ارزیابی کمی و کیفی کاربری اراضی شهری

ارزیابی کمی و کیفی کاربری اراضی شهری

مورد مطالعه: شهرستانهریس

(با رویکردی بر طرح جامع شهر63)

استاد راهنما:

جناب آقای دکتر عزت پناه

گردآورنده :

جبرئیل زمانی

دانشجوی کارشناسی ارشد

جغرافیا و برنامه ریزی شهری

نیمسال دوم سال تحصیلی 91-1390

فهرست

مقدمه	3
روش تحقیق	6
پیشینه مطالعه کابری اراضی شهری در ایران و جهان	6
دیدگاهای نظری کاربری اراضی و نحوه ارزیابی آن	9
فنون رایج ارزیابی کمی و کیفی کاربری اراضی شهری	11
موقعیت جغرافیایی و کارکردهای طبیعی هریس	12
تحولات جمعیتی هریس	13
ارزیابی کاربری اراضی هریس با نگاهی بر طرح جامع شهر	13
خصوصیات کالبدی شهر	13
ارزیابی کمی کاربری اراضی شهر	14
جدول سرانه ها و فضاهای استاندارد مورد نیاز سطوح مختلف شهری	16
ارزیابی کیفی کاربری اراضی شهر	22
نتیجه گیری	24
منابع و مآخذ	26

مقدمه

کاربری اراضی شهری و چگونگی توزیع فضایی- مکانی آن یکی از مهمترین کارکردها به منظور استفاده بهینه از فضاهای شهری می باشد.نظر به این اهمیت،در این مقاله به بررسی و ارزیابی کاربری اراضی شهر هریس با توجه به دیدگاههای کمی و کیفی مطروحه در این زمینه اقدام شده است.جهانی که امروزه ما در آن زندگی می کنیم ،جهان شهری است که متاسفانه نتیجه ی آن دوری از محیط طبیعی و پذیرش ناخواسته ی عدم تعادل هایی است که از روابط ناموزون انسان ها و فضای شهری نشات می گیرد.(فرید،8:1375)

چاپین، از صاحب نظران کاربری زمین ،3 تعریف از کاربری زمین شهری ارائه داده است ( چاپین،3:1987)

1-کاربری زمین به معنای پراکندگی فضایی کارکردهای شهری مانند مسکونی ،تجاری ،خرده فروشی ،تفریحی و.....

2-کاربری زمین به معنای چارچوبه ای دو بخشی برای نمایش نواحی شهری.این دو بخش عبارتند از:

-الگوی فعالیت مردم در محیط شهری به موسسات و فضاهای مورد نیاز آنان ( فعالیتهای در آمدزا،خرید و اوقات فراغت).

-تسهیلات و تجهیزات فیزیکی که برای استقرار فعالیتهای یاد شده در زمین های شهری ساخته می شوند.

3- کاربری زمین به معنای تنظیم روابط ساختاری-کارکردی چارچوبه ای دو بخشی باسیستم های ارزشی حاکم بر الگوهای فضایی-کارکردی و فعالیتهای مردم.

همچنین چاپین بیان می دارد :

که کاربری زمین در مقیاس شهر به عواملی همچون محدودیت زمین شکل و موقعیت زمین،انواع فعالیت ها،تراکم،توزیع میان کاربری ها و مقایسه ی کاربری ها وابسته است.مسلما از آنجا که فعالیت شهر انعکاسی از مجموعه عوامل اجتماعی،اقتصادی یک جامعه ی به هم پیوسته در یک قلمرو جغرافیای است،لزوما تغییرات ظاهری بافت شهری و رشد آن در تبعیت از مجموعه ی عوامل؛به خصوص مکانیزیم های تصمیم گیری،سیاست شهری،رفاه اجتماعی و بهبود زندگی انسان،شکل خواهد گرفت و شکل های جدید در راستای عوامل فوق تحقق خواهد یافت.در این میان چگونگی کاربری اراضی درپیوستگی با روند تاریخ تحول شهر و تغییرات فضای ساخته شده با کالبد شهر،از عواملی هستند که شهر منظر و سیمای خود را طی زمان درارتباط با آنها به دست می آورد.( شالین ، 9:1372)

در عین حال از مهم ترین مسائل زندگی امروزی , نحوه ی استفاده از زمین شهری است که نظارت بر چگونگی تفکیک اراضی موثرترین عامل در اجرای ضوابط منطقه بندی شهرها به مناطق مسکونی ،صنعتی،تجاری،اداری وضوابط مربوط به استفاده از اراضی شهری می باشد.ارزیابی چگونگی تقسیم و کاربری این اراضی شاید منعکس کننده ی تصویری گویا از منظر و سیمای شهری و همچنین چگونگی تخصیص فضای شهری به کاربردهای مختلف شهر در طی زمان و در جهت رسیدن به اهداف توسعه ی شهری باشد.در عین حال ارزشیابی در برنامه ریزی به طور ویژه به فرایند واکاوی شماری از طرح ها یا پروژه ها با هدف تعیین شود و زیان های مقایسه ای هر کدام و قرار دادن یافته های چنین واکاوی هایی در چارچوبی منطقی گفته می شود. ( سیف الدینی،161:1381)

فرایند ارزیابی باید به صورت آشکارو آگاهانه انجام گیرد تا برخورد گروههای مختلف با مسائل به طور روشنی نشان داده شود و برای طراحان و برنامه ریزان شهری و گروههای ذینفع به خوبی قابل تفهیم باشد،زیرا فرایند ارزیابی ماهیت رفت و برگشتی فرایند طراحی شهری را نشان می دهد.به این مفهوم که نتیجه ی ارزیابی مستلزم برگشت به مراحل قبلی است،به طوری که آمارو اطلاعات و ضوابط به دست آمده مورد بررسی مجدد قرار گرفته و در صورت لزوم در تعریف نیازها و راه حل ها تجدید نظر به عمل خواهد آمد.

( بحرینی،415:1377)

اصولا مبحث چگونگی استفاده از اراضی شهری مهم ترین قسمت از طرحهای شهر هریس و در این قسمت از مطالعات و طرح های شهری،نحوه استفاده از اراضی واقع در محدوده شهری تعیین و مشخص می گردد.مهم ترین ابراز برای تعیین چگونگی استفاده از اراضی شهری،عامل جمعیت و سرانه ( سهم هر شهروند از کاربری های شهری) است به این صورت که با استفاده از مطالعات جمعیتی و تغییرات جمعیت در مقاطع گذشته ابتدا نرخ رشد جمعیت محاسبه و به تبع آن جمعیت شهر درافق طرح تعیین و متعاقبا با انتخاب سرانه های منطقی محاسبه سطوح کاربری های مختلف شهر پرداخته می شود.زمانی که میزان و مساحت مورد نیاز کاربری های شهر مشخص گردید به مرحله مکان یابی مناسب برای هر کاربری را مشخص می کند , می رسیم.

