اردوغان و هزینه ی همراهی با کُردها/ چنگیز چاندار

کُردها به یکی از عوامل تعیین کننده در معادلات سیاسی منطقه تبدیل شده اند و اردوغان از این موضوع به خوبی اطلاع دارد.

کردپرس/ روابط اربیل- آنکارا روز به روز ژرف تر شده و آشتی هورامی وزیر منابع طبیعی اقلیم کردستان عراق که همراه با نیچروان بارزانی، با سران ترکیه توافق نامه ی پنجاه ساله ی نفتی امضا کرده، در گفتگو با حریت از این موضوع خبر داد که کُردها بدون اطلاع آنکارا اعلام استقلال نخواهند کرد. هورامی با به کار بردن عبارت ویژه ی «در این رابطه، طرفین همدیگر را غافلگیر نخواهند کرد»، نشان داد که همراهی بارزانی و اردوغان، جایگاه ویژه ای در سیاست خارجی اربیل و آنکارا دارد. از دیگر سو اردوغان در داخل ترکیه نیز با مسائلی همچون پ.ک.ک، مذاکرات صلح، آرای رای دهندگان کُرد و همچنین اندکی آن سوتر از مرزهای ترکیه، با کُردهای سوریه نیز سر و کار دارد. مجموع این مسائل باعث می شود که نوع رویکرد و ائتلاف کُردها و اردوغان، نقش مهمی در معادلات پیش رو ایفا کند. چنگیز چاندار تحلیل گر و روزنامه نگار پیشکسوت ترکیه که بیش از دو دهه است با مسائل کُردها و سران احزاب کُرد در ارتباط است، در مقاله ی امروز خود در روزنامه ی الکترونیکی رادیکال، به تحلیل این موضوع پرداخته است. چنگیز چاندار/ مارک شامپیون که مدت ها در ترکیه دارای مسئولیت بوده و ماموریت های مهمی انجام داده است در بنیاد فکری بلومبرگ، تحلیلی با این تیتر ارایه داده است: چرا ترکیه در شرایط کنونی، خواهان تجزیه ی عراق است؟ (Why Turkey now wants Iraq to break up) از نظر شامپیون، این موضوع دو دلیل مهم دارد: 1- اردوغان ناچار است در انتخابات ریاست جمهوری در ماه آگوست، برای راه رفتن به کاخ چانکایا، حمایت کُردها را به دست بیاورد. 2- کُردها به یکی از عوامل تعیین کننده در معادلات سیاسی منطقه تبدیل شده اند و اردوغان از این موضوع به خوبی اطلاع دارد.تحلیل نتایج انتخابات شهرداری های ترکیه که در 31 مارس سال 2014 برگزار شد، نشان می دهد که این انتخابات در واقع گونه ای تمرین و آمادگی برای انتخابات ریاست جمهوری بود.حزب عدالت و توسعه (AKP) به رهبری اردوغان در آن انتخابات، 43 درصد از آرای مردم ترکیه را به دست آورد و هر دو حزب جمهوری خلق (CHP) و حرکت ملی (MHP) روی هم رفته 44 درصد از آرای مردم را جذب کردند. حزب صلح و دموکراسی (BDP) به عنوان نهاد مهم کُردهای هوادار پ.ک.ک نزدیک به 7 درصد از آرای مردم ترکیه را جذب کرد و این معادله ی ساده نشان می دهد که کُردها در هر طرفی قرار بگیرند، آن طرف، در انتخابات پیروز خواهد شد.در شرایطی که دو حزب مخالف، تقریباً به اندازه ی حزب اردوغان، از مردم رای گرفته اند، این آرای کُردهاست که می تواند تکلیف نتیجه ی نهایی را مشخص کند. از نظر کُردها، اردوغان سیاست مداری است که هم می تواند حامی ایجاد یک دولت مستقل کُردها در شمال عراق باشد و هم در داخل ترکیه، در برآورده کردن خواست ها و مطالبات کُردها گام بردارد.