سنتور
شناخت سنتور
كبك ناقوس زن و شارك سنتورزن است
فاخته ناي زن و بط شده تنبور زنا
(منوچهري)
سنتور یکی از قدیمی ترین وکامل ترین ساز های ایرانی است. این ساز به صورت جعبه ای مجوف از جنس چوب که به شکل ذوزنقه متساوی الساقین می باشد ساخته شده و در شکل معمول خود برصحنه رویی آن دو دسته خرک 9 تایی قرار دارد که از روی هر خرک چهار رشته سیم می گذرد که به صورت هم صدا کوک می شوند .
این ساز به وسیله 2 عدد مضراب چوبی نواخته می شود .
واژه سنتور در اصل کلمه ای است آرامی که ریشه در فرهنگ و زبان سانسکریت دارد .(زبان پیشیان ایرانیان) این واژه از دو بخش تشکیل شده است : سان و تور
سان به معنی صد که در فرهنگهای کهن نماد تعداد زیاد می باشد.
تور به معنای همان تار یا رشته سیم .
بنابراین واژه سنتور به معنی صد تار می باشد یعنی سازی که بیشترین تار روی ان کشیده شده است ابوالحسن علی بن حسین مسعودی (متوفی به سال 346- ه. ق) مورخ مشهور ونوینده کتاب (مروج الذهب) در شرح اوضاع موسیقی در زمان ساسانیان هنگام نام بردن از آلات موسیقی متداول آن زمان واژه سنتور (سنطور ) را می آورد و سابقه این ساز را حداقل به دوران ساسانیان می رساند. در کتابهای قدیم و تالیفات ابونصر فارابی و ابن سینا نیز نام «سنتور» چندین بار آورده شده .
سنتور که بدون شک یکی از ساز های قدیمی مشرق زمین است تصویر آنرا می توان از زمان آشوریها و بابلیها در حجاریها و نقاشیهایی که بر روی دیوار یا سنگها ترسیم شده است مشاهده نمود. اکنون که این ساز احتمالا حدود یک قرن ونیم است که در ایران دوباره رواج پیدا کرده است سبکهای محکم و در عین حال ظریف وحساس استادان بزرگی را چون محمد صادق خان سماع حظور، حبیب سماعی ، ابوالحسن صبا ونور علی خان برومند را پیوسته در طنین خود برای ما محفوظ می دارد .
سنتور در فرهنگ هاي ديگر:
همانطور که گفته شد شواهد ومدارک همه دلالت بر این دارند که سنتورساز اصیل ایرانی است و چون طلوعی از مشرق دمیده و در غرب به سرخی گرائیده است و همچنین محققین ثابت کرده اند که این ساز از ایران به سایر کشورها برده شده و در هر کشوری بنا به نیازهای فرهنگی آن ملت تغیرات در آن پدید امده است .
حتا در خود ایران معاصر هم در مواردی به غیر از اجراهای ردیف نوازی تغییراتی در آن صورت گرفته است مانند سنتور کروماتیک، سنتور دو طرفه و غیره ...
در عراق، مصر، هند، چین و در بسیاری از کشورهای اروپای شرقی سنتور را با شکلهای مختلف تغییرات متنوع وشیوه های گوناگون در نوازندگی مشاهده می کنیم.
در متون انگلیسی سنتورها را با نام « دالسیمر»(dulcimer) ، کشورهای اروپای شرقی با نامهای سیمبال (سیمبالوم) وچمبالوم ( cimbalom- zimblum) و در چین با نام «یانگ کین» ( Yank – kin) و در آلمان به نام « هک پرت» (Hekperrt) و ردر عربی با نامهای « سنطور » و «سنطیر» و در برخی مکانهای دیگر به «پسالتری» ( psaitry) نامیده شده و معروف است .
کلاویکورد، هاریسیکورد، کلاوسن و بالاخره پیانو clavier- pianofoter هم شکل تغییر یافته همین ساز قدیمی است .
جايگاه سنتوردربين سازهاي ديگر:
به طور کلی درتقسیم بندی های قدیم سازهای موسیقی به سه نوع زهی، بادی وکوبه ای شده اند چنانکه سازهای زهی را کاملا « ذوات الاوتار» ساز های بادی را «ذوات النفح» و سازهای کوبه ای را « طاسات » و «کاسات» نامیده اند .