ارزیابی کاربری اراضی شهر هریس واقع در شمال استان آذربایجان شرقی که طبق سرشماری سال 1375 با جمعیت 76622نفر و در انتهای مهلت چندین طرح براساس نرخ رشدی که به تایید کمیته فنی وقت استان آذربایجانشرقی رسیده ،در سال 1390 به 15000 نفر رسیده، که این نشان دهنده ی ان است که این شهر در پایان مهلت طرح با رشد ناموزونی مواجه بوده و بسیاری از نواحی اطراف آن که بیشتر زمین های کشاورزی و باغ های سرسبز بوده ،به زیر ساخت و سازهای شهری خصوصا ساخت و سازهای مسکونی رفته است،عدم توازن در توزیع کاربری های مختلف در شهر در افق چندین ساله طرح و تراکم بسیاری از کاربری های در مکان یابی خاص از شهر مسائل نسبتا حادی را در زمان حال و به خصوص در آینده به همراه داشته و خواهد داشت.

1-عدم برنامه ریزی در تعیین و انتخاب سمت و سوی توسعه ای شهر به علت روی کار آمدن افراد ناکار آمد و غیر متخصص در شورای شهر و شهرداری

2- وسواس در حفظ اراضی زراعی و باغات و عدم رغبت مالکین به تخصیص و تفکیک اراضی مشخص به علت تقسیم ناعادلانه شهرداری درمساله تفکیک اراضی

3- عدم وجود طرح جامع شهری به موقع، توسعه شهر در جهت و سمت خلاف طرح جامع پیشنهادی بر اثر ساخت و سازهای غیر مجاز به علت تبانی مدیران ناکار آمد شهری و تاثیر آن در تغییر موقعیت و طراحی کمربندی شمالی شهر

4- تخصیص بعضی از کاربریها و تاسیسات وخدمات شهری درمحدودهی خاصی از شهر

5- عدم توجه به کارکرد و احداث کاربری های اداری پیشنهادی توسط مدیران شهری به بهانه ی مسائل مربوط به تامین هزینه اراضی اختصاص یافته به کاربری های اداری و این امر باعث فروش اراضی تخصیص یافته به کاربری اداری و تغییر کاربری آن اراضی از اداری به کاربری مسکونی گردیده است.

6- عدم دقت کافی در مکان یابی کاربری های عمده شهری،چشم انداز آتی شهر را با مشکلات عدیده ای نمایان می سازد.مجموعه عوامل فوق ،ضرورت برنامه ریزی کاربری اراضی شهری و بهینه گزینی کارکردها و تخصیص بهینه فضای شهری به کاربری های متناسب و با در نظر گرفتن استانداردها و سرانه ها از یک سو و لحاظ نمودن سازگاری،وابستگی،ظرفیت و مطلوبیت کاربری با یکدیگر و در مقیاس فضای شهری را از سوی دیگر بیش از پیش الزامی می سازد که در این تحقیق به این مهم همت گماشته است.

روش تحقیق:

این پژوهش با در نظر گرفتن اهمیت و جایگاه کاربری های شهری و چگونگی توزیع فضای آن در شهرها نهایتا به روش تحلیلی – تطبیقی شکل گرفته است و پس از بررسی کمی و کیفی اراضی شهر هریس بر اساس کار میدانی و پرسشنامه برای چگونگی توزیع و جانمایی فضایی آن در سطح شهر مورد ارزیابی قرار گرفته و با مقایسه کاربری های موجود با استانداردها و سرانه ها به لحاظ کمی و همچنین تهیه و تحلیل ماتریس های چهارگانه ی سازگاری ، ظرفیت، مطلوبیت ، ُوابستگی به لحاظ کیفی ،کاربری ها و پخشایش فضایی آن در شهر ارزیابی وتحلیل شده و چگونگی استقرار بهینه آن نیز پیشنهاد گردیده است.

پیشینه مطالعات کاربری اراضی شهری در ایران و جهان:

سابقه ی مطالعات کاربری زمین در سطح جهان چندان طولانی نیست،چنانچه برای اولین بار در سال 1826 میلادی "فون تونن" با انتشار اثر "دولت منزوی در ارتباط با کشاورزی و اقتصاد ملی" بر الگوهای کاربری زمین با توجه به قیمت تولیدات کشاورزی تاکید نمود،اما پس از او بود که به مطالعات کاربری زمین شهری نیز آغاز شد.(باقری،11:1380) سالها پس از فون تونن تلاش های پراکنده ای در ارتباط با مطالعات کاربری زین شهری توسط اشخاصی چون،رابرت پارک،ابنزرهاوارد،کامیلوزتیه،واگنر و غیره صورت گرفت،ولی از اوایل قرن بیستم به بعد در کشور آمریکا نخستین کوشش جامع در تبین تئوری کاربری زمین توسط افرادی چون؛هومرهویت،ارنست برگس،رودریک مکنزی،چنسی هریس،ادوارد اولمن،فایری و غیره انجام شد با نگاهی به روند تکامل تدریجی نظریات این افراد مشخص می شود که هر یک در تکامل مسیر مطالعات کاربری زمین نقش مهمی داشته اند.(Chapin. 1972:3)

شباهت های درون قاره ای کاربری زمین شهری معمولا د رکشورهایی است که به لحاظ جغرافیایی و بر اساس قاره ای دسته بندی شده اند.چنانچه کشورهای آسیایی با سابقه زیاد در شهر نشینی،امروزه با مشکلاتی اعم از نزخ بالای رشد جمعیت،گسترش کالبد شهرها،حاشیه نشینی و غیره مواجه هستند؛لذا این کشورها می کوشند تا در آینده , تمرکز زدایی را در دستور کار قرار دهند.وضعیت بسیاری در کشورهای آفریقایی که متاثر از کشورهای استعماری می باشد نیز بدین گونه می باشد،به طوری که آنها نیز می کوشند تا در برنامه ریزی برای شهرهای درجه دوم و اجرای طرح های سلسله مراتبی و با مشارکت مردمی به حل مشکلات خود بپردازند،که احتمالا این کشورها نیز در آینده بر تمرکز زدایی در تصمیم گیری هایشان تاکید خواهند نمود.کشورهای اروپایی و برخی از کشورهای آمریکای شمالی از جهت گسترش شهری و نوسازی درون شهرها دارای ویژگی های مشترکی هستند.برنامه ریزی کاربری اراضی این کشورها بسیار جامع بوده و بر مفاهیم زیست محیطی تاکید دارد.بالاخره آمریکای مرکزی و جنوبی نیز از قوانین اسپانیایی هند شرقی و مالکیت زمین های روستایی متاثر گشته اند ( کیانی،12:1379).

