طرح کالبدی ملی ایران

چکيده:

مشكلات ناشي از رشد شديد جمعيت و در پي آن گسترش نامنظم و بي قاعده مراكز سكونتي و فعاليتي بويژه در شهرها باعث شد تا انديشه طرح هاي كالبدي ملي و منطقه اي براي برنامه ريزي توسعه پايدار سكونتگاه ها و مديريت خردمندانه سرزمين در سال هاي گذشته مطرح شود. سه هدف مشخص اين طرح ها «بررسي تناسب زمين ها براي گسترش آينده شهرهاي كنوني و ايجاد شهرها و شهرك هاي جديد، پيشنهاد شبكه شهري آينده كشور و منطقه بندي سراسر سرزمين به معناي تعيين كاربري هاي مطلوب زمين هاي كشور و مقررات تفكيك و ساخت وساز در هريك از آن ها؛ براي پاسخگويي به مشكلات فوق» تعيين شد.
پس از تهيه و تصويب طرح كالبدي ملي، مطالعات طرح هاي منطقه اي به عنوان طرح هاي پايين دست در دستوركار معاونت معماري و شهرسازي وزارت مسكن قرار گرفت. مطالعات طرح هاي كالبدي منطقه اي، به عنوان دومين سطح از سطوح طرح هاي كالبدي، از سال 1374 آغاز شد. باتوجه به مشترك بودن هدف هاي طرح هاي كالبدي منطقه اي با طرح كالبدي ملي، فرق ميان اين دو سطح از مطالعه را، انتظارات از مطالعات منطقه اي تعيين مي كند. اين انتظارات عبارتند از: دقيق تر كردن، كامل كردن و گسترده تر كردن دامنه مطالعات نسبت به مطالعات ملي. با توجه به گستردگي موضوع، استفاده از طيف وسيع امكانات اطلاعاتي، پردازش و تحليل هاي مختلف در طرح هاي كالبدي، امري اجتناب ناپذير محسوب مي شود. از آغاز تهيه طرح هاي كالبدي منطقه اي در مركز مطالعات و تحقيقات شهرسازي و معماري ايران، طرح پنج منطقه از مناطق دهگانه را، تهيه كرده و به تصويب شوراي عالي معماري و شهرسازي رسانده است.

انواع طرحهای برنامه ریزی شهری و منطقه ای

طرح جامع سرزمين

طرح كالبدي ملي

طرح كالبدي منطقه‌اي

طرح توسعه و عمران (جامع) ناحيه‌اي

طرح جامع شهر

طرح تفصيلي

طرحهاي بهسازي، نوسازي، بازسازي و مرمت بافت‌ها

طرح آماده‌سازي توسعه‌هاي جديد در شهرها

طراحي شهري

طرح تفصيلي موضوعي

طرح تفصيلي موضعي

طرح هادي شهري

طرح شهرهاي جديد

طرح شهرك‌هاي مسكوني

طرح هادي روستا

طرح كالبدي ملي

با هدف مكانيابي براي گسترش آينده شهرهاي موجود و ايجاد شهرها و شهرك‌هاي جديد،‌پيشنهاد شبكه شهري آينده كشور يعني اندازه شهرها، چگونگي استقرار آنها در پهنه كشور و سلسله مراتب ميان شهرها به منظور تسهيل و مديريت سرزمين و امر خدمت رساني به مردم و پيشنهاد چارچوب مقررات ساخت و ساز در كاربري‌هاي مجاز زمين‌هاي سراسر كشور

لزوم مطرح شدن طرح کالبدی ملی

اندیشه تهیه طرحهای کالبدی و احساس نیاز به این مطالعات، براثر رویاروئی با دشواریهائی چند پدیدار شد. این دشواریها عبارت بودند از :

1 ـ رشد انفجاری جمعیت شهری

2 ـ گستردگی نیاز به شهرسازی جدید

3 ـ نارسائی گسترش خود جوش شهرها

4 ـ فقدان مطالعات بالا دست برای طرحهای جامع شهری

5 ـ فقدان مطالعات پایه برای شهرسازی

6 ـ فقدان نقشه های کاربری و مقررات احداث بنا برای زمینهای سراسر کشور.