البته همانطور که ذکر شد این تقسیم بند به صورت کلی است واگر سازهای موسیقی با دقت بیشتری طبقه بندی کنیم می توانیم آنها را به پنج دسته تقسیم نمائیم:
1- آلات ذوات الاوتار مطلقات – سازهایی که سیمهای ان مطلق وازاد است .
2- آلات ذوات الاوتار مفید است– سازهایی که سیم های آن در قید انگشتان باشد .
3- آلات ذوات الاوتار مجرورات– سازهایی که صدا دهی آن با کشیدن آرشه روی سیم به وجود می آید.
4- آلات ذوات النفح– سازهایی که صدای آن از دمیدن با دهان تولد می شود .
5- کاسات و طاسات و الواح– کاسه های مسی و یا هر چه که پهن باشد .
هم چنانکه از مقام های بی شمار تنها گروهی اندک شایسته انتخاب برای موسیقی دستگاهی می شوند از سازهای گوناگون نیز تنها تعدادی اندک مناسب فضای موسیقی ردیف دستگاهی دانسته و آنها را برای اجرای موسیقی ردیف با ویژگی های ان به کار گرفته اند .
سرانجام ایرانیان برای اجرای موسیقی ردیف چنین سازه هایی را برگزیدند:
تار و سه تار را برای آلات ذوات الاوتار مقیدات شامل: عود قدیم،عود کامل، طرب، شش تار، طرب رود، طنبور شروانیان ، طنبور ترکی، روح افزای، قوپوز ، نای طنبور، رباب، رودخانی، یک تای، ترنتای تخته العود، شدرغو، اولوق کوک، پیپا، شهرود .
سنتور را برای آلات ذوات الاوتار مطلقات، مانند :
مغنی، چنگ، ایرکی، قانون، ضج، یاتوغان
کمانچه را برای آلات ذوات الاوتار مجرورات ،مانند :
کمانچه، غژک، رباب
نی را برای آلات ذات النفخ مانند : نای سفید،زمر، نای بلبلان، نای، سرنا، سیه نای، جارو، بورغو، نفیر و باق، و همچنین برای سازهای بادی آزاد بدون سوراخ بر روی بدنه آن مانند : جچیق و ارغنون.
سنتور سل کوک :
سنتور باستانی دارای 12 وتر بوده که با زیر و بم آن شامل 24 وتر شده است و این همان تعداد وترهای سازهای ذوات الاوتار مطلقات می باشد که چنگ ومنحنی از آن جمله است و عبدالقادر مراغی در مقاصد الحان از آن نام می برد .
اما سنتور امروزین دارای 9وتر (خرک ) است که با زیر و بم آن شامل 18 وتر می شود و با استفاده از پشت خرک های سیم های سفید تعداد وترهای آن به 27 می رسد که در اجرای موسیقی 24 وَتَر آن مورد استفاده قرار می گیرد. هر وتر سنتور چهار سیم دارد که هم صدا كوك می شوند تعداد سیم ها در سنتور به 72 تار می رسد .
در یک بُعد ذی الکل ( هنگام ) هفت فاصله از نغمات ملایم را برای دستگاه یا آواز موزد نظر انتخاب کرده وکوک می کنند.
برای قرار گرفتن خرک های سفید طول وتر را به سه تقسیم می کنند که نهایت سوم آن بعد ذی الکل یا هنگام طرف دیگر وتر می شود در نتیجه در سنتور برای هر نغمه، بعد دو هنگام را می توان مشاهده نمود. اگر بُعد وترهای نغمات را هم به آن اضافه نمائیم وسعت دامنه سنتور به 6 دانک می رسد که دانک ششم آن در اجرای موسیقی ردیف مورد استفاده قرار نمی گیرد .