به طور کلی تجارب جهانی نشان می دهد که چگونگی موفقیت در عرصه ی برنامه ریزی کاربری زمین شهری به همکاری و هماهنگی دو دسته عوامل بستگی دارند،که عبارتند از:

- وجود قوانین و سیاست کلان مناسب در زمینه ی نحوه ی استفاده از زمین

- استفاده از روشهای کارآمد در تهیه و اجرای طرح های شهری و برنامه کاربری زمین(زیاری،4:1378).

اگر با کمی تامل و تعمق به گذشته سکونتگاههی ایران زمین بنگریم،متوجه خواهیم شد که سکونتگاههای اولیه از همان ابتدا دارای نظام و برنامه ریزی خاص بوده اند.سکونتگاههای ادوار مختلف بیانگر آن است که استفاده از زمین ها با اهداف خاصی صورت می پذیرفته است؛دلیل آن با شرایط طبقاتی و اجتماعی بوده یا تفکر خاصی که به نحو ی به دنبال توزیع کاربری های مختلف بوده است.متاسفانه ما امروزه کمتر با منابع مدون از زمان های گذشته در این زمینه مواجه ایم و شاید بهترین سند و مدرک همان بقایای شهرها و سکونتگاههای به تاریخ پیوسته است که خود حاکی از یک مدیریت اندیشمندانه بر آنها بوده است؛حال نکته اینجاست که این مدیریت اگر هم بوده با نام کاربری اراضی مطرح نبوده است.

اینک اگر قرار باشد سابقه ی کاربری اراضی شهری با همین عنوان و بر مبنای اصول علمی بررسی کنیم،باید گفت که قدمت این مطالعات در ایران بسیار کم و عمدتا مربوط به زمان تهیه اولین طرح های جامع شهری می شود( هاشمی 77:1376) به عبارت دیگر کاربری زمین در شهرهای ایران عمدتا در بطن طرح های جامع شهری بوده و کمتر به مجزا به آن پرداخته شده است.الگوی طرح های جامع و تفصیلی در ایران نیز در اصل خود اقتباسی است از الگوی طرح های شهری که پس از جنگ جهانی در اروپا و ایالات متحده آمریکا باب گردید.

طرح های شهر سازی که در ایران از اوایل دهه ی 1300 شروع گردید،تا حدود سال های دهه 1340 بیشتر به عنوان طرح های گذر بندی و ساختمان سازی مطرح بود و اولین طرح های جامع پس از آن شروع شده است و محصول نهایی طرح ما نیز عبارت بوده است از طرح کاربری زمین در چاچوب منطقه بندی تنظیم و در قالب مرحله بندی نهایتا به عنوان سند قانونی توسعه ی شهری تصویب و برای اجرا به شهرداری ها ابلاغ می گردد.( رفیعیان 5:1380).

این طرح ها که به پیروی از الگوهای غربی در ایران شکل گرفته،در معماری بومی و سنتی ایران به یکباره از هم کسیختگی بزرگی را پدید آورد،بدون بهره گیری از پشتوانه های فرهنگی ایران و تنها با اتکا به روشهای بیگانه و اغلب توسط متخصصین و تحصیل کرده های کشورهای اروپایی و آمریکایی و گاه با استفاده ی مستقیم از کارشناسان خارجی تدوین گردیده است.این نحوه رویارویی با مسائل شهری در ابتدا موجب بروز عکس العمل های تندی در شهر ها شده و چه بسیار بافت های ارزشمند معماری بومی و تاریخی را نابود کرد.( مشهدی زاده دهاقانی،491:1374).

از مجموعه مطالعات انجام شده در مورد ارزیابی نتایج عملکرد طرح های شهری در ایران چنین برمی آید که این طرح ها در مجموع نتوانسته اند در جهت اهداف مورد نظر خود حرکت کنند،نتایج طرح پژوهش و ارزیابی طرح های جامع شهری در ایران ( سازمان برنامه و بودجه،1372) به نحو بارزی این ناکامی را که نشانی از عدم وجود زیر ساخت های مناسب اقتصادی ،اجتماعی،رشد بالای جمعیت و هجوم روستایان به شهرها , کمبود قوانین مناسب در بهره گیری از اراضی و کاربری آنها،ضعف نظارت بخش عمومی در حقوق مالکیت , ضعف نهادهای ملی و غیره می باشد،را نشان می دهد( مهندسین مشاوره امکو،6:1378).

شاید بهترین طرح کاربری زمین شهری در ایران مربوط به برنامه ریی کاربری اراضی در مناطق زلزله خیز شمال ایران است که توسط بنیاد مسکن و به کمک مشاوران داخلی و خارجی در اوایل دهه ی 1370 تهیه شد.این طرح علاوه بر در نظر گرفتن ویژگی های اجتماعی،اقتصادی شهرهای زلزله خیز،به ویژگی های طبیعی این مناطق نیز توجه داشته و می توان گفت یکی از طرح ها نسبتا موفق شهر سازی در ایران بوده است که برای شهرهای منجیل،لوشان و رودبار تهیه شده است.( بنیاد مسکن انقلاب اسلامی،1375).

دیدگاههای نظری کاربری اراضی و نحوه ی ارزیابی آن

در خصوص چگونگی کاربری شهری دیدگاههای متفاوتی مطرح است،لیکن در یک جمع بندی کلی می توان انها را در قالب پنچ دیدگاه عمده مطرح کرد که عبارتند از:

الف- نظریه نقش اجتماعی زمین

ب- نظریه نقش اقتصادی زمین

ج- نظریه ی ساماندهی زمین

د- نظریه ی توسعه ی پایدار شهری و زمین

ه- نظریه ی مدرنیسم و زمین ( زیادی،11-6:1381)

- در نظریه ی نقش اجتماعی زمین ،محدود کردن مالکیت خصوصی و بهره برداری از اراضی در راستای منافع عمومی مردم در شهرها بیشتر مد نظر می باشد." هنری جورج" و "اتوواگنر" به این دیدگاه اعتقاد دارند.واگنر معتقد است که اراضی شهر ها باید به مالکیت عمومی در آید،تا قیمت اراضی شهری قابل کنترل باشد و به سود جویی مالکان نیانجامد.

-معتقدان به نظریه ی نقش اقتصادی زمین ،آن را عامل اساسی تغییر فضاهای شهری دانسته و ابراز می دارند که چون زمین و مسکن از منابع کمیاب هستند،ضروری است در بهره برداری از آنها حداکثر کارایی در نظر گرفته شود و ضوابط و مقررات خاصی در نحوه ی استفاده مطلوب از زمین تدوین گردد.زیرا زمین از کارکردهای مختلف مصرفی و مبادلاتی و اقتصادی و فناپذیری برخوردار بوده و دارای مطلوبیت ویژه ای است." دیویدهاروی" از طرفداران این نظریه است.

