معماری اسلامی

بررسی اصول طراحی معماری اسلامی_ایرانی از گذشته تا به حال »
(با رویکرد قانون زرشک)
زهرا تفرشی راد
کارشناس شهرسازی و معماری
حوزه معاونت شهرسازی و معماری
دفتر طرحهای کالبدی و دبیر خانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران
وزارت راه و شهرسازی
[email protected]
سپیده ریاضی
کارشناس شهرسازی و معماری
حوزه معاونت شهرسازی و معماری
دفتر طرحهای کالبدی و دبیر خانه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران
وزارت راه و شهرسازی
[email protected]
سید ابراهیم بنی مهد گل سفید
معاون مدیرکل مقررات ملی ساختمان
وزارت راه و شهرسازی
چکیده مقاله :
قانون زرشک بیان کننده اهمیت نیاز در پیدایش فرم است. در مقاله پیش رو ضمن بررسی معماری اصیل اسلامی- ایرانی با رویکرد
قانون فوق، نقش"نیاز" در شکل گیری"فضا و فرم"وتاثیر گذاری مولفه هایی چون فرهنگ اسلامی و اقلیم ایرانی بر معماری مورد
تحلیل قرار گرفته و در مواردی به تکنولوژی ساخت فضا اشاره می گردد. همچنین باتوجه به روند تغییرات معماری اسلامی- ایرانی در
طول اعصار مختلف و نظر به شکل جدید آن در دوره حاضر، معماری اصیل اسلامی- ایرانی با معماری رایج امروزی در ایران مورد
مقایسه قرار می گیرد و با هدف مرتفع ساختن نیازهای انسانی، دستیابی به فضای مطلوب و آرمان خانه و خانواده اسلامی- ایرانی
راهکارهایی در زمینه تدوین استاندارد هایی منطبق با فرهنگ اسلامی- ایرانی ارائه می گردد.
کلمات کلیدی :
قانون زرشک- معماری اسلامی ایرانی- معماری نوین- نیاز- فرم و فضا- استاندارد- تکنولوژی ساخت
-1 مقدمه :
از سالیان دور در ایران باستان شاهد هنر آفرینی معمارانی بودیم که به جهت فراهم آوردن رفاه و آسایش فرد ساکن در فضا به توجه
و اهمیت دادن کوچکترین نیازهای وی پرداخته و خلاقیت های شگفت انگیزی را ارائه کردند. که این مهم تنها به دلیل فرهنگ غنی
ایرانیان است. فرهنگی که بیانگر اهمیت فرد وخانواده در اجتماع می باشد. چنانچه به نیازهای خانواده (کوچکترین واحد ساختاری
جامعه) پاسخ داده شود و سلامت روحی ایشان تامین گردد، سلامت اجتماع نیز تامین خواهد شد. پاسخگویی به نیازهای خانواده
مستلزم ایجاد فضاهای مورد نیاز آنان است. چه بسا هنرمندان و معماران ایرانی که به طول سالیان دراز به خلق این گونه فضاها
پرداختند. بنابراین فرایند طراحی، در معماری اصیل اسلامی ایرانی از "نیاز" آغاز شده و به"فرم" خاتمه می یابد. (شکل ( 1)) و این
فرآیند نمادی از تبعیت انسان از قانون زرشک در طبیعت می باشد. براساس قانون زرشک هر گیاهی به دلیل نیازهای گوناگون نسبت
به نور، آب و خاک، فرمهای گوناگونی را نیز بوجود می آورند.
شکل ( 1): روند پیشنهادی طراحی معماری اسلامی_ایرانی
معماری اصیل اسلامی - ایرانی در طول سالیان متمادی با تکیه به مولفه هایی چون فرهنگ و اقلیم، نیازهای انسانی ساکنین را پیش
بینی کرده و به شکل هنرمندانه ای آنها را دستمایه شکل گیری فضا های خود قرار داده است، برای نمونه می توان به شکل گیری
فضای بیرونی و اندرونی در معماری اصیل خانه های ایرانی اشاره داشت به نظر می رسد اینگونه فضاها جهت رفع برخی نیازهای
فرهنگی شکل گرفته اند.
