررسی قرار خواهد گرفت. 
‏ با شروع حمله عراق به ایران، ایالات متحده ظاهراً موضع بیطرفی خود را اعلام کرد، ولی عملاً روابط با ‏عراق را که از سال 1967 به خاطر جنگ با اسرائیل قطع شده بود گسترش داد. در مارس 1982 (اسفند ‏‏1360) دولت ریگان نام عراق را از لیست کشورهای به اصطلاح حامی تروریسم حذف کرد. تلاشهای ‏امریکا به صورت تقسیم و غیر مستقیم از طریق متحدین خود در خاورمیانه و سازمان پیمان آتلانتیک ‏شمالی (ناتو) با کمک به عراق برای از بین بردن دستاوردها و برتریهای نظامی ایران ادامه یافت در سال ‏‏1984 امریکا اعلام داشت که پیروزیهای ایران با منافع ایالات متحده مغایر است.(16) در فوریه 1985 ‏‏[بهمن 1363] کارخانه هیلکوپتر سازی بل با فروش 45 فروند هلیکوپتر بزرگ به عراق موافقت کرد که ‏وزارت دفاع عراق در مذاکرات آن حضور داشت.(17)
‏  از سوی دیگر عربستان سعودی و کویت با اعطای کمکهای مالی، نظامی و سیاسی به عراق از این ‏کشور حمایت نمود و با فروش نفت منطقه بیطرف به نفع عراق و اجازه استفاده از بنادر و کشتیهای خود ‏برای حمل مواد و وسایل جنگی قاچاق به عراق، خصومت خود را آشکارتر نموده و تعهدات بیطرفی را ‏نقض کردند. کویت از همان آغاز جنگ تحمیلی سرزمین خود را به ایران در اختیار این کشور قرار داده و از ‏ابتدای جنگ هرگز اصل رفتار برابر و مساوی را با متخاصمین رعایت ننموده و به تعهدات دولت بیطرف عمل ‏نکرد جزیره بوبیان در دهانه خور عبدالله مکرراً جهت انجام عملیات دور پرواز برای بمباران جزایر خارک، لارک ‏و سیری ایران که حدود 1200 کیلومتر از مرز ایران و عراق فاصله داشته و از توان هواپیماهای عراقی خارج ‏بود مورد استفاده قرار گرفت.(18) 
‏ مداخله و مشارکت امریکا در تخاصم، با دعوت کویت از قدرتهای بزرگ بخصوص امریکا جهت اسکورت ‏نفتکشها شکل علنی تری به خود گرفته و ابعاد گسترده تری یافت. امریکا به بهانه حفظ جریان آزاد نفت ‏و تامین نیازهای رشد صنعتی غرب که در معرض خطر قرار گرفته، بزرگترین ناوگان جنگی خود را وارد ‏خلیج فارس کرد. ولی عملکرد امریکا در قبال جنگ ایران و عراق، روحیه مبارزه طلبی و تجاوز مکرر به ‏آبهای سرزمینی و حریم هوایی ایران و رفتار دوستانه با عراق در مقایسه با منطق هرمز، هدف امریکا را ‏در باز دارندگی و حمایت از جریان نفت زیرا سوال بر دو آمار و ارقام نشان می دهند که با ورود ناوگان ‏دریایی امریکا تعداد حملات به کشتیها در خلیج فارس شدیداً افزایش یافته و تشنج و ستیزه جویی ‏بیشتر شد.(19) 
پس از تغییر پرچم نفتکشهای کویتی و آغاز عملیات اسکورت آنها در 30 تیر ماه 1366، ایالات متحده ‏امریکا ناوگان دریایی خود را به ظرفیت 35 کشتی جنگی بعداً به بزرگترین ناوگان دریایی این کشور پس از ‏جنگ جهانی دوم تبدیل شد و در نهایت به حدود پنجاه فروند کشتی جنگی رسید.کشورهای اروپایی از ‏جمله فرانسه، انگلستان، هلند، بلژیک و ایتالیا با تشویق ایالات متحده، ناوگانهای جنگی و تجهیزات مین ‏روب خود را به خلیج فارس اعزام کردند.(20) 
امریکا در طول جنگ تحمیلی و بخصوص پس از ورود ناوگان نظامی این کشور به خلیج فارس، با انجام ‏عملیات نظامی علیه جمهوری اسلامی ایران و مشارکت مستقیم و غیر مستقیم در جنگ به نفع عراق ‏و ظایف دول بیطرف را نادیده گرفته و تعهدات آن را نقض کرد که در زیر موارد برجسته این اقدامات مورد ‏بررسی قرار می گیرد: ‏
مشارکت نظامی مستقیم امریکا در مخاصمه علیه ایران 
انهدام سکوهای نفتی: در 27 مهر ماه 1366 چهار ناو امریکایی مجهز به موشکهای هدایت شونده ‏‏«یانگ»، «هول» «کید» و«لفت ویچ» سکوهای نفتی «رسالت» و «رشادت» را واقع در یکصد و پنجاه ‏کیلومتری شمال شرقی قطر گلوله باران کردند. پیش از حمله به خدمه سکوها اخطار داده شد که آتش ‏بازی بیست دقیقه بعد شروع خواهد شد پس از این مهلت در طول 90 دقیقه بیش از یکهزار گلوله بر روی ‏سکوها فرو ریخته شد. در جریان این گلوله باران، تاسیسات سکوها منهدم و تولید نفت از مناطق ‏دریایی مزبور به طور کامل متوقف گردید(21) ایالات متحده این اقدام خود را دفاع مشروع و پاسخی به ‏انهدام کشتی کویتی سی او یل سیتی با پرچم امریکا عنوان کرد. 

