انواع بافت سنگ های آتشفشانی

انواع بافت سنگ های آتشفشانی

پورفیریک:

بلورهای درشت یا فنوکریست در متن ریز بلور یا شیشه ای.

بافت اینترسرتال:

در بین کانی های سنگ فضاهای خالی دیده می شود که این فضاها با شیشه یا محصول دگرسانی آن پر می شود.

بافت تراکیتی:

نوعی بافت پورفیریک با خمیره میکرولیتی یا میکرولیتی –شیشه ای که در آن میکرولیت های فلدسپار، حالت جریانی دارند.

بافت اسفرولیتی:

بافتی که در آن شیشه ای فلدسپاری و سیلیسی به صورت شعاعی متبلور شده اند

بافت شیشه ای:

قسمت اعظم سنگ از شیشه تشکیل شده و گاهی حالت جریانی دارد که بافت شیشه ای جریانی می گویند.

بافت دم چلچله ای:

بلورهای سنگ و شیشه به حالت دم پرستویی و حاصل سرد شدن یا تبلور سریع می باشند.

بافت اسپینیفکیس:

بافتی که در سنگ های اولترامافیک خروجی ( گدازه کوماته ایت ) دیده می شود. در این بافت الیوین ها و پیروکسن ها به صورت اسکلتی، داربستی یا زنجیره ای دیده می شوند.

انواع سنگ های آتشفشانی

سنگ داسیتی – ریولیتی:

دارای فنوکریستهای کوارتز همراه با کانی فلدسپار و پلاژیوکلاز در یک زمینه دانه ریز فلدسپار و کوارتز. این سنگ ها معادل آتشفشانی سنگ های گرانیتی می باشند.

سنگ تراکیتی:

حجم اصلی این سنگ ها را فلدسپار به ویژه فلدسپات آلکالن تشکیل می دهد که به صورت فنوکریست و خمیره سنگ یافت می شود.

سنگ آندزیت و بازالت:

فراوانترین سنگ های آتشفشانی که دارای کانی های رنگین زیادی است. مانند تراکیتها، فنوکرسیت کوارتز وجود ندارد ولی فنوکرسیت پلاژیوکلاز و کانی های رنگین زیاد است. در خمیره نوع سنگ فلدسپار آلکالن وجود ندارد و خمیره عمدتا از پلاژیوکلاز و پیروکسن می باشد.

سنگ های فنولیتی، تفریتی و بازانیت:

تشخیص صحرایی این سنگ ها بسیار مشگل است، مگر اینکه سنگ دارای مقدار زیادی فنوکریست های فلدسپاتوئید مانند لوسیت، نفلین و آنالسیم باشد. این سنگ ها در بازالت آلکالن و مناطق ریفت قاره ای وجود دارد.

سنگ لاتیت:

معادل آتشفشانی سنگ مونزونیتی که در مقایسه بازالت و آندزیت، دارای فلدسپار غنی از پتاسیم می باشد.

سری ماگمایی:

سنگهای آتشفشانی شامل سریهای تولئیتی، کالکوآلکالن، آلکالن و شوشونیتی می باشند.

سری تولئیتی:

شامل بازالت تولئیتی، سنگ های حدواسط و اسیدی می باشد. سری تولئیتی از نظر سدیم و پتاسیم و دیگر عناصر آلکالن و همچنین عناصر خاکی نادر و سیلیس غنی می باشد که در مناطق سازنده و در داخل صفحات و گاهی در مناطق در حال فرورانش یافت می شوند.

سری کالکوآلکالن:

یا سری هیپرستن که مانند سری تولئیتی غنی از سیلیس است و درصد Al2O3 آن بیش از 17% است و در مناطق فرورانش دیده می شود.

سری آلکالن:

فقیر از سیلیس، عناصر آلکالن، عناصر خاکی نادر، مواد فرار، ارتوپیروکسن و پیژونیت و حاوی الیوین پایدار و بدون حاشیه واکنشی و دارای فلدسپاتوئید ( نفلین – آنالیسم، لوسیت ) می باشد و در داخل صفحات قاره ای و اقیانوسی دیده می شوند

سری شوشونیتی:

دارای پتاسیم زیاد نسبت 1= Kzo/ NazO می باشد و در مناطق در حال فرورانش فراوان است ولی مانند کالکوآلکالن نمی تواند شاخص خوبی برای این مناطق باشد، زیرا سری شوشونیتی در داخل صفحات قاره ای نیز دیده می شود.