استاد پیرنیا تحقیقات گسترده ای در خصوص اهمیت و نقش فرهنگ در معماری اصیل اسلامی- ایرانی داشته است که به طرح
نظریات نوینی دربارۀ معماری ایرانی انجامید که جملگی در تألیفات متعدد وی منعکس است.
بودن هنر به شمار « اسلامی » از جمله معروفترین نظریات اوست که به زعم وی ملاک « اصول چهارگانۀ هنرهای ایرانی اسلامی »
می رود [ 9]. این چهار اصل که پیرنیا، به تبع تخصص خود، کاربرد آنها را بیشتر در بخش معماری مورد توجه قرار داده است، عبارت
؛[ اند از: مردم واری یا مردم داری که همان رعایت مقیاسهای انسانی به شکل مطلوب و براساس رفع نیازهای انسانی است [ 12
در « فَهْرَج » 9] ؛ برای نمونه مسجد بسیار کهن ] « بوم آورد » خودبسندگی، به مفهوم حداکثر استفاده از امکاناتِ در دسترس و مصالح
استان یزد)؛ پرهیز از بیهودگی ، به معنای دوری از افزوده های غیرضروری (به زعم وی ، در معماری اسلامی ، حتی مواد و مصالح
تزیینی نیز با هدف تزیین مورد استفاده قرار نگرفته است ، [ 6])؛ درونگرایی که بیش از سه اصل دیگر، تأثیرات مذهب را نمایان می
درون گرایی و کشش معماران ایرانی به سوی حیاطها و پادیاوها ] = جایگاه شستشو [ و گودال ، باغچه ها و » ، سازد. به گفتۀ وی
هشتیها و کلاه فرنگیها که شبستانها و نهانخانه های عشرت را گرداگرد خود گرفته و محیطهای دلکش و خودمانی به وجود آورده ، از
باغها نیز از همین امر تبعیت کرده و معمولاً دورتادور آن با دیوار محصور بوده » .[10] « دیرباز جزو منطق معماری ایران بوده است
.[6] « است
چهار اصل فوق را، اصل دیگری تکمیل می کند که به زعم پیرنیا، مختص معماری ایرانی اسلامی است. این اصل که وی آن را
می نامید، معمار ایرانی را در هر سه مرحلۀ اساسی معماری یعنی طرح و محاسبه و اجرا، به بهترین نحو یاری می « نیارش و پیمون »
مجموعۀ امور محاسباتی و استاتیکی به انضمام مصالح شناسی و استفاده از » کرد. نیارش به معنای عوامل نگهدارنده بنا، عبارت است از
14 ]. پیمون ، ضوابطی است که به منظور تعیین و حفظ تناسب بین اجزای بنا رعایت می شد ] « مناسبترین و کمترین مصالح
.[12] « پیروی از پیمون ، هرگونه نگرانی معمار را دربارۀ نازیبایی یا نااستواری ساختمان از میان می برده است » .( (همانجا
یکی دیگر از عناصر معماری اصیل ایرانی که بر اساس نیازهای اقلیمی شکل گرفته، طاقهای قوسی و گنبدی می باشند. از جمله
خصوصیات اقلیمی طاقهای قوسی و گنبدی در مناطق گرم و خشک این است که ارتفاع اتاق از کف تا زیر طاق زیاد می شود لذا
میتوان یک تهویه طبیعی در اطاق ایجاد کرد. از آن جایی که هوای گرم سبکتر است و به بالا صعود میکند و هوای خنکتر جایگزین
آن می شود، با تعبیه چند دریچه در اطراف و یا نوک طاق، هوای گرم از دریچه خارج میشود و یک جریان طبیعی از پایین به بالا به
وجود می آید. همچنین ازعمده مصالح مورد استفاده در این مناطق می توان به گل، خشت وآجر اشاره کرد که به وفور در این مناطق
یافت می شود و از نظر اقلیمی عملکرد خوبی دارد زیرا در طی روز دیرتر گرم می شود و شب هنگام نیز، حرارت خود را دیرتر پس می
.[4]، [ دهد و این باعث تعدیل نوسان حرارت داخل ساختمان در طی شبانه روز می شود [ 13
لکن به رغم ویژگی های شاخص معماری اسلامی- ایرانی، اینگونه معماری از اواخر دوره قاجار تاکنون دستخوش تغییراتی شده است.