- در نظریه ساماندهی زمین،ضوابط و مقررات چگونگی تقسیم اراضی شهری و نحوه ی استفاده از آن به موضوعاتی مثل مالکیت زمین از نظر وظایف بخش عمومی در برابر خطرات و سوانح طبیعی و صنعتی برمی گردد."ابرکرومبی" و "لردریت" عمدتا به این دیدگاه معتقدند.

- در نظریه توسعه پایدار شهری و کاربری زمین،بر نگهداری منافع ارضی بر حال و آینده از طریق استفاده از بهینه از زمین تاکید می گردد و موضوعاتی چون جلوگیری از آلودگی محیط شهری و ناحیه ای،کاهش ظرفیت های تولید محیط طبیعی،عدم حمایت از توسعه های زیا ن آور و حمایت از بازیافت ها را مطرح می کند.

- بالاخره نظریه ی مدرنیسم و کاربری اراضی،به منطقه بندی شهری بر اساس عملکردهای خاص بدون توجه به موقعیت،مکان،فرهنگ و سنت در تراکم های عمودی وافزایش فضای سبز براساس سلسه مراتب شهری اشاره می کند.(زیاری،66:1378).

در خصوص ارزیابی چگونگی استفاده بهینه از اراضی نیز دیدگاههای متعددی مطرح اند که از آن جمله اند ارزیابی های اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی،سیاسی،زیست محیطی و غیره که مهمترین آنها در ارتباط با برنامه ریزی و طراحی فضاهای شهری،ارزیابی های زیست محیطی و اقتصادی مطرح می باشند.

-ارزیابی زیست محیطی،به خاطر آثار گسترده ای که پروژه های طراحی شهری بر محیط زیست دارند و عمدتا جنبه ی قانونی و الزامی پیدا کرده است،بیشتر مورد توجه می باشد( بحرینی،419:1377).

این نوع ارزیابی برای ارتقای کیفیت برنامه های زیست محیطی و اتخاذ سیاستی مناسب درباره ی تخصیص معقولانه منابع ارضی برای مصارف مختلف به کار می رود.گرچه تاکنون درباره ی ارزیابی زیست محیطی در پروژه های شهری-ناحیه ای و ملی تقریبا کار اندکی صورت گرفته لیکن به لحاظ اصول علمی و زیست محیطی بسیار مفید است. در عین حال در این روش، ارزیابی باید قادر به پیش بینی نمایش آثار اکولوژیکی ناشی از استقرار کاربری ها بر محیط شهر و ناحیه باشد.( حسین زاده دلیر،103:1380).

-ارزیابی اقتصادی , جهت سنجش احتمال سود و زیان اقتصادی طرح ها با توجه به اختصاص درآمد عمومی به آنها از نظر تحلیل هزینه-فایده مورد توجه برنامه ریزان می گیرد.در این ارزیابی،ابتدا بررسی سود- هزینه در نظر گرفته می شود و سپس یک ضابطه ی ارزیابی اجتماعی-اقتصادی که بر جرح و تعدیل هایی در بررسی سود و هزینه مبتنی است مورد توجه واقع می شود.در عین حال این تحلیل را می توان به منظور درجه بندی طرح ها بر حسب میزان مطلوبیت نیز مورد استفاده قرار دارد.( زمردیان،265:1370) و ( رضویان،70:1371).

فنون رایج ارزیابی کمی و کیفی کاربری اراضی شهری

معمولا ارزیابی کاربری اراضی شهری دو نوع تکنیک مورد توجه قرار می گیرد که شامل ارزیابی های کمی و ارزیابی های کیفی است.

- در ارزیابی کمی،عمدتا سرانه ها و استانداردهای تخصیص بهینه فضای شهری به کاربری های مختلف شهر مد نظر قرار می گیرند.نسبت این کاربری ها بسته به شرایط محیطی و کارکردهای انسانی و منطقه ای در کشورهای مختلف،متنوع است؛ در عین حال در سطح ملی نیز بسته به شرایط جغرافیایی ( عرض جغرافیایی،ارتفاع،دوری نزدیکی به دریا و غیره) تفاوت هایی دارند ( ابراهیم زاده،48:1380).

- در ارزیابی کیفی ، مولفه هایی چون سودمندی اجتماعی ، موازنه برنامه ریزی ، وابستگی ، سازگاری ، مطلوبیت ، ظرفیت ،اهداف – اقدامات و غیره مدنظر قرار می گیرند.

چنانکه در سودمندی اجتماعی،ارزیابی ارزش اجتماعی پروژه های بخش دولتی،بخصوص پروژه هایی که با منابع مالی سرو کار دارند،بسط داده می شود.در روش موازنه برنامه ریزی،کاربرد خاصی از روش بررسی نسبت هزینه به سودمندی اجتماعی در مطالعات برنامه ریزی شهری –منطقه ای مد نظر است.(لیچفلرودیگران،82:1365).

در تکنیک ارزایابی از طریق معیارها و ماتریسهای استقرار بهینه ی کاربری ها،پس از جمع آوری اطلاعات وضع موجود کاربری های زمین شهری , با استفاده از ماتریس هایی که به چگونگی استقرار کاربری ها در کنار یکدیگر در سطح شهر می پردازد.جداول ویژه ای تهیه و چگونگی جانمایی بهینه کاربری ها به توجه به وابستگی،سازگاری،ظرفیت و مطلوبیت انواع کاربری ها در سطح شهر مد نظر می گیرد( پور محمدی،109:1382).

بالاخره در تکنیک بررسی اهداف-اقدامات،به طور کلی از یک روش اصلی که کوشش برای تعیین میزان دستیابی طرح های آلترناتیو به مجموعه ای از اهداف یا مقاصد از پیش تعیین شده می باشد،استفاده میشود(لیچفلرودیگران،87:1365).