قدیمی ترین سنگهای آتشفشانی کره زمین

قدیمی ترین سنگهای آتشفشانی کره زمین توسط زمین شناسان در کاناداکشف شدند. این سنگها تقریباَ 4 میلیارد سال سن داشته و در شمال کبک، کشف شده اند. دانشمندان امیداورند با مطالعه این سنگها به اطلاعات بیشتری در مورد چگونگی آغاز حیات بر روی کره زمین دست یابند. با مقایسه این سنگها و سنگهای مشابه یافت شده در گرینلند, می توان اطلاعات بیشتری درباره تکامل یک میلیارد سال اولیه زمین، بدست آورد. این سنگها در پورپوس کاو1 در سواحل خلیج هودسون 2 واقع شده اند. آن ها تقریباَ به طور تصادفی یافت شده اند.

کشف هیجان انگیز

ابتدا زمین شناسان فکر می کردند که این سنگها فقط در حدود 8/2 میلیارد سال سن دارند. اما مطالعات مفصل تر نشان داد که حداقل یک میلیارد سال قدیمی تر هستند. نمونه ها برای تعیین سن دقیق به دانشگاه کبک واقع در مونترال 3 و دانشگاه سیمون فریزر4 واقع در بریتیش کلمبیا5 فرستاده شد. این کار توسط پیرنادو6 و دکتر جین دیوید7 انجام شد. دانشمندان با تعیین سن عناصر رادیواکتیو موجود در سنگها سن نمونه ها را 16+825/3 میلیارد سال تخمین زدند. پروفسور روس استونسون 8 از دانشگاه کبک در مصاحبه با BBc News inline گفت این کشفی بود که همه دانشمندان را متعجب ساخت. او همچنین گفت: کشف این سنگها شبیه جواهری است که در دامن من افتاده باشد

حیات چگونه آغاز شد

سنگهای کانادا از ماگمایی که از جبه زمین مشتق شده، تشکیل شده اند . بنابراین, این سنگها اطلاعاتی را در مورد یک چهارم اولیه سرگذشت زمین ارائه می دهند. دانشمندان عقیده دارند که سیاره زمین 6/4 میلیارد سال قبل تشکیل شده است. اند کی پس از آن کره ماه تشکیل شد (احتمالاَ از برخورد بین زمین و دیگر توده های سیاره ای بزرگ) و سپس جبه و پوسته توسعه یافتند. به دنبال آن اقیانوسها و اشکال حیاتی ساده, مثل باکتریها, بوجود آمدند. تا امروز, اطلاعات بدست آمده درباره چگونگی تشکیل اینها خیلی کم است. این سنگها خیلی شبیه به سنگهای موجود در توالی ایزوآ 9 واقع در گرینلند هستند.

باتحقیقاتی که قبلاَ بر روی این سنگهای بازالتی انجام شده،بنظر میرسدآنها دارای ترکیبات کربن داری باشند که در اثر فعالیت بیولوژیکی ،تولید شده اند. اکنون می توان سنگهای کانادا و گرینلند را با هم مقایسه نمود. پروفسور استونسون گفت: همانند این سنگها قبلاَ یافت نشده است. دکتر روزالیند وایت 10 از دانشگاه لیستر 11 انگلستان, برای مدتی سنگهای گرینلند را مطالعه کرده است. او گفت: تا قبل از این, سنگهای ایزوآ منحصر به فرد تلقی می شد، اما این توالی 35 کیلومتری فقط نشان دهنده بخشی از یک ناحیه کوچک است و بنابراین مشکل است تا به نتایجی درباره کل زمین دست یابیم. او در خصوص سنگهای جدید گفت که آن ها به زمین شناسان کمک خواهند کرد تا تصویر بهتری از تکامل اولیه زمین ارائه دهند. سنگهای پورپوس کاو بعنوان قسمتی از یک پروژه نقشه برداری که زیر نظر مارتین پرنت 12 از وزارت منابع طبیعی کبک انجام می شد بدست آمدند.

آشنایی

به هنگام فعالیتهای آتشفشانی ، مواد مذاب (با دمای 900 تا 1200 درجه سانتیگراد) همراه با مقدار زیادی گاز ، بخار آب ، خاکستر و مواد جامد دیگر از دهانه آن خارج می‌شود. خروج مواد ممکن است به صورت آرام و تدریجی و یا به صورت فورانهای ناگهانی و توام با انفجار باشد. مواد مربوط به آتشفشان را به سه دسته جامد ، مایع و گاز تقسیم می‌کنند که در زیر آنها را بررسی می‌کنیم.

