بررسي آسيب هاي اجتماعي و بزهكاري جوانان پس از زلزله و ضرورت انجام عمليات مقاوم سازي
محمدرضا معيني
دانشجوي كارشناسي عمران دانشگاه قم
چكيده:
در اين مقاله راهكار مناسبي براي جلوگيري از بروز آسيب هاي اجتماعي و بزهكاري جوانان پس از زلزله ارائه شده
است. اين عمل مقاوم سازي و بهسازي لرزه اي به عنوان بك راهكار عملي مطرح مي شود. اين طريق به فنوان يك
مديريت قبل از بحران توانايي حل معضلات پس از بحران را دارا مي باشد.
با بررسي دقيق آسيب هاي اجتماعي و بزهكاري جوانان پس از زلزله و ترسيم آن براي افراد جامعه مي توان حس
لزوم مقاوم ساز ي را در آنها تقويت نمود. براي عينيت يافتن موضوع، شهر بم، پيامد هاي زلزله آن و مديريت پس از
بحران آن به عنوان بك مطالعه موردي مطرح شده است. نتايج تحقيق نشان مي دهند كه انطباق خوبي مابين اطلاعات
كتابخانه اي و مشاهدات و برداشتهاي مربوطه در اين زمينه وحود دارد. با توجه به اينكه تبعات پس از زلزله ناشي از آثار
روحي و رواني مي تواند تا مدتها جامعه را تحت تاثير قرار دهد، از اينرو مي توان با انجام مقاوم سازي آسيب هاي
اجتماعي و بزهكاري جوانان پس از زلزله را تا حدود قابل توجهي در جامعه كاهش داد.
واژگان كليدي: زلزله، آسيب هاي اجتماعي، جوانان، بزهكاري
مقدمه:
هر نظام اجتماعي داراي عناصر ارزشمند ، برتر و قابل اح ترام خود مي باشد . اين عناصر در كنار هم، هنجارهاي اجتماعي
را شكل مي دهند . هنجارهاي اجتماعي به معناي واقعي در كردار، گفتار، انديشه و آرمان يك اجتماع مي گنجد و تعاريف
متعدد و كليشه اي زيادي از آن شده است . در اين زمينه در بسياري از كشور ها به مقوله ي آسيب ها ي اجتماعي، بزهكاري
و بحران هاي اجتماعي پرداخته شده است . اميل دوركيم، اريكسون، اريك فروم در اين زمينة ناهنجاري ها و آسيب هاي
اجتماعي، كجرفتاري ها و علل و عوامل آنها به طور گسترده به تحقيق و مطالعه پرداخته اند . اما كمتر اين مقوله به طور
خاص پس از زلزله و بر روي طيفي خاص مورد بحث و بررسي قرار گرفته است . در كشور ما به تازگي فعاليت هايي در اين
زمينه آغاز شده است. اين مقاله نيز تنها اشاره اي بسيار كوتاه به بخشي از اين موضوع مي باشد.
بدين ترتيب در اين مقاله ابتدا پيش از ورود به بحث آسيب هاي اجتماعي پس از زلزله، اندكي در خصوص ارزشهاي
اجتماعي، رفتارهاي ناهنجار و ارتباط آن با جوامع انساني مطرح مي شود.
ارزشهاي اجتماعي مفاهيم و ذهنياتي مي باشند كه در يك جامعه مورد قبول و احترام قشر كثيري از مردم بوده و عموم به
نقش و اهميت آن ايمان دارند . اين ارزشها به گونه اي پاسخگ وي بخشي از نيازهاي طبيعي افراد جامعه مي باشند و تا
زماني كه قادر به پاسخگويي نيازها باشند دوام مي يابند . به محض اينكه ارزشهاي جمعي به دلايلي نتواند نيازهاي مشترك
فردي را تأمين نمايند، ديدگاه هاي افراد تحت الشعاع اين مسئله قرار گرفته و از آن پس افراد خود به جاي جامعه
.[ هنجارها و ناهنجارها را تعريف مي نمايد و دچار نوعي بي هنجاري مي شوند[ 1
هدف از انتخاب مقاله اي با موضوع آسيب هاي اجتماعي وكنكاش پيرامون بم، كه ممكن است چندان مهم و سودمند به
نظر نيايد، در سه مورد عنوان ميگردد:
1) بررسي بخشي از آسيب ها و مشكلات زلزله زدگان، بخصوص زلزله زدگان بم.