شرح خدمات و مقیاس مطالعات:

به دنبال نیاز به تهیه طرحهای کالبدی در خرداد ماه سال 1369 تهیه چارچوب نظری و شرح خدمات «طرح جامع سرزمین» یا «طرح‌های کالبدی ملی و منطقه‌ای» ازسوی واحد شهرسازی و معماری وزارت مسکن وشهرسازی به مهندس مشاور واگذار شد. نتیجه مطالعات مشاور در مهرماه سال 1369 زیرعنوان «طرح ریزی کالبدی: ملی و منطقه‌ای، چارچوب نظری و شرح خدمات» انتشار یافت. دراین گزارش پیش بینی شده بود که مطالعات طرحهای کالبدی در سه سطح انجام گیرند. این سطوح عبارتند از :

1 ـ مطالعات ملی در مقیاس 000ر000ر1 : 1 تا 000ر250ر : 1

2 ـ مطالعات منطقه ای در مقیاس 000ر250 : 1 تا 000ر50 : 1

3 ـ مطالعات محلی در مقیاس 000ر50 : 1 تا 000ر2 : 1

هدف های طرح کالبدی ملی

هدف کلی طرح کالبدی ملی، برنامه‌ریزی توسعه پایدار سکونت‌گاهها و مدیریت خردمندانه سرزمین (فضا) است. برای پاسخگوئی به این هدف کلی، سه هدف مشخص به شرح زیر تعریف شده است:

1 ـ بررسی تناسب زمینها برای گسترش آینده شهرهای کنونی و ایجاد شهرها و شهرک های جدید.

2 ـ پیشنهاد شبکه شهری آینده کشور یعنی اندازه شهرها، چگونگی استقرار آنها در پهنه کشور و سلسله مراتب میان شهرها به منظور تسهیل مدیریت سرزمین و امر خدمات رسانی به مردم.

3 ـ منطقه بندی (زونینگ) سراسر سرزمین به معنای تعیین کاربریهای مطلوب زمینهای کشور و مقررات تفکیک و ساخت وساز درهریک از آنها.

تاریخ نگار طرح کالبدی ملی در ایران

v بهمن 1345 : مساله افزایش جمعیت شهر تهران و نکاتی پیرامون عمران کشوری و آغاز فعالیت همزمان وزارت آبادانی و مسکن و سازمان برنامه و بودجه .

v 1348: مطالعات برنامه ریزی شهری و منطقه ای زیر نظر مشاور سازمان ملل .

v 1350 : تهیه اطلس یرنامه ریزی شهری و منطقه ای در مقیاس 1:5000000 .

v 1353 : قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به مسکن و شهرسازی با وظیفه تهیه طرح جامع سرزمین .

v 1353 : تهیه طرح آمایش سرزمین در شورای اقتصاد .

v 1354 : عقد قرارداد تهیه طرح آمایش سرزمین با مهندسین مشاور ستیران .

v 1354 : گزارش مرحله نخست آمایش سرزمین .

v 1356 : انتشار مرحله دوم طرح با عنوان استراتژی دراز مدت آمایش سرزمین .

v 1362 : انتشار طرح پایه آمایش سرزمین اسلامی در دفتر برنامه ریزی منطقه ای سازمان برنامه و بودجه .

v 1366 : مطالعات منطقه ای گیلان و مازندران در وزارت مسکن و شهر سازی .

v 1369 : قرار داد تهیه طرح منطقه ای سیستان با مشاور بست

v خرداد 1369 : واگذاری تهیه چارچوب نظری و شرح خدمات طرح کالبدی ملی به مشاوران مهرازان و کاوآب .

v مهر 1369 : تهیه شرح خدمات و چارچوب نظری طرح کالبدی ملی .

v 1370 : نخستین قرارداد طرح با گروههای تخصصی در واحد شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی .

v 1371 : امضای آخرین قرارداد طرح .

v آبان ماه 1371 : آغاز واقعی طرح کالبدی ملی ایران .