موقعیت جغرافیایی و کارکردهای طبیعی هریس

شهرستان هریس بامساحت43/2345 کیلومتر مربع از جنوب به شهرستانهای بستان آباد و تبریزاز مشرق به شهرستانهای سراب و مشکین شهر استان اردبیل و از غرب به شهرستان تبریز و از شمال به شهرستانهای اهر و ورزقان محدود می باشد. این شهرستان در موقعیت 38درجه و 24 دقیقه عرض شمالی و 47 درجه و 22 دقیقه طول شرقی واقع شده است حدود 70 درصد از وسعت این شهرستان رااراضی جلگه ای و 30 درصد آن رامناطق کوهستانی تشکیل می دهد . پست ترین نقاط آن 1500متر و مرتفع ترین آن 3143 متر از سطح دریا ارتفا دارد از مهمترین کوهها و ارتفاعات منطقه میتوان به رشته کوههای بزغوش سابلاغ داغ آغ داغ و قوشاداق با قله ای به ارتفاع 3143 متر در شمال هریس و در حد فاصل دو شهرستان اهر و هریس در امتداد شرق به غرب اشاره نمود که مرز مشترک حوزه آبریز ارس و تلخه رود می باشد. نام شهر هریس در وقف نامه ربع رشیدی در زمان حکومت غازان خان مغول(681هجری قمری) قید شده و یکی از قدیمی ترین شهرهای آذربایجان میباشد. بررسی های باستان شناسی نشانگر وجود حوزه های متعدد تمدنی در این شهرستان است . از بقعه شیخ اسحاق پل ونیار قلعه حوضلی و آی قلعسی به عنوان مهمترین آثار تاریخی شهرستان هریس نامبرده میشود . همچنین منطقه نمونه گردشگری دربند آی قلعه سی روستای شیران و دریاچه سد ارباطان و آب معدنی اکوز داغی و در یاچه سد سهند از جمله جاذبه گردشگری شهرستان هریس به شمار میرود . قالی هریس و فتیر سنتی (نوعی نان)از سوغات قابل توجه این شهرستان میباشد. اصلی ترین شغل ساکنان هریس قالی بافی بوده و مردان و زنان بسیاری در کارگاهها تولید قالی مشغول به فعالیت اند. قالی هریس از شهرت جهانی برخوردار است و جزو صادرات کشور محسوب میشود. از سایر مشاغل موجود در این شهر میتوان به پنجره سازی و جوشکاریو چوب بری و درب سازی اشاره کرد. کشاورزی بهترین بخش اقتصادی منطقه است و بیشترین جمعیت فعال را در خود جای داده و سهم عمده ای در تامین در آمد خانواده ها دارد. محصولات کشاورزی این منطقه بیشتر گندم جو و حبوبات و سیفی جات پیاز سیب زمینی و سیب درختی می باشد

تحولات جمیعتی هریس :

براساس نتایج سر شماری سال 1375 شهرستان هریس با جمعیت 7662 نفر 3/2 درصد از جمعیت کل استان آذربایجان شرقی را در خود جا داده است که با توجه به نرخ رشد جمعیت در فاصله ده ساله 75 -65در شهرستان هریس 3% می باشد که نشانگر مهاجر فرستی منطقه میباشد تراکم نسبی جمعیت در شهرستان هریس حدود 35 نفر در هر کیلومتر مربع می باشد که در مقایسه با تراکم کل استان (حدود 60 نفر در هر کیلو متر مربع) در سطح پائین تری قرار دارد از نتایج آماری رقم بعد خانوار در شهرستان هریس 95/5 در سال 1365 و 27/6 در سال 1370 و 44/5 در سال 1375 بدست می آید وجود منابع متعدد آب و توپوگرافی نسبت همگون در سطح وسیعی از شهرستان امکان پراکندگی متعادل مراکز جمعیتی را به طور نسبی فراهم آورده است و طبق آخرین سرشماری مرکزی ایران در سال 1385 جمعیت این شهر بالغ بر9513 نفر رسیده است که این نشان میدهد که رشد جمعیت ثابت میباشد یا با رشد متوسطی روبرو بوده است(مرکز آمار ایران سال 1385).

ارزیابی کاربری اراضی هریس با نگاهی به طرح جامع شهر

اصولاً مبحث چگونگی استفاده از اراضی شهری مهمترین قسمت از طرحهای شهریست و می دانیم که تهیه ی طرح های توسعه و عمران شهری – ناحیه ای و طرح هادی شهر و طرح های جامع شهری می تواند ابزارهایی برای تحقق اهداف توسعه پایدار شهری و منطقه ای باشند ، با چنین نگرشی طرح جامع شهر هریس هم تهیه شده و ساماندهی فیزیکی شهر را با توجه به معیارهای ارائه شده در توسعه پایدار شهری مد نظر قرار داده است . این طرح در سال 1363 با افق ده ساله تهیه شده است . اینک پس از معرفی خصوصیات کالبدی شهر به ارزیابی کمی و کیفی کاربری اراضی شهری می پردازیم .

خصوصیات کالبدی شهر

در شهر هریس در حال حاضر دو نوع بافت قابل شناسایی و تفکیک است :

الف ) بافت سنتی و قدیمی متراکم

ب ) بافت جدید و گسیخته

علیرغم اینکه شهرستان هریس از مدت ها قبل به عنوانیکی از شهرهای بنام آذربایجان شرقی مطرح بود و مدیریت شهرداری چندین ساله به خود دیده است مع الوصف سیمای ظاهری آن یک مجموعه شهری است که نشان میدهد که تازه شهر شده است. شهرستان هریساز دو بخش مرکزی وبخش خواجه تشکیل شده است مرکز این شهرستان شهرهریس می باشد. بخش مرکزی دارای شهرهای هریس زرنق و بخشایش و کلوانق و سرای و روستاهای زیادی مانند موسالو ،باروق،کرمجوان، برازین، ترکایش،مقصودلو،پارام،مینق،نمرور،گوراوان،تازه کند، ناحیه، اندیس،خشکناب، خانگاه ،شیرلان ،بیلویردی،ینگجه، و ... است . هسته اولیه هریس در نواحی جنوبی مسیل برازین شکل گرفته و بعدها در امتداد محور آن با شهر های تبریز و اهر گسترش یافته است در این دوران بخش های شرقی و غربی شهر از گسترش مطلوب باز مانده است که این بافتها همان بافتهای قدیمی و سنتی شهر می باشند ولی در دورانهای بعدی توسعه شهر در تمام جهات و محور های ارتباطی آن با سایر نقاط بوده است. که در حال حاضر به دلیل وجود دانشگاه آزاد در قسمت جنوبی شهر باعث شده رشد وگسترش شهر به سمت جنوب و جنوب غربیشکل گیرد و اکثر بافتهای جدید در این سمت میباشند

. در حال حاضر این قسمت ازشهر برای توسعه ی آتی شهر با توجه به استانداردهای شهرسازی مناسب بوده وپیشنهاد می گردد. شهر در بافت قدیمی و هم در بافت جدید ، عمدتاً به صورت افقی گسترش یافته و بعضاً آپارتمان های حداکثر سه طبقه در گوشه و کنار آن پراکنده شده و کمتر با گسترش فرهنگ آپارتمان نشینی و رشد عمودی شهر مواجه هستیم .( مطالعات میدانی نگارنده ، 1390 )

ارزیابی کمی کاربری اراضی شهر

در این نوع ارزیابی چنانکه گذشت ، تحلیل ها عمدتاً مبتنی بر شناسایی تطبیق سرانه ها و استانداردهای کاربردی های شهری با وضع موجود این کاربری ها در سطح شهر و چگونگی تخصیص فضای شهری به هر یک از کاربری های مختلف می باشد .