مواد جامد

در حین فعالیت آتشفشان ، مواد جامد مختلفی از دهانه آن خارج می‌شود که از نظر شکل، ابعاد و جنس مختلف‌اند. هر چند در حالت کلی ترکیب این مواد شبیه ترکیب ماگمایی است که از آتشفشان خارج می‌شوند، ولی در بعضی موارد ممکن است قطعاتی از دود کش آتشفشان در نتیجه انفجار کنده شده و به خارج پرتاب شود که در این حالت جنس آن با جنس گدازه‌ها متفاوت است. مواد جامد خارج شده از آتشفشان‌ها را به انواع مختلفی چون بمب‌های آتشفشانی ، لاپیلی‌ها ، شن‌ها و خاکسترها تقسیم می‌شود.

بمب‌ آتشفشانی

این اسم به قطعات بزرگی عنوان می‌شود که ابعاد آنها 10 تا 50 سانتیمتر است. شکل عمومی این بمب‌ها همانند دوک است که این حالت در نتیجه چرخش مواد خارج شده از آتشفشان ، که هنوز حالت خمیری دارند، بوجود می‌آید.

لاپیلی

ابعاد این مواد بین یک تا سه سانتیمتر متغیر است و در بعضی موارد ، به صورت لایه‌های ضخیم ، دامنه آتشفشان را می‌پوشانند.

شنها و خاکسترها

قطعات ریزتر آتشفشان به نام شن (قطعاتی که با چشم قابل رویت‌اند) و خاکستر آتشفشانی (مواد پودر مانند) نامیده می‌شوند. ترکیب کانی شناسی این اجسام متفاوت است و غالبا از فلدسپات ، لوسیت ، اوژیت ، منیتیت و نظایر آن تشکیل شده‌اند. خاکسترهای آتشفشانی در بعضی موارد ممکن است توسط باد ، تا فواصل طولانی از محل آتشفشان دور شوند. رسوب این مواد در حوضه‌های رسوبی مختلف ، توفانها را بوجود می‌آورد.

مواد مایع

مواد مذابی که از آتشفشان خارج می‌شود، همان بقایای ماگما است که گدازه گفته می‌شود، و مخلوط درهمی از سیلیکات‌های مختلف است. تفاوت اساسی گدازه و ماگمای درونی این است که گدازه به نسبت ماگما ، گاز و بخار آب کمتری دارد. همچنین ترکیب شیمیایی گدازه نسبت به ماگما یکنواخت تر است. گدازه‌ها را می‌توان به انواع اسیدی (ریولیتی)، متوسط (آندزیتی) و بازی (بازالتی) تقسیم کرد. دمای گدازه‌ها متفاوت و تا حدود 1200 درجه سانتیگراد نیز اندازه گیری شده است. در نتیجه انجماد گدازه ، سنگ‌های آتشفشانی مختلف بوجود می‌آید که شکل عمومی آنها ممکن است به صورت لایه یا ورقه‌های نازک باشد. از جمله آنها می‌توان بازالت ، آندزیت ، داسیت و تراکیت را نام برد.

مواد گازی

در تمام مراحل آتشفشانی گازها و بخارات مختلفی از دهانه اصلی و شکاف‌های اطراف آتشفشانی خارج می‌شود. جنس این گازها معمولا است. بخار آب یکی از فراوانترین محصولات گازی آتشفشان‌ها است و در حالات مختلف 60 تا 90 درصد حجمی گازهای خارج شده را تشکیل می‌دهد. خروج گازها علاوه بر زمان فعالیت آتشفشان‌ها تا مدت‌ها پس از خاموش شدن نیز ادامه می‌یابد. دمای گازها در مقیاس وسیعی تغییر می‌کند و معمولا زیاد است. گازها را بسته به دما به سه دسته تقسیم می‌کنند.

فومارول‌ها : که دمایشان بیش از 180 درجه سانتی گراد است.

سولفاتارها : که دمایی بین 180 تا 100 درجه سانتی گراد دارند.

موفت‌ها :دمایشان کمتر از 100 درجه سانتی گراد است.