آیا در معماری نوین ایرانی همچنان "فرم و فضا" از نیازهای افراد تبعیت می کند؟ از این رو جهت پاسخگویی به این سوال و دستیابی
به راهکارهایی برای خلق فضاهای متناسب با نیازهای فرهنگی و اقلیمی ایرانیان مسلمان به بررسی و مقایسه معماری اصیل اسلامی-
ایرانی پرداخته تا به استانداردهایی در زمینه خلق معمارانه فضا در معماری نوین ایرانی دست یابیم .
قابل ذکر است پژوهشگران خارجی نیز به موضوع فرمهای طبیعی و استفاده از آنها در هنر، توجه ویژه ای داشته اند. زیرا از آنجاییکه
اینگونه "فرمها" بر اساس "نیازهای طبیعی" شکل گرفته اند، در مقایسه با فرمهای مصنوعی کارآمدترند. از آن جمله می توان به
پژوهشی از محققین دانشگاه شیکاگو اشاره نمود:
" نخستین مسئله متافیزیکی این است که ما چگونه باید ساختار فرم و فضا را در جهان طبیعت درک کنیم؟ این سوال در واقع ما را
به مسئله زیبایی شناختی دیگری رهنمون می نماید: ما چگونه می توانیم به طرز هنرمندانه ای، فرم و فضای خالص را در زمینه های
[ نقاشی، مجسمه سازی، موسیقی و معماری، از طریق طبیعت درک و استخراج نماییم؟"[ 16
-2 مفاهیم پایه:
-1-2 اصول طراحی معماری اسلامی ایرانی :
طراحی معماری اصیل اسلامی ایرانی بر پایه نیازهای فرد ، خلاقیت و تکنولوژی و ارائه فضا و پیدایش فرم شکل می گرفته است. در
طبیعت نیز شاهد رابطه مستقیم نیاز و فرم هستیم و این امر تحت عنوان قانون زرشک تبیین گردیده است. قانون زرشک به تأثیر نیاز
بر فرم در گیاه زرشک اشاره دارد.
-1-1-2 قانون زرشک :
بوته زرشک با توجه به شرایط محیط زندگی و به منظور رفع و تامین نیازهایش، فرم خود را تغییر می دهد. این گیاه درکوهستان به
دلیل شرایط جوی و کمبود آب (نیاز به آب)، فرم بوته ای با خارهای بلند و میوه کوچک را به خود می گیرد، حال آنکه در مزرعه
(( وگلخانه به بوته ای با خارهای کوتاه و میوه درشت تبدیل می شود. لذا قانون زرشک بیانگر اهمیت نیاز در تشکیل فرم است. (شکل( 2
قانون زرشک، بیانگر رابطه بین نیازهای انسان و چگونگی پاسخگویی معماری به این نیازها است.
گیاه در کوهستان در شرایط ناپایدار جوی (آبیاری دیمی)
گیاه در مزرعه با آبیاری منظم
قانون زرشک : نیاز، پدیدآورنده فرم است.
شکل( 2): قانون زرشک، بیانگر رابطه بین نیازهای انسان و چگونگی پاسخگویی معماری به این نیازها .
پیدایش فرم : شکلگیری فرم بر اساس نیاز فضا.
خلق فضا : ایجاد فضا برای نیاز .
شناخت نیازها : بررسی و شناخت نیاز.
نیاز به خودشکوفایی : رشد و پیشرفت وتکامل معماری.
نیاز احترام : شاخص شدن هویت درمعماری.
نیاز تعلق پذیری : توجه به هویت عمومی در معماری.
نیاز ایمنی : توجه به سازه و استحکام در معماری.
نیاز زیستی : توجه به اقلیم در معماری.
-2-2 نیاز، فضا و فرم :
در معماری اصیل اسلامی- ایرانی نیز شاهد اهمیت "نیاز" در تشکیل "فرم" در طراحی و هنرنمایی معماران ایرانی هستیم. فرمهایی
که گاهی با خلاقیت و تکنولوژی منحصر به فردی همراه بوده است که این امر نشانگر توانمندی معماران ایرانی بوده است.
