اصول تنظيم وطراحي طرح درس

به نام خدا

الف -كليات

· فعاليتهاوتوانمندي هاي حرفه ي ارزشمندمعلّمي

-دانايي : * رشته تخصصي و تسلط برعلم مورد تدريس و روزآمد نمودن آن .

** مسائل عمومي: از جمله روانشناسي، علوم تربيتي، جامعه شناسي در حد لزوم.

- توانايي: تلفيق علوم مختلف و كاربرد در ميدان عمل و در كلاس درس.

ب - فوايد طرح درس :

· توجه به توالي مناسب و درست. از يك نقطه مناسب آغازكردن و به يك پايان مناسب رسيدن ،به عبارتي كارمنظم.

· توجه به مسائل و فعاليتهاي اساسي و از دست ندادن آن، جلوگيري از دوباره كاري و سردرگمي

· تفكر و صرف وقت درگزينش مواردوتنظيم طرح ، كيفي كردن هر چه بيشتر و كار عميق. درتمام جزئيات و عناصر

طرح درس تمركز انجام شده و دقت و كيفيت بالا مي‌رود. كار بيشترعلمي‌ مي‌شود تا تجربي.

@ دركنار توجه به قالب‌هاي ارائه شده، هنرمندي نقش عمده‌اي دارد، در شرايط مساوي بهترين معلّمان ، هنرمندترين آنها هستند.

پ - اجزاي طرح درس ( يك نمونه ي طرح درس پيوست مي باشد)

پ/ 1 - هدف كلي: هدف نقطه ي پايان تمركز انرژي‌هاست. يك ديدتقريباً كلان را در بر مي‌گيرد. انتخاب بسيار مهمي است.زيرا براي رسيدن به آن نقطه بايد انگيزه وجود داشته باشد، هدف بايد ايجاد انگيزه كند لذا بايد به مواردي از جمله نياز يادگيرنده توجه شود، زمان را در نظر گرفت و.. . .هدف كلي يك جلسه نبايد خيلي گسترده باشد. سلسله مراتب اهداف ازكل به جزءبدين صورت است : كلي > جزئي > رفتاري

مشخصات يك هدف كلي: يك فعل نسبتاً كلي و مبهم كه رفتار نهايي و بازده يادگيري دانش آموز را نشان دهد، سطح كليت مناسب داشته باشد، يك محصول يادگيري را بيان كند. ممكن است افعال يكي باشند ولي دامنة آنها متفاوت باشدكه ياازروي عبارات همراه آن مشخص مي شوديا به صورت ذهني تعيين مي گردد.مثال ها:

1-با آگاهي كامل از عناصر طرح درس، آن را در كلاس اجرا مي‌كند.

2- يك متن ادبي را تحليل مي‌كند.

3- اصطلاحات علمي درطراحي طرح درس را مي‌داند.

4- با دقت به فعاليت‌هاي كلاسي توجه مي‌كند.

5- در فعاليتهاي گروهي عملاً همكاري مي‌كند.

6- خود را در قبال پيشرفت اجتماعي متعهد مي‌داند.

7- به تنهايي نقاشي ساختمان را انجام مي‌دهد.

8- با مهارت رانندگي مي‌كند.

همه ي عبارات داراي يك فعل مي باشندكه محدوده ي نسبتاً وسيعي رادربرمي گيرند.

پ/ 2 - اهداف جزئي: مانند هدف كلي در نوشتن، ولي ازلحاظ گستردگي ودامنه ،جزئي ترازآن و زير مجموعه ي آن است. مثال:

- ارزش و اهميت طرح درس را مي‌داند.

- عناصر و اجزاي طرح درس را مي‌شناسد.

- نسبت به اجراي طرح درس در كلاس حساسيت نشان مي‌دهد. (عاطفي)

- طرح درسي را در كلاس به خوبي اجرا مي‌كند.

- مفاهيم و اصطلاحات ادبي را ياد مي‌گيرد.

