چگونه برای سوال خود جواب پیدا کنیم؟

چکیده درس سوم: با هر سوال جواب یا جواب های اولیه ای در ذهن ما پیدا می شود و ما تلاش می کنم شواهدی پیدا کنیم تا ببینیم جوابی که به آن فکر کرده ایم درست است یا نیست یا کدام جواب درست است و کدام یک درست نیست. معمولا از پرس و جو و مشاهده برای رسیدن به جواب استفاده می کنیم.

از شما انتظار می رود پس از خواندن این درس بتوانید:
۱. نقش جواب اولیه یا احتمالی را در پیشبرد تحقیق تشخیص دهید.

۲. پرس و جو و اهمیت آن و محدودیت های اصلی آن را بشناسید.

۳. مشاهده مستقیم و غیرمستقیم را از هم تفکیک کنید.

ذهن ما پر از جواب است
ممکن است فکر کنید ذهن ما فقط سوال می کند و دنبال جواب می گردد٬ اما واقعیت این است که به تعداد سوالهایی که می پرسیم یک جواب اولیه هم در ذهن مان پدیدار می شود.

به عبارت دیگر، ما به اندازه سوال هامان جواب هم داریم. در روش تحقیق سعی می کنیم سوال های قابل پاسخ را مشخص کنیم و جواب های اولیه ای را که در ذهن مان پدیدار شده است محک بزنیم.

این روند مثل داستان سوال «فرهاد کنجکاو» است٬ یعنی جواب اولیه ما اگر درست تدوین شود ممکن است به جواب نهایی ختم شود.

در داستان فرهاد کنجکاو، فرهاد توجه کرده بود که بعد از هر باران کرم های باغچه خانه آنها زیاد می شود. او فکر می کرد چرا این طور است؟ به نظرش می رسید یا کرم ها با باران از آسمان می آیند یا کرم ها در باغچه هستند و به دلیل باران بیرون می آیند.

در واقع٬ او برای سوال خود دو جواب اولیه یا فرضیه داشت که باید با پرس و جو و مشاهده درستی آن ها را بررسی می کرد.

فکر کردن به جواب احتمالی
چون با هر سوالی که در ذهن ما پیدا شود ما خواه ناخواه یک جواب احتمالی هم برای آن در نظر می گیریم٬ گام بعدی مان این است که شواهدی پیدا کنیم که ما را به جواب درست برساند.

فرض کنید سوال ما از جنس طبقه بندی های زوجی باشد٬ یعنی یکی از دو گزینه درست باشد. مثلا در باره زن بارداری که در خانواده داریم می توان پرسید: بچه پسر است یا دختر؟ پس از این شروع می کنیم به نشانه شناسی رفتار و حالات مادر و از آن نشانه ها٬ که ممکن است درست باشد یا نادرست٬ به این نتیجه می رسیم که بچه چه جنسی دارد.

یا ممکن است سوال کنیم خواهرمان در کنکور قبول می شود یا نه. با توجه به سوابق تحصیلی او و میزان علاقه اش به خود اطمینان می دهیم که او قبول می شود یا نمی شود.

پرس و جو
پرس و جو طبیعی ترین راه برای یافتن پاسخ یک سوال است. معمولا پرس و جو همان چیزی است که در صورت مصاحبه از آن یاد می شود. هر پرس و جویی ولو کوتاه یک مصاحبه است:

از یک کتاب فروشی می پرسید: شنیدم کتاب تازه ای از استاد فلانی در باره روش تحقیق منتشر شده. دارید؟

کتاب فروش: بله درست است. اما نداریم سفارش داده ایم٬ فردا می رسد.

شما: فردا تا چه ساعتی کتاب فروشی تان باز است؟

کتاب فروش: تا 5 عصر هستیم.

شما برای انتخاب این کتاب حتما از مسیر یک پرس و جوی دیگر یا معرفی یک فرد مطلع گذشته اید. ممکن است در مدرسه از معلم خود یا در دانشگاه از استاد خود یا در کتابخانه از کتابدار پرسیده باشید:

کتابی در باره روش تحقیق می خواهم که مسائل اساسی تحقیق را به زبان ساده معرفی کند. چنین کتابی در کتابخانه دارید؟

کتابدار: اتفاقا همین هفته کتابی از استاد فلانی منتشر شده که دقیقا به همین مسئله می پردازد.

شما: در کتابخانه هست؟

کتابدار: نه به این زودی. دست کم یک ماه طول می کشد تا خریداری شود و مراحل ثبت اش تمام شود و وارد قفسه شود.

شما: ای بابا پس چه کار کنم؟

کتابدار: به نظرم بهترین کار مراجعه به کتاب فروشی دانشگاه است. آنها تازه ۵۰ نسخه خریده اند. باید داشته باشند.

این پرس و جو را می توان برای سوال های هدفمند که بخش های یک تحقیق را روشن می کند تنظیم کرد و سراغ آدم هایی رفت که انتظار داریم جواب آن را بدانند. این همان مصاحبه است.

تنظیم سوال برای مصاحبه هنر است٬ هنری که می شود آموخت.

برای مصاحبه گاهی شما افراد معدودی را در نظر می گیرید که مثلا در ۲۸ مرداد شاهد حوادث بوده اند و می خواهید ببینید واکنش مردم در شهر آنها چه بوده است.

