میرزا محمّد حسین (وفا) فراهانی

بسمه تعالی

میرزا محمّد حسین وفا کیست؟

شاعر و ادیب و نیز وزیر با ذوق عهد زندیه، فرزند میرزا عیسای اول در سال 1180 هجری قمری (1766 میلادی) 13 سال قبل از فوت کریم خان به خدمت زندیه درآمد و حدوداً تا انقراض این سلسله با سمت وزارت در خدمت اولاد کریم خان بود.

اصل و نسب:

نسب میرزا محمّد حسین با 37 واسطه به امام سجّاد (ع) می رسد. جدّ بیست و هفتم او (سلطان سید احمد) از حجاز به ایران آمده و در فراهان (1) مسکن گزیده است. وی جدّ مادری میرزا ابوالقاسم قائم مقام است.

(شجره نامه نسب آنها در آخر مذکور است)

***********

1) میرزا محمّد حسین وفا که شاعر هم بود و در شعر (وفا) تخلص می کرد بنا به نوشته ی آقای دکتر عبدالحسین نوایی سمت وزارت کریم خان را عهده دار بود. اگر گفته ایشان درست باشد، میرزا محمّد حسین وفا در وزارت ((میرزا جعفر اصفهانی)) وزیر کریم خان زند شریک بوده و یا سمت (مشاوره)) با او را داشته است.

2) بعد از مرگ کریم خان وزارت صادق خان را نیز به او شپرده شد.

3) میرزا محمّد حسین وفا وزارت جعفر خان زند را نیز بر عهده داشت.

4) ظاهراً اوایل روی کار آمدن لطفعلی خان، وزارت زندیه در اختیار میرزا محمّد حسین فراهانی بوده ولی چون حاج ابراهیم کلانتر در تسلّط لطفعلی خان بر شیراز وی را یاری نموده و بر اثر غرور ویا با اشاره حاجی ابراهیم خان(کلانتر شیراز) به میرزا محمّد حسین (وفا) بی اعتنایی کرد و حق خدمت او را نشناخت و یکبار هم با کنایه گفته بود: ((خیمه یا چرخ تازه، طناب تازه می خواهد)) یعنی سلطنت جدید وزیر و صدراعظم جدید می خواهد، بدین دلیل بود که میرزا حسین به بهانه زیارت عتبات عالیات (کربلا و نجف) و مکّه، شیراز را ترک می گوید.

از وفا عمری به خدمت رنج ها بردم ((وفا)) ******** طالع بدبین که آنهم سر بسر تقصیر شد

((هارفورد جونز)) قبل از اینکه سفیر انگلیس در ایران شود، در خلیج فارس به تجارت مشغول بوده و در اواخر حکومت زندیه غالباً میان بصره و بوشهر و شیراز رفت و آمد داشت و با لطفعلی خان زند و میرزا حسین وفا روابط دوستی نزدیک برقرار کرده بود، در مورد مسافرت میرزا حسین وفا چنین می نویسد: (( میرزا محمّد حسین که به ترتیب وزیر صادق خان، جعفر خان و لطفعلی خان زند بود در سال 1201 هجری قمری (1787 میلادی) پس از این که از من پذیرایی گرمی در شیراز به عمل آورد، فردای همان روز میهمانی، از راه بصره عازم عتبات و مکه شد)).

1) فراهان یکی از بخش های استان مرکزی به مرکزیت شهر فرمهین 45 کیلومتری شمال اراک می باشد.

چنین به نظر می رسد که روی کار آوردن حاج ابراهیم خان از طرف لطفعلی خان، تا اندازه ای برای کوتاه کردن دست میرزا حسین وفا بوده است و میرزا حسین نیز از عاقبت کار لطفعلی خان همیشه در وحشت بوده و یکی دوبار نیز به (جونز) گفته بود:

((می ترسم اعتماد به نفس آقای من به بهای تاج و تختش تمام شود)). کدورت چند روزه آخر میرزا حسین با لطفعلی خان و مسافرت قهرآمیز او به حج به داد میرزا حسین وفا و برادرزاده هایش رسیده است. والّا ممکن بود بدست آقا محمّد خان قاجار از دم تیغ تیز بگذرد. وقتی خبر شکست لطفعلی خان و سقوط شیراز به میرزا محمّد حسین رسید با برادرش میرزا حسن و برادرزاده اش میرزا بزرگ (پدر قائم مقام، وزیر مقتول محمدشاه) به شیراز بازگشتند و جمع آوری وسایل منزل و مخصوصاً کتابها پرداختند ((جونز)) گوید: کتاب، عشق پرخرج میرزا حسین بود و شهرت داشت که او نفیس ترین کتابها را جمع آوری کرده)) می گویند کتابخانه میرزا محمّد حسین وفا 200000 روپیه ارزش داشته است.

میرزا محمّد حسین در حالیکه غمزده بود و اشک بر چهره اش جاری بود، دستور داد کتاب ها را در صندوق هایی بچینند و تحویل (جونز) بدهند تا در صورت وقوع حادثه ای او بتواندبعداً کتابها را از وی تحویل بگیرد (ترس داشت، کتابها سوزانده شوند و یا به شکلی نابود گردند) اما هم استخاره راه نداد و هم فرصت خروج کتابها حاصل نشد.