سنگهای منطقه شامل کمپلکس نه (Neh) از زون سیستان و سنگهای آتشفشانی ائوسن از بلوک لوت می باشد . سنگهای مجموعه نه شامل پریدوتیت ، سرپنتینیت ، گابرو ، دولریت ، دیاباز ، پلاژیو گرانیت ، چرت ، سنگهای رسوبی و دگرگونی مرتبط می باشد . سنگهای آذرین نفوذی با سن ترشیری نیز در منطقه مشاهده می شوند . لیستونیت ها ، به عنوان محصولات دگرسانی گرمابی سنگهای فوق الذکر ، در مناطق ضعیف پوسته یعنی در گسلها و شکستگی ها بیرونزدگی دارند . بخش عمده لیستونیت ها در ابتدای تشکیل آنها ، در درون سنگهای مجموعه نه و آتشفشانیهای ائوسن شکل گرفته اند و در مراحل بعدی ، بیشتر به صورت رگچه های سیلیسی و کربناته ، سنگهای عنوان شده را تحت تأثیر قرار داده اند . لیستونیت های منطقه به عنوان هدف اصلی مطالعه در منطقه ، مورد توجه بیشتر واقع شده اند . مطالعه میکروسکوپی و تجزیه های شیمیایی و شواهد صحرایی ، سه نوع لیستونیت سیلیسی ، سیلیسی – کربناته و کربناته را در منطقه مشخص نموده است . اگر چه با توجه به تقسیم بندیهای دیگر ، می توان به وجود انواع ارتولیستونیت ها ، اپی لیستونیت ها ، پارالیستونیت ها و لیستونیت های اتومتامرفیک دارای پتاسیم کم اشاره کرد . توده های نفوذی مربوط به ترشیری ( بعد از سنگهای آتشفشانی ائوسن ) شامل گرانیت های با ترکیب مونزوگرانیت تا گرانودیوریت می باشند ، نفوذ این توده ها در سنگهای قبلی ( سنگهای مجموعه افیولیتی و آتشفشانهای ائوسن در منطقه ) و عدم انقطاع این توده ها توسط لیستونیت ها ، سن نسبی بعد از آتشفشانیهای ائوسن و لیستو نیت زایی عمده را برای این توده ها متصور می سازد . در تعیین نحوه شکل گیری لیستونیت ها در منطقه باید عنوان کرد که ، وجود توده های نفوذی بعد از ائوسن ، احتمال تأثیر این توده ها را به عنوان منبع گرمایش سیالات قبلی ( دگرگونی ، جوی ، دریایی و ...؟ ) موجود در سنگهای منطقه و یا ببه عنوان منبع مستقیم سیالات گرمابی مؤثر در دگرسانی لیستونیتی متذکر می شود . اگر چه منبع مستقیم برای ایجاد سیالات گرمایی ، به دلیل وجود میزان پتاسیم (K2O ) پایین در لیستونیت ها ، قابل قبول نمی باشد و از این توده ها به عنوان منبع گرمایش سیالات قبلی می توان نام برد . این موضوع با انجام آزمایشهای ایزوتوپی و عناصر نادر خاکی ، مشخص می گردد . کانیهای موجود در لیستونیتها شامل انواع غیر فلزی ( مگنزیت ، دولومیت ، آنکریت ، کلسیت ، سیدریت ، کوارتز ، کلسدونی ، ایال ) و انواع فلزی ( مگنتیت ، هماتیت ، کرومیت و ... ) می گردد .

کانی زایی فلزی در منطقه به دو حالت مشخص است که با توجه به مطالعات ژئوشیمیایی این موضوع تأکید شده است . گانی زایی ها بصورت مرتبط با لیستونیت زایی و غیر مرتبط با لیستونیت زایی می باشد . کانی زایی مرتبط با لیستونیت زایی که شامل مگنیت و هماتیت و کرومیت می باشد ، بیشتر از سنگهای میزبان الترامافیک و مافیک منشأ می گیرند . کانی زایی غیر مرتبط با لیستونیت زایی به صورت تأخیری و پس از لیستونیتی شدن عمده در منطقه صورت گرفته است و شامل مالاکیت ، آرسنو پیریت و پیریت همراه کوارتز می باشد . آنومالی طلا در برخی نمونه های لیستونیتی ( 7 نمونه بالای ppb 12 ) مشاهده شده است که بیشتر از نوع سیلیسی می باشند . در رگه های تأخیری کوارتز آرسنوپیریتی طلا با میزبان ppm 11-2 تشخیص داده شده است که کارهای تفصیلی بیشتری را می طلبد . با توجه به اطلاعات حاصل از نحوه کانی زایی ، می توان آنرا مشابه ذخایر طلای نوع کوارتز رگه ای کم سولفید در نظر گرفت . برای تأیید یا اصلاح این نتیجه گیریها ، انجام آزمایشات ایزوتوپی ( گوگرد) و سن سنجی واحدهای سنگی مرتبط با کانی زایی ها ( گرانیت ترشیری ، لیستونیت ها ، رگه های کوارتز – آرسنوپیریتی و ... ) و تعیین دما و فشار محلولهای کانی ساز ، پیشنهاد می گردد . در انجام روش های اکتشافی ژئوفیزیکی ، روش IP و SP برای تشخیص مناطق دارای کانی زایی کوارتز– سولفیدی پیشنهاد می شود .

