مناسبات خارجی (سیاسی - اقتصادی)انگلیس با ایران تکیه بر خلیج فارس عبدالرضا کیانی ده کیانی

هدف از تحقیق

نگارش این تحقیق تحت عنوان ، بررسی تحلیل (کمی-کیفی) مناسبات خارجي(سياسي– اقتصادي) انگليس با ايران با تكيه بر خليج فارس مي باشد،که با اتکا بر اسناد کتابخانه ای و مدارک و قرائن و شواهد تاریخی انجام پذیرفته استاین تحقیق اساسأدر مقام هیچگونه قضاوت تاریخی نسبت به موضوع تحقیق و مصادیق ارائه شده بر نیامده ، بلکه نظر دارد که هرچه فزونتر نسبت به شفاف سازی و زدودن زوایای تاریک و شبهات تاریخی در بستر زمان ومکانی که تحقیق در ظرف و بستر آن انجام میپذیرد گامی ولو اندک برداشته باشد ، نظر به اینکه در خصوص تحقیق حاضر مطا لبی چند اخیرأ در جراید و نوشتجات مولفین با سبک و سیاق این تحقیق مکتوب گردیده است ، بنابراین این تحقیق میتواند راهگشایی جهت اقناء نظر مخاطبین خود باشد .

مقاصد اصلی از تحقیق

الف) آشنا شدن هرچه بیشتر مخاطب با نحوه ارتباط متقابل دولتین در صحنه دیپلماسی و خواسته های کشور های متبوع بویژه استعماری وقت انگلیس و حتي برخي كشورها همچون روسیه و فرانسه و هلند و امريكا در زمره شطرنج سیاسی خاورمیانه بویژه از عهد صفويه تا امروز ذكر به ميان آمده است اما محور تحقيق همانا بررسي تحولات خارجي با انگليس بويژه در كرانه ها و پس كرانه هاي خليج فارس مي باشد ،

ب) شاخصه و نمودها و نیز عملکرد سفرا و کنسولگری های دولتین خاصه انگلیسی ها از طريق سفارت متبوعه در تهران (قلهک ) ولندن و ساير اقدامات استعماري بريتانيا در ايران آنهم عمدتأ پايتخت و بويژه كرانه هاي جنوبي كشور را در بر ميگيرد، که مترادف با دخالت سیاسی تلقی خواهد گردید .

ج) تأثیرات متقابل (تعامل )یا تأثرات یکجانبه در روابط دولتین و وزرای خارجه و سفرا و کنسولگری های دول انگلیس وایران ، برسر مسائل مبتلابه دیپلماسی و یکجانبه نگری دول استعماري از جمله بريتانيا درعهد استعمارگری و منفعت طلبی سیاسی-اقتصادی در کشورهای طرف مقابل ، و امتیاز طلبی و رقابت با رقبای سیاسی ،

د) بستر تاریخی دوران صفويه و بعد آن تا ظهور نهضت مشروطه خواهی مردم ایران تا كنون میباشد که دولت انگليس نسبت به این کنش هاي سياسي –اقتصادي ناچار به ابراز واکنش سیاسی میگردند ،

پرسش ها ،فرضیات تحقیق

در خصوص دوران صفويه و سلسله هاي بعدي تحقیقات بسیار مفصل توسط اندیشمندان داخلی و خارجی معاصر انجام پذیرفته است ،که قابل انکار نمیباشد ،لیکن بصورت کلی یا حول محور برآمدن تاريخي صفوي ها بوده یا استبداد دربار یا سلاطین و شاهزادگان و والیان ایالات و ولايات مربوطه را در بر میگرند،اما در خصوص روابط دیپلماتیک دولتيران با انگليس و بالاخص نقش سفارت خانه ها و کنسولگری هاو وزارت خارجه و بررسی و مطالعه اسنادی وزارت های خارجه دولتین به نسبت کمتر تحقیق جامع و همه جانبه نگر صورت گرفته است ،ضرورت بررسی این مقوله اجتناب ناپذیر میباشد ،اصولأ سیاست دولتی انگليس نسبت به ایران دوران صفويه آغاز ورود مبحث رفت و آمدهاي سياسي طرفين بوده است كه با نوسانات رفتاری بسیاری همراه بوده است ،که نیاز به کالبد شکافی بیشتری دارد ،گرچه در نحوه ارائه دیپلماسی دولتین اشتراکات و افتراقی چند مشهود است ، در این باب پرسش هایی چند نیز قابل طرح میباشند .

