پرورش شتر مرغ

موضوعات مورد بحث

• مقدمه « شامل توضيحات کلي در باره ي شترمرغ »

• تاريخچه پرورش شترمرغ

• اطلاعات تکميلي در باره شترمرغ

• مشخصات محصولات حاصل از کشتار اين پرنده

• پرورش شترمرغ و جنبه هاي اقتصادي آن « قيمت جهاني فرآورده هاي شترمرغ »

• تغذيه شترمرغ

• يک نمونه جيره غذايي شترمرغ در دوران پرورش ( تا 5/2 سالگي )

• مقايسه شترمرغ و گاو

• از يک صنعت پوست ساز تا يک صنعت پول ساز

• واريانس بزرگ وزن ماهيچه / لاشه – مشکلات فرآيند

• جدول صنعت گوشت اطلاعات ضد و نقيضي را نشان مي دهد

• عوامل موثر در بالا بردن قدرت باروري شترمرغ ( از قرار زير )

مقدمه :

شتر مرغ بزرگترين پرنده موجود در کره زمين است که به دليل داشتن بالهاي رشد نکرده توانايي پرواز ندارد. ولي در مقابل ، با داشتن پاهاي قوي قادر است با سرعتي معادل 60 کيلومتر در ساعت بدود و سرعتش را بيش از 10 دقيقه حفظ کند. درصورتيکه شتر مرغها در شرايط مناسب و با سلامتي کامل نگهداري شوند قادرند تا بيش از 40 سال بارور بمانند. شتر مرغ داراي محصولات با ارزشي است که عبارتند از :

تخم: هر شتر مرغ در هر دوره تخمگذاري 12 تا 18 عدد تخم مي گذارد. ولي در شرايط پرورشي و در فصل تخمگذاري هر شتر مرغ ماده 40 تا 80 تخم و گاهي اوقات بيش از 100 عدد تخم مي گذارند

گوشت: ران و ساق بخش اصلي گوشت شتر مرغ را تشکيل مي دهند. به دليل پايين بودن چربي و کلسترول گوشت شتر مرغ از آن در رژيم غذايي استفاده مي شود.

چرم: چرم شتر مرغ به عنوان با ارزش ترين محصول اين حيوان مورد توجه مي باشد. بهترين نوع چرم از شتر مرغ کشتار شده اي که تقريبا 10 تا 14 ماه سن دارد بدست مي آيد. در اين مرحله چرم شترمرغ کاملا شکل گرفته و در عين حال، فرسوده و آسيب ديده نشده است. مساحت پوست شتر مرغ در سن 10 تا 14 ماهگي در حدود 1/1 تا 5/1 متر مربع مي باشد

پر: با ارزش ترين پرها، پرهاي سفيد شتر مرغ نر است که تقريبا 24 پر مياني در اولين رديف پرهاي بال هستند. از اين پرها غالبا براي تزئين لباس هاي گران قيمت و نمايشي استفاده مي شود.

تاريخچه پرورش شتر مرغ :

پرورش شتر مرغ تاريخچه پر فراز و نشيبي داشته است. شتر مرغ ها اولين بار در سال 1860 در آفريقاي جنوبي به منظور استفاده مداوم از پر هاي اين پرنده براي تهيه اجناس مدل (لباس و ...) در اروپا و آمريكاي شمالي تحت اسارت انسان قرار گرفته اند. بخت و اقبال ايجاد شد و اين پرنده ها به ايالات متحده، استراليا و اروپا صادر شدند. تا اينكه در آغاز قرن بيستم صادرات اجناس زنده قدغن گرديد.

بازار پَر پس از شروع جنگ جهاني اول و ترقي ماشين موتوري سقوط كرد و پرورش شترمرغ تنها در آفريقاي جنوبي باقي ماند. ولي بعد از جنگ جهاني دوم صنعت پرورش شتر مرغ با توسعه بازار پوست اين پرنده براي دباغي آن به چرم احيا شد و اين بعد ها با ايجاد بازار محدود براي گوشت اين پرنده كامل شد.

مجازات هاي اقتصادي در برابر آفريقاي جنوبي در دهه 1980 باعث آغاز افت صادرات پوست شترمرغ شده و همينطور افزايش متعاقب قيمت آن منجر به تجديد علاقه براي پرورش آن در ايالات متحده و استراليا گرديد.

بازار پرورش اين پرنده با استفاده از پرندگان باغ وحش ها و مجموعه هاي خصوصي سريعا ايجاد شد. در ايالات متحده بالا رفتن قيمت ها و توسعه زياد پرورش شترمرغ باعث مردمي شدن آن شده و نيز شترمرغ استراليايي به بازار پرورش به عنوان يك جايگزين معرفي گرديد.

حدود 6 تا 7 سال ايده پرورش شترمرغ در ايالات متحده به طور فوق العاده اي افزايش و سپس در سراسر جهان از جمله اروپا، خاورميانه و چين گسترش يافت. تكنيك هاي پرورش توسعه يافته و تعداد افرادي كه شترمرغ و ساير گونه هاي مربوطه را پرورش مي دادند، بطور قابل ملاحظه اي افزايش يافت.