(جدول( 1))حال آنکه در معماری مدرن به دلیل حضور فن آوری نوین و تکیه بر نیروهای برقی و انرژی های فسیلی خلاقیت کاهش
یافته و شاهد معماری مدول وار در انواع و اقسام شرایط آب و هوایی منطبق بر نیازهای مختلف فرهنگی و جغرافیایی هستیم و این امر
سبب شده که مفاهیم طراحی معماری با نیازهای واقعی ساکنین تطابق کمتری داشته و به مرور زمان افراد بیش از پیش دلتنگ
فضاهای معمارانه اصیل در بناهای ایرانی باشند. لازم به ذکر است در معماری ایرانی فضای بدون کاربری بی معنا بوده و هیچ فضای
بلااستفاده ای در بناها یافت نمی شد. این در حالیست که در معماری نوین امروزی به فضاهایی بر می خوریم که استفاده چندانی
نداشته و کاربری مناسبی برای آنها تعریف نشده است.
جدول( 1): انواع شرایط آب وهوایی وشیوههای سازگاری معماری اصیل اسلامی - ایرانی با آن
شرایط آب وهوایی شیوه های سازگاری معماری راهکارهای رفع نیاز
اقلیم گرم وخشک
ساختمان ها متصل -وجود طاق در بنا-وجود زیر
زمین در بنا -بنا درونگراو محصور
جلوگیری از ورود گرما به ساختمان- تهویه
طبیعی-
اقلیم گرم ومرطوب
عدم وجود زیر زمین- ساختن بنا رو به
نسیم– استفاده ازمصالح دارای جرم حرارتی کم
ایجاد سایه- استفاده از جریان باد-
معتدل ومرطوب
استفاده ازحیاط وفضاهای باز- بام های
شیب دار- عدم وجود زیرزمین
جلوگیری ازرطوبت زیاد – استفاده
ازجریان هوا وطبیعت زیبا
اقلیم سرد
حیاط مرکزی ودرونگرا – ایجاداطاق با
ارتفاع کم – بازشوها کوچک – دیوارها
قطور- بام ها مسطح
جلوگیری از ورود سرما به داخل –
مقاومت در برابر خشکی هوا
بنابراین در طراحی معماری اصیل اسلامی- ایرانی ابتدا فضا (جهت رفع نیاز ساکنین) شکل می گرفت و سپس فرم به وجود می آمد ،
حال آنکه در معماری نوین ایرانی ابتدا فرم، سپس فضا و نیاز منطبق با فضا به وجود می آید و معماران به مثابه خالقان بنا ، اثری را
خلق می کنند که عمری کوتاه دارد و ادامه حیاتشان به فن آوری و تکنولوژی وابستگی دارد. در حالیکه در معماری اصیل اسلامی-
[15] ،[3] ،[2] ،[ ایرانی، معماران خلاقانه به خلق فضا و بنا می پرداختند. [ 1
-3 طرح مسئله و بررسی آن:
-1-3 آیا معماری نوین در ایران، اهداف و دیدگاههای معماری اصیل اسلامی- ایرانی را در بر می گیرد؟
یکی از مهمترین دیدگاهها و اصلی ترین هدف معماران اصیل اسلامی- ایرانی، ارزش نهادن به ماهیت نیازهای انسان می باشد که
این دیدگاه منجر به خلق فضایی مناسب می شد که نیازهای انسانی ساکنین را که بر آیین، فرهنگ و اقلیم محل سکونت ایشان
منطبق می باشد، فراهم می آورد. ایشان پس از در نظر گرفتن نیازهای ساکنین، فضا و فرم را طراحی می کردند و در نهایت بنای
ساخته شده علاوه بر تامین نیازهای ساکنین، فرمهای بدیع و قابل توجهی داشت که این امر نیز بیانگر هنر، خلاقیت معماران ایرانی
بوده است. همچنین تکنولوژی ساخت این ابنیه با توجه به امکانات روز قابل توجه می باشد.
