ادبيات اصفهان

مقدمه:

پيشگفتار مؤلف

مشهوراست كه اصفهاني هالطيفه گو،شيرين زبان،حاضرجواب،زيرك،نكته سنج وموقع شناس مي باشند.اين مطلب از نوشته ها وكتاب هاي گذشتگان واز نشست وبرخاست،گفتگوومعامله با آنان وخصوصاً زندگي بين ايشان به خوبي روشن مي شود.توگويي لطيفه پردازي وخوشمزگي خاص اصفهاني هاي است واز اصفهان شروع شده وبه اصفهان نيز ختم مي گردد.خوشمزگي،لودگي وترزباني اصفهاني ها به طبقه وقشر خاصي ازايشان محدود نمي گردد.بلكه كوچك وبزرگ،زن ومرد باسوادوبي سواد دهاتي وشهري،عالم وجاهل آنها حاضر جواب،مجلس آرا،خوش صحبت،خوشمزه وشيرين زبان مي باشند به هنگام تهيه كتاب كريم شيره اي دلقك دربار ناصر الدين شاه قاجار وكتاب دلقك هاي درابري ومسخره هاي دوره گردوجستجوبراي تهيه مطالب ساير كتاب ها ومقالات به اين واقعيت برخوردم كه بيشتر دلقكهاي معروف درگاه پادشاهان گذشته ايران و شاهزادگان ودرباريان ومقامات بالاي آن روزگاران ازبين مشهورترين مسخره هاي اصفهاني كه در عين حال دررديف نام آورترين دلقك هاي درباري به شمار مي آيند انتخاب مي شد.

وصف اصفهان:

اگـــــردرجهــــــان اصفهـــــــاني نبـــــود

خــــــداي جهــــان را جهـــــاني نبـــــــود

اصفهـــــان را نيمــــي از جهــــان گوينـــــد

نيمـــي از وصــــــف اصفـــــهان گوينــــــد

كه گفته اســــت اصفهان نصف جهان اســـت

اگــــرباشــــــد جهـــــاني اصــفهــــاناســــت

حاضرجوابي هاي اصفهاني:

حاضرجوابي ها ومتلك هاي اصفهاني ها بيشترازآن است كه اين كتاب گنجايش آن را داشته باشدوجاي آن دارد كه كتاب مخصوصي آن هم در چند جلد درآن باب تاليف نمود.

دراين كه اصفهاني ها مردمان حاضرجوابي هستند حرفي نيست واز اهل ايران كسي نيست كه زهر زبان آنها را نچشيده باشدوخوشمزه آن است كه چه بسا اين زهر زبان به قدري مطبوع ودلپذير است كه شنونده را نيزخوش مي آيد.

محمد علي جمال زاده-كتاب كشكول جمالي

اصفهاني هاي شوخ:

تاكنون درباره خوشمزگي ها،زرنگي ها،لطيفه گويي ها،نكته سنجي ها وحاضرجوابي هاي اصفهاني بسيار گفته ونوشته اند.

بعضي از اين نقل قول ها دركتاب درج شده وبه دست مارسيده است وبيشتر مطالب درلوح سينه ها محفوظ مانده و ما از آن بي خبريم.

مضمون هايي كه براي هموطنان شيرين زبان ما كوك كرده اند،هم تلخ است وهم شيرين وبه هر حال شنيدني است وبه يك بار خواندنش مي ارزد.

مطالب اين فصل،نمونه هايي از آن همه گفته ها وشنيده هاست.

اصفهان واصفهاني زاده:

دروصف شهر اصفهان همين بس كه آن رانصف جهان خوانده اندودرتوصيف مردم آن همين قدر كافي است كه به حكم قناعت پيشگي كه خلصت ممتازه آنان است در حق شهري كه راستي به صد جهان مي ارزدبه نصف جهان قانع گرديده اند.

حافظ شيراز كه اصلاًاصفهاني است هرچندزنده رود راآب حيات خوانده،شيرازخودشان رابه از اصفهان ما دانسته است.البته وطن دوستي عيب نيست ومانيزدرمقام رفيع اوجزاينكه بگوييم آفرين برنظرپاك وخطا پوشش بادچاره اي نداريم.