متاسفانه يك بار وقتي مردم دريافتند كه بازار براي پرورش پرندگان گرانقيمت به هم ريخته و سرمايه گذاري براي توليد تجاري گوشت و چرم قابل ملاحظه است، پرورش شترمرغ جاذبه خود را از دست داد. از آغاز دهه 1980 پرورش شتر مرغ در مناطق مختلف دنيا متحمل يك دوره تجديد شده است گرچه عموماً گله هاي پرورش اين پرنده در مقياس كوچك مي باشند.

تنظيم دوباره صنعت آفريقاي جنوبي در سال 1993 توليد اين پرنده را دو برابر كرده و بازار جهاني براي پوست شترمرغ طغيان كرد.

افت قيمت ها باعث شد تا مردم پرورش شترمرغ را در گله هاي نسبتاً كوچك كه براي بهره برداري تجاري سرمايه گذاري كرده بودند، ترك كنند. تا پايان دهه 1990 نيك بيني تجاري براي پرورش شترمرغ ايجاد شده و افرادي که آن را ترك كرده بودند، با واقعيت هاي تجاري توسعه و حفظ بازار شترمرغ روبرو شدند.

عليرغم كيفيت بالاي توليدات گوشت و چرم، پرورش شترمرغ نتوانسته است به پتانسيل خود در مراتب بالا دست يابد. در حال حاضر تنها در آفريقاي جنوبي پرورش شترمرغ به موفقيت خود در ايجاد بازارها ادامه مي دهد و پرورش آن در گله هاي پر تعداد سودمند مي باشد.

ديمينگ و انجل (1996) پيشنهاد كردند كه به منظور بالا بردن سودآوري بايد توليد (باروري و جوجه در آوري و قدرت زنده ماني جوجه ها ) را به طور معني داري افزايش داد.

آنها دو سؤال را مطرح كردند: كشش اقتصادي براي تقاضاي پوست شترمرغ چقدر است؟ و با افزايش موجودي شترمرغ ها چه اتفاقي براي قيمت شترمرغ ها خواهد افتاد؟

اين سؤالات را مي توان پيش گويي كرد زيرا اخيراً يك كاهش در توليدات شترمرغ و اطمينان و اعتماد در پرورش اين پرنده در سراسر جهان رخ داده است.

ديمينگ و انجل (1996)، چالش هايي را براي بازاريابي توليدات شترمرغ ارائه نمودند كه مي توان همراه با بازار پوست اين پرنده بازار گوشت آن را نيز توسعه داد.

مشكلات كنوني در توليد شترمرغ ممكن است منجر به كاهش قابل ملاحظه در توليد اين پرنده شود. ولي مي توان مطمئن بود كه طي ساليان دراز هنوز صنعت شترمرغ بطور قابل ملاحظه اي در آفريقاي جنوبي وجود خواهد داشت.

اطلاعات تکميلي در باره شتر مرغ :

همان طور که گفته شد پرورش شتر مرغ از سال 1860 در کشور افريقاي جنوبي به صورت جدي آ‎غاز گرديد و سپس در ساير نقاط دنيا گسترش يافت. امروزه در بسياري از کشورها پرورش شتر مرغ انجام مي شود. کشور ايران هم چند سالي است مبادرت به واردات اين پرنده نموده و در امر پرورش آن گام نهاده است. در طي چند سال گذشته مطالعاتي برروي پارامترهاي توليدي، جوجه کشي، تغذيه و پرورش اين پرنده صورت گرفته که توأم با موفقيت هايي دراين زمينه بوده است. قابل ذکر است که تاکنون در ايران محصولات حاصل از کشتار اين پرنده به بازار عرضه نشده است. محصولات اين پرنده شامل گوشت، چرم، پروساير محصولات فرعي است.

مشخصات محصولات حاصل از کشتار اين پرنده :

گوشت پرنده قرمز بوده و از خواص آن مي توان پايين بودن ميزان چربي، کلسترول، تردي خاص و بالا بودن ميزان پروتئين را نام برد. چرم اين پرنده چرمي با ظاهري زيباست و درساخت انواع محصولات چرمي به کار مي رود. نوع ديگر چرم حاصل از پوست ناحيه ساق پاي شترمرغ است که از صفحات فلسي، مانند پوست مارمولک تشکيل شده و در ساخت محصولات چرمي و به خصوص پوتين گاو چران ها استفاده مي شود.پرهاي شتر مرغ در ساخت انواع گردگيرها استفاده مي شود و خاصيت گردگيري بالايي دارد. همچنين ازپرشتر مرغ در تزيين علم در مراسم مذهبي، ساخت انواع کلاه ها و شال گردن ها استفاده مي شود. ساير محصولات فرعي اين پرنده شامل پوسته تخم مي باشد که از تخم هاي بي نطفه در زمان جوجه کشي به دست مي آيد. برروي اين تخم ها کارهاي هنري از جمله نقاشي و حکاکي صورت گرفته و با قيمت هاي گزافي به فروش مي رسند. به طور کلي از کليه اجزاي اين پرنده استفاده مي شود. شترمرغ در سن 10 تا 14 ماهگي کشتار مي گردد و در اين سن حدود 100 تا 120 کيلوگرم وزن دارد. گوشت حاصل از اين پرنده بيشتر از قسمت ران مي باشد که در حدود 30 تا 35 کيلوگرم است. همچنين پوستي به مساحت 3/1 تا5/1 متر مربع استحصال مي گردد .