میرزا محمّد حسین (وفا) فراهانی و آقا محمّد خان:

به دستور آقا محمّد خان میرزا محمّد حسین وفا، از شیراز به تهران آمد و به او تکلیف وزارت نمود ولی میرزا محمّد حسین به بهانه کهولت قبول نکرد و برادرزاده خود میرزا عیسی معروف به میرزا بزرگ را که دامادش هم بود(2) در دربار آل قاجار به خدمت گماشت و خود با برادرش میرزا حسن به عتبات رفته و هردو در آن اراضی مقدسه مجاورت گزیدند و تا سال 1212 هجری قمری یعنی تا سال اول سلطنت فتحعلی شاه قاجار زندگی نمود و در آن سال میرزا محمّد حسین وفا، وفات یافت و چند ماه بعد نیز برادرش میرزا حسن دار فانی را وداع گفت. عده ای محل وفات میرزا محمّد حسین را عتبات عالیات و عده ای نیز در قزوین می دانند.

آقای عبدالحسین نوایی و دکتر سید عبدالمجید قائم مقامی، قزوین را صحیح می دانند.

میرزا محمّد حسین وفا، وزیری با تدبیر بود که همیشه در رفاه مردم و دفع ظلم و تعدی درباریان و زورگویان می کوشیده است. حاجی معصوم علیشاه درباره ی او چنین می نویسد: تا هنگامی که در دارالعلم شیراز به منصب وزارت و صاحب اختیاری در امور جزئی و کلّی سرافراز بود مشکلات ارباب دانش به دستیاری رافتش بس آسان فیصل میافت و هر جا حاجتمندی بود به درگه او شتافتی و روزها را دادخواهی دادخواهان می فرمود و هر ستم رسیده ی بحر جفا را به ساحل آسودگی می رساند.

((سرجان ملکم)) نیز درباره میرزا حسین چنین می نویسد:

((جعفر خان زند از وقتی که در اداره امور از رای و رویت میرزا محمّد حسین نظر خواهی می نمود، با رعایا با مروّت و با غربا و اجانب به تواضع و مهربانی سلوک میکرد مشارالیه پدرزن میرزا بزرگ، وزیر عبّاس میرزا نایب السّلطنه است و او مردی بود، عاقل و مهذّب و از محترمین اهل روزگار خود بود و در انظار و طبایع وقعی تمام و رسوخی به نهایت داشت)) (3)

2) وفا فرزند ذکور نداشته و دخترش به نام آغا را به ازدواج، میرزا عیسی درآورد که جد مادری میرزاابوالقاسم قائم مقم فراهانی می باشد.

3) تاریخ ایران – سرجان ملکم جلد 3 ص 63

میرزا محمّد حسین وفا تخلص می کرد. او چهار هزار بیت داشته است بغیر از یک مثنوی بر وزن هفت پیکر نظامی. دیوان شهر وی بعد از انقلاب اسلامی ایران چاپ گردیده و در دسترس است.

نمونه ای از اشعار وی

وفا مباد زافتادگان فراموشت دو روز اگر فلکت بهر امتحان برداشت

******

ای خوشا بیخودی از باده که دی پیر مغان دید هشیارم و از میکده بیرونم کرد

******

ای باغبان چو باغ ز مرغان تهی کنی کاری به بلبلان کهن آشیان مدار

******

شمع بزم محفل شاهان شدن ذوقی ندارد

ای خوش آن شمعی که روشن میکند ویرانه ای را

شجره نسب میرزا محمّد حسین وفا و (قائم مقام ثانی)

	هر سه مهردار صفویه و معروف به میرمهردار
1) میرابوالخیر	2) میرابوالفخر	3) میرابوالفتح

میرزا عیسای اول

(1) محمّد حسین (وفا)	(2) میرزاعلی	(3) میرزا حسن
مادر ابوالقاسم – خانم آغا(همسر میرزا عیسی)		میرزا عیسی(معروف به میرزابزرگ) جدّ مادری ابوالقاسم(قائم مقام فراهانی وزیر محمّد شاه)

نسب آنها پس از میر ابوالخیر به ترتیب :

- سیّد رضا

- سیّدروح الله

- میر سیّد قطب الدّین

- سیّد بایزید

- سیّد جلال الدّین

- سیّد بابا

- سیّد حسن

- سیّد فتح الله

- سیّد روح الله

- سیّدهیبت الله

- سیّدعبد الله

- سیّد صمد

- سیّد عبد الحمید

- سیّد شرف الدّین

- سیّد عبد الفتاّح

- سیّد میر علی

- سیّد علی

- سیّد میر علی

- سلطان سیّد احمد (1)

- سیّد محمّد

- سیّد حسن

- سیّد حسن الافطس(2)

- سیّد علی اصغر

- امام علیّ بن الحسین (ع) زین العابدین (امام چهارم)

1) این سید اولین کسی است از این سلسله که از مدینه منوره به ایران آمده و در هزاوه فراهان متوطین گردیده و بدین جهت اعقاب او به سادات هزاوه معروف می باشند و مزارش فعلاً در قریه مذکور زیارتگاه عموم است.

2) قبر این سید بزرگوار در روستای اسفین فراهان زیارتگاه اهالی است و احتیاج به رسیدگی و بازسازی دارد.

میرزا محمّد حسین (وفا) فراهانی

مطالب مشابه :

دکتر محمد حسین فراهانی مدیر کل میراث فرهنگی تهران شد

افراد موفق واشقانی

دانلود رایگان کتاب طراحی هیدرولیک سازه ها(دکتر حسین محمد ولی سامانی)(مهندس حسن فراهانی)

افتخار آفرینان خلج

فعالان واشقانی در عرصه های گوناگون................................

میرزا محمّد حسین (وفا) فراهانی

اسامی دروس، ضرایب، تعداد سئوالات و منابع آزمون کارشناسی ارشد حقوق خصوصی

گلشیفته فراهانی در فیلمی جدید + تصاویر + پیش بینی دکتر عباسی

تحولات جدید در دانشگاه پیام نور/حکم انتصاب