2) جلب توجه بيشتر مسئولين و جامعه مهندسي كشور به مقولة مقاوم سازي.
3) در نهايت ايجاد آمادگي و گسترش دادن بخشهاي مختلف اجرايي به منظور تسريع انجام فعاليتهاي مقاوم سازي
روي انواع ساختمان ها مدنظر مي باشد.
-1 مشكلات، بزهكاري ها و آسيب هاي اصلي يك جامعه زلزله زده:
-1-1 گسترش اعتياد
اعتياد بلايي ايست كه تمامي جوامع با آن دست و پنجه نرم مي كنند . اعتياد پس از زلزله، بحراني است كه با توجه به
اقليم منطقه ممكن است دامنگير طيف هاي گوناگوني بشود . ابتدا به كمك دو مقوله ي جوانان و خانو اده به اين مسئله
پرداخته مي شود.
-1-1-1 جوانان و برخورد با اعتياد
علل زيادي وجود دارد كه موجب مي شود يك جوان بحران زده به استفاده از مواد مخدر تمايل پيدا كنند . در اين بخش
مروري كوتاه بر اين علل انجام مي شود.
الف) جوانان به علت عدم اطلاع از عواقب خطر ناك مصرف مواد مخدر آنرا وسيله نجات خود از مشكلات دانسته و آگاهانه
يا ناآگاهانه براي فراموش كردن اتفاقات ناگوار و رهايي از اين ، دشواريها و فشارهاي ن اشي از زلزله، به آن پناه مي برند .
اين در حاليست گروه هاي سني ديگر ممكن است با چنين دشواري هايي مواجه شوند ولي هيچوقت به سراغ مواد مخدر
نروند [ 2]. ب) گروهي از جوانان پس از زلزله از مواد مخدر براي معالجه و تس كين دردهاي جسمي و روحي همزمان
استفاده مي نمايند و بتدريج معتاد مي شوند . ج ) آزادي بيش از حد نوجوانان و جوانان ، پس از زلزله به همراه و كاهش
تفريحات سالم، محيط ها ي سالم، ورزش و فقدان راهنما و مشاورين مناسب نيز گاه يكي از علل اعتياد به مواد مخدر پس
از زلزله مي شود . د ) در بسياري از موارد نيز متلاشي شدن كانون گرم خانواده ها پس از زلزله و در پي آن بروز مشكلات
عاطفي ، اقتصادي و عدم احساس امنيت معنوي و مادي كه قبلاً در خانواده وجود داشته است، سبب اعتياد جوانان مي
شود.
به اين ترتيب به هر نحوي كه به اين قضيه نگريسته شود، پس از زلزله شرايط براي بروز هر چهار مورد فوق مساعد مي
شود. كارشناسان معتقدند در پي بحران هايي مانند زلزله علاوه بر سوء استفادة سودجويان و سهل الوصول تر شد ن مواد
مخدر عوامل ديگري نيز مانند پايين آمدن سطح بهداشت، در دسترس نبودن حداقل امكانات درماني، فقر و بيكاري،
همگي در افزايش اعتياد و گرايش جمعي بافت هاي آسيب ديده تر و بخصوص جوانان نقش دارند.
2 - اعتياد و بنياد خانواده -1 -1
ارزشها و هنجارهاي مشترك ي ك ه در خانواده شكل مي گيرد از طريق بك نظام كلي ارزشي با جامعه ارتباط پيدا مي كند .