پرورش شتر مرغ و جنبه هاي اقتصادي آن :

قيمت جهاني فرآورده هاي شتر مرغ

صدها سال پيش شتر مرغ را فقط به دليل پرهاي زيبا و ارزشمندشان در آفريقا شكار مي كردند ليكن با پي بردن به ارزش گوشت باكيفيت بالاي اين پرنده و همچنين پوست بسيار مرغوب آن ارزش پر در درجه اهميت بعد قرار گرفته است پرورش تجاري شتر مرغ امروز به صورت معني دارتري گسترش يافته و به دلايل زير مورد استقبال پرورش دهندگان دام و طيور قرار گرفته است

1- گوشت قرمز شتر مرغ در واقع شبيه گوشت گوساله است با اين مزيت كه از لحاظ كم بودن كلسترول و چربي شبيه گوشت مرغ و ماهي و از لحاظ پروتئين بالا با گوشت گوساله مقايسه مي شود. هر 5 شتر مرغ پرواري برابر يك گوساله پرواري گوشت توليد مي كند.

2-پوست چرم مانند اين پرنده در صنعت سراجي مورد استفاده قرار مي گيرد. چربي طبيعي كه در پوست شتر مرغ وجود دارد باعث انعطاف پذيري و مقاوم بودن آن در مقابل خشكي و ترك خوردگي مي شود . از پوست شتر مرغ در صنايع كفش و كيف استفاده مي شود . ميزان پوست هر شتر مرغ 13 فوت مربع (5/3 متر مربع) است كه هر فوت مربع آن 35 دلار قيمت دارد . 3-پر شتر مرغ كه معمولاً هر سال 2 بار از بدن پرنده چيده مي شود جمعاً در سال حدود يك كيلوگرم پر استحصال مي شود. كه هر كيلوگرم آن 1000 دلار در بازارهاي جهاني خريد و فروش مي شود كه از اين پرها در كارهاي زينتي و يا تهيه جاروهاي گرانقيمت استفاده مي شود. پر شتر مرغ علاوه بر گرد و غبار معمولي به علت داشتن خاصيت الكترواستاتيك قادر است تمام ذرات را به خود جذب كند . .

4- تخم شتر مرغ نيز يكي از فرآورده هاي پرمصرف در جهان است. هر تخم شتر مرغ بالاتر از 5/1 كيلوگرم وزن دارد و حدود 24 عدد تخم مرغ معمولي است و طعم آن شيرين تر از تخم مرغ است. بوميان آفريقايي قرن هاست كه از تخم شتر مرغ به عنوان منبع غذايي و از پوسته آن به عنوان ظرف (كاسه) استفاده مي كنند. پوسته تخم شترمرغ به اندازه ظروف چيني محكم است و هنرمندان و صنعتگران آنرا رنگ آميزي كرده و يا با جواهرات مختلف تزئين مي كنند.

5- استفاده هاي پزشكي از فرآورده هاي شتر مرغ مرسوم است از غضروف پاي شتر مرغ جهت تعويض غضروف پاي انسان استفاده مي شود. مغز شتر مرغ نوعي آنزيم توليد مي كند كه براي درمان بيماري استفاده مي شود. چشم پزشكان آفريقاي جنوبي معتقدند كه به دليل شباهت زيادي كه ساختمان چشم شتر مرغ با چشم انسان دارد و قرنيه چشم شتر مرغ بهترين انتخاب براي پيوند و جايگزيني قرنيه چشم انسان دارد مي توان آنرا جهت پيوند به كار برد با وجوديكه اين عمل عجيب به نظر مي رسد ليكن با توجه به اتفاقات مشابهي كه در دنياي پزشكي به كرات اتفاق افتاده اين مسأله قابل تعمق است . .

6- روغن شتر مرغ در صنايع آرايشي استفاده مي شود و هر شتر مرغ حدود شش ليتر روغن توليد مي كند. با وجوديكه اين پرنده بزرگ توانسته است به بازارهاي آمريكا، اروپا، استراليا، آمريكاي مركزي و آمريكاي جنوبي، چين و ساير نقاط جهان وارد شود ليكن در حال حاضر آفريقا قسمت عمده پرورش و توليد و صادرات فرآورده هاي اين پرنده را به خود اختصاص داده است .

تغذيه شتر مرغ:

شتر مرغ ها، پرندگاني علفخوار هستند و رژيم غذايي آنها شبيه نشخوار كنندگان است. يونجه و ذرت درصد بالايي از تركيب غذايي شتر مرغ را شامل مي شود. به دليل دارا بودن روده هاي دراز و طويل قدرت هضم بالا در خصوص مواد فيبري را دارند. جوجه ها معمولاً تا يكي دو روز بعد از هچ احتياج به تغذيه نداشته و سپس از غذاي با پروتئين 23% شامل كنستانتره و علوفه خشك به صورت كرامبل تغذيه مي شوند. استفاده از يونجه سبز در طول دوره رشد از اهميت خاصي برخوردار است. جهت هضم بهتر غذا بهتر است سنگريزه در اختيار پرنده قرار گيرد. تا سه ماهه اول پرورش ميزان يك كيلو خوراك در شبانه روز 23% پروتئين و تا شش ماهگي به طور متوسط 8/1 كيلوگرم خوراك با پروتئين 20% كافي مي باشد. شتر مرغها از شش ماهگي تا رسيدن به سن بلوغ (5/2 سالگي) به طور متوسط روزانه 5/2 كيلوگرم دان به صورت پلت شامل علوفه خشك آسياب شده و كنسانتره مي خورند (8 قسمت كنستانتره + يك قسمت علوفه خشك آسياب شده)