- با اصول تحليل يك متني ادبي آشنا مي‌شود.

- نسبت به تحليل متون ادبي و حضور در كلاس علاقه نشان مي‌دهد.(عاطفي)

- با اصطلاحات علمي در زمينه طرح درس آشنا مي‌شود.

- ارتباط هر يك از اصطلاحات را با يكديگر مي‌شناسد.

پ/ 3 - اهداف رفتاري

· هدف رفتاري نتايج مورد انتظار از دانش آموز در قالب رفتار قابل مشاهده و سنجش است.

· كدام حيطه ها(يا اهداف رفتاري )بايددربين اهداف دروس مختلف وجودداشته باشد؟

حيطه شناختي درصددرصدوهميشه ، عاطفي صددرصدو روان حركتي نسبي است وبه نوع درس بستگي دارد مثال :تربيت بدني خيلي زياد فلسفه تقريبا صفرو….

· يك هدف مناسب رفتاري آن است كه:

1- شرايط، منابع و وسايل را در يادگيري مشخص كند.

2- ابزار و شرايط ارزشيابي را مشخص كند.

3- بين معلم و ارزشياب در امتياز دهي توافق بوجود آورد و فاصله بين نمرات را از بين ببرد.

4- روشهاي تدريس و يادگيري را تا حدودي مشخص نمايد.

· اجزاي يك هدف رفتاري مناسب: رفتار، معيارقابل قبول عملكرد، شرايط.

مثال:از روي تصوير مغز ( شرايط ) پنج مورد از 7 مورد( معيارعملكرد) اجزاي مغز(موضوع)را درست تشخيص دهد(رفتار).

اجزاي يك هدف رفتاري مناسب ازديدگاه متخصصان :

الگوي گانيه:

موقعيت ، هم محيط ارائه و انجام رفتار و هم نوع و محيط امتحان.

موضوع- محتواي يادگرفته شده- نتيجه‌اي از عمل انجام گرفته.

عبارت مربوط به عمل- چه عملي را يادگيرنده براي قابل مشاهده ساختن يادگيري اش انجام خواهد داد- نوشتن.

ابزار، محدوديتها و شرايط ويژه- استفاده يا عدم استفاده از كتاب، محدوديت زماني و معياري و…

مثال از گانيه: هدفي كلي در اختيار فراگير قرار مي‌گيرد ((موقعيت))، او بايد بتواند با نوشتن((عمل)) ،

هدفهاي مناسبي از هر يك از سه حيطه يادگيري((موضوع))، بوجود آورد ((توانايي يادگرفته شده- حل مسأله))،. درستي عملكرد 90 درصد(شرايط) مي‌باشد.

ديگرمثا ل ها:

1) طرحي از دستگاه گوارش در اختيار دانش آموزان قرار مي‌گيرد، با نوشتن نام هر بخش در مقابل آن، اعضاي مختلف دستگاه گوارش را در 4 دقيقه شناسايي كند. به طوريكه 90 درصد موارد درست باشد.

2) عدد اول را تعريف كند.

3) از بين كشورهاي نام برده شده، آنهايي راكه در خاورميانه واقع شده‌‌اند جدا كند.

4) از روي نقشه‌ي ترسيم شده محدودة‌ خاورميانه را با رنگ قابل تشخيص معين كند.

5) سه ملاك هدف رفتاري را بيان كند.

6) دو هدف كه يكي رفتاري و دومي غير رفتاري است را كه با تعيين ملاكهاي مربوط، از هم تميز دهد.

**** هريك ازاهداف راباملاك هاي اهداف مقابله كرده ودرستي ،نادرستي يا نقص آن هارابررسي نماييد.

پ/ 4 - رفتار ورودي و آزمون آن

آزوبل بنيانگذار نظرية‌ پيش سازمان دهنده مي‌گويد: اگر بخواهم روانشناسي تربيتي را تنها در يك اصل خلاصه كنم، خواهم گفت: يگانه عامل موثر بر يادگيري پيش دانسته‌هاي فراگيران است، بنابراين پيش دانسته‌هاي فراگيران را معلوم كنيد و بر اساس آن به تدريس بپردازيد.