به عبارتي هر عمل و كنش اعضاي خانواده در چارچوب اين نظام مشترك، معناي منفي يا مثبت پيدا مي كند و از طريق اين
چارچوب وارد يك نظام هنجار هاي اجتماعي مي ش ود. اما هنگامي كه نظام ارز شهاي يك جامعه به دلايلي دچار آسيب يا از
هم پاشيده شود و شرايط ناهنجار بوجود آيد پايداري خانواده دچار چالش مي گردد . صرفنظر از اين نكته، مهمترين علت از
هم گسيختگي هنجار هاي اجتماعي، نابود شدن نهاد خانواده در مسير زلزله مي باشد . به هر صورت تضعيف يا فروپاشي
اين بنياد پس از زلزله از هر طريقي كه رخ دهد تبعات سنگيني دارد كه م همترين آن بزهكاري افراد خانواده مي باشد .
تمامي تبعات در اعتياد و بزهكاري افراد خانواده و آلوده نمودن و تحت تأثير قرار دادن ديگران دو آسيب جدي نيز به بنياد
خانواده وارد مي شود.
وي در « نقش حمايتي » الف) بررسي ها نش ان مي دهد اعتياد يكي از اعضاي خانواده، بيشترين اثر تخريبي را بر روي
خانواده دارد بخصوص كه فرد معتاد پدر خانواده باشد [ 1]. با بروز اين اختلال در كاركرد خانواده روابط بهنجار و شفاف
اعضاي خانواده نيز با يكديگر و با اجتماع دچار مشكل شو ند. در خانواده هايي كه پس از زلزله بيشتر اعضاي خانواده زنده
مانده اند و تا حدودي توانسته اند انسجام خود را حفظ كنند، با آشكار شدن اعتياد اعضاي خانواده انتظارات خود را از
نقشهاي حمايتي فرد معتاد خانواده برآورده شده نمي بينند و در نتيجه ممكن است خود نيز نقش خويش را در مناسبات
مختلف داخل خانواده و سپس در اجتماع درست ايفا نك نند بدين ترتيب اعضاي يك خانواده ي معتاد نمي توانند استحكام
متزلزل شده ي خانواده ي خود را بدست آورند . همچنين اعتياد علاوه بر ايجاد اين مشكل افراد كم سن و سال، بخصوص
نوجوانان را از دستيابي به هويت خانوادگي و اجتماعي باز مي دارد.
ب) يكي ديگر از كاركردهاي خانواده كه پس از زلزله تحت تأثير عوامل و پديده هاي مختلف بخصوص اعتياد دچار اختلال
است . جامعه پذيري شامل مجموعه مؤ لفه هايي است كه نشان دهنده سازگاري و تأمل جوان با « جامعه پذيري » مي شود
جامعه است . در خا نواده هاي سالم در شرايط عادي، پدر و مادر با اندكي توجه به تربيت صحيح فرزندان وايجاد آمادگي در
آنها براي زندگي آينده به خوبي از عهده اين نقش بر مي آيند [ 1]. پس از زلزله به دليل فوت والدين و تحت تاثير شرايط
تقليل مي يابد. « جامعه پذيري » بحراني توانايي خانواده در شكل دهي فرايند
مكانيزم هايي كه پس از زلزله در اجتماع شكل مي گيرد، نظير آموزش و پرورش، وسايل ارتباط جمعي بويژه تلويزيون نيز
ممكن است تا حدودي بتواند فرآيند جامعه پذيري را از انحصار خانواده خارج سازد و اين فرايند تا حدودي به بازگشت
روحي زلزله زدگان كمك نما يد اما اين مكانيزم ها پس از زلزله آسيب پذيرشده اند و خود در جامعه محوريت ندارند .
بنابراين در صورتي كه فرد بعد از زلزله حمايت خانواده را از دست دهد پناهگاه چندان محكمي كه نقش جانشين را به
عهده گيرد در جامعه نخواهد يافت . اين امر مقدار زيادي به جامعه پذيري فر د و تأمل فرد با جامعه و رفتار اجتماعي او
آسيب مي زند.