1371 : تعیین تکلیف تقسیم کار میان وزارت مسکن و شهرسازی و سازمان برنامه و بودجه

اصول و راهبـردها:

افزون بر هدفها، اصول یا راهبردهای زیر نیز در مطالعات طرح رعایت شده است :

ـ اصل حفاظت محیط زیست، منابع طبیعی و آثار تاریخی و پر ارزش

ـ اصل صرفه جوئی در هزینه ها

ـ اصل ارتقاء بهره وری و کارآئی

ـ اصل تمرکز زدائی

ـ اصل محرومیت زدائی

ـ اصل مشارکت پذیری

ـ موقعیت کشور در منطقه

مطالعات طرح:

در طرح کالبدی ملی، کشور به 10 منطقه کلان برنامه ریزی (برای انجام مطالعات منطقه ای) و 85 ناحیه برنامه ریزی (برای انجام مطالعات ناحیه‌ای) تقسیم شده‌است.

مطالعات طرح که همگی در جهت پاسخگوئی به هدفهای طرح انجام گرفته اند، متعدد و متنوع بوده و عبارتند از :

1 ـ جمعیت و فضا

2 ـ صنعت و فضا

3 ـ آب مورد نیاز شهرها

4 ـ منابع آب

5 ـ قابلیت اراضی

6 ـ کاربری اراضی

7 ـ انرژی و فضا

8 ـ ارتباطات

9 ـ شبکه مخابرات

10 ـ تمرکز زدائی

11 ـ محرومیت زدائی

12 ـ اقتصاد و فضا

13 ـ شبکه شهرهای مهم کشور

14 ـ آب و هوا و اقلیم

15 ـ مطالعات لرزه‌ خیزی ـ شامل لرزه زمین ساخت و لرزه شناسی مهندسی

16 ـ پستی و بلندیها

17 ـ تقسیمات فرعی سرزمین

18 ـ مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست.

19 ـ طرح کالبدی ملی (تلفیق مطالعات)

نتایج اصلی مطالعات:

باتلفیق و ترکیب رایانه‌ای مطالعات موضوعی، هدفهای طرح در قالب چهار نقشه به شرح زیر ارائه شده است :

1 ـ تناسب زمینها

2 ـ کاربری مطلوب زمینها

3 ـ پهنه بندی خطر زمین لرزه

4 ـ شبکه شهری پیشنهادی

نقشه های تولید شده در طرح :

نقشه پراکندگی صنایع , شهرک های صنعتی و معادن , گسل ها و مراکز زمینلرزه , پهنه بندی خطر زلزله , پهنه بندی اقلیم آسایش و اقلیم ساختمان , مطالعات پراکنش جمعیت , نقشه کاربری و پوشش زمین ها , قابلیت اراضی , منابع آب و . . . .

سرفصل های مطالعاتی

گزارش کلی طرح در قالب پنج بخش و 14 فصل تنظیم شده است که عبارتند از :

ü چارچوب اداری منطقه و جمعیت و سکونت

ü عوامل طبیعی ( ناهمواری ها , کاربری و قابلیت زمین , آب و هوا , منابع آب و سوانح طبیعی ) .

ü زیر ساخت ها .

ü بررسی مسائل اجتماعی و اقتصادی .

ü آینده مطالعات .

ü فهرست مطالعات طرح به شرح زیر است:

ü
۱- جمعیت و تحول آن
۲- شبکه شهرها و خدمات
۳- شبکه روستاها
۴- کاربری و پوشش زمین ها
۵- اقلیم ، سکونت و آسایش
۶- محیط زیست
۷- شبکه تولید و توزیع انرژی
۸- صنعت و معدن
۹- نابرابری و محرومیت زدایی
۱۰- شبکه ارتباطات
۱۱-پهنه بندی خطر نسبی سیل
۱۲-شبکه راهها
۱۳-جاذبه های جهانگردی و ایرانگردی
۱۴-منابع آب (سطحی و زیر زمینی)
۱۵-خاک و کشاورزی
۱۶-ژئوتکنیک ، آبهای زیرزمینی و ژئوتکنیک لرزه ای
۱۷-توپوگرافی و شیب
۱۸-حفاظت آثار باستانی و پرارزش
۱۹-طرح کالبدی منطقه ای (تلفیق مطالعات)

مدیریت فضا

چارچوب اداری : در این طرح کل کشور به 10 منطقه و 85 ناحیه تقسیم گردید

معیارهای تقسیم بندی حوزه ها و نواحی :

