شپش - زیست شناسی - علائم و راه های درمان

ابتلا به شپش سر در تمام جوامع دیده میشود و برای مثال در بچه های مدارس ابتدایی کانادا در هر زمان حدود 2% ابتلا به شپش سر وجود دارد به عبارتی دیگر ابتلا به شپش سر ارتباطی با وضعیت اقتصادی نداشته در تمام طبقات اجتماع ممکن است رخ دهد و حتی در مومیایی های مصر باستان هم رشک های مرده دیده شده است .

ازدحام جمعیت باعث می شود که شپش بتواند از سری به سری دیگر برود و از آنجایی که تماس نزدیک در بچه های مدرسه ای، امری شایع است ، شپش سر بیشتر در این گروه سنی اتفاق می افتد ، هر چند هر کس در هر شرایط آب و هوایی ممکن است مبتلا شود.

گاهی آلودگی شدید به شپش بدن یا شپش سر یا شپش عانه را اصطلاحاً پدیکولوزیس می‌گویند. در بعضی اشخاص که آلودگی شدید دارند پوست بدن اینها حالت خال خال دارد. اصطلاحاً به ابتلا به شپش بیماری ولگردان (Vagabond) می‌گویند.

مهم‌ترین بیماری‌هایی که به وسیله شپش انتقال می‌یابد عبارت‌اند از:

۱- ((تیفوس شپشی) یا اگزانتماتیک

۲-(تب راجعه شپشی) تب راجعه اپیدمیک

۳-(تب خندق)

نشانه های بیماری:

بزاق و ترشحات شپش سر محرک بوده و باعث خارش قابل توجه می شود اما تقریبا همه افراد با اطلاع یافتن از وجود شپش سر در نزدیکان خود، ناگهان دچار خارش سر میشوند!

حتی ممکن است شما با خواندن این مطالب دچار خارش سر شوید !

بنابراین طبیعی است که صرفا وجود خارش کافی نبوده ، لازمست که معاینه و بررسی دقیق تری انجام شود. خیلی از اوقات هم، مدرسه یا همسایگان ممکن است شما را از وجود شپش در دانش آموزان مطلع کنند و لازمست که شما خانواده خود را از این نظر بررسی نمایید.

زیست شناسی شپش :

در راسته شپش‌بی‌بالان ۴ زیر زیرراسته وجود دارد:

۱-آنوپلورا (Anoplura)یا شپش‌های گزنده- مکنده که شامل شپش‌های سر و ناحیه شرمگاهی می‌باشند.

۲-رینکوفتیرینا (Rhyncophthirina)که انگل فیل می‌باشد.

۳-ایسکنوسرا (Ischnocera)که شپش پرندگان است.

۴--آمبلی‌سرا (Amblycera)که شپش جونده در این زیر راسته‌است و ضمائم دهانی این شپش برای تغذیه از پوست و پر اختصاصی شده‌است.

از لحاظ پزشکی زیر راسته آنوپلورا اهمیت دارد.

بدن شپش‌ها از ۳ قسمت سر، سینه وشکم تشکیل شده‌است. سر شامل یک جفت چشم ساده تقریباً بیضی شکل، یک زوج آنتن ۵ بندی و ضمائم دهانی از نوع گزنده- مکنده می‌باشد. هردو جنس نر و ماده از نظر بیماریزایی یکسان هستند به دلیل اینکه هردو از انسان خون‌خوراکی می‌کنند.

شپش سر در سر و به ویژه در نواحی بالای گوش و همچنین در جاهایی که مو پرپشت باشد زندگی می‌کند.

• شپش تن در لباسهای انسان به ویژه لباسهای زیر همچنین در درز و شکاف لباسها و جاهایی که بتواند خود را به راحتی مخفی نماید و بیشتر در قسمت‌هایی که لباس با بدن تماس دارد، زیرو کنار ناحیه کمربند، مچ دست وپا زندگی می‌کند.