يك نمونه جيره غذايي شتر مرغ در دوران پرورش (تا 5/2 سالگي:

ذرت دانه اي 47%

يونجه خشك 8/41%

پودر استخوان 2%

پودرماهي 7%

منوكلسيم فسفات 2%

نمك 2/0%

جمع: 100%

جيره غذايي شتر مرغهاي پرواري با شتر مرغهايي كه جهت گله مادر نگهداري مي شوند تفاوت دارند. معمولاً شتر مرغهاي گوشتي در سن يكسالگي قابل عرضه به بازار مي باشند و حدود 100 تا 125 كيلوگرم وزن دارند و كيفيت گوشت در سن يكسالگي مطلوب تر از هر زمان مي باشد. از هر لاشه حدود 50 كيلوگرم گوشت استحصال مي شود.غذاي شتر مرغهايي كه جهت گله مادر نگهداري مي شوند به طور متوسط روزانه با خوردن 4 كيلوگرم خوراك شامل كنسانتره و يونجه خشك و همچنين از طريق چراي يونجه سبز تأمين مي شود. شتر مرغ علاقه فراواني به چريدن در مزارع يونجه دارد به همين جهت در پرورش شتر مرغ كاشت يونجه را بايستي مدنظر قرار داد . .

ضريب تبديل مواد غذايي در سنين مختلف تفاوت دارد در سنين اوليه رشد 8/1 و در 3 ماهگي 5/2 و در 6 ماهگي حدود 8 مي باشد. با توجه به اينكه تغذيه شتر مرغ در كيفيت پوسته، پر و گوشت پرنده تأثير مستقيم دارد چنانچه در تغذيه اين پرنده دقت كافي مبذول نگردد، بر كيفيت پوست و گوشت اثر منفي گذاشته و سودآوري آن مورد ترديد واقع خواهد شد.

مقايسه شتر مرغ و گاو

توليد گوشت مرغ در مقايسه با گاو حدود چهار برابر مي باشد. دوره حاملگي و زايش گاو حدود 9 ماه مي باشد در صورتيكه دوره هچ تخم شتر مرغ 42 روز مي باشد. يك گاو در طول يكسال يك رأس گوساله توليد مي كند در حاليكه شتر مرغ توانايي توليد چهل عدد جوجه را دارد.استحكام چرم شتر مرغ 3 برابر چرم گاو مي باشد. مقدار پروتئين گوشت گاو و شتر مرغ تفاوت چنداني نداشته ليكن ميزان كلسترول موجود در گوشت گاو دو برابر گوشت شتر مرغ مي باشد. طعم گوشت شتر مرغ شبيه گوشت گاو مي باشد. هر پنج شتر مرغ به اندازه يك گوساله پرواري گوشت توليد مي كند .

عوامل مهم متعددي در فرآيند اقتصادي شترمرغ دخالت دارند

1- تبديل اين صنعت از يک صنعت پوست ساز به يک صنعت پول ساز

2- بازه گسترده واريانس موجود در وزن و کيفيت عضلات هر قطعه

3- جداول صنعت گوشت اطلاعات ضد و نقيضي را ارائه مي دهند .

4- تنوع و گوناگوني در صنعت گوشت

5- تنوع و گوناگوني در ميزان درآمد و عايدي هر قطعه پرنده

از يک صنعت پوست ساز تا يک صنعت پول ساز:

اين صنعت مي کوشد تا از يک حالت پوست ساز به حالت صنعتي پولساز درآيد ، صنعتي حرفه اي به منظور توليد دامهايي که گوشتي با کيفيت بالا دارند، آنطور که مطلوب نظر مصرف کنندگان است. اغلب افراد صاحب نظر در اين مورد توافق دارند که در صورت حصول پرندگاني با گوشت بيشتر از 40 کيلوگرم، اين صنعت از نظر تجاري براي توليدکنندگان به صرفه خواهد بود. اگر چه سايرين هنوز بر تلاشهاي خود در جهت حفظ همان وضعيت صنعت پوست ساز که بر پايه پرورش پرندگاني با کيفيت پايين گوشت و همان روشهاي قديمي پرورش مي باشد، اصرار مي ورزند. اين افراد معتقدند که اين وضعيت باعث حفظ ارزش تجاري پوست مي شود و تنها راه پرورش تجاري شترمرغ مي باشد که البته اين نظريه عامل پس رفت صنعت شترمرغ مي باشد.