ü رعایت تقسیمات کشوری

ü مجاورت شهرستان ها با یکدیگر

ü همگونی طبیعی و حوزه آبخیز

ü همگونی فرهنگی

ü همگونی از نظر مساحت و جمعیت

ü تحت پوشش یک مرکز واحد قرار داشتن

ü طرحهای کالبدی منطقه ای

ü
مطالعات طرح كالبدي منطقه ای ، به عنوان دومین سطح از سطوح طرحهای کالبدی ، از سال 1374 آغاز شد. براي انجام این مطالعات سراسر كشور در طرح کالبدی ملی ، به ده کلان منطقه (هر کلان منطقه شامل یک یا چند استان) به شرح زیر تقسیم شده است:

ü
1 – آذربایجان (آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل)
2 – زاگرس (همدان، کرمانشاه، کردستان، لرستان و ایلام)
3- خوزستان (خوزستان، کهگیلویه وبویراحمد)
4 – فارس (فارس)
5- مرکزی (اصفهان، یزد، چهارمحال و بختیاری)
6 – البرز جنوبی (تهران، مرکزی، سمنان، زنجان، قزوین و قم)
7 – ساحلی شمالی (گیلان، مازندران، گلستان)
8 – ساحلی جنوبی (هرمزگان، بوشهر)
9 – خراسان (خراسان)
10 – جنوب شرقی (کرمان، سیستان و بلوچستان)

سکونت و شهرنشینی

تراکم : چگالی بالای 200 نفر در کیلومتر در این طرح جزو تراکم بیش از حد محسوب شده است . تراکم کل کشور برای سال 1370 معادل 35 نفر در کیلومتر بوده است و بر اساس یافته ها 18 شهرستان در کشور از مرز 200 نفر گذشته اند و جزو تراکم بالا محسوب می شوند .بیشترین این شهرستان ها در شمال کشور و در کلانشهرهای تهران , مشهد و اصفهان استقرار یافته اند .

بر اساس یافته ها 40 درصد جمعیت کل کشور در اطراف و پیرامون کوههای زاگرس مستقر شده اند .

تحول جمعیت : بیشترین افزایش شهرنشینی از سال 1335 تا سال 1370 در مناطق ساحلی جنوب و جنوب شرقی رخ داده است . این دو منطقه به ترتیب 16 و 9 برابر شده اند . در مراحل بعدی مناطق زاگرس , خراسان قرار دارند که 8 جمعیت شهری آنها 8 برابر شده است . این رقم برای البرز جنوبی 6 برابراست . رشد منطقه خوزستان به سبب جنگ و ناامنی بیش از 3 برابر نبوده است و کمترین رشد شهرنشینی را دارا بوده است همچنین در منطقه ساحلی شمال به سبب اشباع جمعیت در شهرها شهرنشینی 4 برابر شده است .

پیش بینی جنعیت آتی کشوردر سال 1400 : جمعیت کل کشور 131 میلیون نفر

شهری 100 میلیون نفر و نسبت شهرنشینی 77 درصد

رشد جمعیت شهری آهنگ کاهنده خواهد داشت و به 3 درصد خواهد رسید

شاخص گسترش شهرنشینی 1.5 درصد تا سال 1400

بر اساس پیش بینی ها , ایران در بلند مدت یک شهر بالای 10 میلیون نفر ( تهران) , یک شهر 5 تا 10 میلیون نفر (مشهد) , چهار شهر 2.5 تا 5 میلیون نفر ( اصفهان , تبریز, شیراز , قم) , 13 شهر 1 تا 2.5 میلیون نفر و 13 شهر 0.5 تا 1 میلیون نفری خواهد داشت .

شبکه شهرها :

شهر های فرامنطقه ای : تهران , مشهد , اصفهان , تبریز , شیراز , اهواز , مجتمع رشت-انزلی , مجتمع ساری – بابل-قائم شهر – آمل , کرمانشاه , زاهدان و بندرعباس .

مراکز منطقه ای سطح یک : اراک , سمنان , زنجان , بیرجند , شهرکرد , بوشهر , اردبیل , یاسوج , گرگان , خرم آباد , سنندج و ایلام .

مراکز منطقه ای ویژه : همدان , یزد , ارومیه , بندرعباس

اولویت برای گسترش شهرها : در طرح اولویت به گسترش شهرهای موجود داده شده است , اولویت دوم ایجاد شهرهای اقماری و اولویت سوم ایجاد نوشهرهاست .

