جاجیم بافی

.جاجیم اگرچه بافته ای خشن و زبر است اما با استفاده مدام از آن ، در اندک مدتی لطافت و ظرافت پیدا می کند.

http://up.vatandownload.com/images/cb8304z8cr9q85w9ovuz.jpg

بافت جاجیم، از گلیم ساده تر و بهمان نسبت جاجیم بافی رایج تر است. برخلاف قالی که باید در آن میلیون ها گره زده شود و یا گلیم که دهها نوع نگاره، هر کدام با چندین رنگ در آن بافته می شود. یک جاجیم معمولی به طول 5/2 متر و عرض 2 متر را دو نفر بافنده در مدت کمتر از یک ماه می بافند. البته جاجیم های ظریفی در ایل بافته می شود که ضخامت آن به کمتر از سه – چهار میلی متر هم می رسد. این نوع جاجیم ها مخصوص خوانین و بزرگان بوده و بیشتر جنبه تزیینی دارد.

دارِ جاجیم ، مانند گلیم، بر چهارچوبی است که به طور افقی نصب می شود. تارهای رنگین با فواصل معین، طبق نقشه ای که بافنده در ذهن دارد، بر دار کشیده می شود و پود های ظریف و دست ریس را که زنان ایل تهیه کرده اند از میان آن ها عبور می دهند و با شانه می کوبند تا فشرده شود.

نقش آفرینی در جاجیم به عهده تارهاست. پود یا خامه در این جا چندان دیده نمی شوند. نقش ها ساده اند و احتیاجی به تفکر و طراحی و زحمت ندارند. فقط سلیقه بافنده در جابجایی رنگ های هر دسته تار، اهمیت دارد. زیرا تعیین کننده ی نقش اصلی، همین رنگ ها هستند.

جاجیم های معمولی ( چهارکوجی ) به صورت چهارخانه های تیره و روشن از رنگ های متفاوت است که نقش ها ممکن است به شکل مُحَرّمات ، مربعی ، شطرنجی ، کنگره ای . خطوط ساده و موازی باشند و به طور کلی همه ی نقش ها در امتداد طول تارها قرار می گیرند. در ایل قشقایی جاجیم را به طریق سوزن دوزی یا « رِند » نیز می بافند که نقشمایه های آن مانند گلیم است. این نوع جاجیم ها بیشتر در طوایف کشکولی و دره شوری مرسوم و رایج است.

جاجیم های معمولی را به صورت دو تکه یا قطعه ای ، هم میتوان بافت یعنی باریکه ای به طول حدود 5 متر و عرض یک متر ونیم می بافند سپس از وسط ، نصف کرده بهم می دوزند و حد فاصل بین

آن ها را شیرازه می زنند تا محل دوخت مشخص نباشد. این جاجیم ها را دو تخته می گویند و حتی یک نفر بافنده هم به راحتی قادر به بافت آن می باشد. اگر تعداد بافنده ها بیش از یک نفر باشد بهتر است جاجیم را یک تخته ببافند. جاجیم بافی در تمام خانواده های ایلی مرسوم بوده و غیر از مصرف شخصی بهترین هدیه برای دوستان و خویشان است. در گذشته مرسوم بود، عروس تعدادی جاجیم به میهمانانی که از راه دور آمده بودند. هدیه می داد. این جاجیم ها را در طول زمانی که در خانه پدر بود هر ساله یکی دو تا را می بافت و یکی از اجزاء اصلی تشکیل دهنده جهیزیه او بود.

انواع جاجیم

1- جاجیم های ساده و چهار کوجی:

بافت آن ها آسان تر از انواع دیگر بوده رایج ترین دستباف است و از نظر نقش پردازی انواعی دارد که به چند نمونه آن ها اشاره می کنیم:

الف – جاجیم های راه راه: با رنگ های مختلف و گاه با حاشیه گُمپُله دار بافته می شوند. خطوط موازی این نوع دستباف ها به عرض 5 تا 10 سانتیمتر است که گاه خطوطی ظریف بین ردیف ها را زینت می دهند.

ب – جاجیم چهارخانه یا شطرنجی: به صورت مربع های ریز و درشت بافته می شوند. در این بافته ها با جا به جا شدن تارهای رنگارنگ و خود نمایی رنگ های به کار برده شده در هر مربع و تیره و روشن شدن رنگ ها در متن و گاه تزیین با

گُمپُل های پشمی ریز، گاه در وسط مربع ها و یا در گوشه های آن ها و یا به صورت ردیفی یا زیگزاگ مانند در حاشیه جاجیم به کار برده می شوند.