سنگ های زمین

قسمتهای جامد زمین از سنگهایی تشکیل می شوند که گاهی از یک نوع ماده معدنی و در اغلب موارد با ترکیبی از چندین نوع مختلف ماده معدنی به وجود آمده اند. زمین شناسان سنگ ها را بر اساس منشا آنها طبقه بندی کرده اند. سنگهای آتشفشانی، سنگهایی هستند که در اثر انجماد مواد مذاب شکل گرفته اند. سنگهای رسوبی، هنگامی به وجود می آیند که مواد شیمیایی حل شده یا ذرات سنگها ، توسط باد، آب و یا توده های یخ به صورن لایه لایه به مرور زمان رسوب کرده و جامد می شوند. سنگهای دگردیس نیز به سنگهایی گفته می شود که در اعماق پوسته زمین، تحت حرارت و فشار از نوعی به نوعی دیگر تبدیل می شوند.

سنگهای آذرین یا آتشفشانی از انجماد مواد مذابی به نام "مگما" یا "خمیر مواد معدنی" به وجود می آیند. درون زمین جامد است نه مذاب اما بسیار داغ است. در پائین پوسته دما 1000 درجه سانتیگراد می باشد. در برخی قسمتهای پوسته، به ویژه قسمتهایی که آب در آن جریان دارد، شرایط برای ذوب شدن سنگها مهیا می باشد چراکه نقطه ذوب در آن نواحی پائین تر است.

در جاهائیکه شرایط مناسب است، مگما بخش های زیرین و داخلی پوسته را شکل می دهد. قسمتی از این مگما، توسط آتشفشانها به صورت مواد مذاب از دهانه آتشفشانها بیرون آمده و به سطح زمین می رسند. البته قسمت اعظم مگما هرگز به سطح زمین نمی رسد. آنها اغلب تدریجا در پوسته سرد می شوند و ممکن است که در اثر فرسایش متلاشی گردند. به این سنگ های آتشفشانی پلاتونیک (Plutonic) می گویند. سنگ های پلاتونیک به آهستگی سرد می شوند. در طی این سرد شدن تدریجی، مواد معدنی آنها کریستالهای بزرگی را به وجود می آورند. پلاتونیک ها از دیگر سنگ های آتشفشانی زبر تر و خشن ترند.

سنگ های آتشفشانی یا با سیلیکا غنی شده و مقدار کمی آهن و منیزیوم دارند یا بالعکس. به سنگهای آتشفشانی که از لحاظ آهن، غنی و از لحاظ سیلیکا ضعیفند، بازالت گفته می شود و به پلاتونیک هایی که سرشار از سیلیکا می باشند، گرانیت گفته می شود. گرانیت تقریبا لایه های زیرین اغلب قاره ها را پوشانده است و بازالت در کف همه اقیانوسها پیدا می شوند.

سنگ های رسوبی

سنگ های سطح زمین دائما در معرض حمله نیروهای شیمیایی و مکانیکی می باشند. به فرایند تجزیه سنگها فرسایش گفته می شود. آب در حل شدن مواد معدنی تاثیر گذار است. هنگامیکه آب یخ می زند، منبسط می شود. این انبساط کمک می کند تا دانه های مواد معدنی موجود در سنگها از هم جدا شوند. به علاوه، موجودات زنده مواد شیمیایی به وجود می آورند که به حل شدن سنگها کمک می کنند.

هنگامیکه سنگها تجزیه می شوند، مواد معدنی اغلب به همراه عامل فرسایش حرکت کرده و جریان پیدا می کنند. جریان آب سنگها را سایش می دهد. باد و توده های یخی نیز در فرسایش شرکت می کنند. فرسایش معمولا فرایند کند و آهسته ای می باشد اما در طی میلیونها سال، این فرایند می تواند حتی سنگ هایی که در چندین کیلومتری عمق سطح زمین می باشند را تحت تاثیر قرار دهد.