خوشبختانه حقيقت شناسان وصاحب دلان باانصاف ديگررادرباره اصفهان مينونشان مانظرديگر است.جمال الدين عبدالرازق حتي درباب خاك آن فرموده:

خردپي توتيا خاك سپاهان برد.

وناصرخسرودرباره سنگ آن گفته:

كه دانست كافزون شود روشنايي به چشم اندراز سنگ كوه سپاهان

فخرگرگاني،اصفهان را فخر ايران خوانده است وبزرگان ديگركه با اصفهان آشنايي وسروكاري داشته اند هر يك در مدح وستايش كلامي آورده وردزبانهاست يكي گفته:

كه گويد اصفهان نصف جهان است جهـــــاني گربود آن اصفهان است

يك نفر ديگر سراييده:

اصفهـــــان نيمه جهــــــــان گفتند نيــــمي ازوصف اصفهـــــان گفتند

وديگري فرموده:

صفاهــــان معني لفظ جهــان است جهان لفظ است ومعني اصفهان است

باز يك نفر ديگر نظرخودرادرباره اصفهان بدين قراربيان داشته است:

اصفهان كاهل جهان جمله مقرندبرآن كاندراقليم جهــان شهر معظم نبود

شاعر ديگري كه دلباخته حسن طبيعت بوده جان كلام را دراين دوبيت كوتاه آورده است.

لب زنده رودونسيم بهـــار لب دلستان ومي خوشگوار

زدل بيخ انده چنان بركــند كــه بيخ ستم خنجر شهريار

وخاقاني از آن راه دورودراز پيغام مي فرستدكه:

نكهت حوراست يا هـواي صفاهـــــان جبهت حوراست يا لقاي صفاهان

دست خضرچون نيافت چشمه دوبـاره كرد تيمم به خـــاك پاك صفاهان

ديده خورشيد چشم دردهمي داشــت ازحسدخاك سرمه زاي صفـــاهان

يكي مي گويد:

بهشت روي زمين است اصفهان ما به شرط آنكه تكانش دهند دردوزخ

ديگري فرموده است:

اصفهان جنتي است پرنعمــت هرچه دروي گمان بري شايد

همه چيزش نكوست الا انك اصفهـــاني درآن نمـــي بايد

وكم كم به جايي مي رسد كه فكرسعادتمندي وسيري وسروسامان اصفهاني ها حتي خواب را به هموطنان تنگ چشم حرام مي سازد وخواب هاي پريشان مي بينندوهم پايه وهم كاسه هاي خودرادرخواب مي بينند وضميردل راباآنها درميان مي گذارند ودرحق مردم اصفهان كه معروف است همواره سي نفر مستجاب الدعوه درميان آنها موجوداست مي گويند:

عارفي شب ديد شيطان را به خواب گفــــت اي شيــطان به حق بوتراب

اصفهــاني زاده شاگرد تونيســــــت گفت، بايد پرسيد ازآن عالي جناب

هوش وذكاوت اصفهانيان صحبت امروز وديروز نيست،اصفهاني ازقديم الايام به دانايي وكارشناسي وآزمودگي مشهور بوده وبي جهت نيست كه گفته اند:

شاه رابايد كه باشدچارصنف ازچارجـــا تابــــودممــتاز دايم برسريرسروري

ازهراتي مطرب،ازقزوين انيس وهم زبان ازصفاهان عامل ازتبريز مردلشــكري

مگرنشنيده ايد كه خسروپرويزراسيصدوهفتادوسه سرداربود كه دويست آنها اصفهاني بودند.

مگردرتواريخ نخوانده ايد كه خلفا بيشتر عمال وكارگزاران درباري خودرا ازمردم اصفهان برمي گزيدند.مگرابومسلم اصلاًاصفهاني نبود؟

مي گويند مردم اصفهان دست ودلشان باز نيست وبه اصطلاح خوداصفهاني ها كنس يعني خسيس هستندولي مگر جمال الدين وزير معروف موصل كه از كثرت جودوسخاوت به جواد معروف گرديده بوداصفهاني نبود؟

طنزهاي اصفهاني:

1-باستان شناسان اصفهاني

روزي يكي از باستان شناسان فرانسوي كه همواره عده اي از هموطنان خوددراصفهان مشغول حفاري وبررسي آثارباستاني بود،درحضورعده اي ازايراني ها وهمكاران خوددرباره كشفيات تازه باستان شناسي درفرانسه صحبت مي كرد ومي گفت:

درحفاري هاي اخير كه در كشور ما صورت گرفته است درزير زمين به كابل هايي برخورديم كه نشان مي داد،مردم كشور ما در500 سال پيش،ازتلفن استفاده مي كرده اند.