بدین ترتیب :

پیرامون 5 کیلومتری شهرها : پیرامون بی فاصله و توسعه پذیر

10 کیلومتری شهرها : کانون توسعه نا پیوسته

60-10 کیلومتری شهرها : در داخل این محدوده شهرهای اقماری و خارج از آن محدوده نوشهرها محسوب شده است .

ناهمواری ها و تناسب زمین ها برای شهرسازی

از 257 شهر مورد بررسی : 16 شهر در ارتفاع کمتر از سطح دریا , 35 شهر در کمتر از 100 متر , و 12 شهر نیز بیش از 2000 متر ارتفاع قرار داشته اند. ارتفاع ما بقی شهرها (193) یا سه چهرم تعداد شهرهای بررسی شده بین 200 تا 2000 متر ارتفاع داشته اند و از آن میان 117 شهر یا 46 درصد کل شهرها ی مهم کشور در ارتفاع 1000 تا 1800 متر استقرار یافته اند.شهرهای بالای 2000 متر عبارتند از : ( آباده , اقلید , اردکان , شهرکرد , سمیرم , خوانسار , داران , بلده , گچسر , بافت و بردسیر ) .

اصل پذیرغته شده در این طرح در خصوص ارتفاع شهرها حذف ارتفاعات بیش از 2500 متر در عرض های بیش از 33 درجه و ارتفاعات بیش از 3000 متر در عرض های پایین تر از 33 درجه می باشد.

به لحاظ استاندارد شیب : برای کاربری مسکونی 15 درصد , برای خیابان ها و کوچه ها 8 درصد و حداقل 0.5 درصد . لازم به ذکر است که مطالعات شیب با استفاده از نقشه های شیب در موسسه جغرافیایی دانشگاه تهران صورت گرفته است .

کاربری و قابلیت زمین ها

این بخش با استفاده از نقشه های 1:250000 و 1:500000 تهیه شده است .

روش مطالعه در این بخش : گردآوری داده ها , تهیه نقشه پایه , انطباق هندسی و تعدیل خطا , تقسیم تصاویر ماهواره ای و استخراج اطلاعات , استفاده از آگاهی های جانبی , کنترل زمینی , تهیه نقشه پوشش و کاربری زمین ها , مساحی نقشه ها و سرانجام تهیه گزارش .

واحدهای کاربری زمین که بررسی شده اند :

ü زمین های شهری و ساخته شده

ü زمین های کشاورزی

ü زمین های مرتعی

ü زمین های جنگلی و بیشه ای

ü سطوح آبی

ü زمین های مرطوب

ü زمین های بایر

منابع آب

کاربرد مطالعات کاربری و قابلیت در طرح کالبدی ملی :

Ø پاسخگویی به هدف طرح مکان یابی برای توسعه شهرها

Ø تحقق هدف تهیه نقشه ای کاربری های دلخواه اراضی و وضع مقررات احداث بنا در هر یک از آنها

در این بخش هدف دست یابی به نحوه توزیع منابع آب در سطح کشور به تفکیک مناطق و تعیین منابع تامین آب شهرها و روستاها می باشد. و همکچنین امتیاز نواحی گوناگون از نظر دسترسی به منابع آب , امکانات توسبعه منابع آب , هزینه تجهیزز منابع آب و مازاد آب مورد بررسی قرار گرفته است .

بر این اساس بیشترین رشد استحصال آب مربوط به مناطق ساحلی جنوب و خوزستان با 9.6 و 9 درصد رشد است و کمترین رشد به ترتیب به فارس و آذربایجان اختصاص یافته است .سرانه در نظر گرفته شده برای مصرف آب شهری برای نقاط کشور متفاوت است و از 243 لیتر در منطقه خراسان تا 278 لیتر در منطقه خوزستان متفتوت است. میانگین آب مصرفی برای کل کشور نیز 253 لیتر بوده است

پهنه بندی خطر زمین لرزه

این بخش توسط دو گروه ( لرزه زمین ساخت . مهندسی زلزله ) و با استفاده از نقشه های 1:1000000 تهیه شده است.