مواد معدنی که همراه عوامل فرسایش جاری شده اند در نهایت با ته نشین شدن و رسوب کردن به سنگهای رسوبی تبدیل می شوند. سنگ ماسه از نمونه های سنگ های رسوبی است که با چسبیدن ذرات شن و ماسه به یکدیگر تشکیل می گردد.

به برخی از سنگهای ر سوبی، بیوژنتیک می گویند. این سنگها در اثر کنشهای موجودات زنده به وجود می آیند. زغال سنگ باقیمانده گیاهان چوبیست که بر اثر گرما و فشار در طی سالها به سنگ تبدیل می شوند. سنگ آهک توسط موجودات دریایی میکروسکوپی شکل می گیرد. این موجودات از خود پوسته ای محافظ از جنس کربنات کلسیوم ترشح می کنند. پس از مرگ این جانداران، پوسته باقی مانده و تبدیل به سنگ آهک می شود.

سنگ های دگردیس

وقتی سنگها به عمق زمین می رسند، داغ می شوند. پوسته زمین در هر یک کیلومتر به سمت عمق، 25 درجه سانتیگراد گرمتر می شود. در عمق 6/1 کیلومتری عمق سطح زمین، فشار برابر 360/41 کیلوپاسکال می باشد. هنگامیکه سنگها در معرض چنین فشار و گرمایی قرار می گیرند، مواد معدنی شروع به واکنش نموده و سنگها تبدیل به سنگهای دگردیس می شوند. شماری از این سنگها حاوی بخشهای قابل شناسایی می باشند که بیان گر منشا آنها می باشد اما بعضی از آنها به قدری دستخوش تغییرات می شوند که تنها ترکیبات شیمیایی آنها مدارکی برای شناسایی منشا آنها در اختیار می گذارند.

چرخه های زمین

زمین می تواند مانند یک سیستم غول پیکر از چرخه های فعال تصور شود. در هر چرخه، ماده و انرژی از جایی به جایی دیگر منتقل می شود و ممکن است که تغییر شکل دهد. در نهایت ماده و انرژی به جای نخستین خود بازگشته و چرخه از اول آغاز می شود. چرخه ها بر همه چیز در این سیاره تاثیر می گذارند از وضعیت آب و هوا تا شکل مناظر . چرخه های گوناگونی روی زمین و درون آن وجود دارند تعدادی از مهمترین آنها عبارتند از 1) گردش جوی 2) جریان اقیانوسها 3) انتقال حرارت سراسری 4) چرخه آب 5) چرخه سنگ ها

گردش جوی

هوای گرم شده توسط خورشید نزدیک استوا، بالا آمده و به سمت قطبهای زمین حرکت می کند و دوباره به سطح زمین برگشته و به سمت استوا جریان پیدا می کند. این حرکت، به همراه حرکت وضعی زمین، گرما و رطوبت را در سرتاسر سیاره به حرکت در آورده و منجر به ایجاد بادها و الگوهای وضعیت آب و هوا می شود. در برخی مناطق، جهت وزش بادها در فصول تغییر می کند. این الگوها را بادهای موسمی می نامند. در تابستان هوا بر فراز آسیا توسط خورشید گرم شده، بالا می رود و هوای مرطوب را از اقیانوس هند با خود می کشد و منجر به بارندگی های روزانه در اغلب کشورهای جنوب آسیا می گردد. در زمستان، هوا بر فراز آسیا سرد می شود و بیشتر رطوبت موجود را دور کرده در نتیجه هوا خشک می شود. مشابه این الگو در اقیانوس آرام نزدیک مکزیک نیز رخ داده و هوای مرطوب و طوفان را در تابستان به جنوب غربی ایالات متحده می برد.

جریان اقیانوسها

جریان اقیانوسها با وزش بادها حرکت نموده و الگوی مشابهی را پیش می گیرد. قاره ها مسیر حرکت اقیانوسها را سد می کنند. جریان اقیانوسها در نزدیک استوا در جهت غرب است و سپس به سمت قطب ها می روند، هنگامیکه به یک قاره برخورد کنند به سمت شرق می روند و سپس به استوا باز می گردند.