2-1 - افزايش فقر و مشكلات اقتصادي
زلزله لطمات شديدي به اقتصاد يك كشور وارد مي آورد . حل بحران هاي مختلف و مشكلات يكايك مردم زلزله زده،
ترميم واحد هاي تجاري، صنعتي، اداري و بطور كلي عمران و آباداني و رسيدگي به منطقه، هزينه هاي هنگفتي را به دنبال
دارد. از طرف ديگر افزايش مشكلات اقتصادي و فقر در خود منطقه ي بحران زده در دراز مدت، يكي از مشكل ساز ترين
بحران هاست . اين مسئله باعث ايجاد طيف گسترده اي از بزهكاري ها و آسيب ها مي باشد . به عبارت ديگر مي توان گفت
مشكلات اقتصادي باري يكي از عوامل همواركننده ي گسترش بزهكاري ها واقع مي شود در حاليكه بروز خود آن، معلول
عواقب و طبعات طبيعي زلزله است . پس از زلزله هاي شديد و عموم انباشت هاي اقتصادي و سرمايه هاي مردم شامل
واحد هاي مسكوني، تجاري، صنعتي آسيب مي بيند . اين مشكل در شبكه اقتصادي يك شهر يا روستا و ايجاد نارسايي ها
و محروميت ها، كاهش سطح درآمد مردم و افزايش بيكاري سبب بالا رفتن ميزان بزهكاري عمومي در جوانان مي شود .
اين نوع بزهكاري كه مستقيماً در اثر فقر و بيكاري ايجاد مي شود باعث تخريب فضاي امن جامعه مي گردد [ 3]. تحقيقات
نشان مي دهد كه مشكلات اقتصادي پس از زلزله باعث گسترش دو گونه بزهكاري در جوانان مي شود.
الف) اقدام به طيفي از جرم هاي كوچك مانند دزدي هاي ناچيز ، كه واكنشي موضعي در مقابل فقر و بيكاري و بي پولي مي
باشد.
ب) همكاري با گروههاي تبهكاري سازماندهي شده و حرفه اي و مورد بهره برداري قرار گرفتن در جهت مقاصد
خلافكارانه بخصوص در مورد نوجوانان و افراد كم سن تر نيز از تبعات ديگر است.
اين گروهها و باند هاي سودجو كه هنگام بحرانها روي مناطق بحران زده متمركز مي شوند ، استفاده زيادي از مشكلات
اقتصادي افراد مي برند . در شرايط بحراني افراد تحريك پذير و آسيب پذير تر به راحتي با اين گروهها به صورت مستقيم
يا با واسطه ارتباط برقرار مي كنند و به مرور به انجام خلافكاري هاي مختلف روي مي آورند . همچنين در صورتي كه افراد
جزء طبقات محروم و فقير منطقه باشند، اين گروه ها با برآورده كرد ن نيازهاي مالي اندك افراد بحران زده راحتتر مي توانند
در منطقه فعاليت هايشان را گسترش دهند . فرد بحران زده نيز در اين مو قعيت با رغبت و بدون توجه به زمان حال و
گذشته براي حل مشكلات اقتصادي اش ممكن است دست به هر كاري بزند و به تدريج ممكن است آنرا به صورت حرفه
ي خود نيز بيازمايد . ضمن اينكه فعاليتهاي خلافكاري اين گروهها نيز يك طيف است و شامل سرقت هاي مسلحانه،
سرقت از منازل و چادرها، نگهداري، حمل و فروش مواد مخدرو بسياري جرايم ديگر مي شود.