درست در همین نقطه است که پای فاکتور یا عامل مهمی به نام مسعود بارزانی رئیس اقلیم کردستان عراق، به میان می آید. تحلیل گر بلومبرگ بر این باور است که ترکیه چنان متحول شده که دیگر همچون گذشته از شنیدن عباراتی همچون «تلاش کُردها برای ایجاد دولت مستقل در شمال عراق» عصبی نمی شود و عمیق شدن روابط اقتصادی اربیل- آنکارا کاری کرده که ترکیه در برابر احتمال ظهور کردستان مستقل، هیچ مقاومت و واکنشی منفی یی از خود نشان ندهد. از این گذشته باید این واقعیت را به خاطر داشت که مسعود بارزانی، در مذاکرات صلح بین ترکیه و پ.ک.ک از ظرفیت های بالایی برخوردار است و می تواند در این حوزه، نقش مهمی ایفا کند و به عنوان یک متفق و هم پیمان کارا و سازنده به نظر برسد.شامپیون در بخش دیگری از تحلیل خود به این موضوع اشاره می کند که استفان کاک، که به تازگی از شمال عراق به آمریکا بازگشته است، در مقابل تحلیل های شامپیون، این ایده را با او در میان گذاشته است: «بارزانی می تواند اردوغان را به پادشاهی ترکیه برساند و اردوغان هم می تواند بارزانی را بر تخت کردستان بنشاند و این معادله ی ساده اما قدرتمند، یک لابی اثرگذار برای تجزیه ی عراق است».البته در همین جا باید به دو موضوع مهم اشاره کنیم: 1- شکی نیست که ارتباط بین بارزانی و اردوغان می تواند موجب آن شود که نزد آمریکا، لابی قدرتمندی برای تجزیه ی عراق صورت بگیرد. 2- اما این که اردوغان و ترکیه در میدان عمل، واقعاً دست به چنین لابی حساسی بزنند، این جای تردید دارد. چرا؟ چون که بدون تردید در معادله ی ارتباطی ترکیه - کُردها، اردوغان از چنان قدرتی برخوردار است که می تواند بارزانی را به پادشاهی برساند. اما آن کسی که قرار است از طرف کُردها، اردوغان را به پادشاهی ترکیه برساند، مسعود بارزانی نیست، بلکه این عبدالله اوجالان است که می تواند به عنوان یک رهبر کُرد، قدرت موردنیاز اردوغان را تامین کند. البته می توان همین نظریه را با ادبیات دیگری نیز ارائه داد و گفت: مسعود بارزانی نمی تواند بدون در نظر گرفتن قدرت و نفوذ اوجالان و دست کم بدون رضایت او، اردوغان را پادشاه کند. اگر بارزانی بتواند در این مسیر، رضایت اوجالان را نیز جلب کند، آن وقت وضعیت دیگری حاکم خواهد بود و دست بارزانی برای حمایت از اردوغان بازتر و نیرومندتر خواهد بود.بگذارید مثال دیگری برایتان بیاورم. مجله ی تحلیلی Commentary از مهم ترین نهادهای نئومحافظه کاران آمریکایی است که نه تنها هیچ علاقه ای به اردوغان ندارد، بلکه گاهی بیانات و تحلیل های خصمانه و کینه توزانه ای در مورد او به کار می برد. این مجله در یک تحلیل متفاوت، در معادله ی ترکیه و کُردها به مثلث اردوغان، بارزانی و اوجالان اشاره کرده و چنین می نویسد: «اگر اردوغان به وعده هایی که به کُردها داده عمل کند، چنین چیزی، ترکیه را عملاً در مسیر تغییر ساختار سیاسی و حرکت به سوی فدرالیسم قرار می دهد و ادامه ی این مسیر، می تواند به استقلال نیز ختم شود. ترک ها باید خود را آماده کنند تا شنیدن خبر آزادی عبدالله اوجالان را نیز تحمل کنند. ممکن است ترک