در 29 فروردین 1367 دو سکوی نفتی «رشادت» و «سلمان» مربوط به حوزه های نفتی «سیری» و ‏‏«سلمان» به ترتیب در ساعت 9و 23/9 صبح پس از یک اخطار نیم ساعتی مبنی بر تخلیه سکوها مورد ‏حمله چند فروند ناو و هلیکوپتر جنگی امریکا قرار گرفته و به آتش کشیده شدند.(22) پس از حمله امریکا ‏به سکوهای نفتی ایران، ناوچه سهند که بندرعباس را به سوی مناطق نفتی مورد حمله ترک کرده بود، ‏در ساعت30/12 دقیقه (به وقت گرینویچ) در ده مایلی جنوب غربی پایانه نفتی لارک واقع در غرب تنگه ‏هرمز از سوی هواپیماهای امریکا هدف قرار گرفته و در اثر بمبهای هدایت شونده لیزری که از سوی سه ‏فروند هواپیمای شکاری بمب افکن ای-6 شلیک شده بودند به آتش کشیده و منهدم شد. 
‏ آقایان «پرکینز» و «بادلونگ» در شرح جزئیات طرح و اقدامات آمریکاییها در حمله به سکوهای نفتی و ‏ناوچه های ایرانی می نویسند:(23) 
‏« در روزهای پس از حادثه ای که در رابطه با مین برای کشتی امریکایی ساموئل رابرتر در آوریل 1988 ‏‏[25/1/67] پیش آمد، نیروی دریایی امریکا به سرعت نیروی اضافی وارد فاصله 120 میلی تنگه هرمز ‏مستقر شد. تا 17 آوریل [28/1/67] نقشه برای واکنش امریکا فراهم شده بود. سه گروه عملیاتی سطح ‏آبی که هر یک متشکل از سه کشتی جنگی بود وظیفه داشت ناوچه ایرانی (سبلان) از (سام کلاس) را ‏پیدا کرده و غرق سازند و سکوهای نفت و گاز سامان، سیری و رهکیش را منهدم نمایند. افراد غیر ‏نظامی مستقر در سکوها پنج دقیقه فرصت داشتند تاسیسات را ترک گویند.
‏  آنگاه قبل از ورود نیروی مهاجم که قرار بود برای کار گذاشتن مواد منفجره اقدام کنند، آتش باری نیروی ‏دریایی افراد باقیمانده در تاسیسات را مجبور به خروج می ساخت ...عملیات (پرینگ ماتیس) در 18 آوریل ‏‏[29/1/67] طبق برنامه انجام شد. گروه سطح آبی ‏b‏ شامل کشتیهای امریکایی (گریل)، (مک کورمیک) و ‏‏(ترتون) سکوی سامان را به آتش کشید. گروه سطح آبی ‏c‏ شامل کشتیهای (وین رایت)،(باگلی) و ‏‏(سیمسون) سکوی نفتی سیری را منهدم و لحظه ی بعد قایق گشتی ایران (جوشن) را غرق کرد و به ‏یک هواپیمای ایران «اف-4› خسارت زد. نهایتاً گروه سطح آبی ‏d‏ شامل کشتیهای امریکایی (جک ویلیام)، ‏‏(ابرین) و (ژوزف استراوس) با همکاری یک گروه هواپیمایی جت ناوچه (سهند) را رهیابی و غرق نمود» 
‏ کشتی ایران- اجر نیز در تاریخ 31 شهریور 1366 هدف حمله دو فروند هلیکوپتر امریکایی قرار گرفت و ‏منهدم شد. در جریان این حمله که در ساعت 30/22 دقیقه انجام گرفت، سه نفر از خدمه کشتی مذکور ‏کشته و دو نفر مفقود شدند. بقیهء سرنشینان نیز که 26 نفر بودند، در حالی که چهار نفرشان شدیداً ‏زخمی بودند به اسارت گرفته شدند که امریکاییها آنها را «باز داشتی» می گویند.(24) پس از هفده روز ‏مجدداً دو فروند هلیکوپتر امریکایی از نوع «ام.اچ.60» در فاصله 25 کیلومتری جزیره فارسی به سوی سه ‏قایق تندرو ایرانی آتش گشوده و آنها را غرق کردند. قایقهای گشت امریکا در این حمله، شش ملوان ‏ایرانی را از آب گرفتند که دو نفر از آنها بر اثر جراحات وارده در طی درگیری جان خود را از دست داده بودند. ‏امریکا ادعا کرد که نیروهای ایرانی ابتدا به سوی هلیکوپتر های آنها آتش گشوده بودند.(25) ‏