فقر و محروميت زمينه ساز اختلال هاي رفتاري نوجوانان و جوانان و سپس كشيده ش دن در وادي بزهكاري حرفه اي
زودرس مي شود . دانشمندان زيادي به ارتباط بين فقر با بزهكاري پرداخته اند كه در ذيل به تعدادي از آنها اشاره مي
كنيم:
الف) ماركس، فيلسوفي كه اصالت محيط اقتصادي را باور داشت، معتقد بود اگر بيشتر مردم تاكنون به نيروي شمشير
زندگي كرده ا ند علت آن غريزه تجاوز نيست بلكه كيفيات محيط اجتماعي آنا ن را به اين كار وادار ساخته است . بدين معنا
كه انسانها اگر براي مقاصد خود بسياري از ارزش ها را زير پا مي گذارند و بخاطر آنها دست به هر كاري مي زنند شرايط
اجتماعي آنها را به اين سمت سوق داده و به آنها آم وخته يا آنها را مجبور به اين نوع رفتار كرده است [ 4]. ب) ژاك سابرن
جرم شناس معروف فرانسوي عقيده دارد كه زندگي انسان به طور مطلق و عام از تأثير عامل اقتصادي بركنار نيست و
كاملاً به ميزان درآمد او وابسته است . او در عين حال كه به دخالت عوامل ديگر نيز معتقد است و جرم و بزه را معلول و
نتيجه تركيب عوامل پيچيده اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي مي داند، ولي با اين وجود به اولويت تأثير عوامل اقتصادي تأكيد
دارد[ 4]. ج ) ژان دولارد نيز در كتاب جرم شناسي خود درباره اثرات فقر در رفتارهاي ناهنجار و خشونت آميز و جرايم به
اين مطلب مي پردازند كه انسان بطور معمولي به علت كشمكش دروني كه در اثر محروميت در او ايجاد مي شود، عكس
العمل نشان مي دهد . در واقع رفتار خشونت آميز و ناهنجار واكنشي است كه انسان به دليل محروميت از خود بروز مي
دهد. در مقابل محروميت است . او يك فصل از كتاب خود را به جرم شناسي به اين موضوع اختصاص داده و به تئوري خو د
از سه ديدگاه جنبة عملي مي دهد . ج- 1) اين عامل محروميت است كه عكس العمل هاي خشونت آميز را تحريك مي كند .
ج- 2) براي كاهش بزهكاري، تغيير شرايط زندگي و اِعمال روشهاي تربيتي و تغييرِ نظام رايج اجتماعي يك امر ضروري
.[ است. ج- 3) اعمال كيفري براي سازگاري مجدد مجرم اثري ندارد، مگر اينكه با آموزش هاي لازم همراه شود[ 4
-3-1 گسترش خشونت، قتل و نزاع
خشونت يكي از بارزترين ويژگي هاي افرادي ايست كه دچار بحران هاي شديد شده اند؛ از نظر اجتماعي پس از
زلزله شاهد بيشتر شدن آثار خشونت در جامعه مانند قتل، مشاجره و نزاع هستيم. پس از زلزله غالب خصومت هاي
شخصي و خانوادگي از بين مي رود و قتلهايي كه اتفاق مي افتد ، بيشتر مربوط به ساير بزهكاري ها در منطقه مي باشد
مانند خريد و فروش مواد مخدر يا فعاليتهاي گروههاي سرقت مي باشد.
مسلماً ارتكاب قتل وبروزرفتارهاي خشونت آميزمستلزم شرايط وانگيزه هاي خاصي مي باشد. پس از زلزله احتمال افزايش
اين شرايط قوت مي گيرد. به چند مورد ازاين عوامل كه باعث افزايش خشونت مي گزدد اشاره مي كنيم.
مجبور شدن به .III . محروميت هاي بيش از حد اقتصادي و فشارفقر .II . مصرف افراطي مشروبات الكلي يا مواد مخدر .I
دفاع از حيثيت و ناموس با شيوه هاي مختلف.
-4-1 افزايش شرارت و ناامني
پس از هر زلزله اي با دست به دست دان عوامل مختلف و ايجاد شرايط بحراني، زمينه مساعدي براي اقدامات
خلافكارانه و شرارتهاي مختلف فراهم مي شود . همچنين افزايش ناامني منطقه كه بخشي از آن ريشه در ويراني خانه و
سرپناه هاي مردم و بخشي ريشه در همين فعاليتهاي پراكنده شرارت آميز دارد نيز عامل مهمي در نامطلوب تر ساختن
شرايط و اقدام شرارت بزهكاري دارد.
