نکات مهم در شیر دادن به کودکان

تغییرات پستانها در زمان حاملگی

طی دوره حاملگی ، تغییراتی در پستانها بوجود می آید تا زمانی که نوزاد پا به عرصه وجود می گذارد ، پستانها تبدیل به بهترین سیستم تولید کنند شیر در دنیا بشوند. در این دوره ماده ای چرب از پوست اطراف نوک پستان تراوش می شود لذا نیازی به استفاده از کرم یا محلول برای چرب نگه داشتن آن نیست. در طی حاملگی ، پستان و نوک آن به مراقبت خاصی نیاز ندارد ولی همانطور که پستانها رشد می کنند بهتر است از سینه بند راحتی که بند های پهن داشته و به پستان فشار نیاورد استفاده نمود . هنگام تولد ، اولین غذای نوزاد آغوز (کلستروم) است که آماده و ساخته شده و در پستان و در انتظار مکیده شدن توسط نوزاد است.

اولین تغذیه شیر خوار

اولین ماده غذایی که شیر خوار دریافت می کند آغوز است . آغوز غلیظ و زرد رنگ بوده و شکل ظاهری آن از مادری تا مادر دیگر متفاوت است . آغوز حاوی مواد مغذی فراوان و عواملی است که شیر خوار را بر علیه بسیاری از عفونت ها محافظت می نماید . مقدار آغوز ، کم اما سرشار از مواد مغذی است وبه این جهت تکافوی نیاز شیر خوار را در روزهای اول بعد از تولد می نماید . مهترین نکته قابل توجه برای مادران آنست که تا آنجا که می توانند آغوز را تمام و کمال به نوزادشان بدهند و شیردهی را هرچه زودتر بعد از تولد و بدفعات مکرر و مطابق میل شیر خوار، آغاز نمایند . این طریق شیر دهی باعث می شود بعد از چند روز شیر کامل ( رسیده ) در پستانها جریان پیدا کند . هورمونی که باعث تولید شیر می شود پرولاکتین نام دارد . این هورمون از غده ای که در مغز قرار دارد ترشح می شود . هورمون پرولاکتین تا زمانی که هورمونهای مترشحه از جفت از جریان خون مادر محو شوند نمی تواند شروع به فعالیت نماید که این زمان ممکن است یک تا چهار روز باشد . به محض اینکه پرولاکتین شروع به فعالیت نمود پستانها پر از شیر می شوند و ممکنست وریدهای پستان در زیر پوست ، آبی رنگ و تحت فشار بنظر بیایند و پستان در لمس گرم و سفت باشد . این افزایش جریان خون به این دلیل است که سلولهای پستان تمام مواد مورد نیاز برای ساختن شیر را از خون مادر دریافت می کنند به محض اینکه شیر خوار آموخت که چگونه شیر بمکد و شیر جریان پیدا کرد پستانها هم نرم شده و حالت عادی پیدا می کنند . بنابراین در طی دروه فوق ممکنست بعضی از مادران و شیرخواران دچار مشکلاتی شوند که به کمک و حمایت اضافی نیازدارند.

شیر خوار چگونه به ساختن شیر کمک می کند

هر زمان که شیرخوار از شیر مادر تغذیه می کند مقدار پرولاکتین خون مادر افزایش می یابد . زیرا در اثر مکیدن پستان مادر، اعصاب اطراف نوک پستان و هاله (آرئول) تحریک شده و این تحریک به قسمتی از مغز مادر انتقال می یابد و باعث ترشح پرولاکتین می شود . هر چه این تحریک بیشتر باشد پرولاکتین بیشتری هم ترشح می شود .