واريانس بزرگ وزن ماهيچه / لاشه – مشکلات فرآيند

فرآيند کنندگان برنامه خاصي بر اساس ميزان آگاهي از تعداد پرندگاني که به منظور کشتار کنار گذاشته شده اند و يا مي توانند در هر روز کشتار شوند، دارند. دامنه وزن لاشه ها، کل محصول گوشت و نيز وزن ماهيچه هاي هر قطعه از بدترين حالت متوسط 16 کيلوگرم تا ميانگين 50 کيلوگرم گوشت در شترمرغهاي 12 ماهه تغيير مي کند. اين دامنه 34 کيلوگرمي 300% واريانس از پرندگاني با توليد پايين تا پرندگاني با توليد بالا ايجاد مي کند. گوشت حاصل از پرندگان کوچک جثه عموما در درجه دوم به نسبت گوشت پرندگان بزرگتر قرار دارند

اگر کارگاهي روزانه با ظرفيت 100 قطعه پرنده در روز کشتار مي کند، با داشتن اين دامنه متنوع از توليد پايين تا توليد بالا، ممکن است فقط در بدترين حالت 1600 کيلوگرم گوشت براي فروش داشته باشند و يا بر عکس در حالت خوب 5000 کيلوگرم گوشت با همان تعداد پرنده عرضه کنند. حال هزينه هاو تجهيزات مورد نيازاين فرآيند را چگونه مي توان پيش بيني کرد؟ در چنين شرايطي هيچ صنعت فرآيندي نمي تواند موثر و جوابگو باشد.

هزينه هاي فرآيند براي پرندگان بسيار نزديک به يکديگر است اما همانطور که گفته شد مقدار واريانس و تنوعي به ميزان 300% در هزينه هاي کشتار به ازاي هر کيلوگرم گوشت وجود دارد که به دليل تنوع در محصول گوشت مي باشد. اين امر به وضوح نشان مي دهد که چرا فرآيند کنندگان نمي توانند به طور عادلانه و ثابت هزينه اي را براي خريد هر قطعه پرنده يا لاشه مشخص و تعيين کنند. زماني که پرداخت بر اساس گوشت بي استخوان مي باشد، مي بايد سيستمي بر اساس کيفيت درجه بندي شده گوشت و با توجه به کل محصول گوشت توليدي برقرار شود تا بتوان مزيت پرورش پرندگان خوب و نيز حذف پرندگان ضعيف و غير اقتصادي را به توليد کنندگان آموخت. اين امر همچنين باعث تضمين داشتن گوشتي با کيفيت بالا که مطلوب نظر مصرف کنندگان است، مي گردد و بدين ترتيب تقاضا افزايش مي يابد

جداول صنعت گوشت اطلاعات ضد و نقيضي را نشان مي دهند

در سال 2000، جامعه بين المللي شتر مرغ (IOA) جدول گوشتي را به منظور کمک در جهت استاندارد کردن نحوه تشخيص و درجه بندي ماهيچه منتشر کرد و همچنين ميانگين وزن ماهيچه را براي راهنمايي کاربران گزارش کرد. .

قبل از معرفي اين جداول گوشت IOA، جامعه شترمرغ آمريکا AOA نيز جدول گوشت خودش را که شامل درجه بندي ماهيچه و نيز دامنه تغييرات وزن ماهيچه بوده منتشر کرده بود.

شکي نيست که در صنعت پرورش شترمرغ سردرگمي فاحشي وجود دارد. همه چيز بستگي به اين دارد که از چه جدولي در هرکشور استفاده مي شود و اين امر است که براي مصرف کنندگان و مشتريان تعيين مي کند که چه انتظارات و خواسته هايي مي بايد داشته باشند.

عوامل موثر در بالا بردن باروري شتر مرغ :

زادوولد يکي از قسمت هاي مهم در مزرعه داري تجاري است ٬چه در سطح وسيع باشد و يا کوچک .جوجه شدن تخم ها بستگي به شرايط پرندگان مولد دارد .درصد تخم هاي بي نطفه در شتر مرغ مولد در مقايسه با پرندگان اهلي ديگر زياد است . در حال حاضر ميانگين تخم بي نطفه در آمريکا 42 درصد که اين ميزان در اروپا اندکي کمتر است . همين مسايل تاثير فراواني روي بازار فروش دارد . در اين فصل به بحث در مورد عوامل موثر در بالا بردن باروري شتر مرغ مي پردازيم که از لحاظ اقتصادي- تجاري حائز اهميت است . مشکل ناباروري بيشتر حالت موردي دارد . اين مشکل را ميتوان بدون شکستن تخم مرغ ها تشخيص داد که روش آن را اصطلاحاً Canding مي گوييم يعني اين که تخم را در مقابل نور قرار مي دهيم . در اين صورت تخم هاي بدون نطفه ٬شفاف ديده ميشوند البته اگر در آن سلول تخم (germ cell) وجود نداشته باشد . روش تابش نور براي تشخيص نطفه دار بودن Canding در روز چهاردهم انکوباسيون صورت ميگيرد . البته تشخيص تخمهاي بي نطفه (که هيچ در آن سلول تخمي وجود نداشته )از تخم هايي که جنين در آن مرده است مهم است . براي تشخيص اين مطلب تخم ها بايد پس از انکوباسيون به سرعت امتحان شوند .

براي نتيجه گيري بهتر بايد در روز ششم يا هفتم پس از انکوباسيون يک بار مورد امتحان قرار گيرد و سپس در روز چهاردهم . اگر از طريق Canding نتوانستيد به خوبي تخم را مورد امتحان قرار دهيد ٬ تمام تخم هايي که در پايان انکو باسيون جوجه نشده اند بايد شکسته و مورد امتحان قرار گرفته و تقسيم بندي شوند .