يكي ازباستان شناسان شوخ اصفهاني كه درجمع حضورداشت،سخن باستان شناسان فرانسوي را قطع كردوگفت:

ماهم اخيراً درهمدان حفاري داشتيم وضمن كندن زمين به هيچ نوع كابل يا سيمي برنخورديم وبابررسي هايي كه به عمل آمد،معلوم شد كه دركشور ما اززمان هاي خيلي قديم پدران ما ازبي سيم استفاده مي كردند.

2-دختر اصفهاني

روزي يك دخترخانم اصفهاني كه به تازگي با پسري نامزد شده بود،به مادرش گفت:ننه جون؟

مادرش گفت:ننه جون چي مي خواي؟

دختر خانم گفت:ننه جون من مي خواهم نامزدي مو با منوچهر به هم بزنم!

مادر باناراحتي گفت:واخاك عالم چرادخترم؟!

دختر خانم گفت:براي اينكه منوچهراصلاً به جهنم اعتقادنداره وميگه جهنم وجودنداره!

مادرلبخندي زدوگفت:ننه جون صبركن همون سال اول ازدواج باتوجلوي چشمانش روشن مي شه ومي فهمه جهنم واقعي يعني چه؟!

3-دهقان اصفهاني

دهقاني دراصفهان به درخانه خواجه بهاءالدين صاحب ديوان رفت،با خواجه سرا گفت كه به خواجه بگوي كه خداي بيرون نشسته است باتوكاردارد!

خواجه سرا موضوع را با خواجه درميان گذاشت.خواجه به احضار او اشارت كرد،دهقان چون درآمد،خواجه پرسيد كه توخدايي؟!

دهقان اصفهاني گفت آري؟!

خواجه پرسيد چگونه؟!

دهقان گفت:من پيش از اين ده خدا،باغ خدا وخانه خدا،بودم نواب ده،باغ وخانه از من به ظلم گرفت وخدا ماند!

4-پسرك اصفهاني

مي گويندروزي يكي از نوكران ظلل السلطان پسر ناصرالدين شاه،دراصفهان از اسب پياده شد،پسربچه اي در آنجا ايستاده بود،آن مرد به پسر بچه گفت:

بچه جان افسار اين اسب را نگهدار تابرگردم.

بچه پرسيد:اين اسب گاز نمي گيره؟

گفت نه!

پرسيدلگدهم نمي اندازد؟

درجواب گفت: خير.

پرسيد:فرارهم نميكنه؟

سوارباتنگ حوصلگي گفت:نه پسرجان،نه اسب آرامي است،مطمئن باش.

پسرك گفت:پس حيواني به اين آرامي نگهبان مي خواهد چه كند؟

آن هم نگهبان مفت ومجاني،ولش كن كنار خيابان بگذاربچرد!

5-مناظره اصفهاني وتهراني

سيدمحمدرضا طباطبايي يزدي مي گويد اصفهاني را باتهراني درخوبي شهر خويش باهم مناظره افتادوهريك محاسن شهر خودمي گفت،اصفهاني گفت:

خاك اصفهان مرده راتاچهل سال نگاه دارد!

تهراني گفت:

خاك ري مرده را تا چهل سال بردكان به دادوستدوا دارد!

بدين مضحكه اصفهاني خاموش شد.

6-فقيراصفهاني:

مردي دراصفهان گرده ناني به فقيركوري داد،فقيرنان را گرفت وبه رسم دعا گفت:

خدادرغربت تورا سلامت بدارد!

مردپرسيد:

ازكجا فهميدي كه من غريبم!

فقيرگفت:سي سال است نديدم كسي دراين شهريك نان سالم به من بدهد!