** زمانی که شیر خوار با شیر مادر تغذیه می کند تحریک عصبی به مغز مادر منتقل می شود.

** پرولاکتین به پستان مادر انتقال یافته و ترشح شیر آغاز می شود.

** هرچه شیر خوار بیشتر پستان را بمکد ، شیر بیشتری تولید می شود .

شیر چگونه از پستان خارج می شود

شیر ساخته شده به سادگی از پستان جریان پیدا نمی کند . بلکه شیر خوار باید بطور فعال شیر را بمکد تاشیر هم به جریان بیفتد . وقتی شیر خوار مشغول شیر خوردن از پستان است ، تحریک اعصاب نوک پستان باعث تحریک قسمت دیگری از غده مزبور در مغز مادر می شود ، در نتیجه هورمونی بنام اکسی توسین ترشح می شود . این هورمون بر عضلات نازک جدار سلولهای سازنده شیر اثر کرده و باعث انقباض آنها و در نتیجه خروج شیر از سلولها و راندن شیر به مجاری شیر که به نوک پستان منتهی می شود ، می گردد . انتهای نوک پستان حدود 15- 10 سوراخ دارد که شیر از آنها به خارج راه پیدا می کند . جریان یافتن شیر از هر دو پستان در یک زمان اتفاق می افتد . و زمانی که شیر خوار از یک پستان شیر می خورد خروج قطرات شیر را از پستان دیگر می توان مشاهده کرد . هنگامی که شیر خوار شروع به تغذیه می کند ، گاهی اوقات مقدار کمی شیر که در مجاری اطراف نوک پستان ذخیره شده است چریان می یابد . وقتی این مقدار شیر تمام شد شیر خوار باید از طریق مکیدن و ایجاد تحریک عصبی به ترشح و جریان یافتن شیر کمک نماید . شیرخوار معمولا بدون وقفه شیر نمی خورد ، بلکه زمانی کوتاه مکیدن های قوی داشته و در فاصله آنها توقف کوتاهی دارد . در حقیقت این عکس العمل شیر خوار نسبت به وقایعی است که در پستان اتفاق می افتد .

جاری شدن شیر از پستان

در بعضی از مادران به محض اینکه شیر خواران نزدیک پستان قرار می گیرد شیر جاری می شود . (گاهی اوقات حتی اگر مادر در فکر شیردادن هم باشد این اتفاق می افتد) در سایر مادران بعد از اینکه شیر خوار چند لحظه پستان را مکید شیر جاری می شود.

** مکیدن صحیح باعث انتقال تحریک عصبی به مغز مادرمیشود.

** اکسی توسین در پستان مادر اثر کرده و باعث راندن شیر بطرف مجاری شیر می شود.

وضعیت قرار گرفتن شیر خوار هنگام تغذیه با شیر مادر

اولین و مهمترین نکته ای که مادر نیازمند آموزش است آنستکه بداند چگونه شیرخوار را به پستان بگذارد تا دچار آسیب و آزردگی نوک پستان نشود .

** ممکنست مادران وضعیت های مختلفی را برای تغذیه شیر خوار خود انتخاب کنند اما مهمترین موضوع طرز نگهداشتن شیر خوار است .

** در هر وضعیت ، شانه ها و قفسه سینه شیر خوار باید روبروی پستان مادر باشد و بینی او هم سطح نوک پستان .

** سپس مادر دستش را در امتداد شانه شیر خوار قرار می دهد و سر او را با انگشت شست و چهار انگشت دیگر نگهداشته و اورا بطرف پستانش می آورد .

** شیر خوار را بطرف پستان آوردن ، بهتر از بردن پستان بطرف شیر خوار است .

به پستان گذاشتن شیر خوار

درچند روز اول بعد از تولد ممکنست شیر دادن در حالت خوابیده برای مادر راحت تر باشد . در این وضعیت شیر خوار را در کنار مادر می خوابانند و مادر می تواند اورا بادست دیگرش که آزاد است بطرف پستان خود نزدیک کند .