الف) پیشینه تاریخی دولتین بویژه دولت انگلیس با ایران بطور فعال به دوران صفوی ها بازگشت دارد که مقارن ورود برادران آنتونی و رابرت شرلی و برخی دیگر از سیاحان و تجار و سفرا ی آن دیار قابل بررسی میباشد ، آیا ضرورتأ اینگونه مراودات سیاسی تجاری تأثیرات عمده ای را از خود بجای گزارده اند ؟

ب) جگونه نقش سیاست های دیپلماتیک انگلیسی ها در تحولات سیاسی اجتماعی کشور از آن ايام تا به كنون تأثیرات جدی را بر جای گزارده است ؟

ج) فزایندگی نقش دیپلماتیک انگلیس ها و به تبع آن ساير استعمارگران در تحولات سیاسی ایران عهدصفوي به بعد با روند پیشرفت انقلابیون مشروطه خواه تا ژاندارمي در خليج فارس در عهد پهلوي دوم چگونه سرعت و شیب فزاینده تری را به خود گرفته است ؟

د) آیا نقش مخرب و دخالت جویانه بويژه سفارت انگليس در مقدورات دربار و ولایات و حتی تصمیم گیری های رجال سیاسی عهدصفوي وبخصوص گستردگي آن در عهد قاجاريه و حتي اوان وبعد پيروزي نهضت مشروطه قابلیت انکار دارد؟

ر) چگونه بررسی اسناد منتشره سفارتین رد پای نفوذ فزاینده دیپلماتیک انگلیس ها و حتي رقیبشان روس ها را در دربار دولت هاي مختلف ايران تا كنون را مشهود میسازند ؟

اکنون میتوان با توجه با این پرسش ها ، فرضیاتی را تحت عنوان پاسخ طرح نمود که به شرح ذیل میباشند

الف) ضرورت دارد که تجزیه و تحلیل علمی و اکادمیک از تحولات ایران در آستانه برآمدن صفوي ها و افشاريه و زنديه و قاجاريه تا پهلوي ها تاكنون انجام پذیرد تا بتوان ارزیابی درستی را از چگونگی وقوع این تحولات سياسي –اقتصادي و اجتماعي بويژه در كرانه ها و پس كرانه هاي درياي جنوبي كشور ( خليج فارس ) که اثرات گسترده ای را در آینده بر ساير جوامع بویژه كشورهاي حاشيه جنوبي خليج فارس عربی در ده های بعد برجای گزارده آشناگردید .

ب) بطور مثال نقش انگليس مقارن بسترسازي نهضت مشروطه خواهی مردم ایران بعد از عهد ناصري كه دوران بيخبري و اختناق حاكم بر كشور بود، در شرایطی فراهم گردید که جامعه ایرانی بالغ بر80 درصد آن از جوامع غیرشهری بوده اند که در روستاها بصورت زارع برزمین های اربابان کشت و زرع مینمودند و جامعه عشایری نیز به دامداری و کوچ روی اشتغال داشتند و مالکیت وسیع عمومی در اختیار دولت ، خوانین ، والیان بوده است و نسبت عشایر به روستانشینان 30 به 50 درصد تخمین زده میشد ،

ج) تضاد منافع دولتیناستعماري باانگلیس ها ، گاهأامتیاز خواهی متقابل و یارگیری سیاسی از بین رجل درباری در قالب انگلو و روسو و عثمانو (فيل)ها بود ه که جلب منفعت دول استعماری در(شمال - جنوب ) ایران وجهه همت آنان قرار میگرفت .