تجاوز به حریم هوایی ایران 
هواپیماهای امریکا پس از حضور ناوگان این کشور در خلیج فارس مکرراً به حریم هوایی ایران تجاوز کرده ‏اقدام به شناسایی و عکسبرداری از مراکز و تاسیسات مختلف ایران نمودند. برای مثال به چند نمونه ‏اشاره کرده و از تطویل کلام خودداری می کنیم. 
در ساعت 30/11 دقیقه روز 14 مهرماه 1366 پنج فروند هواپیمای نظامی از نوع اف-16 متعلق به امریکا ‏حریم هوایی ایران را نقض کرده و بر فراز شهرستان چاه بهار دست به یک مانور هوایی در ارتفاع پایین ‏زدند. به گزارش خبرنگاران خبرگزاری جمهوری اسلامی، دو فروند از هواپیماهای متجاوز در ارتفاع بسیار ‏پائین و سه فروند دیگر در ارتفاع بالاتر بر فراز بندر شهید بهشتی و چاه بهار به پرواز در آمدند. این گزارش ‏می افزاید که حدود بیست روز قبل نیز دو فروند فاتنوم امریکایی در دو روز متوالی بر فراز بندر شهید ‏بهشتی و چاه بهار به پرواز در آمده و دیوار صوتی را شکستند، ولی هیچگونه اقدامی از سوی واحدهای ‏نظامی مستقر در منطقه صورت نگرفت.(26) 
‏ همچنین در تاریخ 10 اردیبهشت 1367 یک فروند هواپیمای شناسایی و تجسسی امریکا در دو نوبت در ‏ساعتهای 30/9 دقیقه و 45/9 دقیقه بر فراز بندر عباس و بندر لنگه، جاسک و جزایر استان هرمزگان اقدام ‏به شکستن دیوار صوتی نمود هواپیمای نظامی امریکا از نوع [‏s.r.71‎‏] بوده و در ارتفاع بسیار بالا به ‏سرعت بسیار زیاد حرکت می کرد گزارش خبر گزاری جمهوری اسلامی از بندر عباس می افزاید که این ‏چندمین بار است که هواپیماهای تجسسی امریکا ضمن فیلمبرداری از مراکز حساس نظامی و غیر ‏نظامی استان اقدام به شکستن دیوار صوتی می کنند(27) همزمان با تجاوز هواپیماهای امریکایی به ‏حریم هوایی جمهوری اسلامی ایران ، یک فروند ناو امریکایی تا فاصله ده مایلی به آبهای جزیره لاوان ‏نزدیک شد ، به طوری که به کلیه نیروهای مستقر در جزیره آماده باش کامل داده شد.(28) جمهوری ‏اسلامی با ارسال نامه های متعدد به سازمان ملل نسبت به نقض حاکمیت ملی و قواعد بین المللی از ‏سوی دولت امریکا اعتراض کرد.(29) 
‏ نیروهای ایالات متحده علاوه بر تجاوز به حریم هوایی جمهوری اسلامی، با رهگیری و دادن اخطارهای ‏مکرر به هواپیماهای مسافربری و تعقیب کشتیها و قایقهای ایرانی ، محدودیتهای زیادی را به ایران ‏تحمیل کرده(30) و با ایجاد یک منطقه پنج مایلی متحرک در اطراف کشتیها و هواپیماهای خود حتی از ‏پرواز هواپیماهای از ایرانی در فضای آبهای ساحلی ایران بخاطر فاصله کمتر از پنج مایل جلوگیری می ‏نمودند.ایران اقدامات ناوگان امریکا را غیر قانونی دانسته و مصرانه می خواست که این اقدامات مغایر با ‏حاکمیت جمهوری اسلامی ایران فوراً متوقف شود.(31) برای نمونه در تاریخ 2 مهرماه 1366 کشتی ایران-‏تختی که در حال حمل کالای تجاری در یکی از بنادر ژاپن به چاه بهار بود توسط یک فروند کشتی جنگی ‏امریکا تحت تعقیب و مراقبت قرار گرفته و هلیکوپترها و هواپیماهای جنگی امریکا بر فراز آن به پرواز در ‏آمده و از آن فیلم برداری کردند.(32) ‏