در سنتور سل کوک 9 خرک هر گاه سیمهای خرک اول را « می» (E) کوک کرده باشبم ، خرک سوم صدای «سل» (G) را خواهد داد. از آنجا که دستگاه شور به اصطلاح «مادر» دستگاه های دیگر ردیف موسیقی ماست. و دیگر نغمات با آن سنجیده می شوند و نیز از آن رو که خرک سوم در این سنتور (سل G ) مناسب ترین خرک برای نمایان «شور » است این نوع سنتور را برای اجرای اصیل موسیقی ردیف مناسب دانسته اند .هنگام اجرای شور ، همانطور که معمول کوک سنتور است ردیف خرک های سیم سفید با ردیف خرک های سیم زرد هم صدا می شوند و تنها ممکن است یک خرک انها برای اجرای کردبیات و شهناز با یکدیگر اختلاف داشته باشند که با مختصر تغیر حرکت جای خرک ( در رده سیمهای سفید ) درست می شود و سامان می یابد . باید در نظرداشت که کوک سیمهای پوزیسیون زردها همواره ثابت و بر پایه شور است چرا که شور ما در دستگاه ها و اصلی ترین آنها است و فرود همه دستگاه ها و آوازه ها به شور است و به عنوان مبنا و پایه، همیشه مورد استفاده و در مقام گردانی های معمول، مورد بهره برداری است (بخصوص هنگام نواختن دلکش ماهور یا اصفحان و همایون ) .
اگر نحوه کوک سنتور بر پایه نظام فواصل موسیقی ردیف اصیل باشد ، تغییر مقام از دانگهای مختلف به یکدیگر بسیار آسان بوده و تنها با جابجا کردن مختصر یکی دو خرک و یا در نهایت تغییر جزئی کوک سیمهای مربوط به آنها انجام می شود .
سنتور با کمک کلیدی آهنین که نه کلید کوک نام دارد کوک می شود ومانند تمام سازهای زهی به وسیله کشش سیم انجام می گیرد. قطر سیم ها معمولا 40- 38 میکرون است برای قسمت راست سنتور از سیم های فولادی زرد رنگ و برای قسمت سمت چپ از سیم های سفید فولادی استفاده می شود .مقدار کشش نسبتا زیاد است زیرا اگر سیم ها به اصطلاح سل باشند هنگام مضراب زدن صدای را یاجاد نمی کنند به عنوان مثال اگر طول وتر خرک سوم سنتور در قسمت راست (زیر و بم ) از سیطانک تا خرک 60 سانتمتر باشد وهمچنین قسمت وسط ( زیرو بم ) 46 سانتیمتر باشد به ترتیب فرکانس 192 (معادل SO12 ) برای قسمت بم فرکانس 384 و معادل ( SO13 ) برای قسمت زیر مناسب است .
نحوه کوک کردن سنتور در شیوه های ردیف نوازی براساس چهارم ها ( ابعاد ذی الاربع ) و هنگام ( ابعاد ذی الکل ) است ، بدین صورت که خرک سوم سنتور ( وسط در یک سوم طول وتر قرار می گیرد به طوری که پشت خرک بعد از ذی الکل ( هنگام یا اکتاو ) را به وجود می آورد پس با مقدار مناسب کشش وتر خرک سوم ، این خرک می تواند به عنوان وتر مطلق محسوب شده و بقیه خرک ها ( نغمات ) به نسبت ان برای دستگاه یا اواز مورد نظر کوک شوند .
در سه گاه از یاحقی توکل و افتتاح
لینک دانلود: همنوازی سه گاه
آهنگی از آلبوم راز آشکارا از استاد میلاد کیانی
گرداوری و اوانگاری برای سنتور:محسن غلامی
لینک دانلود:
چهار مضراب بیات ترک از علی رضا جواهری
لینک دانلود:
آواز در بیات ترک از علی رضا جواهری
اجرا با سنتور در چپ کوک بیات ترک از علیرضا جواهری
لینک دانلود:
پایان بی کران آواز در نوا
به درخواست بسیاری از دوستان هنرمند عزیز و به دلیل وجود برخی مشکلات در لینک قبلی مجددا و با کمی اختلاف نسبت به نت قبلی از نظر علائم در دسترس علاقمندان قرار میگیرد.امیدواریم با این کار کمترین کمک و لطف را در حق همه هنردوستان و هنرمندان عزیز انجام داده باشیم.