این درحالیست که معماری رایج امروزی، متاثر از فرهنگ غربی می باشد و با تاثیر از استانداردهای غربی شکل مدوله ای به خود
گرفته و به فرهنگ، آداب و رسوم ایرانیان بی توجه است. آیا خانه یک ایرانی مسلمان با خانه یک آلمانی مسیحی مشابه است؟
علاوه بر این در پهنه جغرافیایی ایران مردمان با آداب و رسوم مختلف (کرد، لر، ترک، ترکمن، بلوچ، فارس و ...) زندگی می کنند که
برغم اشتراکات فراوان، تفاوتهایی نیز دارند و هرکدام با توجه به فرهنگ و اقلیم محل زندگی، نیازهای گوناگون و مختلفی خواهند
داشت. بنابراین نمی توان برای گستره وسیعی از فرهنگها و اقلیمهای متفاوت، به صورت یکسان و آنهم به شکل غربی و با استانداردهای
وارداتی، خانه طراحی نمود. این درحالیست که هم اکنون الگوی طراحی مسکن در اغلب شهرهای ایران مشابه است.
بنابر موارد فوق، به نظر می رسد معماری رایج امروزی در ایران، فاقد اهداف و دیدگاه های معماری اصیل اسلامی- ایرانی می باشد.
-3-3 آیا معماری نوین در ایران شکل تکامل یافته معماری اصیل اسلامی- ایرانی است؟ چرا؟
برغم آنکه انتظار می رود معماری امروز ایران، شکل تکامل یافته معماری اصیل اسلامی- ایرانی باشد، معماری رایج امروزی در ایران
برگرفته از معماری اصیل اسلامی- ایرانی نیست.
شاید بتوان گفت یکی از دلایل این امر، جاه طلبی و قدرت طلبی پادشاهان ایرانی بوده است. چراکه گاهی برخی پادشاهان به منظور
قدرت نمایی وتثبیت پایه های حکومت خود،ابنیه مربوط به پادشاه پیشین را نابود می کرده اند و آثار جدیدی بر روی آنها احداث می
نمودند. نمونه بارزی از این گونه ابنیه، گنبد سلطانیه می باشد که در جدار داخلی آن آثار ارزشمندی از همه ادوار ملاحظه می گردد.
علاوه بر این، از اوایل دوره قاجار، غربگرایی و خود باختگی بر شاهان ایرانی سایه افکند که این امر منجر به تقلید کورکورانه از
معماری غربی و از دست رفتن فرهنگ و معماری اصیل اسلامی- ایرانی گردید. تا جاییکه از معماری اصیل اسلامی - ایرانی، تنها نامی و
یادی برجا مانده است.
• به نظر شما در معماری نوین ایرانی فضا پاسخگوی نیاز است ؟ یا نیاز پاسخگوی فضاست ؟در معماری اصیل اسلامی ایرانی
چطور؟
-4 مطالعه نمونه ها جهت دستیابی به راهکارها:
-1-4 بررسی نمونه هایی از فضا در معماری اصیل اسلامی ایرانی :
در جدول شماره( 2) به بررسی فضاهای خلق شده از چند نمونه راهکارارائه شده توسط معماران اصیل اسلامی- ایرانی می پردازیم:
جدول شماره( 2): نمونه هایی از فضا در معماری اصیل اسلامی ایرانی
نیاز راهکار فضا
حفظ حریم
ایجاد سلسه مراتب کریاس، هشتی و تختگاه
شکست دید در مسیر ها دالان
بازشو های متخلخل ارسی
مهارکردن گرمای تابستان
موقعیت اتاق تابستان نشین
خنک کننده فضا بادگیر+ ناکش
ایجاد سایه در بام آسمانه های مقعر
ایجاد سایه در فضای باز ایوان
مهارکردن سرمای زمستان
موقعیت اتاق زمستان نشین
گرم کننده فضا شومینه و اطاق کرسی
-2-4 بررسی نمونه هایی از فضا در معماری نوین اسلامی ایرانی :
در جدول شماره( 3) به بررسی چند نمونه از فضاهای پرت خلق شده توسط فرم در طراحی معماری نوین اسلامی ایرا نی با کاسپت فرم،
فضا و معماری می پردازیم:
جدول شماره( 3): نمونه هایی از فضای پرت در معماری نوین اسلامی ایرانی
عناصر رایج در معماری امروز
فضای پرت
پله
زیر پله
نما
نماسازی های فرمال
نورگیر میانی
پاسیو (در طبقات)
-5 نتیجه گیری و ارائه راهکار:
آنچه مسلم است رسالت معماران، زمانی تحقق می یابد که معماری بتواند نیازهای روحی و روانی ساکنین و کاربران را برآورده سازد.