• شپش‌ها دارای دگردیسی ناقص می‌باشند وبنابراین در زندگی آنها ۳ مرحله تخم، نمف و بالغ دیده می‌شود.

• تخم شپش به رنگ سفید و کوچک می‌باشد و نیت (Nit) یا (رشک) نامیده می‌شود. در یک طرف تخم درپوش یا اپرکولوم(Operculum) وجود دارد که دارای منافذ ریزی است که از این منافذ هوا به نمف می‌رسد وهمچنین نمف از طریق این درپوش خارج می‌شود.

• نمف دارای ۳ مرحله‌است که در هر مرحله باید خون‌خوراکی کند تا تبدیل به بالغ شود. به محض اینکه نمف خارج شد باید خونخواری کند واگر در مدت ۲۴ ساعت غذا به شپش بالغ نرسد از بین می‌رود. همچنین اگر به هر دلیلی تخم شپش تا ۱ ماه باز نشود هرگز باز نمی‌شود که این امر در مبارزه اهمیت دارد.

• واکنش شپش‌ها نسبت به دمای بدن بسیار متفاوت است و همین عامل از نظر همه‌گیرشناسی و انتشار بیماری اهمیت پیدا می‌کند. به عنوان مثال اگر فردی تب داشته باشد و درجه حرارت بدن حدود ۴۰ درجه و بالاتر باشد شپش بدن را ترک می‌کند و به سراغ بدن فرد دیگری می‌رود. همچنین اگر فردی در اثر بیماری فوت کند به محض اینکه دمای بدن پایین بیاید شپش بدن را ترک کرده و به بدن دیگری می‌رود که این امر اهمیت زیادی در انتقال بیناری دارد. بهترین دما برای شپش حدود ۲۹ تا ۳۰ درجه سانتیگراد است.

درمان : همانگونه که گفته شد شپش ها جزو حشرات محسوب می شوند ، بنابراین برای مقابله با آنها می بایست از یک حشره کش استفاده کرد که به شکل شامپو یا کرم قابل شستشو ساخته شده است .

در درمان شپش سر دو نکته مهم را باید همواره به خاطر داشت:

1- دو بار درمان به فاصله 7 تا 10 روز لازمست ، چرا که اگر چه با درمان نخست ، شپش های سر و اکثر تخم های آن از بین می روند ، اما از آنجایی که امکان سر برون آوردن آنها تا 7 روز بعد از تخم ها وجود دارد ، لذا بهتر است به فاصله 7 تا 10 روز ، درمان مجدد انجام شود تا پیش از آنکه این شپش های جدید بالغ شده و توانایی حرکت پیدا کنند ، از بین بروند.

2- تمام موارد تماس احتمالی باید درمان شوند، در غیر اینصورت همیشه احتمال ابتلای مجدد وجود خواهد داشت.

و اما برای درمان شپش سر ، چند فراورده موثر در داروخانه ها موجود است. آنچه در کشور ما برای این منظور استفاده میشود عمدتا شامپو لیندین 1 درصد و شامپو پرمترین 1 درصد است . این فراورده ها برای بیش از 40 سال است که مورد استفاده قرار می گیرند و غالبا غیر از عوارض نادر گذرا ، عارضه دیگری ندارند، اما مهم این است که درست مطابق آنچه توصیه شده است استفاده شده و بیش از حد مصرف نشوند، علاوه براین می بایست تمام موها بخوبی با آنها مرطوب شوند چرا که شپش سر کشته نمی شود مگر آنکه در تماس مستقیم با دارو قرار گیرد. ضمنا مثل استفاده از هر فرآورده دارویی دیگری لازمست که در مورد مصرف در زنان باردار ، مادران شیرده و نوزادان با پزشک مشورت انجام شود

از بین بردن شپش به وسیله سرکه

1- سرکه را گرم کرده و آن را روی سر خود بمالید. حوله یا کلاهی روی سر خود بگذارید و 30 دقیقه صبر کنید و بعد بشویید.

