88- چکیده جزوه درس مبانی نظری (2) : زیبایی شناسی در معماری

چکیده جزوه درس مبانی نظری

بخش دوم

***زیبایی شناسی در معماری***

زیبایی شناسی :

معنای محدود : نظریهء هنر

معنای گسترده : نظریهء زیبایی در دو جلوه اش ؛ یعنی زیبایی طبیعی و زیبایی هنری.

زیبایی شناسی صوری : شرایط انجام و اعتبار داوری های ارزشی و سلیقه ای زیبایی شناسانه

زیبایی شناسی انگیزشی : اثر زیبایی بر بیننده

زیبایی شناسی آفرینشی : روند آفرینش هنری

زیبایی شناسی پذیرشی : شرایط و اشکال پذیرش هنر از سوی فرد و جامعه

زیبایی شناسی کارهنری : تعیین مفهوم کار هنری و کارکرد هنر

زیبایی شناسی فرم و محتوا : ارتباط متقابل میان شکل و محتوا ، تکنیک هنر و مواد در کار هنری

زیبایی شناسی مضمون : پیوند هنر و زیبایی با حقیقت و یا ... تعیین اعتبار هنری

* دیدگاه افلاتون : زیبایی عمدتا به عنوان زیبایی طبیعی تعبیر شده و به صورت تظاهر ایده در ماده نشان می دهد. آثار هنری از راه تقلید از اشیای طبیعی پدید می آیند.

* دیدگاه ارستو : برخلاف افلاطون ، زیبایی هنری را برتر از زیبایی طبیعی و ویژگی تقلیدی آثار هنری را امتیاز می داند. معتقد است که تقلید هنری روند خلاقانه ای است که هنرمند از واقعیت کپی نمی کند بلکه واقعیت را به گونه ای دیگر می آفریند.

v استقلال هنر (به هنگام گذار از جامعه فئودالی به بورژوازی) و چرخش به سوی ذهن (فاعل شناسا) به ایجاد رشتهء فلسفی زیبایی شناسی به وسیلهء «بام گارتن» در کتاب «زیبایی شناسی» یاری رساند. منظور او از زیبایی شناسی ، «دانش شناخت حسی» بود.

Ø کانت : زیبا آن است که کشش در پذیرنده پدید آورد.

Ø شیلر : زیبایی بهعنوان یگانه امکان بروز آزادی در پدیدارها

Ø هگل : با اختصاص جایی در یک سیستم فلسفی به زیبایی شناسی ، مضمون ایده آلیستی آن را کمال بخشد.

زیبایی : جلوهء حسی ایده

ایده : وحدت مفهوم و واقعیت مفهوم

ریشهء ظهور سبک های گوناگون ، در تغییرات ایدئولوژیکی هر دوره است.

Ø فروید : زیبایی را نوعی آرام بخش و تسکین دهنده می داند.

Ø هلمار فرانک : نظریه اطلاعات و تشکیل طرحواره

فرم یا صورت : در دو دسته : 1. فرم های باقاعده 2. فرم های بی قاعده

تداعی : ما فرم های بی قاعده را براساس قانون تجربه ، در ارتباط با فرم های مشابه که برای ما شناخته شده اند ، می بینیم.

* دایره : نماد خورشید – معماری روم باستان (نماد آرامش ، کمال و معنویت)

* مستطیل : نماد راه

* بیضی : ترکیب دایره و بیضی – سبک باروک

* مربع : نماد زمین

* مثلث : نماد سازندگی

Ø بومگارتن : زیبایی هنری را هنر آزاد خوانده و آن را «استتیک» نامید.

Ø هیوم : در رساله ای ، از جدایی ادراک زیبایی شناسانه از ادراک علمی یاد می کند و می پذیرد که برای زبان هنر نمی توان قاعده ای نهایی و قطعی یافت.

Ø نیچه : هنر بارها بیش از عدالت لیبرال درست است و ارزشی بیش از احکام اخلاقی ای دارد که در پی آرمان آن عدالت بنیان یافته است.

Ø افلاطون : هیچ فرقی میان یک شاعر یا یک معمار یا یک پزشک وجود ندارد ؛ یعنی هرکدام اجزا و مصالح کار خود را با نظمی خاص فراهم می سازد و...