بنابراین نقطه اوج و شکوفایی معماری در ایران اسلامی آن جاییست که بتواند نیازهای ایرانیان مسلمان را مرتفع نماید که این امر
مستلزم تغییر رویکرد معماران در ایران است. یعنی باید رویکرد "نیاز، فضا و فرم" جایگزین "رویکرد فرم، فضا و معماری" گردد.
همچنین لازمست جایگاه فن آوریهای نوین و انرژیهای تجدید ناپذیر در معماری ایران مشخص گردد. این بدین معناست که اولا بدانیم
فن آوری باید در خدمت معماری قرار گیرد و یا معماری در خدمت فن آوری؟ و ثانیا میزان وابستگی ابنیه معماری به انرژیهای تجدید
ناپذیر چقدر باید باشد؟
از این رو بنابر موارد فوق می توان گفت شناسایی نیازها و طراحی استاندارهای ملی متناسب با این نیازها، اولین گام در مسیر
دستیابی به نقطه اوج معماری در ایران است. به نظر می رسد یکی از روشهای تحقق این گام، بررسی، تحلیل و مقایسه عناصر معماری
نوین و اصیل اسلامی- ایرانی در ابعاد مختلف چون فن آوری و بهره گیری از انرژیهای تجدید پذیر مطابق جدول نمونه (جدول
شماره( 4)) می باشد. (در جدول شماره( 5)چند مورد بررسی شده ارائه میگردد.)
جدول شماره( 4): بررسی، تحلیل و مقایسه عناصر معماری نوین و اصیل اسلامی- ایرانی
نمونه فرم موجود
در معماری اسلامی-
ایرانی
عملکرد فضا و
عناصر معماری
راهکار ارائه شده
جهت رفع نیاز
مشخصات فضا نیازساکنین فضا
اصیل
نوین
منفی
مثبت
استفاده از انرژی های
تجدید پذیر
استفاده از انرژی های
تجدید ناپذیر
نیازساکنین فضا در
حال حاضر
نیازساکنین فضا
درگذشته
تعریف فضا
موقعیت فضا
نام کنونی
نام قدیم
جدول شماره( 5):چند نمونه بررسی، تحلیل و مقایسه عناصر معماری نوین و اصیل اسلامی- ایرانی
نمونهفرم موجود در
معماری اسلامی- ایرانی
عملکرد فضا و عناصر
معماری
مشخصات فضا نیازساکنین فضا راهکار ارائه شده جهت رفع نیاز
مثبت منفی نوین اصیل
استفاده از انرژی های تجدید
پذیر
استفاده از انرژی های تجدید
ناپذیر
نیازساکنین فضا در حال
حاضر
نیازساکنین فضا
درگذشته
تعریف فضا
موقعیت فضا
نام کنونی
نام قدیم
ورودی
(پیر نشین، پاخوره)
ورودی
(لابی)!
دعوت کنندگی
-1 تزیینات و عقب نشینی درآیگاه در
جداره
3 -پله ، اختلاف سطح
5 -درکوب زن و مرد
6 -سایه بان، تندیس ، نما، رنگ
-6 نورپردازی در ورودی
-8 آیفون تصویری
6 -حس دعوت کنندگی
7 -کشش بصری
8 ت -شخیص فرد پشت درآیگاه
1 -حس دعوت کنندگی
2 -مکث کردن در فضا
3 ان -تظار
4 -کشش بصری
5 ت -شخیص زن یا مرد ، پشت درآیگاه
بخشی از ساختمان که آمد و شد از آنجا صورت
میگیرد.
در گام نخست ورود به فضا
ورودی
درآیگاه
از بین رفتن فضایی
درونگرا و تبدیل شدن
به فضایی برونگرا
آشپزخانه!