انهدام هواپیمای ایرباس 
و بالاخره در 12 تیر ماه 1367 یک فروند هواپیمای مسافربری ایران (ایرباس ‏a 300‎‏) با 290 سرنشین مورد ‏اصابت دو موشک پرتاب شده از ناو امریکایی و ینسنس (‏Vincennes‏) قرار گرفته و کلیه مسافرین و خدمه ‏آن کشته شدند.(33) ‏

کمکهای مستقیم امریکا به عراق 
دادن اطلاعات نظامی: ایالات متحده در طول جنگ و بخصوص در اواخر آن اطلاعات ارزشمندی را از ‏موفقیت و آرایش نیروهای نظامی و مراکز اقتصادی- صنعتی ایران در اختیار عراق قرار داد. امریکا با ‏گسترش قلمرو پرواز هواپیماهای آواکس مستقر در عربستان، منطقه وسیعی از جبهه های جنوب و ‏خلیج فارس را تحت پوشش خود داشت. ایالات متحده علاوه بر آواکسها، با جمع آوری اطلاعات از ‏ماهواره ها آنها را در اختیار عراق قرار می داد که در پیروزیهای عراق و ناکامی بعضی از عملیات ایران ‏بسیار موثر بودند. 
به رغم تکذیب این مساله از سوی مقامات رسمی دولت امریکا، صاحب نظران و نویسندگان بر این ‏عقیده اند که ایالات متحده اطلاعات ماهواره ای خود را از جبهه های جنگ خصوصاً جبهه جنوب و مراکز ‏نفتی در اختیار عراق قرار می داد روزنامه واشنگتن پست با انتشار اخبار وگزارشهای مختلف از روابط ‏اطلاعاتی امریکا و عراق پرده برداشته و با اشاره به هدف امریکا می نویسد: «منظور از کمک به عراق، ‏ارائه اطلاعات حساس برای انجام حملات دقیق به هدفهای ایرانی و کمک به افزایش فشار نظامی به ‏ایران جهت پدیرفتن آتش بس از سوی این کشور می باشد» خبر گزاری یونایتد پرس در گزارشی از ‏واشنگتن می نویسد:«مقامات رسمی امریکا می گویند جریان ارائه اطلاعات به عراق که توسط روزنامه ‏واشنگتن پست فاش شد، طی دو سال گذشته تایید و شرکت ویلیام کسی رئیس سازمان سیا در این ‏جریان در درجات مختلف ادامه داشته است. آنها اظهار داشتند در ماه اوت 1984 که میان بغداد- ‏واشنگتن روابط دیپلماتیک مجدد بر قرار شد، ارتباط بسیار محرمانه ای به منظور ارائه سریع اطلاعات ‏مورد نیاز بغداد برای ارزیابی خسارات ایجاد شده در نتیجه بمبارانهای آنها طرح ریزی حملات هوایی جدید ‏برقرار شد ....آنها می گویند پیروزی ایران می تواند اثرات زیادی در ایجاد بی ثباتی در منطقه داشته ‏باشد»(34) 
دادن اطلاعات از سوی امریکا به عراق اولین بار در سال 1984 آشکار شد و صدام حسین خود صریحاً در ‏ماه مه 1984 [اردیبهشت 1363] اظهار داشت که عراق از اطلاعات هواپیماهای آواکس که توسط خلبانان ‏امریکایی به پرواز در می آمدند و در عربستان سعودی مستقر بود استفاده کرده است.(35) 
‏ فروش تجهیزات دو منظوره ای و فراهم کردن تسهیلات مالی: دولت رایگان بر مبنای این تفکر که ‏‏«شکست عراق برای منافع غرب فاجعه است» و «جلوگیری از شکست عراق سود ویژه و بسیار برای ‏امریکا خواهد داشت»، از سال 1984 با برقراری روابط دیپلماتیک به صورت آشکار جانب عراق را گرفت. ‏گزارش کمیته روابط خارجی سنای امریکا اقدامات این کشور را در چهار دسته قرار می دهد که دو مورد ‏توقف صدور اسلحه به ایران و فشار در سازمان ملل به جمهوری اسلامی ایران مربوط است و دو مورد ‏دیگر به روابط امریکا با عراق بر میگردد که عبارتند از دادن اطلاعات نظامی و ارائه اعتبار جنسی، اعتبار ‏بازرگانی برای کشاورزی و سایر خریدهای عراق از امریکا.(36) 
در اردیبهشت 1364، مرکز بازرگانی امریکا- عراق ایجاد شد و سفارت عراق در امریکا اعلام کرد: «هر ‏شرکت امریکایی که علاقه مند به مراوده بازرگانی با عراق است، بهتر است به مرکز ملحق شود.» ‏بسیاری از شرکتهای بزرگ امریکایی در آن عضو شدند. 
‏ دهها شرکت سازنده کامپیوتر سیلیکون ولی در مارس 1985 در نمایشگاه بغداد شرکت کرده و آخرین ‏دستاوردهای خود را به نمایش گذاشتند. دولت ریگان درهای فروش تکنولوژی بسیار پیشرفته امریکایی ‏را به روی عراقیها کاملاً باز کرد. فرید نبرگ اعتراف می کند که در زمان تصدی وزارت بازرگانی میلیونها دلار ‏وسایل کامپیوتری و تجهیزات پیشرفته آزمایشی به موسسه سعد 16 که شامل 76 آزمایشگاه و کارخانه ‏است فرستاده شد.(37) .... منظور و مقصد واقعی سعد 16 مشخص بود. عراقیها در برنامه پردامنه ‏موشکی درگیر بودند و امریکا هم قسمت اعظم تکنولوژی را در اختیار شان قرار می داد. فروشها کاملاً ‏قانونی بودند و با اطلاع و موافقیت کامل وزارت بازرگانی امریکا انجام می شد.شرکتهای امریکایی به ‏سعد 13 نیز که یک کارخانه الکترونیک نظامی است و توسط فرانسویان احداث شده است، هفتصد ‏میلیون دلار تجهیزات تکنولوژی پیشرفته فروختند. از این رقم 151550 میلیون دلار آن مربوط به فروش ‏خازنهای شبیه به ماشه های کریترون بود که در انفجار های هسته ای مورد استفاده قرار گرفته.(38) 
‏ امریکا در مقابل حمایت مستقیم از عراق در تهیه تجهیزات پیشرفته نظامی با کاربردهای مختلف، برنامه ‏ای تحت عنوان استانج برای توقف صدور هر گونه اسلحه به ایران طرح کرده و با تشکیل کمیسیونی ‏تلاشهای خود را با جمع آوری اطلاعات از مراکز، کارخانه و کشورهای فروشنده اسلحه به ایران آغاز کرد. ‏وزیر دفاع امریکا در مورد این برنامه گفته بود: «عملیات استانج تلاشی در جهت جلوگیری از رسیدن ‏سلاح به ارتش و نیروهای تروریست آیت الله بود»(39) ‏