د) بررسی اسناد منتشره وزارت خارجه انگلیس در خلال ايام صفوي تا كنون اگرمورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند بيانگر تعديات سياسي – اقتصادي بسياري خواهد بود كه بذ سرنوشت محتوم احاد جامعه ايراني تأثير غم انگيزي را بجاي گزارده است كه تبعات آن هنوز هويدا ميباشند، ،

ر) قابل توجه است که مفاد اسناد منتشره سفارت انگلیس در تهران را دامنه وسیعی از وقایع داخلی کشور ایران را تشکیل میدهند ، از کلی ترین تا پیش پا افتاده ترین وقایع ، همچون بیماری فرزند رجال درباریان و سفر دولتمردان و شورش های داخلی ایلات و عشایر و سرحدات و سرکوبی آزادیخواهان و اوضاع اندرونی دربارها و روحیات مذبذب برخي شاهان و حتي تأیید صلاحیت برخي رجال سیاسی کشوردر عهود مختلف و آمار تعداد قشون و نقش علمای نجف و کربلا و حمایت از شاهزادهگان در ايام بعدي و تشویق مخالفین را سفارتخانه دولت استعماري انگليس و ساير رقباي سياسي اش نعل به نعل دنبال مینمودند .

پیشینه تحقیق

کسب اطلاع محقق از تحقیقات انجام شده در خصوص ارتباط دولت ايران عهد صفوي به بعد که دامنه وسیعی از پژوهش های اندیشمندان داخلی و خارجی را در بر میگیرد روبه تزاید است ، لیکن در خصوص تحقیقات کاربردی بر اسناد رسمی منتشره دیپلماتیک دولت هاي استعمارگر و سفارتخانه های متبوعه در قالب تجزیه و تحلیل کمی بخش اندکی از این تحقیقات را شامل میگردد و ضرورت تحقیق در این خصوص همچنان از اولویت بالایی برخوردار میباشد و فقدان اینگونه تحقیقات کمی (آماری )و کیفی بویژه در مورد اسناد سیاسی منتشره ، می تواند تأثيرات ناگواري بدنبال داشته باشد

الف) بعلت عدم در دسترس بودن اینکونه اسناد دیپلماتیک باشد که در انحصار وزارت خارجه دولتین میباشد و برخی جنبه طبقه بندی شده دارند بنابراین امکان دسترسی به اطلاعات جامع را با محدودیت مواجه میسازد و محقق را از تلاش همه جانبه و کارشناسی نسبت به بررسی اسناد محروم مینماید .

ب) عدم استقبال محققین از پرداختن به اینگونه امور تحقیقی که با دشواری دسترسی به استناد مترادف میباشد از عوامل بازدارنده امر تحقیق براسناد دیپلماتیک میباشد و از طرفی فقد دسترسی به اسناد سفارتین و وزارت خارجه دولتین مانع اشاره مستقیم و مدون به اینگونه حیطه های تحقیقاتی میگردد ،و از میزان تحقیقات موثر و مفید در بررسی اسناد می کاهد و دسترسی مخاطب به اینگونه مطالعات مفید را نیز با دشواری مواجه میسازد.

روش تحقیق

تحقیق حاضر ترکیبی از روش های تحقیق اسنادی و کتابخانه ای و توصیفی و تحلیلی و در واقع علمی گرایانه با توجه به موضوع تحقیق ضرورت جمع آوری اسناد و مکاتبات و مراسلات و کتب مورد نیاز وطبقه بندی داده ها و اقدام به فیش برداری و در مرحله بعدی نیز تجزیه وتحلیل و استنتاج داده ها در قالبی مدون و قابل ارائه میگردد ، محقق ضرورتأ به مطالعه و بررسی منابع اصلی و فرعی و گردآوری مطالب مفید فایده و دسته بندی و تدوین اطلاعات گردیده است .

موانع و مشکلات برسر راه تحقیق

همانگونه که قبلأ اشارت رفت برخی از موانع و مشکلات دسترسی به اسناد رسمی دولتین و سفارتین و وزارت خارجه لحاظ گردیده اند مانع و رادع محقق در امر تحقیق میباشد ، بنابراین در ارائه اینگونه تحقیقات مشکلات اساسی در مقابل محقق موجود میباشد .

الف) عدم امکان دسترسی ازیک جهت و کمبود مطالب مفید فایده و قابل بهره برداری از جهت دیگر در قیاس با بسیاری اسناد و مدارک و کتب که از دوران تاريخي صفويه و سربرآوردن ساير سلسله هاي تاريخي ايراني بعدي كه به جز پهلوي ها عمدتأ از طريق اقوام وعشاير برسر كار آمده اند ، ، اسنادرسمی دول بیگانه که بتوان در یک محدوده تاریخی مورد بررسی وتحلیل واقع گردد به مراتب اندک میباشند و استخراج آن ها نیز همچنان با دشواری و صرف وقت بسی دشوار مواجه میگردد .