2- روغن معدنی را با سرکه مخلوط کنید و آن را روی موهای خود بمالید تا شپش هایی که به سختی به موها چسبیده اند جدا شوند. می توانید روغن معدنی را از داروخانه تهیه کنید. این مخلوط شوره سر را هم برطرف می کند.

3- مخلوط های بالا را هر شب روی سر خود قرار دهید تا شپش ها به طور کامل برطرف شوند. حتی بعد از برطرف شدن کامل شپش، 3 تا 5 روز بعد هم، از این مخلوط برای موهای خود استفاده کنید. به این دلیل که کاملا مطمئن شوید شپش ها دیگر برنمی گردند.

از شانه پلاستیکی برای موهای خود استفاد نکنید

از بین بردن شپش به وسیله روغن زیتون

1- به همه جای موهای سر خود روغن زیتون بمالید.

2- موهای خود را در قسمت بالای سر خود جمع کنید و با کلاه حمام یا حوله آنها را بپوشانید. ممکن است موها چسبناک و روغنی و ناراحت کننده باشند. بنابراین می توانید حوله ای را دور گردن خود ببندازید تا این مواد را جذب کند.

3- 3 تا 8 ساعت موهای خود را در این حالت نگه دارید. کمتر از 3 ساعت نباشد، زیرا تحقیقات نشان داده که شپش ها می توانند تا 2 ساعت در مایعاتی مانند روغن زیتون زنده بمانند. هر چه مدت زمان به 8 ساعت نزدیک تر شود، میزان از بین رفتن شپش ها و موثر بودن این روش بیشتر خواهد بود.

4- ظرفی پر از آب داغ و صابون آماده کنید و حوله را داخل آن قرار دهید. خود را برای دیدن شپش های مرده و تخم های آن که در آب شناور می شوند ، آماده کنید.

5- حوله سر خود را بردارید. موهای خود را به 4 قسمت تقسیم کنید. می توانید از سنجاق سر برای این کار استفاده کنید.

6- از شانه فلزی برای شانه زدن هر قسمت از موی خود استفاده کنید. بعد از شانه زدن تمام موهای خود، شانه استفاده شده را در آب صابون قرار دهید و خوب آن را شستشو دهید تا شپش های آن کشته شوند.

نکته : از شانه های پلاستیکی برای این منظور استفاده نکنید.

7- شانه زدن را تا جایی ادامه دهید که موهایتان عاری از شپش به نظر آید.

8- می توانید از مواد پاک کننده برای پاک کردن روغن زیتون موهای خود استفاده کنید. سپس می توانید ازشامپو برای پاک کردن کامل آن استفاده کنید.

9- موهای خود را با سشوار خشک کنید. گرمای ناشی از سشوار می تواند شپش های باقی مانده احتمالی را از بین ببرد.

10- به دقت موهای خود را بررسی کنید تا شپش های باقی مانده را پیدا کنید.

11- این کار را هر سه روز یکبار، به مدت دو هفته اجرا کنید تا تمام شپش ها کشته شوند. طول دوره زندگی هر شپش حدودا 12 روز است. اگر این کار تکرار نشود، امکان تخم گذاری و رشد مجدد شپش ها وجود دارد.

شپش - زیست شناسی - علائم و راه های درمان

مطالب مشابه :

شپش - زیست شناسی - علائم و راه های درمان

چطور خودمان شپش سر را درمان کنیم؟

کنه و انواع روش های مقابله با آن در دامپروری

شپش وکنه قناری

شپش‌ (Pediculus) و راههای مبارزه با این حشره

داروهای موثر در از بین بردن مگسک ها و شپش و کنه و انگلها کدامند ؟

ازبین بردن شپشک پرنده

26 روش درمان خانگی برای بیماری های شایع

«آلوگی پوست و مو به شپش»