شیر خوار چگونه از پستان شیر می خورد  

اگر شیر خواری در وضعیت درست در آغوش مادر قرار نگیرد نه تنها خودش شیر کافی بدست نمی آورد بلکه ممکنست به نوک پستان مادر آسیب هم برساند. برای اینکه شیر خوار تغذیه خوب وکافی داشته باشد باید نوک پستان و مقدار زیادی از هاله (آرئول) را در دهان بگیرد. هنگام به پستان گذاردن ، باید سعی شود آرواره پائین شیر خوار تا آنجا که ممکنست پائین تر از قسمت تحتانی هاله باشد.

** قسمت زیادی از آرئول پستان در دهان شیر خوار است .

** چانه او در تماس با پستان می باشد . لب تحتانی کاملا به بیرون برگشته است

** کودک نوک و قسمت زیادی از هاله پستان را در دهان گرفته است. اگر وضعیت شیر خوردن صحیح باشد حرکت آرواره و حتی گاهی اوقات حرکت گوشهای شیر خوار با هر مکیدن قابل دیدن است . مکیدن پر سرو صدا و یا گونه های فرو رفته ممکنست گویای آن باشد که شیر خوار باید به پستان نزدیکتر قرار بگیرد .

توجه:

شیر خوار باید از پستان تغذیه کند نه اینکه نوک آنرا بمکد .

چگونه پی ببریم که شیر خوار در وضع درست ، پستان را می مکد

در وضعیت درست ، شیر خوار دهانش کاملا باز و زبانش حرکات فعالی دارد . بنابراین هنگام به پستان گذاردن شیر خوار باید صبر کنید تا شیر خوار دهانش را کاملا باز کند . سپس او را بسرعت ولی با ملایمت به پستان نزدیک کنید . ولی در وضعیت نادرست دهان به اندازه کافی باز نیست و زبان باعث ساییدگی نوک پستان میشود. اگر شیر خواری بعد از تغذیه احساس رضایت و کفایت نکند ممکنست وضعیت شیر خوردن او درست نباشد که باید آنرا اصلاح نمود یعنی قسمت اعظم آرئول در دهانش قرار بگیرد تا بر مجاری شیر دسترسی داشته باشد. اگر تردید در این مورد دارید از فرد با تجربه ای کمک بگیرید.

مدت تغذیه با پستان چه قدر باید باشد

تغذیه با پستان هیچ محدودیت زمانی نداشته و طول مدت تغذیه بر حسب روزهای مختلف متفاوت است . زمان تغذیه شیر خواران هم متفاوت بوده و نباید آنها را دراین مورد با یکدیگر مقایشه نمود حتی با برادر و خواهر خود او . اگر وضعیت شیر خوردن درست باشد نه نوک پستان آسیب می بیند و نه طول مدت تغذیه اهمیت دارد . اگر شیر خواری مدت طولانی پستان را بمکد ولی هنوز احساس رضایت و سیری نداشته باشد ممکنست وضعیت شیر خوردن او نیاز به اصلاح داشته باشد در صورت لزوم از کسی که در این مورد تجربه دارد سوال کنید و ببینید آیا دهان شیر خوار کاملا باز و آرئول به اندازه کافی در دهانش قرار دارد یا نه ؟

روزی چند بار باید شیر داد  

در این مورد نیز شیرخواران متفاوت هستند و بهتر است هر زمان که مایل به شیر خوردن هستند تغذیه شوند . بعد از چند روز اول تولد باید دفعات تغذیه مکرر و در شب و روز باشد موقعی که شیر خوار تغذیه می کند شیر نیز ساخته می شود و کم کم با بزرگتر شدن کودک ، دفعات تغذیه هم کمتر خواهد شد .

بخاطرداشته باشید : مکیدن مکرر = تحریک بیشتر = شیر بیشتر

این روش تغذیه معمولا " روش بر حسب میل و تقاضای شیر خوار" نامیده میشود.