1- نسبت نرو ماده

اگر چه نسبت يک نر به ماده (1:1) در وهله ي اول براي بارور سازي مناسب است اما سازگاري و پذيرش مي تواند مشکل ساز باشد . نا سازگاري بين زوج ها ممکن است وجود داشته باشد . البته اين وقتي است که شتر مرغ ها در انتخاب زوج خود آزاد نيستند اما اين انتخاب که به شکل طبيعي صورت ميگيرد گاهي در مزارع تجاري مقدور نيست اما شخصي که مسئوليت مزرعه را دارد ميتواند رفتارهاي شتر مرغ را مشاهده کند و سازگاري آنها را تشخيص دهد . البته فراموش نکنيم که اين کار وقت گير است . نسبت نر به ماده مي تواند 1:2تا 1:4 باشد . البته 1:4 چندان مطلوب نيست چون ممکن است شتر مرغ نر نتواند با همه ي آنها جفتگيري کند و همين مساله باعث افزايش تخم هاي بي نطفه مي شود .

2- روش جفت يابي و جفت گيري

جدا از مساله نسبت نر و ماده ٬سيستم جفت يابي مي تواند از عوامل موثر باشد . اين سيستم را ميتوان با توجه به تعداد نرها در محوطه جفت گيري به 2 دسته تقسيم کرد:

الف ) سيستم تکي 10 :در اين سيستم فقط يک شتر مرغ وجود دارد .

ب ) سيستم اجتماعي :در اين سيستم بيش از يک شتر مرغ نر وجود دارد . سيستم تکي موقعي مناسب است که بخواهيم سوابق باروري و زاد و ولد را براي فروش بعدي در خصوص شتر مرغهاي نر خاص و يا يک گروه ثبت کنيم . مشکلي که در اين سيستم ممکن است به وجود آيد مساله انتخاب زوج است يعني اين که مثلاً شتر مرغ نر تمايل دارد با تعداد خاصي از پرنده هاي ماده جفت گيري کند .اگر اين سيستم را اعمال کنيم و در آن مشاهده کرديد که شتر مرغ نر با پرنده هاي خاص جفت گيري ميکند و يا برخي پرنده هاي ماده او را نمي پذيرند بايد شتر مرغ را عوض کنيد . اگر چه همين کار هم خود مي تواند باعث استرس و اضطراب شود و تخم گذاري را براي مدتي متوقف کند .

در مقابل سيستم تکي مي توان از سيستم اجتماعي استفاده کرد تا از مشکلات مطرح شده در امان بود. در اين مورد شتر مرغ هاي ماده در قلمروي شتر مرغ هاي نر حرکت ميکنند و بدين ترتيب حق انتخاب خواهند داشت . به خاطر داشته باشيد که شتر مرغ هاي نر پرخاشگر هستند و بسيار متمايل به جنگجويي هستند . حد اقل تا زماني که قلمرو خود را مشخص کنند (مرزهاي فيزيکي بين اين قلمرو ها وجود ندارد بلکه شتر مرغهاي نر آنرا ميشناسند )٬ قرار دادن تعداد زيادي شتر مرغ نر ممکن است باعث افزايش درگيري در بين شترمرغها شود و باروري کم شود . با توجه به اندازه محوطه ٬قرار دادن 3يا4 شتر مرغ نر در هرقسمت مطلوب است . اين تعداد را ميتوان در محوطه هاي بزرگ افزايش داد .

3- سن پرنده هاي مولد :

سن در تخم گذاري و ميزان نطفه د ار بودن و مساعد بودن براي مولد شدن يک پرنده بسيار مهم است . گر چه پرندگان نر جوان شرايط ظاهري مولد بودن را از خود نشان مي دهند اما به خوبي قادر به جفت گيري و توليد نيستند .

همانطور که قبلاً هم گفتيم فصل توليد حدوداً 6 تا 8 ماه طول مي کشد و زمان بندي بستگي به عرض جغرافيايي و نيمکره شمالي يا جنوبي دارد .در اوايل دوره جفت گيري ٬ بي نطفه بودن و نامساعد بودن تقريباً موردي عادي است . چون جنس ماده 7 تا 14 روز قبل از جنس نر قابليت توليد پيدا ميکند . در هر فصل توليد نطفه دار بودن در اواسط تخم گذاري به اوج خود مي رسد و پس از آن کاهش مي يابد . تعداد تخم هاي بدون نطفه که در آخرين دوره ي تخم گذاري توليد شوند بيش تر از تعداد ي است که در اوايل فصل توليد شده اند . بنابراين نطفه دار بودن با بزرگتر شدن پرندگان در تمام فصل افزايش مي يابد . اين مطلب تا وقتي که به زمان اثبات برسد ادامه دارد (يعني زمان ثباتي که پس از رشد حاصل ميشود)سپس تا چند سال بعد اين حالت کاهش مي يابد . دليل اين کاهش را مي توان کم شدن قدرت کاهش ميزان جفتگيري و کاهش توليد اسپرم دانست . در جاهايي که در مزرعه داري مناسب است ٬مساعد بودن و نطفه دار شدن در پرندگان از پنجمين تا بيستمين فصل جفتگيري بسيار بالاست .