رفتار ورودي تمامي پيش نيازها و توانائيهاي قبل از عملكرد نهايي هستند كه همان اهداف رفتاري دروس وواحدهاي پاس شده ي پيش نياز قبلي به حساب مي‌آيند،درصورتي كه براي يادگيري مطالب جديدضروري باشند. آزمون و سنجش اين پيش نيازها مشخص مي‌كند كه آموزش جبراني نياز هست يا خير و از كجا بايد آموزش را آغاز كرد.

براي تعيين پيش نيازها لازم است اهداف رفتاري را يك به يك تحليل نمود و پس از تحليل كردن چارت سلسله مراتبي اهداف را تشكيل داد و پيش نيازهاي آموزش رامشخص وتست نمود. درآموزش به جريان انداختن وفعال سازي اين پيش نيازهاضروري است.

پ/ 5 - ارزشيابي تكويني: پرسش وآزمون نسبتاًسطحي از اهداف رفتاري در جريان آموزش –هرنوع ارزشيابي بعدازشروع درس جديد وقبل از ارزشيابي پاياني است .- اين عمل جهت قرار دادن يادگيرنده در مسير مناسب يادگيري و كشف و اصلاح نارسائيها و مشكلات يادگيري انجام مي شود. ادامه آموزش به شكلي علمي ناشي از اين ارزشيابي است.

دراين بخش رعايت ملاكهاي سه گانه يك هدف رفتاري خيلي لازم نيست. نوع پرسش هاوفعاليت هاي ازموني دراينجامشخص مي شود ودرلابلاي طرح اجرايي (پ/ 6) هرجالازم باشد،شماره موردارزشيابي تكويني قيدمي شود.

پ/ 6 - مراحل اجراي طرح درس يا آموزش

كليات در اجرا: اعتماد به نفس بسيار مهم است. رفتارمان قالبي و كليشه‌اي نباشد، انعطاف پذيري و ابتكار هم وجود داشته باشد.

****مراحل اجرا براساس الگوي آموزش پروفسور گانيه :(باتغييروخلاصه )

1)جلب توجه – يك فعاليت يا محرك قوي در نظر گرفته شود تا به كلاس و درس توجه جدي صورت گيرد. تغيير سريع محرك‌ها، طرح سئوال‌هاي جالب، پنهان كردن و پرسشهاي هدايت كننده، بيست سوالي معمولي، نشان دادن تصوير فيلم و غيره، نوشتن مطالب جالب، تغيير فضاي كلاس به روشهاي گو.ناگون، تغيير تن صدا، آراستگي ظاهري، مشخص كردن جايگاه مطلب و محتوا در زندگي واقعي.تمام فعاليتها بايد اين توجه را جلب و قدرت نگهدارندگي داشته باشند.

2) آمادگي- سلام و احوالپرسي، حضور و غياب، دقت و احوال روحي و جسمي، پرسش از درس گذشته . تنوع رعايت شود.

3) بيان روشن اهداف- در قالب مثال‌هاي روشن، ارائه چارت و نمودار و سلسله مراتب مفاهيم و مطالبي كه ياد خواهند گرفت. مثال‌ها در زندگي واقعي كاربرد داشته باشند.

مثال :امروز با ياد گرفتن اجزاي جمله مثل فعل، فاعل، مفعول و چگونگي كاربرد هريك، مي‌توانيد در صبحت با ديگران، درك متون فارسي و تحليل آن از اين اصول استفاده كرده و در برقراري ارتباط با ديگران و ادامة‌ تحصيلات موفق عمل كنيد.

4)يادآوري و فعال كردن پيش نيازها. همان مواردارزشيابي رفتار ورودي است كه دراينجا درعمل مورد استفاده قرار مي‌گيردوبه جریان انداخته می شود. شما مي‌دانيد كه ماده …….. / همه اشياء‌ در طبيعت از …..ساخته شده‌اند / يك ماده يا مركب است يا….