-آشپزخانه
نوین(باز،اپن)
-اتکا دید به انرژی
های تجدید ناپذیر
-مکانیابی نامناسب
در معماری نوین
استقلال
فضایی
-1 کوره
-2 اجاق(پریموس)
-3 ورودی آب چشمه یا قنات
-4 یخچالهای سنتی
-5 گنجه 10 - پاسیو
-6 ناکش 11 -کمد
7 -فر
8 ا -جاق گاز
9 - پمپ آب(آب لوله کشی)
10 ی -خچال
12 - هود
7 -طبخ نان
8 -طبخ غذا
9 -شستشوی ظروف
10 ن -گهداری مواد غذایی
11 ن -گهداری وسایل پذیرایی
12 ت -هویه مناسب
1 -طبخ نان
2 -طبخ غذا
3 -شستشوی ظروف
4 ن -گهداری مواد غذایی
5 ن -گهداری وسایل پذیرایی
6 ت -هویه مناسب
درون گراترین فضای نیمه خصوصی، محل
طبخ و سرو غذا،.
شمال غربی خانه، جایی که بوی ان آزار رسان
نباشد، جایی که بانوی خانه کمتر در برابر دید
باشد و در آرامش کار خود را انجام دهد.
آشپزخانه
مطبخ
-5 مراجع:
- ( ترجمه قراگوزلو،زهره/چاپ سوم، تهران،دانشگاه تهران ;( 1368 « معمار;فرم، فضاو نظم » . ١] چینگ، فرانسیس دی.کی ]
، ( تهران تورنگ( 1386 ،« آشنایی با فرم، فضا و نظم در معماری »، ٢] شاطریان، رضا ]
،( تهران ; مهرآزان( 1389 ، «( آموزش طرح معماری 1 (از کانسپت تا فرم وفضا »، ٣] امیری آذری، آرتور ]
نشریه الکترونیکی سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، دوره « پیوند با طبیعت در معماری کتابخانه »، ۴] ناصری ، زهرا ]
،( دو شماره 7 و 8 ، مشهد ،( تابستان و پاییز 1389
.( تهران; دانشگاه تهران( 1372 . « بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران » .( ۵] قبادیان، وحید ( بیتا ]
تدوین غلامحسین معماریان ، تهران ، « آشنایی با معماری اسلامی ایران : ساختمانهای درون شهری و برون شهری » ، ۶] پیرنیا محمدکریم ]
؛ (1371)
؛( هنر و مردم ، سال 12 ، ش 136 و 137 (بهمن و اسفند 1352 ،« ارمغانهای ایران بجهان معماری : گنبد » ، ٧] پیرنیا محمدکریم ]
؛( هنر و مردم ، سال 12 ، ش 139 (اردیبهشت 1353 ،« ارمغانهای ایران بجهان معماری : پادیاو » ، ٨] پیرنیا محمدکریم ]
؛( مصاحبه )، کیهان فرهنگی ، سال 2، ش 3 (خرداد 1364 ) « استاد مهندس کریم پیرنیا و اصول معماری سنتی ایران » ، ٩] پیرنیا محمدکریم ]
هنر و معماری ، سال 5، ش 17 (فروردین خرداد ،« بناهای تاریخی هر کشور در حکم شناسنامه های فرهنگی است » ، ١٠ ] پیرنیا محمدکریم ]
؛(1352
؛( باستان شناسی و هنر ایران ، ش 1 (زمستان 1347 ،« سبک شناسی معماری ایران » ، 11 ] پیرنیا محمدکریم ]
؛( فرهنگ و زندگی ، ش 24 (زمستان 1355 ،« مردم واری در معماری ایران » ، 12 ] پیرنیا محمدکریم ]
.( تهران: نشر آب( 1360 .« ساخت شهر و معماری در اقلیم گرم و خشک » ، 13 ]توسلی، محمود ]
. 19 شهریور 1376 ، همشهری ، سال 5، ش 1352 ،« ناشناخته تر از آنچه بود: به یادبود استاد محمد کریم پیرنیا، پیر معماری ایران » [14]
[١۵] Francis, D.K. Ching , Architecture, Form, Space and order, New York; John Willy and Sons , 1996 .
[١۶] [Chicago, III.],Distributed by the University of Chicago Press , 1993 .

معماری اسلامی

مطالب مشابه :

آب انبار