اين ف عاليت در مناطق بحران زده بيشتر شامل سرقت مسلحانه، حمل و استفاده از سلاح گرم ، گروگان گيري براي مقاصد
مادي و بطور كلي اخلال در نظم و امنيت منطقه مي باشند.
-5-1 گسترش بي بند وباري و افول اخلاق
پس از زلزله نوع بي بند و باري ها و رفتار هايي كه تحت تسلط آن فرد نمي تواند در مقابل نوسانات عاطفي و محركه
هاي مقاومت كند بسيار متفاوت از شرايط عادي مي باشد . دلايلي كه باعث مي شود بخشي از افراد سالم اجتماع پس از
زلزله اين گونه رفتار را بروز دهند كم و بيش پايدار و طولاني مدت مي باشد غالباً دلايلي كه فرد را پس از ز لزله به سمت
اعتياد سوق مي دهد همان دلايل يا علل مشابه باعث نوع ديگري از بزهكاري ها در فردي ديگر مي شود كه با توجه به
خود فرد و محيطي كه در آن قرار گرفته متفاوت است، اما گستردگي مشكلات اخلاقي كه پس از زلزله رخ مي نمايد بسيار
زياد است و آسيب هايي نيز كه از آن ناشي مي شود بسيار عميق تر و ديرپاتر است و جزء آن دسته از بزهكارهايي است
كه بدليل تضعيف كنترل اجتماعي تشديد مي شود و گسترش آن پس از زلزله ارتباط محكمي با پتانسيل كجروي اخلاقي
قبل از زلزله ندارد.
-2 عواقب افزايش بزهكاري ها و گسترش آسيب ها پس از زلزله
در هر جامعه اي مشخصه هاي محدودي وجود دارد كه در بحرانهاي اجتماعي بسيار مستحكم و پايدار باقي مي مانند .
اين مشخصه ها آخرين ابرازهاي مقتدر يك جامعه براي محافظت از خويش است كه هراز چند گاهي تحت الشعاع عوامل
بيروني اندكي تغيير مي كنند، ولي پس از زلزله به يكباره دگرگون مي شوند. در ذيل به چهار مورد اشاره مي شود.
-1-2 تضعيف قيود خانوادگي
مهمترين مشكل زلزله و زلزله زدگان آسيب هاي جاني است . فوت يكي از والدين يا هر دو، فوت فرزند يا فرزندان يا
اقوام دور و نزديك سبب از بين رفتن پيوستگي و انسجام خانوادگي مي شود به گونه اي كه ديگر يا خانواده اي براي
جوانان وجود ندارد يا آنقدر اين نهاد ضعيف شده ا ست كه توانايي حفظ هنجارها را از دست داده و اراده راسخ خود را
جهت تعليم و تربيت فرزندان و حفظ آنها از گزند آسيب هاي بيروني از دست رفته مي بيند . جوانان و بخصوص نوجوانان
دامنه گسترده اي از رفتارهاي خود را تحت تأثير خانواده، پدر و مادر، و چارچوب هاي فكري آنان مي آموزند . پس از زلزله
عدم حضور آنان مستقيماً در كاركرد تربيتي خانواده اثر مي گذارد [ 2]. با كنار گذاشتن اينكه از دست دادن پشتوانه هاي
احساسي و مالي بر جوان چه فشارهايي وارد مي كند و چگونه او را به سمت ناهنجاري و بي هنجاري سوق مي دهد جوان
را از اين محيط و ارزش و هنجار دور مي كند.