* هنر مدرن به ادراک حسی خود نامطمئن است و نمی خواهد آنچه را می بیند ، نقش کند بلکه در پی آن است که آنچه را می اندیشد ، بیافریند.

* در کوبیسم ، کلیت که درواقع نظام بسته ای ناشی از قرارداد بود ، تقدس خود را از دست داد و نقاش آن را به اجزای دلخواه خود بخش کرد...

Ø رابرت ونتوری : من تنوع عقاید را برتر از وضوح عقاید می دانم ... یک معمار خوب ، سطوح گوناگون را مخاطب قرار می دهد و انواع ارتباطات را عرضه می دارد.

Ø لویی کان : معنای نظم نباید همیشه آن زیبایی باشد که بر اساس تناسبات مختلف ساخته شده باشد ؛ زیبایی را باید دستچین کرد.

Ø توماس فون آکوین : برای تعیین زیبایی ، قائل به چهار عامل اصلی برای قضاوت است :

1.وحدت 2. کمال 3. تناسب 4. وضوح

نظم حاکم میان اجزا باعث می شود که به صورت یک کلیت مطرح شوند.

Ø ماکی بنزه (یکی از بنیانگذاران زیباشناختی اطلاعاتی) : 3 درجه برای نظم قائل شده :

1. آشفتگی : هیچ قاعده ای برای ارتباط میان اجزا قابل تشخیص نیست – قابلیت پیش بینی صفر ، و بداعت در حداکثر است.

2. ساختار یافتگی : یک نظم «به قاعده» با یک ساختار است که می تواند فرم های گوناگون از آن وجود داشته باشد.

3. شکل یافتگی (نظم بی قاعده) : همه اجزای مادی چنان جاگرفته اند که به آزادی فرم داده شده و در داخل سیستمی واحد از انتخاب ها رسیده باشد.

وجه اختلاف سبک ها ، ناشی از اختلاف اجزای متشکل آنها و نظم حاکم بر آنها است.

* در دانش نشانه شناسی ، علایم از دو بعد مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند :

1. بعر ظاهری : فرم ، رنگ ، اندازه ... 2. بعد معنایی

تزیین که یک رکن مهم در معماری است ، بیشتر بعد ظاهری دارد تا معنایی و تاکید بر فرم است تا محتوا.

اما نماد ، محتوا نسبت به فرم ارجح است و آنچه نیازمند مطالعه است ، معنای نهفته در بطن فرم ها و رنگهاست.

Ø چارلز مور : هنگام ترکیب اجزا ، باید 1 + 1 پاسخی بیشتر از 2 داشته باشد.

اندازه زیبایی (فرمول جرج دیوید بیرکهوف ریاضیدان آمریکایی که در سال 1933 تدوین شد) : نظم ، بخش بر پیچیدگی (مقدار اطلاعات).

ارتباط جز با کل : از ارتباط میان اجزا ، یک کل پدید می آید.

قدرت بیان «کل» که آن را «سبک» می خوانیم ، به 3 عامل بستگی دارد :

1. تعداد اجزا 2. نوع اجزا 3. روابط اجزا با هم. – یک سیستم نظم دهنده نیز این روابط را برقرار می سازد.

هرچه همانندی اجزا به یکدیگر و نظم نسبی میان آنها بیشتر باشد ، تعداد اجزای قابل بازشناسی در نگاه اول بیشتر است.

هرچه اجزا از یکنواختی بیشتری برخوردار باشند ، زودتر به صورت یک کل به چشم می آید.

**در سبک باروک که سعی بر ایجاد تنش و نظم اجزا در سطحی پایینتر از سطح کل دارد ، به ندرت از «تناسبات طلایی» استفاده شده ، چرا که این تناسبات بر هماهنگی و تمامیت کل تاثیر می گذارد.

** وجه تمایز ساختمان ها : اندازه – جنس ساختمایه – رنگ – کاربری – محتوای بنا – صاحب بنا ...

بشر همواره هم نیازمند «وحدت» است و هم «تنوع». وحدت و تعادل بشر را به آرامش می رساند و تنوع ، او را به تحرک و تنش وامیدارد.