شیر مادر و دیگر هیچ - فقط شیر مادر

تا پایان 6-4 ماهگی شیر خواری که با شیر مادر تغذیه می شود فقط به شیر مادر نیاز دارد و نه به چیز دیگر. شیر مادر حاوی مواد غذایی و آب مورد نیاز شیر خوار است . در آب و هوای گرم نیز شیر مادر تشنگی شیر خوار را رفع می کند . حتی در مناطق گرمسیری شیر خواران به آب اضافی نیاز ندارند.

شیر مادر شبیه چیست

چربی شیر مادر کمتر از چربی شیر گاو و مقدار آب آن بیشتر است لذا رقیق و آبی رنگ بنظر می رسد بهمین جهت شیر مادر سبک و سهل الهضم بوده و برای دستگاه گوارش شیر خوار مناسب تر است. هرچه کودک بزرگتر شود رنگ شیر هم ممکنست تغییر یابد و این دقیقا متناسب با نیازهای رشد اوست.

هر بار ، تغذیه از یک پستان باشد یا هر دو پستان

در ابتدای تغذیه ، چربی شیر کمتر است و آنرا شیر ابتدایی می گویند . اگر شیر خوار به خوردن شیر همان پستان ادامه دهد هر چه زمان شیر خوردن بیشتر شود چربی شیر نیز افزایش می یابد . درانتهای تغذیه ، مقدار چربی بیشتر است و این شیر را شیر انتهایی می گویند . شیر خوار به نسبت متعادلی از این شیر ابتدایی و شیر انتهایی نیاز دارد . چربی شیر انتهایی شباهتی به چربی شیر گاو ندارد . این چربی سبکتر و سهل الهضم تر ولی سرشار از انرژی برای شیر خوار است . شیر خواران برای سیر شدن و بدست آوردن وزن مناسب به مواد چربی نیازمند است . تغذیه کامل از یک پستان ، این امکان را به شیر خوار می دهد که هم از قسمت ابتدایی و هم انتهایی شیر استفاده کند . اگر شیر خوار باز هم تمایل به شیر خوردن داشت می توان از پستان دیگر هم او را تغذیه نمود . اگر شیر خوار با تغذیه از یک پستان سیر شد . دفعه بعد باید از پستان دیگر شیر بخورد . اگر زمان تغذیه محدود نباشد و وضعیت شیر خوردن هم درست باشد شیر خوار خودبخود میزان متناسبی از شیر ابتدایی و شیر انتهایی بدست خواهد آورد .

مراقبت از پستان

در شیر مادر بمقدار کافی مواد ایمنی بخش و محافظت کننده وجود دارد که شیر خوار را از ابتلا به عفونت حفظ نماید لذا شستن پستان و نوک آن قبل از هر تغذیه لزومی ندارد ولی شستن دستها مهم است چون از طریق دست بسیاری از میکروبهای موجود در محیط خانه ، بیمارستان و یا بخش زایمان به شیر خوار انتقال می یابد.

تغذیه شبانه

شیر خواران به تغذیه شبانه نیاز دارند مگر آنکه خودشان بتوانند تنظیم کنند که تمام شیر مورد نیاز را درطی روز دریافت کنند . زمان این تبدیل از یک شیر خوار به شیر خوار دیگر متفاوت است . تغذیه شبانه به تولید شیر نیز کمک می کند زیرا ترشح پرولاکتین در شب بیشتر است . بهترین روش برای تغذیه شبانه آنستکه مادر و شیر خوار در کنار هم بخوابند . هنگام تغذیه در شب باید شیرخوار را به آرامی بلند کرد و بی سروصدا شیر داد . نیازی به عوض کرده کهنه او نیست مگر آنکه لباسهایش خیس شده باشد. اگر تغذیه در شب بدون ایجاد سر و صدا و روشن کردن چراغ باشد پس از تغذیه ، هم مادر و هم شیرخوار مجددا بخواب خواهند رفت . هنگام تغذیه شیرخوار با شیر مادر ، بنظر می رسد که هورمونهای شل کننده نیز ترشح می شود لذا بعد از شیر دادن مادر نیز به خواب آرامی فرو می رود.