در تعیین سرانه های متناسب در هر شهر ، عوامل مهمی چون ؛ موقعیت اقلیمی وطبیعی ، مسایل اجتماعی و آداب و رسوم ، تکنولوژی ساختمان و مسکن ، قیمت زمین ، نوع و میزان درآمد ، نوع معیشت ، امکانات گسترش شهرها ، احتیاجات جمعیت شهر به تاسیسات رفاهی و غیره مد نظر قرار می گیرد و متناسب با تراکم های پیشنهادی و در ارتباط با آن نسبت به هریک از کاربریهای شهری این سرانه ها مشخص میگردد . (شیعه ، 1375 ، 161 ) . معمولاً پس از تعیین مساحت کل شهر و نیازهای جمعیت در هر یک از تراکم ها در شرایط موجود و در افق طرح پیشنهادی ، باید مبادرت به تعیین سرانه های شهری مشتمل بر سرانه های مسکونی ، تجاری ، اداری ، صنعتی ، تفریحی و غیره گردد . ( زیاری ، 1381 : 69 ) در مجموع باید گفت که تعیین استانداردها و سرانه های شهری برای هر شهر ، مستلزم موقعیت جغرافیایی آن شهر می باشد . در سـطح کــشور ما (ایران ) استانداردها و معیارهای مشخصی به منظور تعیین همه سرانه های شهری و به تفکیک شهرهای مختلف تاکنون ارایه نگردیده است ؛ در عین حال استفاده از استانداردهای سایر کشورها نیز در زمینه تاسیسات و کاربری های گوناگون شهری چون ، مسکونی ، درمانی ، آموزشی و غیره به دلیل مغایرت شرایط آنها در بسیاری از موارد از نظر آب و هوایی ، ویژگی های فرهنگی و اجتماعی ، درآمد ، ابعاد و اندازه های خانوار و امثال آنها خالی از اشکال نمی باشد . با این وجود در (جدول شماره 1) سرانه ها و فضاهای استاندارد مورد نیاز سطوح مختلف شهرها با معرفی کاربری شاخص درهر سطح که از طریق سازمان ملی زمین و مسکن برای شهرهای ایران پیشنهاد شده ، آمده است .( حبیبی و دیگران ، 1378 : 32 -10 )

جدول ( 1 ) : برخی از سرانه ها و فضاهای استاندارد مورد نیاز سطوح مختلف شهری با معرفی کاربری شاخص در هر سطح

کاربری شاخص	مقیاس کالبدی سطوح شهر	سرانه و فضای مورد نیاز سطوح مختلف شهری
بوستان کودک	کوی	سرانه بین 1 تا 3 متر مربع , حداقل قطعه تفکیکی 650 متر مربع
مهدو کودکستان	کوی	سرانه 8 متر مربع (5/4 متر مربع فضای باز و 5/3 متر مربع سرپوشیده) حداقل قطعه تفکیکی 500 مترمربع
تجاری روزانه	کوی	تعداد مطلوب واحدها به ازای هر 255 نفر یک واحد حداکثر قطعه تفکیکی 500 متر مربع
آموزش ابتدایی	محله	حداقل 9 متر مربع ( قضای باز 5 متر و سر پوشیده 4 متر مربع حداقل مساحت 2500 متر مربع )
تجاری هفتگی	محله	تعداد در مراکز محله به ازای هر 335 نفر 1 واحد , حداکثر قطعه تفکیکی 85 متر مربع
بوستان محله	محله	سرانه بین 2 تا 4 متر مربع , حداقل قطعه تفکیکی 1 هکتار
آموزش راهنمایی	برزن	حداقل 11متر به ازای هر دانش آموز , حداقل مساحت 7000 متر مربع به ازای هر 600 نفر "
تجاری ماهانه	برزن	تعداد در مرکز برزن 1 واحد به ازای هر 535 نفر ، حداکثر قطعه تفکیکی 100 متر مربع
آموزش دبیرستان	ناحیه	12 متر مربع به ازای هر دانش آموز ، حداقل مساحت 1 هکتار به ازای تعداد 1 هکتار به ازای هر 800 نفر
تجاری عمده فروشی	ناحیه	تعداد 1 واحد به ازای هر 800 نفر ، حداکثر قطعه تفکیکی در هر ناحیه 120 متر مربع
درمانگاه	ناحیه	سرانه به ازای هر 100 نفر 25 مترمربع ، حداقل قطعه تفکیکی 2500 متر مربع
بوستان ناحیه	ناحیه	سرانه 3 تا 6 متر مربع به ازای هر نفر ، قطعه تفکیکی بوستان بین 6 تا 8 هکتار
بیمارستان	منطقه	به ازای هر 1000 نفر 370 متر مربع ، حداقل قطعه تفکیکی 5/2 هکتار
واحد تجاری	منطقه	حداقل سطح کل قطعه تفکیکی در مرکز منطقه 500 متر مربع

سرانه کاربری های شهری ( سید محسن حبیبی و صدیقه مسایلی ، 1378 : 32 – 10 )

با توجه به مطالعات انجام شده در طرح جامع شهر هریس , از کاربریهای مختلف در سطح شهر ، چگونگی پراکنش فضایی و جانمایی 14 کاربری که در واقع مهمترین و ضروری ترین کاربری ها می باشند ، در اینجا انتخاب و نسبت سرانه و فضای اختصاص یافته به هر یک مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است .

1- کاربری مسکونی : در زمان تهیه طرح جامع ( سال 1363 ) سطوح اشغال شده به وسیله ی این کاربری حدود 692840 متر مربع بوده که در واقع سرانه ای معادل 83/72 متر مربع را شامل می شده است ، این رقم با سرانه های رایج در طرح های شهری ایران که 40 تا 50 متر مربع است نشان می دهد که سهم هر شهروند از کاربری مسکونی بیش از حد معین و متناسب است و این موضوع بنوعی نشان دهنده ویژگی شهری هریس است چرا که واحدهای مسکونی اینگونه مناطق نه بتناسب تعداد افراد خانوار بلکه به مقتضای نوع معیشت آنها و برای تامین انبار برای محصولات زراعی – دامی و حتی برای نگهداری تعداد معدودی دام تعیین می گردد اما زندگی شهری و هزینه سنگین تامین خدمات مورد نیاز شهروندان ایجاب می کند که واحدهای مسکونی در سطح منطقی و متعادل احداث و تامین گردد و بدین منظور سعی شده در افق طرح سرانه مورد نظر تعدیل گردد و سرانه مسکونی 70 متر مربع پیشنهاد شده که به این ترتیب جمعیت 15000 نفری هریس در انتهای افق طرح به 850000 متر مربع زمین مسکونی نیاز خواهندداشت ، که با کسر 692840 متر مربع مسکونی موجود ، در طول ده سال یعنی در انتهای افق طرح سطحی معادل 157160 متر مربع برای احداث واحدهای مسکونی باید تامین گردد. تا پایان سال افق طرح براساس مطالعه میدانی نگارنده سطوح پیشنهادی برای این کاربری تحقق یافته که ارزیابی این کاربری مثبت تلقی می گردد