ب) کمبود یا فقد منابع اصلی تحقیق داخلی وخارجی ، که بتوان در زمره الگو برداری و راهنمای تحقیق قرار گیرند برخلاف تحقیقات بسیاری که امکان دسترسی به منابع آن سهل و آسان میباشد و از منابع و الگوهای چندی میتوان مدد جست متفاوت میباشد ،و محقق را وامیدارد که نسبت به سنت بدعت جویی و ابتکار شخصی در تهیه و تنظیم تحقیق مورد نظر خویش روی آورد ،

بدیهی است محقق قبلأاز حصول هرگونه نتیجه ای از هرگونه نارسایی و نواقص در حین انجام کار و کاستی های محتمل معذوریت می طلبد و امید مند است که با نظر اغماض بر ایرادات مخاطب اهل ادب و تألیف بنگرند تا در فرصت مقتضی امکان تصحیح و تکمیل تحقیق فراهم آید .

معرفی و نقد منابع تحقیق

بجاست که به معرفی و شرح برخی از منابع ارزشمند مورد استفاده در تحقیق اشارت گردد.

1) کتاب ایران و مسئله ایرانی تألیف لرد کرزون ،اثری معتبر در امور خاورمیانه و آبراهه خلیج فارس و در این تحقیق از آمار نفوس وجمعیت کشور در دوره قبل از قاجارنیز ذکر می آورد و معتقد است که جمعیت این دوره تاریخی بیشتر از دوره بعدی آن بوده است ،

2) شاردن محقق فرانسوی نیز ابراز میدارد که که جمعیت ایران در دوران هخامنشی 50 میلیون نفر بوده و در عهد صفویه 40 میلیون نفر ودرعهد قاجارها با کاهش زیادی همراه بوده وبه زحمت به 8تا10 میلیون نفر میرسد وبطور مثال ، ادله آن را دهات متروکه وتخریب قنات ها و کاهش حاصلخیزی مزارع و سن پایین ازدواج و مهاجرت های پیاپی خواسته یا ناخواسته را ذکر مینماید .و برخی اندیشمندان غربی نیز از عواملی چون وضع نامساعد زنان و آسان گیری طلاق وپیری زودرس و طولانی بودن دوران شیرخوارگی اطفال و تحلیل قوه تولید نسل وعدم مساعدت بهداشتی و تلفات ناشی از بیماری های اپیدمیک وفقد تلقیح واکسن ابله و سایر بیماری ها و تلف اطفال و جنگ ها و مهاجرت گسترده و اسارت و فروش اسرا و شورش ها ی داخلی و تلفات سربازان مادام العمر در پادگان ها وقحطی و خشکسالی و نقصان محصول از تگرگ و بارش برف و باران خسارت زا و عدم راه های قابل دسترسی و بسیاری عوامل طبیعی و غیرطبیعی دیگر را برشمرده است که قابل توجه میباشند .

· کتابآبیمنتشرهوزارتامورخارجهایراندر بخشی از آن که حاوی اسنادرسمی مبادله شده بین سفارتین ایران و انگلیس و روسیه با یکدیگر با وزرای خارجه متبوعه مي باشد.

· -روبین باری -جنگ قدرت ها در ایران ترجمه محمود مشرقی- تهران- نشرآشتیانی 1366

· -گرمون استغان رای – چالش برای قدرت و ثروت

· نوایی عبدالحسین ـ روابط سیاسی و اقتصادی ایران در دوره صفویه

· [1]شهبازی عبدالله ـ مقدمه ای بر شناخت ایلات و عشایر نشر نی ج 1 سال 1369 تهران

· [1]شعبان دکتر رضا ... تاریخ تحولات ایران در دوره افشاریه و زند

· وثوقی دکتر محمد باقر ـ تاریخ خلیج فاس و سرزمین های همجوار نشر دانشگاه پیام نور ج 1 سال 1386

· فرمرزی احمد کریم خان زند و خلیج فارس ج 1 تهران 1346

· [1]نامی اصفهانی میرزا محمد صادق ـ تاریخ گیتی گشا

· [1]کسروی (تبریزی) احمدـ تاریخ ـ 500 ساله خوزستان

· [1]انصاری مصطفی ـ تاریخ خوزستان ترجمه محمد جواهر کلام ج 1 تهران نشر شادگان 1377