کمکهای غیر مستقیم امریکا به عراق 
حمایت غیر مستقیم امریکا از عراق از طریق حمایت از کویت و عربستان سعودی، دعوت از کشورهای ‏اروپایی و متحدین خود در جنگ نفتکشها و بالاخره حمایت از گروه منافقین صورت می گرفت. 
‏ کویت و عربستان: کمکهای کویت و عربستان سعودی در طول جنگ هشت ساله آنچنان گسترده بود ‏که توان آن را مهمترین عامل دانست که عراق را قادر ساخت تا به اقدامات تجاوز کارانه خود تا این مدت ‏ادامه دهد. نقض قوانین بیطرفی توسط عربستان سعودی و کویت شامل دادن کمکهای مالی گسترده به ‏دولت عراق تا اجازه دادن به نیروهای مسلح عراق بر استفاده از سرزمین این کشورها به عنوان پایگاهی ‏برای عملیات خصمانه علیه ایران می گردد. در این زمینه یک نمونه بارز استفاده مکرر ارتش ارتش عراق ‏از جزیره بوبیان کویت بود.(40) که هواپیماهای عراق را قادر می ساخت تا با لارک، خارک و سیری ‏دسترسی داشته و آنها را هدف حملات خود قرار دهند. فروش نفت منطقه بیطرف به نفع عراق(41) و ‏تامین قسمتی از نیازهای نظامی عراق از سوی کویت با استفاده از کشتیهای و بنادر این کشور، بعد ‏دیگری از نقض بیطرفی از سوی کویت و عربستان سعودی می باشد. در 20 ژوئن 1985 [30/3/64] نیروی ‏دریایی ایران در یک اقدام که به صورت گسترده در رسانه های گروهی منتشر گردید، کشتی باری کویتی ‏المحرق را متوقف و آن را به بندرعباس هدایت کرد. بعد از بازرسی کامل مشخص شد که تقریبا نیمی از ‏محموله کشتی به قصد دشمن بارگیری شده است لذا این قسمت محموله ضبط گردید در 12 ژوئیه ‏‏(21/4/64) به کشتی اجازه داده شد با بقیه محموله به سفر خود ادامه دهد(42) در اکتبر و نوامبر 1987 ‏نیز یک رشته حملات هوایی به قلمرو ایران صورت گرفت که هواپیماهای عراقی در حملات از فضای کویت ‏استفاده کرده و از آنجا به عراق فرار کردند و در یک حادثه دیگر یک جنگنده میراژ عراقی در جزیره بوبیان ‏کویت فرود اضطراری داشت و دو روز بعد از آنجا به عراق پرواز کرد(43) بار دیگر در 22 دسامبر 16،1987 ‏فروند هواپیمای عراقی متشکل از 4 بمب افکن و 12 تانکر در مسیر خود به سوی ترمینال نفتی لارک در ‏جنوب خلیج فارس از فراز کویت پرواز کردند(44) 
‏ در چنین شرایطی که کویت قواعد بیطرفی را نقض کرده و به تعهدات خود عمل نمی کرد، جمهوری ‏اسلامی با صدور بیانیه هایی از کویت خواست تا قواعد بیطرفی را رعایت کند.(45) ولی تداوم اعمال غیر ‏قانونی کویت و حملات برنامه ریزی شده بزند. در این حال ایالات متحده با وارد کردن ناوگان نظامی خود ‏به خلیج فارس و تغییر پرچم نفتکشهای کویتی از حملات ایران جلوگیری کرده و از کویت در قاچاق وسایل ‏جنگی به عراق و به طور کلی نقض قواعد بیطرفی حمایت نمود. گزارش روابط خارجی سنای امریکا با ‏اشاره به جریان مک فارلین و از بین رفتن اعتبار امریکا در میان کشورهای منطقه حاکی است که ایران ‏اکنون در هشتمین سال جنگ با عراق است و عراق از همکاری و کمک مالی کویت در این جنگ بهره ‏گرفته و همچنان کشتیرانی ایران را مورد حمله قرار می دهد.
‏  از نظر بسیاری از ناظرین در خلیج فارس، تصمیم امریکا مبنی بر تغییر پرچم نفتکشهای کویتی نمایانگر ‏تمایل غیر رسمی امریکا به سوی عراق بود.(46) 
اروپا و آمریکا: دولت ریگان به دنبال در خواست کویت بر تغییر پرچم نفتکشها، تلاش زیادی در جهت جلب ‏مشارکت متحدین اروپایی خود انجام داد، ولی ابتدا این کشورها حمایت چندانی نکردند و حتی مارگارت ‏تاچر بر خورد محتاطانه ای با این اقدام امریکا داشت. ایالات متحده در اجلاس سران هفت کشور صنعتی ‏در و نیز در سال 1987 تلاش کرد تا حمایت غرب را به دست آورد، لکن یک بیانیه کلی حاصل این تلاشها ‏بود. با این وجود تلاشها و تشویق امریکا و برخورد کشتیهای اروپایی در خلیج فارس و حمایت از ‏نفتکشهای کویتی شدند.(47) بدین ترتیب، در حالی که میراژهای اف-1 و سوپراتانداردهای فرانسوی با ‏موشکهای اگزوست کشتیهای ایرانی را دو تکه می کردند کشتیهای کویتی در پناه حمایت و اسکورت ‏ناوگان کشورهای غربی به فروش نفت منطقه بیطرف خفجی به نفع عراق مشغول بودند. 
‏ ایالات متحده در تاریخ 9/2/66 اعلام کرد که حفاظت دریایی برای کشتیهای بیطرف را در خلیج فارس ‏گسترش می دهد.فرانک کارلوچی وزیر دفاع در توضیح سیاست جدید امریکا گفت «ما پلیس خلیج فارس ‏نیستیم و تمایلی هم به این کار نداریم، ما نمی توانیم کنار بایستیم و شاهد کشته و یا معلول شدن ‏افراد بیگناه در نتیجه عملیات شرورانه و بی قانون باشیم، آنهم در شرایطی که وسیله کمک و شاید ‏جلوگیری از حملات را داریم.»(48) اگر چه این تصمیم و قواعد حاکم بر درگیری در ظاهر به نظر می رسد ‏که هر دو طرف متخاصم را در بر گیرد، لیکن اطلاعاتی که در مصاحبه های مطبوعاتی وزرات دفاع امریکا ‏در(49) خصوص حملات به نفتکشها ارائه شده نشان می دهد که تغییر در خط مشی ایالات متحده در ‏جهت مقابله با ایران بوده است(50) خبر گزاری آسوشیتدپرس نیز در گزارش از واشنگتن به نقل از یک ‏مقام دولتی امریکا نوشت: «این سیاست، فشار بر ایران را برای پذیرفتن آتش بس و عقب نشینی به ‏مرزهای قبل از جنگ را کمی بیشتر می کند.»(51) ‏