گروه اول دو نقشه تهیه کرده اند که نقشه نخست نمایانگر گسله های پوسته جامد زمین و نقشه دوم میزان زمینلرزه را بااستفاده از داده های لرزه خیزی و تارخ زمینلرزه ها تهیه کرده است .

گروه دوم اقدام به تحلیل خطر زمینلرزه کرده و بیشینه شتاب افقی حرکت زمین با دوره های برگشت 500 , 1000 , و 2000 ساله تهیه کرده است .

شبکه ارتباطات

در این بخش با تقسیم بندی راهها و شبکه های حمل و نقل به 3 بخش جاده ای , ریلی و هوایی , سعی شده تا شبکه های ارتباطی کشور مورد بررسی قرار گیرد .در این راه نتایج حاکی است که در سراسر کشور از هر 100 کیلومتر مساحت 3.5 کیلومتر راه وجود دارد .

از کل 411 کیلومتر آزادراه موجود در سال 1370 , بیش از نیمی از آن در منطقه البرز جنوبی( تهران ) قرار داشته است . طول بزرگراه ها 944 کیلومتر بوده است که 60 درصد آن در مالبرز جنوبی و اصفهان بوده است . طول راههای اصلی کشور 19 هزار کیلومتر بوده است و 37 هزار کیلومتر نیز راه فرعی وجود داشته است .

صنعت و معدن

در باب صنعتع و معدن طرح کالبدی ملی ایران سر فصل های : توان صنعتی , گرایش سرمایه گذاران , نظر صاحبان صنایع , دخالت دولت در جایگزینی صنایع , سرمایه گذاری دولت , شهرک های صنعتی , آینده نگری درباره شهرک های صنعتی , آینده نگری درباره اشتغال صنعتی و پیامدهای زیست محیطی گسترش صنعتی را مورد بررسی قرار داده است .

در بخش کارگاههای صنعتی , 28 درصد همه کارگاهها و 35 درصد کارگاههای شهری در کشور در تهران و منطقه البرز جنوبی متمرکز شده اند. بعد از این منطقه , بیشترین تمرکز کارگاههای صنعتی در منطقه مرکزی و به ویژه در اصفهان بوده است که حدود 15 درصد کل کارگاهها و 14 درصد کارگاههای شهری را در خود جای داده است . سهم استان اصفهان از مقادیر مذکور به ترتیب 75 و 78 درصد بوده است . رتبه های بعدب را خراسان , آذربایجان و منطقه ساحلی شمال قرار گرفته اند.

مهمترین مراکز صنعتی کشور را به اعتبار نسبت شاغلان صنعتی می توان اینچنین بر شمرد :

شهرستان تهران با 19 درصد شاغلان صنعتی سراسر کشور قطب اصلی صنعت کشور محسوب می شود , شهرستان های اصفهان , تبریز , مشهد و کرج هر یک با 3.7 تا5.4 درصد شاغلان صنعتی در مراحل بعد قرار دارند .

نکته شایان توجه اینکه : چون بیشتر صنایع کشور از نوع صنایع مصرفی کوچک یا تولید مصالح ساختمانی هستند , توزیع جغرافیایی آنها با توزیع فضایی جمعیت به ویژه جمعیت شهری ملازمه دارد . این گونه صنایع بیش از آنکه علت تمرکز باشند , خود از تمرکز های شهری متاثرند .

شاخص های به کار برده شده برای مشخص کردن توان صنعتی نواحی مختلف کشور :

نسبت مصرف برق صنعتی , وجود گازرسانی , نسبت راههای اصلی , وجود فرودگاه , بندر , راه آهن , نسبت شماره های تلفن , نسبت مساحت شهرک های صنعتی و . . .

حاصل بررسی کل کشور در قالب شاخص های فوق تقسیم بندی کشور به لحاظ توان صنعتی است که عبارتند از :

Ø گروه اول : استعداد بسیار بالای توسعه صنعتی ( تهران , اصفهان ,تبریز , مشهد )

Ø گروه دوم : با استعداد بالای توسعه صنعتی ( شیراز , کرج , اهواز , قزوین )*

Ø گروه سوم : با استعداد متوسط توسعه صنعتی ( قم , یزد , اراک,کرمانشاه , کرمان , رشت , زاهدان , بندر ماهشهر , خرم آباد و . . .