ولی گاهی شما نیاز دارید با گروه بزرگی از مردم مصاحبه کنید تا بدانید مثلا چند درصد از آنها به سینما می روند و ترجیح می دهند فیلم ایرانی ببینند یا خارجی. برای این کار شما نیاز دارید افراد را طوری انتخاب کنید که نمونه درستی از مردم یک منطقه یا یک شهر باشند.

بنابراین نمی توانید همه پاسخ گویان را از مردها انتخاب کنید یا همه پاسخ گویان را از دانشجویان. باید نمونه ها را طوری انتخاب کنید که بیشترین تنوع پاسخگویان را در بر داشته باشد.

مراقب باشید
در مصاحبه با مردم عادی همیشه جوابی که دنبال اش می گردید پیدا نمی شود٬ چون:

ممکن است به شما پاسخی بدهند که فکر می کنند انتظار شنیدن آن را دارید؛

ممکن است دروغ بگویند و آن چه را که واقعا فکر می کنند یا می دانند بیان نکنند؛

خودشان هم دقیقا جوابی ندارند٬ ولی چیزی می گویند تا شما را از سر باز کنند؛

عقیده یا نظرشان را می گویند٬ اما چون اطلاع روشنی در باره سوال شما ندارند جواب شان مفید نخواهد بود.

بنابراین تلاش کنید قابل اعتمادترین منبع، شاهد یا فرد مطلع را پیدا کنید. هم زمان تلاش کنید از بین چیزهایی که شنیده اید آن چه را معقول و منطقی است انتخاب کنید و باقی را رها کنید.

غیر از مصاحبه چه راه های دیگری برای رسیدن به جواب وجود دارد؟

پرس و جو معمولا مکمل دیدن است. شما به مغازه ای می روید و آن چه را می خواهید پیدا می کنید و بعد در باره کیفیت آن و قیمت اش شروع به گفت و گو با فروشنده می کنید. مثلا یخچال دو-در بزرگی را دیده اید آن را وارسی کرده اید و بخش های مختلف را تماشا کرده اید و تقریبا پسندیده اید٬ ولی مارکی دارد که نمی شناسید.

در باره کشور سازنده و مزیت های آن سوال می کنید و می خواهید بدانید آیا می توان آن را قسطی هم خرید و برای این کار فروشنده چه مدارکی لازم دارد.

مشاهده
اجازه بدهید کمی روی این دیدن و تماشا و یافتن و آموختن از راه مشاهده تامل کنیم.

کاری که شما در ورانداز کردن اولیه یخچال انجام داده اید مشاهده مستقیم است. شما می بینید و بعد می پسندید یا سوال هایی در ذهن تان پیدا می شود.

پس یک سوال اولیه دارید: یخچال خوب و جادار برای خانواده ۴ نفره از کجا باید بخرم؟ و با امکانات مالی من بهترین یخچالی که می شود خرید کدام است؟

همه ما برای این دست سوالات به محل عرضه می رویم که بازار باشد. می رویم تا ببینیم و مشاهده کنیم و انتخاب کنیم و بسنجیم که کدام را باید بخریم.

حالا اگر شما برای خیریه ای کار می کنید که باید تصمیم بگیرد چه حجمی از کمک و در چه زمینه هایی باید به زلزله زدگان آذربایجان کرد باز شما به عنوان نماینده آن خیریه نیاز به سفر دارید تا به مناطق آسیب دیده بروید و ضمن مشاهده و گفت و گو یا همان مصاحبه با اهالی محل و امدادگران دیگر به جواب سوال های خود برسید.

اگر از نتیجه سفر خود عکس و فیلم بگیرید و برای مسئولان خیریه بیاورید٬ آن ها می توانند نتایج مشاهدات شما را ببینند. این مشاهده نیز می تواند به تصمیم گیری آن ها کمک کند٬ هر چند این مشاهده غیرمستقیم است.

آیا به نظر شما مشاهده همیشه کافی است و می تواند به ما کمک کند تصمیم بگیریم و به این سوال جواب دهد که چه کنیم؟

فرض کنید شما شاهد آتش سوزی یا انفجار هستید. شما می توانید در باره آنچه می بینید صحبت کنید اما نمی توانید صرف مشاهده به جواب این سوال برسید که: علت آتش سوزی یا انفجار چه بود.

همین طور نمی شود بر اساس مشاهده صرف روشن کرد که: چند نفر در این حادثه آسیب دیده اند؟ کسی هم کشته شده؟ چه قدر خسارت وارد شده؟

برای یافتن جواب این دست سوال ها مشاهده کافی نیست. مصاحبه ممکن است تا حدودی پاسخ بدهد٬ اما شما به گردآوری اطلاعات بیشتری نیاز دارید

چگونه برای سوال خود جواب پیدا کنیم؟

مطالب مشابه :

فروش فایندر تصویری پرمیوم مدل 7000

تاریخچه انیمیشن

معرفی رشته ی الکترو تکنیک ـبرق صنعتی

وبلاگ جدید من

چگونه برای سوال خود جواب پیدا کنیم؟

انیمیشن در ایران

چگونه ایمیل های موثر بنویسیم - بخش اول