نتیجه گیری 
نگاهی گذرا به برجسته ترین اقدامات ایالات متحده که کاملاً مستند و اثبات شده هستند و عمدتاً به ‏طور صریح و ضمنی مورد اقرار و اعتراف امریکا قرار گرفته اند، نشان می دهد که حقوق بین المللی ‏عموماً و حقوق بیطرفی خصوصاُ، از سوی دولت آمریکا نقض شده است و هر مرجع و شخص بیطرفی به ‏راحتی می تواند به آن پی ببرد، ولی جهت توضیح بیشتر به طور خلاصه به مواردی اشاره می شود: 
‏1- به رغم اعلام بیطرفی امریکا، عملکرد این کشور هیچگاه با قواعد بیطرفی منطبق نبوده است.امریکا ‏مکرراً به عناوین و انحاء مختلف علیه جمهوری اسلامی ایران چه در قلمرو آبی، دریایی سرزمینی و چه ‏در قلمرو خاکی و فضایی به زور متوسل شده و مستقیماً در مخاصمات شرکت نموده است.صرف نظر از ‏علل وانگیزه های این اقدامات و صرف نظر از توجیهات امریکا که هیچ محمل حقوقی ندارند . (25) هر ‏دولتی به محض اینکه مستقیماً در مخاصمه شرکت کند یک دولت بیطرف تلقی نمی شود و نمی تواند ‏به حقوق دول بیطرف استناد کند. در واقع، شرکت در مخاصمات با مقتضای ذات بیطرفی مغایرت دارد و ‏این دو نمی توانند با هم جمع شوند. دولتی که به هر دلیلی به زور متوسل می شود نمی تواند ادعای ‏بیطرفی کند. 
از نظر حقوقی به محض مداخله مستقیم امریکا در مخاصمه، ایران می توانست این کشور را یک دولت ‏متخاصم تلقی کرده و هیچگونه حقوقی به ناوگان این کشور در ورود به خلیج فارس و آبهای اطراف قائل ‏نشود.(53) لیکن ایران بنا به مصالحی که خارج از بحث این نوشتار می باشد علیه این کشور اعلام ‏جنگ نکرده و با خویشتنداری کامل، حقوق دول بیطرف را در مورد آن مرعی داشت. در مقابل، امریکا نه ‏تنها تعهدات یک دولت بیطرف، بلکه تعهداتی را که حقوق بشر دوستانه (حقوق جنگ) برای متخاصمین ‏به وجود آورده نفض کرد، چرا که حتی دول متخاصم نیز نباید به غیر نظامیان و بخصوص به هواپیمای ‏مسافربری حمله کنند. 