-2-2 كاهش كنترل اجتماعي
كنترل اجتماعي مفهوم مجردي نيست و عوامل نگهدارنده سازندة زيادي دارد . يكي از آنها خانواده است كه در فوق به
آن اشاره شد ولي عوامل بيروني مهم ديگري در كاهش كنترل اجتماعي سهيم اند . برخي از نظريه ها در تبيين ك جرفتاري ،
اهميت خاصي براي كنترل اجتماعي قائلند بدين معني كه اگر بازبيني اجتماعي خواه بيروني و خواه دروني وجود داشته
باشد، شخص مرتكب كجرفتاري نمي شود و اگر اين بازبيني و كنترل اجتماعي كافي نباشد همان فرد مرتكب كجرفتاري
مي شود [ 1]. اين نظريه در هر شرايطي برقرا ر است ولي پس از زلزله آنچه واقعيت پيدا مي كند اينست كه بسياري از اين
معادلات در جهت بزهكاري يا كجرفتاري همگرا مي شوند، عوامل نگهدارنده و تقويت كنندة هنجارهاي دروني و نظارت
دروني تضعيف مي شود و عوامل كنترل كنندة اجتماعي دچار اختلال مي شوند و نمي توانند نقش خود را در جامعه به عنوان
مانعي در مقابل بزهكاري ايفا كنند.
-3-2 تضعيف يا از بين رفتن نقش ها و مسئوليت هاي اجتماعي افراد
يكي از مشكل سازترين عواقب آسيب هاي اجتماعي پس از زلزله كه شديداً در جهت افزايش بزهكاري فعال مي شود
اين مورد است . فرد زلزله زده و مص يبت ديده پس از مدتي كه مي تواند خود را و محيط اطرافش را باز بيابد، يكي از
مهمترين چيزهايي كه از دست رفته مي بيند و به مروز زمان بيشتر متوجه آن مي شود و نسبت به ساير مسايل برايش
مهمتر جلوه مي نمايد نقش وي و تأثيري است كه او در اجتماع داشته است اجتماعي كه خو د اكنون فرو ريخته است. حتي
اگر از دست دادن اين نقش مقطعي باشد و حتي اگر نقش فرد قبلاً چندان در اجتماع پررنگ و پربار يا حتي مثبت نبوده
باشد، فرد بخشي از افكار و ذهنيات وجودي اش را از دست داده است و جايگزين مناسبي براي آن ندارد . با توجه به حجم
گسترده زمينه ه اي بزهكاري در يك جامعه ويران شده ممكن است فرد آسانتر به رفتارهاي بزهكارانه روي آورد؛ چرا كه با
از بين رفتن نقش اجتماعي او بخشي از اهميت وجودي او و اهميت آنچه در آن زمان بدان مي انديشيده از دست مي رود .
به عنوان مثال فردي كه قبل از زلزله معلم بوده است پس از زلزله حداقل تا مدتي براي او مدرسه اي وجود ندارد كه نقش
معلمي وي در آن ايفا شود و بخشي از خواستهاي روحي، رواني و فكري او برآورده شود . همچنين اين امر باعث مي شود
سازمانها و موسسات دولتي و خصوصي، ارگانها، نهادها هريك دچار چنين مشكلي در خصوص نيروي انساني بشون د كه
ترميم آنها و بازگرداندن دوباره آنها به وظايف اجتماعي شان كار دشواري است.
-4-2 تضعيف نهادهاي حمايتي جامعه
به جز سازمانها و ارگانهاي دولتي و غيردولتي كه در جامعه رابطه ي نسبي با شخصيت اجتماعي افراد دارند و به جز
سازمانهايي كه نقش نظارتي دارند نهاد ها، تشكل ها، انجمن ها و موسسات ديگري نيز در جامعه وجود دارند كه يك تعامل
دو طرفه با شهروندان دارند . هر چند اين نوع ارگانيسم در كشور چندان گسترده نيست ولي افراد جامعه همان اندك را نيز
به عنوان يك پشتوانه اجتماعي مي يابند [ 5]. پس از زلزله اين نهاد ها با كاهش نيروي انساني كارآمد و با انگيزه روبرو مي
شوند و بشدت تضعيف مي شوند؛ چرا كه اصولاً داشته هاي اين سازمان ها پتانسيلهاي انساني مي باشدو با كاهش قدرت
اجتماعي آنها افراد هم از اين مسئله آسيب مي بيند . نيروهايي كه سالها طول كشيده است تا درست در دست هم براي
هدف خاصي گردهم آيند پس از زلزله دچار ركود و سستي مي شوند.