5)برقراري ارتباط مطالب و فعاليتها باموقعيت هاي واقعي زندگي ‌‌‌‌‌‌«در تمام مراحل آموزش بايدمورد توجه قرار گيرد».مهمترين عامل در ايجاد انگيزه ي مداوم مي‌باشد زيرا آموخته ها در عمل به كاربرده مي‌شودواين عمل لذت يادگيري رابدنبال خواهدداشت.

6- ارائه مطالب ومحرك هاي اساسي : هسته اصلي فعاليتهاي آموزشي و يادگيري است. بايد از قويترين، بهترين و علمي ترين روشها،فعاليت ها ومحرك ها استفاده كرد تا به اهداف رفتاري(جديد) رسيد.

استفاده از فعاليتها و مطالب با توالي و سلسله مراتب مناسب،، روشهاي فعال، كارگروهي، توجه به نيازها و ويژگيهاي رشدي ياد گيرنده، استفاده از رسانه‌هاي تعاملي و فعاليت محور. همه ي اين مواردبايددرراستاي اهداف رفتاري وكلي باشد.

7)تهيه راهنماهاي يادگيري- اشارات و راهنمايي‌هاي لازم در رسيدن به پاسخ وهدف موردنظر.

8)فراخواني عملكرد- فراهم كردن فرصت‌هايي براي يادگيرنده تا نشان دهد، چه يادگرفته‌ است؟ازطريق حركات و حالات بدني مثل چهرة شاد، تكان دادن سر يا پرسش، حل مسأله، پرسش‌هاي يادگيرنده و بررسي آن، انجام يك كار عملي و پروژه‌اي و …

9)ارائه بازخورد صحيح به عملكرد: بازخوردها مثبت، سازنده و هدايت كننده باشد.

10)خلاصه مطالب، جمع بندي و نتيجه گيري. به روش هاي خاص به ويژه برمحورفعاليت هاي يادگيرنده،باتصويروچارت و …

11) ارزشيابي پاياني –هريك ازاهداف رفتاري به جزاهداف عاطفي درقالب دست كم يك پرسش يا فعاليت جهت پاسخ ياانجام كارتوسط يادگيرنده به صورت پرسشي ياامري طرح مي گردد. بر مبناي اهداف رفتاري ولي به صورت پرسشي ياامري .

به طور معمول از هر هدف رفتاري مي‌توان چند نمونه آزمون تهيه كرد و در حداقل موارد يك عبارت پرسشي يا امري یا فعالیت نشان دهنده میزان یادگیری ، مي‌توان از هرهدف رفتاري در نظر گرفت.

سه ملاك شرايط ،رفتار و معيار بايد در پرسشهاي آزمون لحاظ گردد،مگراينكه مطمئن باشيم ،مسأله ي درك وفهم یکسان پرسش هاي آزمون توسط يادگيرنده ،ارزشياب و معلّم ممكن است ومشكلي دراین زمینه وجودندارد. ابزارهاي گوناگوني براي ارزشيابي پاياني مي‌توانيم داشته باشيم از جمله، تصوير، نوشته، پرسشهاي معمول، تحقيق انجام شده، وسيله ساخته شده، نگرش سنج، مشاهده و تنظيم و تكميل چك ليست، گزارش و…

اين ارزشيابي جهت اصلاح عناصر و اجزا و به طوركلي روند آموزش در آينده و اجراي بهتر واصلاح طرح در سريهاي بعدي مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

12) - تعيين تكليف.

هدف تعميق يادگيري و كاربردي كردن آموخته‌هاست. چنانچه به خوبي طراحي شود سهم عمده‌اي در عمق بخشيدن به يادگيري دارد.تكاليف بايد در راستاي رسيدن به اهداف باشد.تكليفي كه بيزاري ايجادكند،اهداف عاطفي رابرآورده نخواهدكرد.درسطحي بالاتر از سطح فعلي فراگيران طراحي شود. پيش نيازهاي لازم وجود داشته باشدوبا نيازهاي واقعي يادگيرندگان تطابق داشته باشد.از تنوع لازم برخوردار باشد. تمرين با فاصله و در موقعيت‌‌هاي متنوع بهتراست تا بدون تنوع آن .