با تشکر وبلاگ موسیقی
لینک دانلود:
دل سرا پرده محبت اوست دیده اینه دار طلعت اوست
من که سر در نیاورم به دو کون گردنم زیر بار منت اوست
تو و طوبی و ما و قامت یار فکر هر کس به قدر رهمت اوست
گر من الوده دامنم چه عجب همه عالم گواه عصمت اوست
من که باشم در ان حرم که صبا پرده دار حریم حرمت اوست
بی خیالش مباد منظر چشم زانکه این گوشه جای خلوت اوست
هر گل نو که شد چمن ارای زاثر رنگ و بوی صحبت اوست
دور مجنون گذشت و نوبت ماست هر کسی پنج روزه نوبت اوست
ملکت عاشقی و گنج طرب هر چه دارم زیمن همت اوست
من ودل گر فدا شدیم چه باک غرض اندر میان سلامت اوست
فقر ظاهر مبین که حافظ را سینه گنجینه محبت اوست
شعرازحافظ
خاطرات من فقط خاطره نیست درس است
| میلاد کیایی در گفتگو با مهر : | ||||
| خاطرات من فقط خاطره نیست درس است | ||||
| خاطرات من که در قالب کتابی تحت عنوان "رازآشکارا" منتشر شده است فقط خاطره نیست بلکه پند و اندرزی است که می تواند برای همه بویژه هنرجویان جوان موسیقی مفید باشد. | ||||
|
میلاد کیایی نوازنده سنتور با اعلام این خبر ضمن حضور در محل خبرگزاری مهر ، در تشریح جزئیات این کتاب گفت : " راز آشکارا" مجموعه ای از خاطرات و تجربیاتم در عرصه موسیقی است که به تازگی توسط انتشارات بدرقه جاویدان منتشر شده و در نمایشگاه کتاب دوره اخیر نیز عرضه می شود . وی درادامه خاطر نشان کرد : من از حدود هشت سال پیش تصمیم گرفتم خاطرات خود از موسیقی و آنچه در این عرصه بر من گذشته را نت برداری کنم از همین روی هر خاطره و نکته ای را که از زمان کودکی تا به امروزبه یادم می آمد می نوشتم تا اینکه نگارش این خاطرات به صورت کتاب از سه سال گذشته برای من جدی تر شد و تصمیم گرفتم کلیت این دست نوشته ها را طی یک کار تحقیقاتی باهمراهی علیرضا میرعلی نقی که حدود 4 ماه به طول انجامیدجمع آوری و در نهایت به صورت گفتگو و با زبانی ساده نوشته و منتشر کنم.
این آهنگساز درخصوص چگونگی انتخاب نام کتاب "راز آشکارا" گفت : قبلا آلبومی را با همین نام منتشر کرده ام که این اسم براساس بیتی از غزل لسان الغیب حافظ شیرازی : دل می رود زدستم صاحبدلان خدارا / دردا که راز پنهان خواهد شد آشکارا/ است. این موسیقیدان با ابراز تاسف ازحذف بخش هایی از کتاب افزود: در نهایت تصور می کنم این کتاب برای نسل های مختلف به ویژه جوانان و هنرمندان و هنردوستان موسیقی در جهت آگاهی های فردی و اجتماعی بسیار مفید باشد چراکه "راز آشکارا" شرح برخی از خاطرات پشت پرده هنرمندان موسیقی است که خاطراتشان با رفتن آنها به دیار باقی ناشناخته باقی ماند و به نوعی مدفون شد؛ ضمن اینکه نام برخی از هنرمندان را که دربرخی مقاطع تاریخی تاثیر گذار بوده اند وهیچ جا نام و یا ذکری از آثار آنها به میان نیامده است را در این کتاب آورده ام. وی افزود : لابلای این نوشته ها خاطراتی بیان شده که نه فقط به عنوان خاطره بلکه به عنوان درس و آموزه های این هنر برای جوانان علاقمند مفید و خواندنی است به عنوان مثال خاطرات شیرینی از عبدالوهاب شهیدی، عصمت باقرپور، انوشیروان روحانی ، علی تجویدی ، استاد جلیل شهناز ، نادر گلچین و سایر هنرمندان در عرصه موسیقی تعریف شده است که خواندن آنها خالی از لطف نیست . کیایی در پاسخ به این سئوال که