‏2- پس از اینکه دولتی خود را بیطرف اعلام کرد و طرفین نیز به طور صریح با ضمنی آن دولت را بیطرف ‏دانستند، یکی از مهمترین تعهداتی که برای دولت بیطرف ایجاد می شود تعهد به رفتار برابر و مساوی با ‏طرفین متخاصم می باشد. یعنی دولت بیطرف ملزم است در تمام اقوال واعمال خود در خصوص رفتار ‏امریکا نقص اصل کاملاً مشهود بوده و حتی مقامات رسمی امریکا نیز به دفعات اعلام نموده اند که ‏پیروزی ایران به ضرر این کشور می باشد.حمایت امریکا از عراق در موضعگیریهای این کشور در مجامع ‏بین المللی خصوصاً شورای امنیت، گسترش روابط مختلف امریکا با عراق پس از شروع جنگ فراهم کردن ‏تسهیلات مالی و اعتباری و تجهیزات پیشرفته با کاربرد نظامی برای عراق کاملاً مشهود است و آیا با ‏وجود چنین عملکردی باز می توان امریکا را یک دولت بیطرف در نظر گرفت. باید توجه داشت که در سایر ‏تعهدات و موارد (از قبیل رفتار سیاسی، تبلیغاتی، ارائه اطلاعات و….) نیز اصل رفتار مساوی به طور غیر ‏مستقیم مخلوط است. لیکن چون این تعهدات باید صرف نظر از ملحوظ داشتن اصل تساوی رفتار رعایت ‏شوند، لذا به طور مستقل و جداگانه مورد بررسی قرار می گیرد. 