Ø گروه چهارم : مناطق با استعداد نسبتا کم صنعتی ( گرگان , سمنان ,ورامین , انزلی , بابل , سنندج , ساوه , بوشهر و . . .

Ø گروه پنجم : استعداد کم توسعه صنعتی ( اغلب مراکز شهرستان )

جمع بندی:

طرح های کالبدی ملی و منطقه ای با هدف برنامه ریزی توسعه پایدار سکونتگاهها و مدیریت خردمندانه سرزمین (فضا)،به انجام رسیده است و استفاده از آن ها در طرح های شهری و روستایی در بخش های مطالعات اجتماعی،جمعیتی،صنعت،قابلیت اراضی برای توسعه،محرومیت زدایی،اقتصاد،اقلیم و از همه مهمتر جهات مناسب برای توسعه و...با توجه به معیارهای برنامه ریزی یکپارچه سرزمین ضروری است.

از طرفی مطالعاتی نظیر خطرات سوانح طبیعی و یا محیط زیست که معمولأ در طرح های روستایی و شهری با کمبود داده ها روبرو بوده و در برنامه ریزی برای توسعه پایدار نقش کلیدی دارند،جزو نقاط قوت طرح های کالبدی ملی و منطقه ای می باشند که استفاده از آن ها در انجام سایر طرح های روستایی ، شهری و ناحیه ای و...ضروری و منطقی بی شک تهیه طرح های کالبدی ملی و منطقه ای و اصولأ طرح هایی از این دست که با طیف گسترده و متنوع از اطلاعات توصیفی و فضایی سروکار دارد،همان طور که قبلأ گفته شد بدون بهره گیری و تحلیل داده ها و اطلاعات گوناگون و به روز میسر نخواهد بود.با این وجود همین مشخصه اصلی این قبیل طرح ها به نقطه ضعف اصلی آن ها نیز تبدیل شده است.زیرا در نبود و یا کمبود اطلاعات و منابع لازم و به روز موضوعات مطالعاتی بیشتر توان و انرژی مادی و معنوی آن ها صرف جمع آوری و تهیه داده های اولیه طرح می شود.با این حال تلاش گسترده ای که برای جمع آوری،تهیه و تحلیل این اطلاعات در خلال تهیه طرح های کالبدی ملی انجام شده و می شود نتایج گران بهایی را در اختیار وزارت مسکن وشهرسازی به عنوان متولی اصلی امور شهرها و سکونتگاهها در کشور،همچنین مسولان و کارشناسان وزارتخانه ها و سازمان های دیگر،استادان و دانشجویان دانشگاهها و...قرار داده است.آن چه که موجب ارج نهادن و تأثیرگذاری بیش تر این طرح ها می شود،استناد و مراجعه و استفاده از اطلاعات و نتایج ارزشمند این طرح ها به عنوان طرح های بالادست،ملی و مرجعی برای سایر طرح ها و برنامه های میهن عزیزمان است.

منابع:

1-توفیق،فیروز.طرح ریزی کالبدی راه و رسمی نو در برنامه ریزی،مجله آبادی،سال اول،شماره دوم،پاییز 1370

2-طرح کالبدی منطقه آذربایجان،برآیند مطالعات،تهران،مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.1379

3-مجموعه مقالات کنفرانس بین المللی-طرح ریزی کالبدی (ملی و منطقه ای).مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.1370

4-مهندسین مشاور کاواب و مهرازان،طرح ریزی کالبدی(ملی و منطقه ای)،چهارچوب نظری و شرح خدمات،وزارت مسکن و شهرسازی،1369

5-کتاب برنامه ریزی شهری و منطقه ای(مباحث عمومی شهرسازی ایران)،پارسه.تألیف بهروز جعفری

طرح کالبدی ملی ایران

مطالب مشابه :

نقشه های فرش ايران به 19 گروه اصلی

اخبار اصفهان

ترمینال غرب اصفهان

خلاصه مباحث کتاب از شار تا شهر

مشكل اصلي طرح انتقال آب بهشت آباد چيست؟

طرح درس :بازیافت

موج جدیداتوبان سازی در اصفهان

مدیر کل تعاون استان اصفهان:

طرح کالبدی ملی ایران

مکتب اصفهان....