در معماری ، از آنجا که هر ساختمان می خواهد خود را به عنوان یک کلیت معرفی کند ، گرایش به وحدت شدت می یابد و سیستم نظم دهنده ، به آن وحدت می بخشد.

این سیستم م تواند چنان باشد که وحدت ، در نظر نخست به دید آید و دیگر عوامل به حاشیه رانده شود (سبک بسته) و یا چنان پیچیده باشد که وحدت به سختی قابل تشخیص باشد (سبک باز).

سیستم نظم دهنده ، بناها را با چیدمان اجزایشان تشکیل داده و از مجموع آنها محله ها ، شهر و... را می سازد.

* آرمانگرایی در معماری ایران

به نظر «آرتور پوپ» ، در تاریخ معماری ایران ، 3 عامل در آفرینش آثار هنری بسیار مهم و موثر بوده است :

1.فرهنگ 2. دین و مذهب و طرق عرفانی 3. سنت.

انگیزهء معماران سنتی ایران در نقش پردازی و آرایش ساختمان ها : بیان مفاهیم فرهنگی و باورهای دینی مردم ، همراه با برداشت های هنرمندانهء خود.

دو شیوهء بکارگیری معماران از الهامات خود و تجسم آنها به شکل های نمادین :

1- شیوهء واقع گرایانه : از زیبایی طبیعی به دو صورت واقعی یا انتزاعی(پابزی و دم کلاغی) تقلید شده.

2- شیوهء آرمان گرایانه : کاربرد شکل ها و حجم های واقعی طبیعت با نگاه به معانی و مفاهیم آنها در فرهنگ و راز و رمزهای پنهان آن در ذهن جامعه.

درخت : نماد زندگی – باروری و توان.

درخت تاک : گیاه زندگی – نماد کیهان.

پیچک : حرز و تعویذی برای دور کردن ارواح خبیث (بر سردر ورودی) و رفع زخم چشم و آفت و بلا و...

کتیبه بندی : آرایش و آذین بندی سردر آستانه ها ، دیوارها ، گنبدها و... ، در مساجد ، زیارتگاه ها ، اب انبارها ، کاروانسراها و... ، با کتیبه به قصد تبرک و تیمن و تقدس ، از آیات قرآن ، احادیث ، دعاها ، اشعار مذهبی و... با خط ثلث و نقش و نگاره هایی بر زمینه گچ ، چوب ، کاشی ، سنگ و...

* آذین بندی گیاهی ، کتیبه بندی آذینی و شمایل پردازی ، از شیوه های نقش پردازی آرمانگرایانه هستند.

شمایل نگاری : در پیش از اسلام ، بویژه روزگار ساسانی ، با چهره های قهرمانان اسطوره ای و حماسی و داستانها و افسانه ها ؛ و در روزگار اسلامی با مضامین حماسی – ملی (شاهنامه) و حماسی – مذهبی (عاشورا و...) در سردر آستانه ها و دیوارهای سربینه حمام ها ، سردر کاروانسراها ، دروازه ها ، سراها ، قیصریه ها ، زورخانه ها و....

** در فرهنگ اسلامی ، گنبد نماد آسمان و پایه های گنبد ، نماد زمین بوده است.

** ثبات و بی تحرکی کعب گنبد : نماد کمال و یا حالت ثبات و بی زمانی جهان. (بوکهارت)

م.رها

پی آمود پارتیان

پایان.

88- چکیده جزوه درس مبانی نظری (2) : زیبایی شناسی در معماری

مطالب مشابه :

يوتوپيااثر توماس مور(1478-1535)...

قرون وسطی و دوران طلایی (۱۶۶۰ – ۱۴۸۵)

مدینه محمود 4

سیرتحول تهیه طرحهای توسعه شهری در جهان و ایران (حسین میرزایی)

قوتادغو بیلیک کتابی یاییلدی

تاریخچه جایزه معماری پریتزکر (نوبل معماری)

نگاهی به رمان «مامور خاطرات» نوشته لویس لوری ترجمه لیلا نائینی

88- چکیده جزوه درس مبانی نظری (2) : زیبایی شناسی در معماری

59- آشنایی با برجسته ترین کارهای معماران بزرگ