13)پايان مناسب – مثل گفتن اين عبارت كه ،امروزروزخوب كاري من بود چون كارتان بسيارخوب بودوفعاليت مطلوب راداشته ايد.

پ/ 7 - روشهاي آموزشي

طيف وسيعي از روشهاي آموزشي را همزمان مي‌توان مورد استفاده قرارداد.بهتر است از روشهاي فعال كه شامل: روش‌هاي اكتشافي و مسأله محور، آزمايش، پرسش و پاسخ، بازش فكري، جستجو و پژوهش فردي و گروهي و … ،به عنوان روشهاي محوري استفاده كرد.تا حد امكان از رويكرد آموزش مستقيم پرهيز كرد و موقعيت‌هاي مبهم و مسأله‌اي را براي يادگيرندگان ايجاد كرد كه آنان خود به شناخت، مهارت ، ارزش‌ها و نگرشها درست يابند.منابعي جهت مطالعه و دانش افزايي ارائه كرد. منابع را به عينه ببيند و تورق نمايند. چگونگي استفاده از منابع مرجع را بياموزند. اين منابع عملاً در كلاس استفاده شود.

روشها و رويكردهاي فعال به دنبال توليد مفهوم، دانش و نگرش و مهارت توسط دانش آموز با همراهي معلم هستند. يادگيرنده سازنده و جهت دهندة‌ مجموعه يادگيريهاي خودش باشد نه فقط دريافت كننده.

در تمام شرايط روشهاي فعال بر روشهاي انفعالي برتري دارند.

آموزش مستقيم لذت يادگيري راازيادگيرندگان خواهد گرفت واشتهاي يادگيري رامختل مي نمايد.فقط فراوردة و نتيجه ملاك نيست بلكه فرايند مهم‌تر است ويكي ازفرايندهاي با ارزش ،يادگيري روش يادگيري است .

پ/ 8 -رسانه‌هاي آموزشي

بهترين رسانه آن است كه ، در دستيابي به اهداف بهترين باشد. ،به ياد گيرنده حق انتخاب و اجازه فعا ليت بدهد.مي‌شود رسانه‌ها را خود توليد كرد ولو اينكه ساده باشند، هدف اساسي كمك به يادگيرنده است تا سريعترو موثرتر ياد بگيرد و يادگيري‌اش با دوام باشد.

انواع رسانه‌ها:

معلم، دانش آموز و تعامل اعضاي كلاس با يكديگر به عنوان مغزهاي متفكر كلاس در س ، تصوير، عكس، كتاب درسي و غير درسي، روزنامه، مجله، بروشور و كاتالوگ ،انواع چارت« برگردان، پوششي، جرياني، درختي، نقشه‌اي، تصويري»، نمودار، طرح خطي، پوستر، كاريكاتور، نقشه،تابلوهاي مختلف«الكتريكي و…» نوار شنيداري معمولي ،CD ويديي، شنيداري، كامپيوتري (ديتا)، تلفن و آيفون يا آمپلي فاير، راديو، اسلايد معمولي و كامپيوتري ،طلق شفاف «معمولي، چند لايه» ،فيلم، نوار ويديو،كامپيوتر و اينترنت،اشياء واقعي و نمونه‌ها، مدل‌ها، ماكت‌ها و برش‌ها، منابع انساني و موقعيت‌ها «گردش علمي، متخصصين».