4- عوامل ژنتيکي(وراثت)

از اين لحاظ تفاوت قابل توجهي بين گونه هاي مختلف شتر مرغ و يا گونه هاي اصلاح شده وجود دارد .همانطور که در نوع طاووسيان اهلي اسپرم سازي ارثي است در مورد شتر مرغ هم مطلب به همين شکل است . از برخي گزارشها و تحقيقات در اين خصوص در مي يابيم که شتر مرغ گردن قرمز کمي بيشتر داراي انرژي و تمايل جنسي است. نطفه دار بودن تخم در اين پرندگان کمي بيشتر است و پرنده توانايي جفت گيري با ماده هاي بيشتري را دارد . متاسفانه مقايسه اي بين کيفيت مايع حاوي اسپرم در زير گونه هاي شتر مرغ صورت نگرفته است.

5- تغذيه :

اين مورد براي پرندگان در حال رشد و بزرگسالان بسيار مهم است . تغذيه خوب پرنده را به حداکثر توانايي توليد مثل مي رساند . کمبود هاي اصلي يا فرعي در کيفيت يا کميت غذايي ميتواند تاثير مثبت ومنفي روي توليد تخم وعوامل ديگر بگذارد . مثلاً گرسنگي براي 6 روز مي تواند منجر به کاهش قابل توجه در مايع حاوي اسپرم شود و دليل آن کاهش ترشح برخي هورمونهاي مربوطه در بدن است . وقتي که سوء تغذيه به شکل حاشيه اي باشد ٬شتر مرغ ماده تخم گذاري خود را به وزن طبيعي تخم انجام ميدهد ولي شتر مرغ نر توانايي توليد ميزان مناسب مايع حاوي اسپرم را ندارد تا بتواند تمام تخم ها را نطفه دار کند . کلسيم تاثير بسزايي روي ارگان هاي توليد مثل خصوصاً در پرنده ماده دارد . پرنده نر بايد رژيمي داشته باشد که شامل 3تا4 درصد کلسيم باشد . کمبود در اين مواد ممکن است باعث کم کاري و ناتواني بيضه ها شود . وقتي که فصل توليدمثل تمام شد ٬پيشنهاد ميشود که پرنده نر جدا شود و رژيم غذايي با کلسيم کم داشته باشد . اين جريان تا فصل بعدي ادامه خواهد داشت . شترمرغ هاي نر جوان بايد به شکل جداگانه تغذيه شوند تا وقتي که علائم توليد مثل را از خود نشان دهند و قبل از اين که با پرنده هاي ماده جفت گيري کنند. اين مساله به ما اطمينان ميدهد که رشد و شکل گيري بيضه ها به شکل طبيعي جريان خود را داشته است . کمبود ويتامين A,E و سلنيوم نيز مي تواند منجر به بي نطفه بودن و نامساعد شدن شود .

6- سلامت

واضح است که پرنده هاي ضعيف و مريض اميدي براي توليد مثل ندارند. اين شرايط نامطلوب در سلامتي مي تواند ريشه در انگلهاي داخلي داشته باشد مثل نماتدها 11 که يکي از عوامل اصلي در بي نطفه شدن و ناتوانايي پرندگان در توليد است . حضور کرم هاي انگلي هم ميتواند پرنده را ناتوان کند چرا که اشتهاي پرنده کم ميشود و در ادامه باعث کمبود مواد مغذي و مورد نياز بدن ميشود . پرندگاني که در ظاهر به نظر سالم مي آيند ممکن است دچار بيماريهاي مزمني باشند که ميتواند کارايي آنها را در توليد مثل کاهش دهد . بيماري سل 12 ٬ اسپرژيلوس 13 (بيماري عفوني قارچي )٬کوکسيدوز14 بيماري انگلي مسري در دستگاه گوارش در تمام گونه هاي اين پرنده يافت ميشود . آسيب ديدگي هر يک از قسمت هاي بدن مثل بالها و سرو پاها ميتواند به عنوان عاملي بازدارنده در توليد مثل باشد . همانطور که قبلاً گفتيم رنگ سياه در بالهاي پرنده نر به دليل نبودن هورمون توليدي در ارگان جنسي است . يک پرنده نر بالغ با پر هاي کاملاًمشکي که گاهي داراي فعاليت هاي جنسي شبيه به ماده است و از طريق کلوآک فعاليت ميکند٬ قادر به توليد مثل نيست و يا ممکن است دچارعدم کارآيي دستگاه جنسي (شامل بيضه يا تخم راه)شود. عوامل آناتومي هم ميتواند در بي نطفه بودن تاثير بگذارد مثلاً انحراف در دستگاه تناسلي نر که در اين صورت جفت گيري ميسر نيست . پايين افتادگي يا جابه جايي در دستگاه توليد مثل به ندرت در فصل جفت گيري ديده ميشود و يا در شرايط نامساعد هوايي ٬اما اگر اين مساله ادامه پيدا کند ٬ ممکن است منجر به آسيب ديدگي آلت تناسلي شود .

7- باردار کردن يا تلقيح مصنوعي 15 (Al)

اين کار يکي از مهمترين تکنيک هاي مورداستفاده براي اصلاح ژنتيکي در حيوانات است . روشهايي براي بارور کردن روي خوک٬ گاو ٬ گوسفند ٬ بز ٬اسب ٬ سگ ٬ مرغ و خروس اتخاذ شده است .اساساً (Al) شامل چند مرحله است : جمع آوري مايع حاوي اسپرم ٬ارزيابي آن٬ نگهداري و رقيق کردن و نهايتاً بارورکردن پرنده هاي ماده ٬ تلاشهاي زيادي براي انجام موفق اين طرح روي شتر مرغ در آمريکا صورت گرفته است و محاسني نيز براي اين صفت خواهد داشت .