ها اوجالان را به عنوان یک تروریست بشناسند، اما اردوغان کاری کرده که عملاً اوجالان را به عنوان «یک گزینه ی غیرقابل کنار نهادن» برجسته نموده است. ابتدا باید اوجالان را از حبس انفرادی درآورند و سپس در مقاطع بعدی او را از زندان آزاد کنند و غیر از این راه دیگری وجود ندارد. طبیعتاً در چنین شرایطی کُردها و خیلی های دیگر او را همچون نلسون ماندلا در آغوش خواهند گرفت. شرایط دموگرافی نیز کاملاً به نفع کُردهاست. ممکن است اردوغان تصور کند که حمایت ها و رایزنی های طبقات و گروه های محافظه کار و دین دار، مؤثرتر از اندیشه ی ملی گرایی است. اما این خیالی بیش نیست. اگر کُردهای ترکیه در شرایطی قرار بگیرند که فقط بو و شمیم دولت به مشام آنها برسد و اندکی دورتر از آنها، کُردهای شمال عراق صاحب دولت مستقل شوند، نمی توان کُردهای سرزمین آناتولی را از دولت محروم کرد. نقشه ها نیز عوض می شوند. بعید نیست در همان شرایطی که ترکیه در سال 2023 خود را مهیای جشن یکصد سالگی تاسیس جمهوری ترکیه می کند، نقشه ی این کشور به طور کامل تغییر کند. ممکن است در آن شرایط، ترک ها باز هم به اردوغان به عنوان سلطان ترکیه، سلام بفرستند. در کردستان جدید هم اوجالان و بارزانی، اردوغان را به عنوان سیاست مداری در نظر خواهند گرفت که راه اقتصادی استقلال کُردها را هموار خواهد کرد».حال می خواهم مثال دیگری ارائه دهم که این موضوع را از منظر و پنجره ای دیگر می نگرد. چند رسانه مدعی شدند که لسلیه گلب مدافع ایده ی ضرورت تجزیه ی عراق است و از او خواسته شد در این مورد توضیح دهد. گلب در مقاله ی خود در نیویورک تایمز به این ادعاها پاسخ داده و با به کار بردن تیتر «عراق نباید تجزیه شود» نشان داد که در این خصوص نگرش متفاوتی دارد. او در مقاله ی خود از این نظریه دفاع می کند که تنها یک راه برای نجات عراق از تجزیه وجود دارد و آن چیزی نیست جز ایده ی «فدرالیسم باز». منظور او از فدرالیسم باز و منعطف، ساختاری است که شیعه، سنّی و کُرد، هر کدام دارای یک منطقه ی فدرال باشند که حفظ امنیت آن بر عهده ی خود آنها باشد و به این ترتیب شرایطی فراهم شود که عراق باز هم - به هر حال- دارای تمامیت و انسجام باشد. البته این ایده ی گلب، پیش تر از سوی جو بایدن معاون رئیس جمهور آمریکا نیز مطرح شده و به خاطره داریم که بایدن گفته بود بغداد فقط باید دارای این ماموریت ها باشد: مدیریت سیاست خارجی، تقسیم عادلانه ی درآمدهای نفتی و طراحی و پشتیبانی طرح دفاع از کشور.گلب معتقد است که اولویت مهم عراق در حال حاضر، باید مقابله با گروه های افراطی باشد و به محض رفع این خطر، برای اعلام فدرالیسم واقعی اقدام شود و اجازه داده نشود که داعش هیچ منطقه ی دیگری را اشغال کند. وی در ادامه ی تحلیل خود به سراغ سوریه هم رفته و بر این موضوع تاکید کرده که حملات هوایی بشار اسد در یک هفته ی اخیر به مواضع داعش، این واقعیت را نشان می دهد که فقط یک میدان مشترک برای مبارزه با داعش وجود دارد که همانا میدان عراق- سوریه است. در واقع این تحلیل گر آمریکایی به دنبال آن است تا در واشنگتن توجه همه را به سوی استراتژی مدنظر خود جلب کند و به همین خاطر پای بشار اسد و سوریه را به میان کشیده و به اهمیت اشتراک مسائل دفاعی و مرزی سوریه و عراق اشاره کرده است. او به صراحت به این موضوع اشاره کرده که «مهم ترین دشمن آمریکا در منطقه، نه بشار اسد، بلکه داعش است».