2- کاربری آموزشی: سطوح موجود آموزشی شهر هریس در زمان تهیه ی طرح جامع شهر 44400 متر مربع و سرانه آموزشی 66/4 متر مربع بود. با در نظر گرفتن سرانه 5 متر مربع برای فضاهای آموزشی در مقاطع مختلف تحصیلی اعم از فضاهای سرپوشیده و سرباز و با پیشنهاد 5 متر مربع به طور متوسط سرانه این کاربری در شهر در افق طرح علاوه بر 75400 متر مربع در وضع موجود، مجموعأ 3100متر مربع در افق طرح مورد نیاز خواهد بود بر اساس مطالعات میدانی نگارنده از کاربری پیشنهادی فقط حدود 2000 متر مربع به سطوح سرانه کابری اضافه شده که از این جهت روند رشد مراکز آموزشی و پوششی سرانه مورد نیاز نامناسب و منفی ارزیابی می گردد.

3- کاربری اداری: این کاربری در زمان تهیه طرح جامع شهر 28700 متر مربع و سرانه 02/3 متر مربع بود، سرانه پیشنهادی نیز با توجه به سرانه های رایج در طرحهای شهری ایران که 5/1 تا 5/2 متر مربع است تا 5/2 متر مربع در نظر گرفته شده است که نهایتأ افق طرح در مجموع علاوه بر 28700 متر مربع موجود 5000متر مربع نیز جهت این کاربری نیاز خواهد بود که تاسال 1390 هنوز سطح جدیدی به این کاربری اضافه نشده است، و هیچ فضای اداری در طول ده سال به شهر افزوده نشده است .

4- کاربری درمانی: فضای اختصاص یافته به این کاربری در سال پایه تهیه ی طرح حدود 4720 متر مربع بوده و سرانه آن در حدود 49/0 متر مربع بوده است. با توجه به سرانه ی پیشنهادی 1 متر مربع برای افق طرح حدود 9513 متر مربع دیگر بایستی جهت احداث واحدهای درمانی شهر اضافه شد است.ولی با توجه به عدم دسترسی به نقشه تفکیکی بیمارستان از آوردن مساحت اجتناب گردید.

5- کاربری تجاری: معادل 22200 متر مربع بوده که سرانه ای حدود 2/3 متر مربع را شامل شده با توجه به سرانه ی پیشنهادی 3 متر مربع برای این کاربری و با توجه به نیاز اضافه جمعیت افق طرح در مجموع 30000 متر مربع جهت این کاربری مورد نیاز خواهد بود. با توجه به اینکه در شرایط موجود باید 7800 متر مربع به این کاربری اضافه میشد ولی متأسفانه ساخت و سازی در این مورد صورت نگرفته است به نظر می رسد علت آن نزدیک بودن شهر به مرکز استان می باشد که مردم و مسئولین این شهر را در تحقق و توجه به این کاربری بی تفاوت کرده است و تأخیر زیادی در اجرای طرح و تأمین سرانه ی مورد نیاز تجاری در سطح شهر دیده می شود و می توان گفت کاربری تجاری شهر هریس به صورت شناور دیده میشود یعنی هرکس از کاربری مسکونی خود مساحتی از آن را به این کاربری اختصاص داده است. و از کاربری تجاری (پاساژ – یا مجتمع تجاری) در شهر هریس خبری نیست و روند آن نامناسب و منفی ارزیابی می گردد.

6- کاربری تأسیسات شهری: در سال پایه تهیه ی طرح جامع حدود 42200 متر مربع و سرانه آن 5/4 متر مربع را در بر گرفته است. از آنجائی که محدودیت در این تأسیسات احساس میشود بنابراین برای افق طرح سرانه تأسیسات شهری 70/6 متر مربع تعیین و پیش بینی شده با این سرانه جمع سطوح تحت اشغال تأسیسات شهری در انتهای مهلت طرح 72000 متر مربع و نتیجتأ علاوه بر 42200 متر مربع موجود، سطحی معادل 29800 متر مربع دیگر بایستی تا پایان این طرح به این کاربری اختصاص می یافت که با مطالعه میدانی نگارنده مشخص شد که نسبت تحقق فعلی آن نسبتأ مناسب بوده از جهت تأمین سرانه نیز مثبت ارزیابی میگردد. 7- کاربری انتظامی : در بعضی از طرح های شهری با کاربری اداری به طور توام مورد مطالعه واقع می گردد اما از آنجایی که کاربری اداری درهریس بمراتب بیشتر از سرانه های رایج در طرح های شهری ایران تأمین فضا گردیده است لذا کاربری انتظامی به طور مستقل مورد بررسی واقع شده است. کاربری انتظامی در وضعیت موجود سطحی معادل 25000 متر مربع را اشغال کرده و از آنجایی احداث واحد جدید و یا توسعه واحدهای انتظامی صورت نگرفته است و پیشنهاد می گردد در صورتیکه در افق طرح نیازی به زمین جهت احداث واحدهای انتظامی احساس می گردد از کاربری اداری که مازاد بر احتیاج شهر پیش بینی شده استفاده گردد. 8- کاربری ورزشی: در برگیرنده یک سالن ورزشی سرپوشیده در بافت قدیمی شهر و یک چمن ورزشی همراه با سالن سرپوشیده می باشد که در وضعیت موجود معادل 45000 مترمربع است که سرانه آن بالغ بر 20/4 متر مربع محاسبه گردیده که نهایتأ تا افق طرح در مجموع 72000 متر مربع جهت این کاربری نیاز خواهد بود یعنی علاوه بر وضع موجود در افق طرح یعنی تا سال 1388 باید حدود 32000 متر مربع کاربری ورزشی بایستی تأمین گردد که با مطالعه میدانی نگارنده مشخص شد که نسبت تحقق فعلی آن با اضافه شدن یک سالن ورزشی سرپوشیده نامناسب بوده و از جهت تأمین سرانه نیز کاملا منفی ارزیابی می گردد.