پ/ 10 - فعاليتهاي (يادگيري) دانش آموزان

اهميت اين مورد در آن است كه به فعاليت يادگيرنده توجه شده‌است. حال اگر اين فعاليت در راستاي اهداف سه گانه باشد و نيز سلسله مراتب درستي داشته باشد به احتمال قريب به يقين به اهداف خواهيم رسيد. انتخاب اين فعاليتها نياز به آگاهي در زمينه‌ رشته‌هاي تخصصي و ساير رشته‌‌ها چون علوم تربيتي و اجتماعي دارد.

دو مورد در ارتباط با انتخاب تجارت يا قعاليتهاي يادگيري بايد مورد توجه قرار گيرد.

1) نوع تجاربي كه ما را به اهداف مورد نظر برساند.اين كه يادگيرنده بايدچه نوع فعاليتي راانجام دهد.

2) چگونگي ايجاد شرايط و تعيين موقعيت‌هايي كه موجب برانگيختن نوع فعاليتها و تجارب يادگيري مورد نظر در يادگيرندگان باشد. «در اين رابطه ،سلسله مراتب تجارب و موقعيت‌هاي فراهم شده بسيار مهم است».

انواع تجارب: 1. آزمايش 2. تحقيق علمي 3. خلاصه نويسي 4. سازمان دادن و دسته بندي 5. به واقعيت در آوردن وذکرکاربرد، تصویری کردن ، به نمایش درآوردن ، انیمیشن سازی وسایرفعالیت های مربوط به سطح فهم وکاربردوتحلیل از محتواي كتاب 6. مونتاژ و سرهم كردن اجزا 7. بحث گروهي 8. جمع آوري اشيا و طبقه بندي آنها 9. اداره و سازماندهي جلسات 10.گزارش نويسي 11. نوشتن، خواندن 12. تخمين، پيش بيني 13. مطالعه ي آزاد 14. ديدن و شنيدن فعال، صبحت كردن 15. ويرايش 16. ارزيابي 17. ترسيم نقشه، چارت، كاريكاتور، پوستر، نقاشي و … 18. كارگروهي و تيمي 19. بازديد و مشاهده از مراكز و تاسيسات و موقعيت‌هاي طبيعي 20. استفاده از كتابهاي غير درسي، كتابخانه و … 21. مطالعه واقعيت‌هاي بيرون در جامعه مرتبط با مطالب كتاب 22. عكاسي، خطاطي و فيلم برداري 23. اجراي نمايش وبسياري ازمواردديگر پيروزباشيد

به نام خدا

عنوان: پايه: دوره: موضوع: صفحه: مدت جلسه: نام معلم: استان: شهر:

هدف كلي:
اهداف جزئي:
زمان	ارزشيابي پاياني (مبتني براهداف رفتاري با ملاك هاي سه گانة فعل رفتاري،شرايطومعيارعملكرد).	مراحل اجراي طرح (فعاليتهاي ياددهي-يادگيري)	نتيجه	ارزشيابي رفتارورودي	اهداف رفتاري: درپايان اين درس ازدانش آموزان انتظار مي رود تا بتوانند.
		مراحل پيشنهادي شامل آمادگي ،ايجادانگيزه،معرفي وبيان روشن اهداف،ارائة درس،خلاصه وجمع بندي ،پايان مناسب و…			حيطة شناختي: حيطة عاطفي: حيطة روان-حركتي(مهارت ها):
زمان	فعاليتهاي يادگيري	رسانه ها	روشها








	ارزشيابي تكويني(ضمن تدريس).
	تعيين تكليف:

اصول تنظيم وطراحي طرح درس

مطالب مشابه :

سؤالات آزمون درس: طراحي و توليد مواد آموزشي

رسانه:

طراحي ،توليد وكاربرد مواد آموزشي

شیوه های ساخت و بکارگیری وسایل کمک آموزشی

اهمیت رسانه درتکنولوژی آموزشی پیشرفته

شیوه های ساخت و بکارگیری وسایل کمک آموزشی

جزوه ی آموزشی :طراحی ، تولید و کاربرد مواد آموزشی

تهیه و کاربرد موادآموزشی( دانشجویان)

اصول تنظيم وطراحي طرح درس