آیا حوادث و اتفاق هایی که در بستر تاریخ برموسیقی گذشته است در این کتاب ذکر شده گفت : این کتاب از برخی ابهامات که همواره برای بسیاری از هنردوستان سئوال بوده است پرده برمی دارد و به نوعی برخی از رازهای سر به مهر آشکارا بیان می شود که به نظرمن از این جهت حائز اهمیت است. وی افزود : از سوی دیگر برخی از سئوال ها که ریشه در تاریخ دارد نیز به نوعی مطرح می شود به عنوان مثال حدود 40 سال است که موسیقی تدریس می کنم و در طی این سالها به خصوص در چند سال اخیر بنابر ضرورت در امر تدریس هر از چندگاهی پیش می آید که از هرجویان می خواهم به میل خود قطعه ای را انتخاب کنند تا نت قطعه های درخواستی را بنویسم و جالب اینکه اغلب این هنرجویان آهنگهای سالهای دور را از من می خواهند و وقتی من با این مسئله مواجه می شوم این سئوال برای من مطرح می شود که در طول 30 سال گذشته چه اتفاقی افتاده که جوانان امروز همچنان به آثار قدما رجوع می کنند دراین چند سال چه شرایطی پیش آمده که هنرمندان موسیقی نتوانستند تحولی در این عرصه ایجاد کنند. کیایی در پایان گفت : جالب اینجا است که بسیاری ازشاگردان نوجوان و جوان من همچنان خوستار تصانیفی چون "مرغ سحر" اثر مرتضی نی داود هستند تصنیفی که شاید به پنجاه سال پیش برمی گردد و یا آهنگ زیبای "الهه ناز" با آهنگسازی اکبر محسنی بر شعری از کریم فکور و آواز استاد بنان( که من به خوبی به یاد دارم که وقتی 12 ساله بودم این آهنگ گل کرد) را می خواهند ویا آثاردیگر... خلاصه اینکه در این کتاب من به چرایی جذابیت وماندگاری این آثار و بسیاری نکات دیگر که خواندن آن برای اهالی موسیقی بویژه نسل جوان مفید است اشاراتی کرده ام. | ||||
|
در سه گاه از فضل الله توکلی لینک دانلود: آوای برگ ریزان
|
مطالب مشابه :
مجید کیانی - گلشن رنگارنگ-احسان عابدی(نی)
مجید کیانی مرجع دانلود آهنگ های نــــــــــــــــــــــــــی نوازی - ساز نـــــــی
سنتور
تنبور در شعر دانلود موسیقی آموزش سنتور یکی از نشست مجید کیانی،ایرج
استاد مجید کیانی
ااستاد مجید کیانی. و سماعی، بررسی ۳ شیوه هنر تک نوازی، آموزش سنتور روش رایگان | ارسال اس
سنتور ------------------------------------------------------------------------موضوع: نوت های سنتور
موسیقی اصیل-سنتور دانلود (لینک مستقیم) دل پزشک و مشاوره رایگان
گفتگو با استاد مجید کیانی-ویژه نامه آواز رود
گفتگو با استاد مجید کیانی داد و ایا ذاتا اموزش ردیف ساز سنتور و شیوه های
سنتور نواز----------------------------------------------- موضوع:نوازندگان معروف سنتور و قطعات آن
سنتور نواز پیشینه زبانها و آموزش آنها سایت استاد مجید کیانی
آلبوم خاک-------------------------------------------------------موضوع:خوانندگان خانم موسیقی سنتی
هدف من از تاسیس این وبلاگ، معرفی استادان بزرگ سنتور و آواز و آموزش آنها مجید کیانی
دانلود آموزش جامع تصویری تمبک
مرجع دانلود آهنگ های آموزش رایگان ساز (سنتور) آموزش عود
ردیف موسیقی -----------------------------------------------------------موضوع:ردیف موسیقی ایرانی
موسیقی اصیل-سنتور علیزاده ، حاتم عسگری، مجید کیانی ،داریوش پيرنياكان رایگان خواص میوه
برچسب :
دانلود رایگان آموزش سنتور مجید کیانی