انتقال حرارت سراسری

انتقال حرارت سراسری، چرخه بزرگ آب اقیانوسهاست که گرما را در همه زمین توزیع می کند. آب در نواحی قطبی بسیار سرد، شور و سنگین است. این آب به زمین فرو می رود و با حرکت در مسیر کف دریا به استوا می رسد. در نهایت، آب در قسمتهای مرزی قاره ها بالا آمده و با آبهای جاری در سطح زمین ترکیب می شود. وقتی که این آب به مناصق قطبی می رسد، دوباره فرو می رود. این حرکت سه بعدی آب گرما را در اقیانوسها مخلوط می کند و آبهای قطبی را گرم می کند. این چرخه همچنین منجر به بالا آمدن مواد مغذی از عمق اقیانوسها به سطح زمین می گردد که در اختیار گیاهان دریایی و جانوران قرار می گیرند.

چرخه سنگ های آتشفشانی

تنوع سنگ ها در زمین به دلیل وجود فرایندهای فعال، نسبت به سایر سیارات بسیار بیشتر است. زمین شناسان برای توضیح نسبتهای گونه های مختلف سنگها با یکدیگر از چرخه سنگها صحبت می کنند. این چرخه می تواند از جریان مواد مذاب آتشفشانی و سرد شدن آنها برای تشکیل سنگهای آذرین آغاز شود. هنگامیکه این سنگها در معرض آب قرار می گیرند تجزیه شده در نتیجه مواد معدنی با رسوب تبدیل به سنگهای رسوبی می شوند. این سنگها در نهایت به اعماق زمین می رسند و در اثر گرما و فشار به سنگهای دگردیس تبدیل شده و در نهایت مذاب گشته و به موادی برای تشکیل سنگهای آذرین تبدیل می شوند. سنگها به ندرت در یک چرخه کامل قرار می گیرند. در عوض بعضی از مراحل حذف و بعضی تکرار می شوند.

درون زمین

زمین شناسان قادر به مطالعه مستقیم اعماق زمین نمی باشند. عمیق ترین چاه حفر شده 13 کیلومتر است. زمین شناسان می دانند که قسمتهای زمین با لایه نازک پوسته آن متفاوتند. در اعماق زمین فشار به قدری زیاد است که مواد معدنی با فشرده شدن به موادی با چگالی بسیار زیاد، که در سطح زمین یافت نمی شوند، تبدیل می گردند.

یکی از راه های شناخت ترکیب بندی زمین، آنالیزهای شیمیایی سنگهای آسمانی است. گونه های خاصی از این سنگها که کندریت (chondrite)نامیده می شوند، پیش از برخورد با زمین در منظومه شمسی بدون هیچ تغییری از قرنها پیش باقی مانده اند. زمین شناسان می توانند با استفاده از کندریت ها، منشا ترکیب بندی های شیمیایی زمین را تخمین زنند.علیرغم کندریت ها، زمین با لایه هایی که مشتمل از مواد گوناگون شیمیایی می باشند، شکل گرفته است. زمین شناسان با مطالعه لرزش های ناشی از زمین لرزه ها، به کمک تجهیزاتی که لرزه نگار نامیده می شوند، در مورد عمق زمین پی به نکات جدیدی می برند. سرعت و حرکت لرزش های درون زمین به ترکیب بندی و چگالی موادی که لرزه ها در میان آن قرار گرفته اند بستگی دارد. زمین شناسان با آنالیز کردن این لرزش ها به جزئیات فراوانی از عمق زمین پی می برند.

جبه

در زیر پوسته، تا عمق 2.900 کیلومتری، لایه ای ضخیم به نام جبه وجود دارد. جبه به طور کامل سفت نیست بلکه می تواند به آرامی جریانهایی داشته باشد. پوسته زمین بر روی جبه معلق است درست مانند تخته ای بر روی آب. همانگونه که یک تخته ضخیم بیشتر از یک تخته نازک از سطح آب بالا می آید، پوسته ضخیم قاره ای بالاتر از پوسته اقیانوسی قرار می گیرد. حرکت آرام سنگها در جبه باعث حرکت قاره ها و

درنتیجه بروز زمین لرزه، آتشفشان و شکل گیری محدوده کوهستانها می شود.

