آن که یوسف به زر ناسره بفروخته بود

مهمان بودیم به خانهٔ یکی از خویشان و میزبان که می‌دانست، اندکی از فرش سررشته دارم، قالیچه‌ای گسترد در میانه خانه که پیش از نوروز خریده بود، و خواست دیدگاه‌ام را درباره‌اش بگویم. گفتنی‌ست پیش از این در خانه‌اش یک جفت قالی ارزنده دیده بودم، هفتاد ساله، با نقشه‌ زیرخاکی کاشمر؛ پس به دیدن قالیچه کنجکاو بودم.

قالیچه، یکی از صد‌ها نمونه‌ای بود که این روز‌ها به‌فراوانی در بازار یافت می‌شوند. بافت بسیار ظریف با رج‌شمار بالا، همچنین مواد اولیه خوب، چله ابریشمی و گل ابریشم؛ اما به طرح و نقش و رنگ، سست و بی‌مایه. طرح‌اش یک لچک‌ترنج بسیار پیش‌پاافتاده بود که یک دانشجوی ترم سوم رشته فرش، متن، لچک، ترنج و حاشیه‌اش را در یک شب می‌زند و دیگر که نقش‌ها بسیار سست بودند و بی‌از هرگونه زایندگی. رنگ‌ها نیز هیچ همگونی با هنجارهای زیبا‌شناسانه فرش ایرانی نداشتند و از دید ارزش رنگی بسیار نزدیک به یکدیگر و نقوش بیش از آنکه نمایانده شوند، گم می‌شدند در متن و حاشیه. پیدا بود که رنگ‌آمیز فرش، رنگ‌شناسی فرش ایرانی را نمی‌دانسته که رنگ‌هایی را در فرش به کار بسته که کاربردش ویژه تابلوفرش است.

افسوس که میزبانم هزینه بسیار بالایی (شش میلیون تومان) نیز برای این قالیچه پرداخته بود و افسوس دوچندان شد زمانی که گفت برای خریدنش، آن دو قالی کاشمر را به بهای ناچیزی فروخته است (زیر یک میلیون تومان). جویا شدم چگونه دلش آمده آن دو فرش نازنین را بفروشد. پاسخ داد نه رنگشان به مبلمان تازه می‌آمده و نه ریزباف بوده‌اند.

بخش دوم سخن او مرا به اندیشه فرو برد. زیرا دریافتم، باور فراگیر درباره فرش خوب، ریزباف بودن و رج‌شمار بالاست و دیگر ویژگی‌ها آن‌گونه که این دو ویژگی گفته شده ارج‌مندند، ارزشی ندارند. برای نمونه کمتر پیش می‌آید که یک قالی لیلیان با طرح، نقش و رنگ چشم‌نواز، بتواند هماورد یک قالی تبریز شود که رنگ و طرح و نقش‌اش چشمگیر نیست اما گل ابریشم است و ریزباف.

اگرچه که بنا نیست پسند همگان درباره طرح و نقش و رنگ فرش یکسان باشد اما چه روی داده است که کسی تنها به این سبب که فرش‌هایش ریزباف نیستند، حاضر شده آن‌ها را به زیر قیمت بفروشد؟

چرایی این نکته را باید از چند دید بررسید، نخست این‌که دانش همگانی درباره فرش بسیار اندک است. این در حالی است که دانش مردم درباره برخی از رشته‌های هنری تا این اندازه کم نیست و کار‌شناسان آن رشته‌ها توانسته‌اند، سره را از ناسره به مخاطبان خود بشناسانند. برای نمونه در سینما یا موسیقی، ما امروز با کسانی روبروییم که مخاطب حرفه‌ای این رشته‌ها به شمار می‌روند، از سویی دانش توده مردم نیز از این رشته‌ها چندان دم دستی و اندک نیست اما همین افراد، درباره فرش به عنوان یک اثر هنری بسیار کم می‌دانند و نمی‌توانند یک فرش خوب را از فرش بد بازشناسند.

همچنین بسیاری از دانشجویان، دانش‌آموختگان و کار‌شناسان فرش، سبک‌‌شناسی فرش را چندان ارج نمی‌نهند. چنانچه این شاخه، موشکافانه دسته‌بندی شود و هنجارهای زیبا‌شناسانه هر سبک بررسی و شناسانده شود، دیگر کسی از فرش هریس انتظار ریزبافی و از فرش بلوچ انتظار گوناگونی رنگ نخواهد داشت.

به‌هرروی، شایسته است در این‌باره راهکاری اندیشیده شود زیرا هر چه دانش همگانی درباره فرش افزایش یابد به سود وجهه هنری و اقتصادی فرش ایران خواهد بود.

آن که یوسف به زر ناسره بفروخته بود

مطالب مشابه :

قیمت پایه فرش صادراتی دستباف

سلیقه یابی مشتریان فرش دستباف

کاشمر

آن که یوسف به زر ناسره بفروخته بود

دکوراسیون سنتی و 8 نکته طراحی

مدلهای پرده زیبا و مدرن برای اتاق خواب زیباچین بردسکن