8- عوامل محيطي

اکثر پرندگان با تغييرطول روشنايي روز براي شروع جفت گيري تحريک ميشوند اين مطلب در مورد شتر مرغ هم صادق است . با افزايش طول روز٬ متابوليسم پرنده٬ (در جنس ماده ونر)تغيير ميکند و شرايط مناسب براي توليد تخم و اسپرم ايجاد ميشود . برنامه ريزي هاي مناسب و دماي بسيار بالا يا پايين و بارش باران نيز ميتواند تاثير گذار باشد .اين تاثير ممکن است غير مستقيم باشد ٬يعني ميزان اشتهاي پرنده را کم کند و يا مستقيماً تعداد جفتگيري را کم کند . عوامل ديگري مثل وجود خطوط فشار قوي و يا پرندگان و حيوانات شکارچي و تجهيزات مزرعه ممکن است در رفتار جفتگيري پرندگان خلل ايجاد کند . ازدحام بيش از حد تاثير منفي خواهد گذاشت . چون فضاي کافي و مناسب براي جفت گيري وجود ندارد .

9- محوطه جفت گيري

اساساًبايد گفت که هر چه محوطه بزرگتر باشد ٬بهتر است . اما بهره گرفتن از محيط بسيار بزرگ هزينه هاي زيادي دارد . بنابراين بايد تصميم عاقلانه اي براي اندازه محوطه گرفت . کميته رعايت حقوق حيوانات در انگليس پيشنهاد ميکند که هر آکر (4/0 هکتار) نبايد بيش از12 شتر مرغ باشد . اين ميزان بيشترين حد را نشان ميدهد . شتر مرغ طبيعتاً از محيط هاي باز استقبال ميکند . واضح است که شتر مرغ هايي که در مزارع نگهداري مي شوند از محيط هاي بزرگ استفاده نمي کنند (حتي اگر قيمت زمين کم باشد ) اما اين پرنده بايد فضاي کافي براي قدم زدن ٬ دويدن ٬ به دنبال علوفه رفتن و حرکت نر و ماده براي انتخاب يکديگر را داشته باشند . بنابراين حد اقل فضا براي 2 يا 3 شتر مرغ بالغ (يا يک شترمرغ نر و 2 ماده )501 هکتار است . برابر با 25/0 آکر. اگر تعداد بيشتري در يک فضا نگهداري شوند مسلماًمحوطه بايد بزرگتر شود . يعني حد اقل 3/0 هکتار برابر 75/0 آکر براي 4 تا6 شتر مرغ و 6/0 هکتار برابر با 5/1 آکر براي 8 تا 12 پرنده و اين روند به همين ترتيب به نسبت ادامه مي يابد . البته لازم به ذکر است که شتر مرغ در فضاي مناسب بهتر جفت گيري مي کند (يعني محطه اي بيش از حداقل ميزان بيان شده) . فضاهاي مناسب با جذب مناسب آب و کف ماسه اي را بايد براي فضاي توليد مثل شتر مرغ انتخاب کرد . اطراف اين محوطه بايد با ارتفاعي حداقل برابر 5/1 متر محصور شود . اين حصارها بايد چوبي يا سيمي باشد . گوشه هاي محوطه بايد ترجيحاً گرد باشد که خطرات برخورد و ضربه ديدن را کاهش دهد . پيشنهاد ميشود که فضايي مثل راه رو بين حصارهاي محوطه ها وجود داشته باشد تا بدين ترتيب از جنگ و درگيري بين شتر مرغان نر جلوگيري شود .

10- جمع آوري و نگهداري تخم :

تخم ها معمولاًجمع آوري مي شوند و براي جوجه کشي نگهداري ميشوند . اين مطلب امري عادي در شرکت ها و در مزارع تجاري است . تخم ها جمع آوري مي شوند تا به تعدادي برسند که يک دستگاه جوجه کشي را پر کنند . نگهداري صحيح تخم ها قبل از قرار گرفتن در دستگاه به اندازه خود عمليات جوجه کشي اهميت دارد . جابه جايي هاي شديد و بي دقتي در حمل و نقل باعث آسيب ديدن ساختار داخلي تخم ميشود وبه جنين صدمه مي زند . پس از حمل و نقل پيشنهاد ميشود که تخم ها را براي مدت 24 ساعت قبل از قرار دادن در دستگاه بي حرکت بگذاريد

آلودگي هاي باکتري ممکن است يک تخم کاملاًسالم را خراب کند و از بين ببرد . باکتري ميتواند از طريق روزنه ها روي سطح پوسته تخم مرغ وارد شود . اين مساله درصورتي که تخم کثيف يا خيس باشد سرعت بيشتري پيدا ميکند.

منابع :

1- Deeming D.C. 1999. The Ostrich, biology, production and health, CABI Publishing.

2- Deeming D.C. 2002. The rise and fall of ratite production

۳-www . skhass .com

پرورش شتر مرغ

مطالب مشابه :

جامدادی زیپی

عملکرد مرکز آموزش فنی و حرفه ای شوش در سال 1392

راهنماي خريد لوازم تحرير

بسته ها و جلد های براق لوازم التحریر

پرورش شتر مرغ

زندگينامه اونوره دو بالزاك