هسته

در مرکز زمین هسته قرار دارد. هسته بیشتر از آهن، نیکل و احتمالا مقدار کمی عناصر سبکتر نظیر سولفور و اکسیژن تشکیل شده است. قطر هسته حدودا 7.100 کیلومتر، کمی بیشتر از نصف قطر زمین و تقریبا به اندازه مریخ می باشد. حدودا 2.250 کیلومتر از قسمت بیرونی هسته مایع است. حرکت هسته باعث ایجاد میدان مغناطیسی زمین می گردد. زمین شناسان معتقدند که حدود 2.600 کیلومتر از بخش داخلی هسته با همان مواد تشکیل دهنده قسمتهای بیرونی هسته ساخته شده اما به شکل جامد است. بخش داخلی تقریبا چهار پنجم ماه است.زمین به سمت هسته رفته رفته داغ و داغ تر می شود. در زیر پوسته قاره ای دما حدود 1000 درجه سانتیگراد است. در زیر پوسته دما تقریبا در هر کیلومتر به سمت عمق 1 درجه سانتیگراد گرمتر می شود. زمین شناسان بر این باورند که دمای هسته زمین بین 3700 تا 4300 درجه سانتیگراد می باشد. قسمت داخلی هسته می تواند دمایی معادل 7000 درجه سانتیگراد یعنی گرمتر از دمای سطح خورشید داشته باشد که البته این قسمت به علت فشار بی اندازه زیاد همچنان به شکل جامد است.

پوسته

سنگهای داغ در جبه زمین به آهستگی به سمت بالا حرکت می کنند در حالیکه سنگهای سردتر نزدیک سطح به درون فرو می روند چرا که مواد داغ سبکتر از مواد سرد می باشند. به این بالا آمدن و فرو رفتن در دماهای مختلف انتقال گرما گفته می شود. با جریان جبه زمین، پوسته زمین به تکه هایی تقسیم می شود که به آنها صفحه های تکتونیک (tectonic) می گویند. این صفحه ها مانند شکسته شدن یخ در یک دریاچه یخ بسته است. حرکات آهسته جبه منجر به حرکت پوسته و در نتیجه حرکت قاره ها، شکل گیری کوهستانها، آتشفشانها و زلزله ها می گردد. در بعضی جاها، مخصوصا ته اقیانوسها، تکتونیکها از هم جدا می شوند. مگما از جبه به بالا می آید تا شکافهای بین صفحه ها را پر کند. به قسمتهایی که تکتونیکها از هم جدا شده اند، مرکز گسترش می گویند. بسیاری از آتشفشانها در این قسمتها رخ می دهند. با سرد شدن مواد بیرون آمده از این آتشفشانها پوسته های اقیانوسی ساخته شده از سنگهای بازالت شکل می گیرند.

سابداکشن (Subduction)

پوسته زمین نمی تواند در هر کجا و هر سمت گسترده شود. در بعضی قسمتها مقداری از پوسته باید برداشته شود. وقتی دو صفحه یکدیگر را هل می دهند، یکی از آنها به درون جبه فرو می رود. به این فرایند سابداکشن می گویند. صفحه فرو رفته درون زمین نهایتا ذوب می شود و به شکل مگما در می آید. بیشتر مگمای ایجاد شده بر اثر سابداکشن به سطح زمین نمی رسد بلکه در پوسته آن سرد شده و سنگهای پلاتونیک را ایجاد می نماید.پوسته قاره ای به دلیل ضخامت و سبک بودن در زمین فرو نمی رود بلکه پوسته سنگین اقیانوسی دچار سابداکشن می گردد. مرز بین دو صفحه در محل برخورد با شیاری بسیار عمیق در کف اقیانوس مشخص می شود. این شیارها عمیق ترین بخشهای اقیانوس هستند و عمق آنها تا11.000 متر نیز می رسد.صفحه بالاتری که در سطح زمین باقی می ماند ممکن است پوسته قاره ای و یا اقیانوسی باشد. این صفحه به زیر نمی رود ولی تحت تاثیر سابداکشن قرار می گیرد. وقتی دو صفحه به سمت هم حرکت می کنند، لبه های پوسته بلند تر تحت فشار قرار می گیرد. صفحه ضخیم تر و بلند تر می شود و مناطق کوهستانی بر سطح آن ایجاد می گردند. وقت

انواع بافت سنگ های آتشفشانی

مطالب مشابه :

انواع بافت سنگ های آتشفشانی

آموزش بستن شال و روسری

فرش مالمیر

ابریشم‌بافی

تصاویری از طهران قدیم ( دربند )

لزوم باز سازی خرابه های مالمیر

جلوه گاه آفرينش خلاقيت درفرش دستباف استان مركزی نمايان است