ج – ختاب جاجیم: در این جاجیم، نقش ها به صورت ردیف های موازی یا مُحرمات با رنگ های متفاوت است . طرفین هر ردیف، تزییناتی مثل نقشمایه « کنگره مُداخل » دارد که قسمت باریک کنگره ها به سمت داخل بوده و روبروی یکدیگر قرار می گیرند و در مجموع طرح جالبی را به وجود می آورند.

د- گل جاجیم: به زبان ترکی یاقلوق جاجیم هم می گویند .

اگر چه مثل بقیه جاجیم ها نقش ها در خطوط موازی قرار می گیرند امّا رنگ های تیره تر در هر ردیف با ردیف بعدی طوری کنار یکدیگر جفت می شوند که به صورت نقش زیبایی دیده شوند. این نقش ها بنا به سلیقه بافنده که اغلب با رنگ، مشخص می شوند گل هایی را به وجود می آورند که به علت زیبایی ، آن را به دستمال هفت رنگ تشبیه کرده اند.

ه- کنگره جاجیم: خطوط موازی این نوع جاجیم ها، پهنایی به عرض 3 تا 4 سانتیمتر داشته هر ردیف با رنگی مشخص ، دیده می شود. در میان هر ردیف نقش مایه « کنگره » سر تا سر طول جاجیم را طی کرده و در میان رنگ ها خود را نمایان می سازد.

2- جاجیم های شیشه دِرمَه:

این نوع جاجیم ها بیشتر جنبه تزیینی داشته و به ندرت در ایل، بافته می شوند. بافت آن مشکل و وقت گیر و منحصراً در بعضی طوایف مرسوم است. شیشه درمه ها معمولاً از دو رنگ تیره و روشن و گاه با حاشیه ای که رنگی هم وزن متن دارد، بافته می شوند. شیشه درمه اغلب با رنگ سورمه ای و سفید با حاشیه مشکی و سفید یا قرمز و سفید دیده می شود.

شیشه درمه دستبافی است یک رو و آستر آن به علت نمایان شدن پودهای اضافی، قابل استفاده نیست. نقشمایه اصلی شیشه درمه لوزی هایی است که اضلاع آن ها بر امتداد یکدیگر بوده و نگاره ای مخصوص در وسط هر لوزی دیده می شود.

حاشیه شیشه درمه ها به صورت رگه های موازی و مُحرمات و با رنگ های همگون با متن بافته می شوند.

3- جاجیم های سوزنی « رند »:

در بافت این نوع جاجیم ها از نقشمایه های گلیم، هم در متن و هم در حاشیه استفاده می کنند. نقش هایی چون طاووس ترمه گل ، خراسانی ، لنگج ، تهرانی ، آقاجری ، سورمه دان ، گلبرگ ، اَلماگل ، و با رنگ های متنوع با تار و پودی از پشم و یا کُرک این بافته ها را به طرز جالبی نمایان می سازند.

این بافته ها امروزه علاوه بر روانداز، جهت تزیینات مثل رومیزی ، روتختی و ... طرفداران زیادی پیدا کرده است. اندازه جاجیم های سوزنی، بسته به نوع کاربرد آن ها متفاوت است امّا به طور معمول، همان اندازه 5/2 × 2 متر بیشتر رایج است. جاجیم هایی که به عنوان روتختی استفاده می شوند اطراف آن را با گُمپُله ها و آویزه های رنگارنگ تزیین می کنند.

http://up.vatandownload.com/images/kvowjhcwu2hoicc201o.jpg

[1] - فرهنگ عمید جلد 1

[2] - دستبافهای روستایی و عشایری نوشته ی دکتر سیروس پرهام. جلد دوم.

جاجیم بافی

مطالب مشابه :

نمونه سوالات قالی بافی و گلیم بافی

سوالات تستی از کتاب قالیبافی

جاجیم بافی

آموزش بافت گلیم زیبا با کاموا ؛ عکس

استان اردبیل

آموزش چله كشي

فهرست عناوین مطالب نشریه قالی ایران (شماره‌های 6 تا 12)

نمونه سوالات کتاب فرهنگ و هنر پایه هفتم (اول متوسطه اول)

معماری موزه فرش-عبدالعزیز فرمانفرمائیان