‏3- در طول جنگ دولت آمریکا به طور مداوم و به طریق مختلف اقدام به تجهیز عراق و فروختن تجهیزات ‏نظامی و ارسال محموله بخصوص به واسطه دول همسایه به این کشور نمود که نقض آشکار عدم تجهیز ‏می باشد. با توجه به کمکهایی که دول عربستان و کویت به عراق می کردند و به رغم ادعا هیچوقت در ‏هیچ موردی به تعهدات بیطرفی پایبند نبود، استحقاق حقوق دول بیطرف را هم نداشتند و ایران می ‏توانست این حقوق را برای آنها قائل نشده و آنان را متخاصم تلقی کند. از اینرو بدیهی است که عراق


مطالب مشابه :


شهید مهدی باکری قسمت دوم

تاریخ جنگ ایران و عراق صبحونه باید یه فیلم کوچیک بازی کنی دانلود نقشه مرزی ایران و عراق




پیامدهای اقتصادی جنگ ایران و عراق

تاریخ جنگ ایران و عراق المللی از قواعد بازی در سطح بین دانلود نقشه حمله عراق به




شهید مصطفی چمران قسمت دوم

وبلاگ تاریخ جنگ ایران و عراق، تلاشی برای تبیین ابعاد حماسی و عقلانی جنگ است تا روایتی "درست




نگاهی به آغاز جنگ هشت ساله 7

تاریخ جنگ ایران و عراق ارتفاعات افشار آباد و بازی دانلود نقشه مرزی ایران و




مقایسه جنگ ایران و عراق و جنگ نرم امروز

مقایسه جنگ ایران و عراق و جنگ نرم امروز - - بازی دراز. آفتاب دانلود آهنگ




جنگ ایران و عراق

جنگ عراق و ایران. تصویر بالا: اطلاعات عمومی بازی و سرگرمی دانلود اسکرین سیور بسیار




نگاهی به آغاز جنگ هشت ساله 2

تاریخ جنگ ایران و عراق مهم، از جمله بازی دراز و بخشی دانلود نقشه مرزی ایران و




عملیات رجایی و باهنر

دانشنامه جنگ ایران و عراق اهداف عملیات بازی دراز و همچنین دانلود نقشه حمله عراق به




بررسی نقش روزنامه اطلاعات در تامین امنیت ملی در دوران جنگ ایران و عراق شماره 1

در دوران جنگ ایران و عراق اخبار آتش بازی و مقابله دانلود نقشه مرزی ایران و




بررسی متغیرهای تاثیر متغیرهای منطقه ای و بین المللی در جنگ ایران و عراق

المللی در جنگ ایران و عراق شد که آتش ‏بازی بیست دقیقه دانلود نقشه مرزی ایران و




برچسب :