7-ضرب المثل اصفهاني آچرانگفتي زردآلو

آقايي درجايي با يك سلسله عبارات دوراز ذهن براي حاظران درمجلس سنخنراني كرده ومي گفت:

درختي است كنجي،كنجي بهشت،رنگي دارد،سبزي سبزي سبز،ميوه اي دارد زردي،زردي زرد،هسته اي دارد سفتي سفتي سفت!بعد به دنبال اين سخنان گفت:

حالا اگر گفتيد اين چه درختي است؟

يكي برخاسته وگفت: گلابي است.

ديگري گفت:به است

سومي گفت: هلواست.

چهارمي گفت: زردك است.

سخنران ناگهان از جاي برخاسته وباوجدوطربي هرچه تمامتردوانگشت دست راست رابركف دست چپ نواخت وگفت:

آچرانگفتي زردآلو، آچرانگفتي زردآلو،

اينك اين مثل را عوام اصفهان درموقعي استعمال مي كنند كه كسي ازكسي سئوال كندواو هرچند جواب قانع كننده دهد،طرف قانع نشده وگويند چرا فلان جواب راندادي وبالاخره جواب دهنده حوصله اش تنگي نموده ودرپاسخ گويد:

آچرانگفتي زردآلو

8-فقيراصفهاني ومردپولدار

روزي يك نفر فقير اصفهاني به مهماني رفت واتفاقاًدر كنار يك فردپولداركه بسيار پرمدعا بود نشست،پولدار باديدن فقير به او گفت:

فاصله توبا خر چقدره.

فقيراصفهاني بلافاصله در جواب گفت:

يك وجب!

9-زن اصفهاني ومرد كارشناس

مردكوسه اي كه براي تجارت به شهر ها سفر مي كرد،نقل كرده است كه وقتي دراصفهان بودم،روزي ازكوچه اي مي گذشتم،زني آراسته وزيبا پيش من آمدوگفت:

اي برادر، از اهل كدام ولايتي؟

با تعجب از اين سئوال گفتم:

از اهل كاشان وشغلم تجارت است.

زن گفت:

آباد شود كاشان كه جوان هاي خوب وآدم هاي معقولي ازآنجا بيرون مي آيد.

بعدازمن پرسيد:

آيا شما زن داريد؟

من تصوركردم كه اين زن عاشق من شده وچون درتمام عمر خودچنين خريداري نيافته بودم خوشحال شدم وجواب دادم:

خيرزن نگرفته ام،مقصود شما ازاين همه مهرباني چيست؟

زن لبخندي زدوگفت:

مقصودم خدمت به خلق خداست وتورا به خدا قسم مي دهم،كه اگر تاكنون زن نگرفته اي،هرگز زن مگير!

حيرت زده پرسيدم چرا؟

خنده اي كردوگفت:

براي اينكه نسل توروي زمين باقي نماند،زيرا بااين قيافه اكبيري كه توداري،نسل توهيچ به آدم شباهت نخواهدداشت.

10-دانش آموز اصفهاني

به دانش آموز اصفهاني گفتند:

سه ميوه نام ببر كه آخرش به(سين)ختم شود.

دانش آموزگفت:

سيبس،انگورس،گلابيس!

11-قهوه چي اصفهاني

روزي حاج محمدحسين خان نظام الدوله،معروف به صدراصفهاني،دربيرون شهر اصفهان،به قهوه خانه اي رفت،صحبتش با قهوه چي گرم شد.از كاروبارقهوه چي پرسيد، قهوه چي اصفهاني گفت:

مي گذرد تعريفي هم ندارد.

محمد حسين خان گفت:

چرانمي روي گدايي كني،سودش بيشتر است!

قهوه چي فوراًدرجواب او گفت:

شمادستتان دركاراست بهتر مي دانيد.

ادبيات اصفهان

مطالب مشابه :

پوشاک لباس در تبریز

آدرس شعب های ماکسیم در سراسر ایران

ادبيات اصفهان

پوشاک منگو

مراکز عرضه کننده پوشاک عفاف و حجاب

توالت سرپایی در مركز "سيتي سنتر" اصفهان

آیا همستر نجس است ؟

دوربین مداربسته اصفهان