9- کاربری فضای سبز عمومی: در سال پایه حدود 10000 متر مربع و سرانه آن کمتر از 50/1 متر مربع است که بیانگر فقر این کاربری است با توجه به سرانه های استاندارد جهت این کاربری سرانه 11 متر مربع تا افق طرح پیشنهاد شده است که با توجه به کمبود فضا در زمان تهیه طر ح جامع شهر و نیاز آتی تا افق طرح، کلأ حدود 115000 متر مربع جهت این کاربری مورد نیاز خواهد بود ولی متأسفانه با توجه به مطالعات میدانی نگارنده تا سال 1390 از سطوح پیشنهادی این کاربری که 100000 متر مربع می باشد فقط حدود 11000 متر مربع درداخل و حوالی شهر تأمین گردیده است که بعلت نداشتن خدمات رفاهی بلا استفاده مانده است و فضای جدید به فضای سبز شهر افزوده نشده و لذا نسبت این کاربری و روند آن در شهر کاملأ منفی ارزیابی می گردد وکمبود شدید آن محسوس است.

10- کاربری کارگاهی و صنعتی: درسال پایه تهیه طرح جامع شهر حدود 16320 متر مربع و سرانه آن 30/8 متر مربع را در بر گرفته است و برای جمعیت اضافه شده در افق طرح نیز علاوه بر سطوح موجود، مساحتی در حدود11140 متر مربع مورد نیاز خواهد بود تا جمع کل سطوح صنعتی – کارگاهی به 35000 مترمربع برسد. لیکن تا سال 1388 (افق طرح) هیچ سطوحی به فضای این کاربری که در طرح جامع شهر مشخص گردیده است اضافه نشده و بدین صورت است که کاربری کارگاهی و صنعتی به صورت شناور در سطح شهر حتی در خیابان های اصلی شهر پراکنده شده است و روند آن کاملأ نامناسب و منفی ارزیابی می گردد. 11- کاربری معابر : که در بر گیرنده شبکه های ارتباطی اصلی و فرعی شهر در محور عبوری بستان آباد و مشکین و سایر شبکه های موازی ویا عمود بر این محور می باشد جمعأ سطحی معادل 305000 متر مربع و با سرانه ای معادل 27 متر مربع از کل فضای شهر را در سال پایه تهیه طرح هادی شهر شامل می شده است با توجه به استاندارد 20 الی 25 درصد فضای شهر جهت این کاربری و پیشنهاد سرانه 64 متر مربع تا افق طرح 1388 در مجموع 672250 مترمربع مورد نیاز بود که تا سال 1390 روند آن مناسب بوده و مثبت ارزیابی می گردد.

12- کاربری فرهنگی– مذهبی: اشاره به مساجد، تکایا، حسینیه ها و بالاخره بکلیه فضاهای مذهبی دارد و کاربری فرهنگی به سینما، تئاتر، فرهنگسرا ، انبیه باستانی، کتابخانه ها و کانون پرورشی فکر ، اطلاق می شودو همین زیر مجموعه های کاربری فرهنگی پرورشی حکایت از اهمیت این کاربری دارد. در زمان تهیه طرح جامع شهر جمع فضاهای تحت اشغال کاربری فرهنگی – مذهبی بالغ بر 13200 متر مربع و سرانه آن 90/1متر مربع بوده با توجه به نیاز شهروندان و جمعیت در حال افزایش در افق طرح سرانه پیشنهادی برای افق طرح 10/2 متر مربع بودهکه توجه به آن باید علاوه بر فضاهای موجود سطحی معادل 9360 متر مربع به تأمین این کاربری اختصاص می یافت که متأسفانه تا سال 1390 هیچگونه فضای جدیدی عملأ به این کاربری بخصوص کاربری فرهنگی اضافه نشده و از این حیث ارزیابی آن کاملأ منفی است.

13- کاربری باغات و مزارع : علیرغم اینکه تمام مساعی جهت واقع شدن باغات و مزارع در خارج از محدوده طرح بکاررفته مع الوصف از آنجائیکه تعدادی از باغات و مزارع در لابه لای کاربری های شهری واقع شده اند لذا در طرح تهیه شده در حدود 80000 متر مربع از باغات و مزارع در داخل محدوده قرار گرفته اند که حداکثر تلاش برای حفظ آنها معطوف شده اما با این حال به خاطر واقع شدن برخی مزارع در لا به لای کاربری های شهری حدود 25000 متر مربع از باغات و مزارع به کاربریهای عمومی و فضای سبز تبدیل و بقیه از اراضی باقی مانده اکثرأ به زیر ساخت کاربری مسکونی رفته و یا به خاطر وسواس مالکان در تخصیص دادن اراضی به کاربری های پیشنهادی به صورت سابق حفظ شده است.

14-کاربری رودخانه و حریم : رودخانه و انشعابات آن درمحدوده شهری هریس در حدود 41211 مترمربع را اشغال کرده واز آنجائیکه برای تأمین حریم قانونی رودخانه در حدود 62111 مترمربع فضای سبز پیشنهاد شده بنابراین فضاهای تحت اشغال رودخانه و حریم قانونی آن بالغ بر115253 مترمربع خواهد بود. از فضاهای سبز پیشنهادی برای حریم رودخانه تا افق طرح کمبودی احساس نمی شود و در صورتی فضای پیشنهادی کاملأ بدان افزوده شود نسبت این کاربری دارای ارزیابی مثبت خواهد بود. - در جمع بندی ارزیابی کمی باید گفت که از مجموع زمین های شهری که در زمان تهیه طرح جامع شهر با توجه به استاندارد ها و سرانه های پیشنهادی تا افق طرح مورد نیاز بودند، متأسفانه تا افق طرح به طور کامل به کاربری های پیشنهادی افزوده نشده است وعلت آن عدم برنامه ریزی و روی کارآمدن نیروهای ناکاآمد و غیر متخصص در شورای شهر و شهرداری می باشد واز این حیث روند تحقق سرانه های پیشنهادی و ارزیابی کاربری اراضی شهر به لحاظ کمی منفی می باشد.

ارزیابی کیفی کاربری اراضی شهر

چنانکه گذشت در ارزیابی کیفی جهت بررسی چگونگی کاربری اراضی شهری مؤلفه های مختلفی مدنظر قرار می گیرد که در این تحقیق بسته به شرایط و ضرورت های موجود از ماتریس های چهارگانه ارزیابی کیفی شامل: ماتریس های سازگا

ارزیابی کمی و کیفی کاربری اراضی شهری

مطالب مشابه :

ارزیابی کمی و کیفی کاربری اراضی شهری

مژده مژده (پاورپوینت درس ارزیابی اراضی)

معیارهای ارزیابی کاربری اراضی

پایان نامه ارزیابی کمی و کیفی کاربری اراضی شهری

فهرست صلاحیت های رشته کشاورزی و منابع طبیعی

معرفی توانمندی ها

روشهای ارزیابی کاربری های شهری

روش های ارزیابی کاربری اراضی شهری

ارزيابي اراضي

فهرست صلاحیت رشته کشاورزی و منابع طبیعی