نخ هايي که لباس هاي قديمي را تزيين مي کردند

خبرگزاري ميراث فرهنگي: لباس هاي دستباف که از صندوقچه مادربزرگ درمي آيد با لباس هاي يکرنگ و ساده امروز تفاوت هاي بسيار دارند.

    مدل هاي فراواني که براي لباس هاي دنياي مدرن طراحي مي شوند، بيشتر از لحاظ طرح، پارچه، برش و دوخت با هم تفاوت دارند و ديگر از نخ هايي که به پارچه هاي ساده نقش مي دادند، کمتر اثري باقي مانده است. توليدهاي کارخانه يي انبوه و مشغله زندگي روزمره باعث شده است تا ابتکارهاي فردي خياط ها و مشتريانشان بر سر اينکه چه طرحي را با نخ هاي گوناگون بر روي لباس ها پياده کنند، فراموش شود و حتي بسياري از زنان و دختراني که مادربزرگشان روزي بافندگان ماهر رودوزي بوده اند، اين هنر را به خاطر نداشته باشند.

    رودوزي به آن دسته از صنايع دستي اطلاق مي شود که طي آن طرح ها و نقوش سنتي با ابزاري ساده نظير سوزن، قلاب و غيره و با بهره گيري از انواع نخ هاي رنگين يا فلزي بر روي پارچه هاي بدون نقش مي نشينند.

    رودوزي تاريخي کهن در ايران دارد و به گفته بسياري از محققان نقش برجسته هاي سربازان هخامنشي در آپادانا و تخت جمشيد که بر روي لباس آنها نقش و نگار ديده مي شود، حکايت از رواج اين هنر در ايران باستان دارد. گرچه برخي نيز عقيده دارند اسکندر بعد از حمله به ايران، چنان مجذوب زيبايي گلدوزي هاي ايرانيان قرار گرفت که نمونه هايي از آن را به ايران فرستاد. با اين حال قديمي ترين نمونه رودوزي موجود در کشور، متعلق به دوران سلجوقيان)451ه.ق( است.

    بعد از حمله مغول ها، رودوزي تحت تاثير هنر چيني قرار گرفت و اين جريان در زمان تيموريان نيز ادامه يافت. اما بايد اوج اين هنر را در زمان صفويه جست وجو کرد که عناصر چيني جاي خود را به نقش هاي ايراني دادند و هنرمندان ايراني به عنوان رقيبان سرسخت چيني درآمدند و ظرافت رودوزي و سوزن دوزي تا حکومت زنديه باقي ماند ولي در زمان قاجار رو به افول گذاشت تا امروز که به غير از چند استان تهران، سيستان و بلوچستان و آذربايجان شرقي که از مراکز اصلي و عمده توليد آن هستند، در ديگر نقاط ايران رواج خود را از دست داده است.

    همچنين در مورد رودوزي در اروپا نيز مي توان گفت اين هنر از شرق و به وسيله حکومت بيزانس در قرن چهارم به کشورهاي اروپايي وارد شد و به گفته کارشناسان در قرن هاي 12 تا 14 ميلادي از آن براي تزيين پرده ها، لباس روحانيون و... استفاده مي کردند.

    انواع رودوزي

    به طور کلي رودوزي را مي توان به رودوزي با حذف تار و پود، رودوزي با نخ هاي رنگي )چشمه دوزي، شبکه دوزي، سکه دوزي(، رودوزي با زمينه پر و رودوزي با افزودني هاي تزييني تقسيم کرد. با اين وجود رودوزي، طي قرون تغييرات زيادي کرده و انواع بي شماري را شامل مي شود که نقش دوزي،گلابتون دوزي، خوس دوزي، قيطان دوزي، درويش دوزي و... را دربرمي گيرد.

    نقش دوزي

    نقش دوزي يکي از انواع رودوزي ها است که کهن ترين نمونه آن متعلق به دوران سلجوقيان است و در شيراز، يزد و اصفهان رواج داشته. نقش هاي گل و بته، گل و مرغ، حيوانات مختلف، گل هاي پنج پر و هشت پر، نقوش هندسي، گل هاي شاه عباسي با رنگ هاي فيروزه يي، کرم، صورتي، نيلي، قرمز، خردلي، سبز، بنفش، نارنجي، زرد، قهوه يي و آجري نيز از جمله نقوش اين رودوزي بوده اند که بر روي شلوار زنان، پرده، سجاده، جاقرآني و تابلو کاربرد داشته است.

    گلابتون دوزي

    گلابتون دوزي از زمان هخامنشيان تا کنون رواج داشته و به کشورهاي ديگر صادر مي شده است و با استفاده از نخ هاي ابريشمي با روکش طلا يا نقره بر روي پارچه هاي اطلس، ماهوت، پشم، مخمل و کرباس با نقش هاي اسليمي ختايي، محرابي، بازوبندي، ترنج و محرماتي تزيين مي شوند.

    اصفهان، شيراز، بندرعباس، ميناب، بندرلنگه، قزوين و تبريز از مراکز توليد آن به شمار مي آيند. اين نوع رودوزي براي تزيين پوشاک، جلد قرآن، جاي قلمدان، پرده و بقچه استفاده مي شود.

    خوس دوزي

    نخ هاي نقره يي و طلايي وقتي بر روي پارچه ريزبافت سبز يا زرد دوخته مي شوند و نقوش ستارگان 6 پر يا 8 پر و 12 پر را آشکار مي کنند، خوس دوزي شکل مي گيرد.

    خوس دوزي در دوران صفويه در بندر عباس و بلوچستان رونق و براي تزيين روسري و چادرهاي توري کاربرد داشته است.

    قيطان دوزي

    پارچه هاي مخمل و ماهوت با طرح هاي بته جقه و شمسه عناصر رودوزي قيطان هستند که در تهران، خراسان و تبريز رايج بوده است.

    خامه دوزي)ابريشم دوزي(

    تاريخ اين هنر به پرورش کرم هاي ابريشم در ايران مي رسد. اما در دوران صفويه به اوج شکوفايي خود رسيد که اصفهان، کاشان، يزد، تبريز، قزوين، رشت، کرمان، زاهدان و تهران از شهرهاي محوري توليد آن بوده اند. در گذشته ابريشم تنها پارچه يي بود که بر روي آن خامه دوزي انجام مي شد اما امروزه از ساتن هم استفاده مي شود.

    منجوق دوزي

    به گفته محققان منجوق دوزي هنر متحول شده مرصع کاري است که از زمان هخامنشي و ساساني رواج و رشد پيدا کرده. منجوق دوزي در تهران، قزوين، تبريز، اروميه و اصفهان توليد مي شود و کيسه پول، کيسه قلمدان، روقوري، روجعبه بي، سرمه دان، جعبه جواهرات، بقچه و پرده با آن تزيين مي شوند.

نخ هايي که لباس هاي قديمي را تزيين مي کردند

مطالب مشابه :

تزيين حنا براي عروس خانمها

نخ هايي که لباس هاي قديمي را تزيين مي کردند

لباس محلی مطالعات اجتماعی درس 15

لباس محلي

لباس محلی ایران

لباس محلی ایران

بهترين لباس