او معتقد است که اوباما در این برهه باید هوشیارانه عمل کند و دیگر طرف های مورد تهدید داعش را نیز با خود همراه و هماهنگ کند و با درخواست همکاری و همفکری از ایران، روسیه، گروه های شیعه ی عراق، کُردها، اردن و ترکیه به عمل بیاید و در کنار آن از خود بشار اسد نیز بخواهد نیروهای مسلح خود را با این جبهه هماهنگ کند و به جای آن که رژیم اسد و مخالفین سوری علیه هم بجنگند، شرایطی فراهم بیاورند که داعش و گروه های افراطی به یک باره خاموش و بی اثر شوند. البته در این تحلیل به این موضوع نیز اشاره شد که چنین چیزی می تواند به عنوان استراتژی کلان واشنگتن بسیاری از مشکلات را حل کند اما در شرایط ژئوپولیتیک ویژه ی خاورمیانه، اردوغان را به عنوان سلطان سنّی در شرایطی سخت و دشوار قرار می دهد. در این موقعیت، اردوغان چه خواهد کرد؟ آیا اردوغان همه ی روابط خود با گروه های سلفی، سنّی، داعش و دیگر گروه های افراطی فعال در عراق و سوریه را قطع می کند؟ اردوغان برای آن که بتواند اقتدار خود را به مدت ده سال دیگر تمدید کند، به حمایت کُردها نیاز دارد. کُردها نیز برای تحقق رویای صد ساله ی خود به حمایت های اردوغان محتاج هستند. کُردها در موقعیتی هستند که به ایجاد دولت مستقل کُردی در عراق نزدیک شده اند و از دیگر سو در ترکیه نیز در مسیر ایجاد خودگردانی دموکراتیک، باز هم نیازمند تایید و تصویب اردوغان هستند.مسائل ژئوپولیتیک، پیش بینی های سیاسی و حرص سیاسی اردوغان چنان در هم آمیخته اند که عملاً او را در مقابل گزینه های سختی قرار داده اند.واقعیت این است که بین رسیدن به پست رئیس جمهوری ترکیه و رسیدن به تخت پادشاه سنّی خاورمیانه، تفاوت های زیادی وجود دارد. اگر اردوغان در این مسیر از حمایت کُردها برخوردار نباشد، هیچ کدام از این دو هدف متحقق نخواهد شد.منبع: روزنامه الکترونیکی رادیکال ترکیهترجمه: خبرگزاری کردپرس

اردوغان و هزینه ی همراهی با کُردها/ چنگیز چاندار

مطالب مشابه :

مقاله / ترکیه ی بدون علویان

پروفسور ممتازاَر ترک اُنه: استانبول، تنها پایتخت کردستان ترکیه است

اردوغان و هزینه ی همراهی با کُردها/ چنگیز چاندار

کردها، «میثاق ملی» و اوجالان/ اورهان میراوغلو

گزارشی از نشست های همایش فرهنگ و تمدن ایران در دوره سلجوقیان

مقاله ای با موضوع تاریخ زبان و الفبای ترکی

مقایسه‌ی تطبیقی شاخص‌های تحقیق و توسعه در کشورهای: ایران، کره جنوبی، مالزی و ترکیه (در 25 سال اخیر)

ترجمه مقاله چارچوب یکپارچه برای آنالیز زنجیره ی تامین کننده برق

ترجمه مقاله چارچوب یکپارچه برای آنالیز زنجیره ی تامین کننده ی برق با استفاده از یک روش SWOT-fuzzy TO

آشنایی با دو خانم نویسنده مسلمان در ترکیه