· [1]نیبور کاستن ـ سفرنامه نیبورـ ترجمه پرویز رجبی ج 1 تهران نشر توکا 1354

· [1]پری جان ـ میرمهناـ ترجمه حسن زنگنه ج 1 نشر همسایه 1377

· [1]سایکس سرپرستی تاریخ ایران ج 2 ترجمه فجر داعی گیلان 1376

· [1]رستم الحکماء ـ محمد هاشم ـ رستم التواریخ

· [1]امین عبادلامیر منافع بریتانیا در خلیج فارس

· [1]فسایی (حسین) حاج حسن ـ فارس نامه ناصری ج 1

· [1]فلور ویلهیلم اختلاف تجاری ایران و هلند ـ

· [1]کلی جی بی خلیج فارس در اواخر قرن 18 م ـ ترجمه حسن زنگنه

· [1]سدید السلطه (کبابی)محمدعلی خان تاریخ مسقط عمان بحرین و قطر به کوشش احمد اقتداری

· [1] گرمون استفان رای – چالش برای قدرت و ثروت

· نوایی عبدالحسین ـ روابط سیاسی و اقتصادی ایران در دوره صفوي

· [1]شهبازی عبدالله ـ مقدمه ای بر شناخت ایلات و عشایر نشر نی ج 1 سال 1369 تهران

· [1]شعبان دکتر رضا ... تاریخ تحولات ایران در دوره افشاریه و زند

· [1]وثوقی دکتر محمد باقر ـ تاریخ خلیج فاس و سرزمین های همجوار نشر دانشگاه پیام نور ج 1 سال 1386

· فرمرزی احمد کریم خان زند و خلیج فارس ج 1 تهران 1346

· [1]نامی اصفهانی میرزا محمد صادق ـ تاریخ گیتی گشا

· [1]کسروی (تبریزی) احمدـ تاریخ ـ 500 ساله خوزستان

· [1]انصاری مصطفی ـ تاریخ خوزستان ترجمه محمد جواهر کلام ج 1 تهران نشر شادگان 1377

· [1]نیبور کاستن ـ سفرنامه نیبورـ ترجمه پرویز رجبی ج 1 تهران نشر توکا 1354

· [1]پری جان ـ میرمهناـ ترجمه حسن زنگنه ج 1 نشر همسایه 1377

· [1]سایکس سرپرستی تاریخ ایران ج 2 ترجمه فجر داعی گیلان 1376

· [1]رستم الحکماء ـ محمد هاشم ـ رستم التواریخ

· [1]امین عبادلامیر منافع بریتانیا در خلیج فارس

· [1]فسایی (حسین) حاج حسن ـ فارس نامه ناصری ج 1

· [1]فلور ویلهیلم اختلاف تجاری ایران و هلند ـ

· [1]کلی جی بی خلیج فارس در اواخر قرن 18 م ـ ترجمه حسن زنگنه

· [1]سدید السلطه (کبابی) محمدعلی خان ،تاریخ مسقط عمان بحرین و قطربه همت احمد اقتداری

فصول بندی تحقیق

این تحقیق شامل فهرست مطالب ، چکیده ،متن ، نتیجه گیری ، ارجاعات و فهرست منابع میباشد، و در بردارنده سرفصل هایی چون بررسی آمارکمی نفوس وجمعیت ايران و اوضاع اجتماعی اقتصادی دوران تاریخی از صفويه به بعد وتجزیه و تحلیل (کمی کیفی) اسناد سفارتین و وزارت خارجه انگلیس و ايران بويژه كرانه اي و پس كرانه اي خليج فارس را شامل میگردد .

مناسبات خارجی (سیاسی - اقتصادی)انگلیس با ایران تکیه بر خلیج فارس عبدالرضا کیانی ده کیانی

مطالب مشابه :

کوروش کبیر

نجوی کرم

ترجمه اشعار شعرای خارجی - محمود درویش

شعری زیبا از شاعر خارجی

مناسبات خارجی (سیاسی - اقتصادی)انگلیس با ایران تکیه بر خلیج فارس عبدالرضا کیانی ده کیانی

ترجمه اشعار شعرای خارجی - محمود درویش