-3 مطالعة موردي زلزله شهر بم:
-1 افزايش مشكلات اقتصادي در بم -3
زمين لرزه روز 5 دي 1383 در شهر بم، مانن د ساير بخشهاي توليدي در اين شهر، خسارات عمده اي به بخش
كشاورزي و دامداري منطقه وارد كرده است . آسيب ديدن زير ساخت هاي كشاورزي، باغ هاي مركبات و نخل هاي معروف
اين شهر كشاورزي در اين منطقه را بسيار دشوارساخته است . شهرستان بم يكي هز مناطق عمده توليد خرما در ايران
است و توليد سالانه آن به بيش از 210 هزار تن ميرسد . هرچند نخل هاي منطقه در اثر زلزله آسيب جدي نديده اند و جزء
معدود اركان اقتصادي پابرجاي شهر هستند اما مرگ هزاران نفر و آسيب ديدن ساير زمين هاي كشاورزي در كنار ديگر
عوامل، حتي ممكن است اين منطقه را از گردونه اقتصادي كشور خارج گرداند.
همچنين به دليل صدمه ديدن بخش مهمي از شبكه آبرساني كشاورزي در اث ر زمين لرزه احتمال خشك شدن باغ هاي
مركبات و نخلستان هاي منطقه افزايش يافته است . نيمي از آب كشاورزي منطقه بم پيش از زلزله از طريق 623 رشته
در » : قنات و بقيه آن از طريق چاه ها تامين مي گشته است . آقاي صحرائيان معاون وزيرجهاد كشاورزي سابق مي گويد
«. اثر زمين لرزه 50 رشته قنات 100 درصد خسارت ديده و بخش عمده اي از چاههاي آب منطقه نيز تخريب شده است
همچنين وي با تاكيد بر در اولويت قرار داشتن ساماندهي چاههاي آب و قنات هاي منطقه براي جلوگيري از خشك شدن
10 درصد از 300 هزار رأ س دامي در بم تل ف شده است و احتمال تلف شدن تعداد بيش از » : مزارع و باغهاي بم مي گويد
همچنين بر اساس آمار هاي يونسكو حدود 70 درصد از مراكز اموزشي و فرهنگي شهر بم » . 30 هزار رأس نيز وجود دارد
پس از زلزله كاملا ويران شده است . برآوردهاي صورت گرفته توسط كارشناسان خسارت هاي زلزله بم را بيش از 1500
[ ميليارد تومان ارزيابي مي كند كه سهم خسارت هاي وارد به ابنيه غير تاريخي در آن بيش از 700 ميليارد تومان است.[ 6
-2-3 گسترش اعتياد در بم پس از زلزله
پس از گذشت چند ماه از زلزله پنجم دي ماه 1382 ، مواد مخدر در بم به راحتي در دسترس بوده است . نيروي انتظامي
تنها از ابتداي سال تا اواسط تابستان هشتاد و سه توانسته است بيش از پنج تن مواد مخدر در اين شهر كشف كند .
همچنين در طي دو روز 20 و 21 مرداد ماه 83 هفتصد كيلوگرم ترياك از باند هاي قاچاق كشف و ضبط كرده است . وفور
مواد مخدر همچنين باعث كاهش قيمت اين ماده ي افيوني شده است . به گفته ي فرمانده ي انتظامي بم قيمت مواد مخدر
در سال 83 نسبت به سال 82 نزديك به پنجاه درصد كاهش يافته است . به عنوان مثال قيمت هر كيلوگرم ترياك در بم
ششصد هزار تومان بوده است كه هم اكنون اين رقم به دويست و پنجاه تا سيصد هزار تومان رسيده است.
اعتياد پس از زلزله ي ديماه 82 در بم بيش از همه جوانان را آلوده كرده است و سپس براي خانواده ها مشكل آفرين شده
پس از » : است كه در ادامه به اين دو مي پردازيم . كاووس نوذري جانشين مسئول اردوگاه سينا در اين مورد مي گويد
«. زلزله حداقل 10 درصد جوانان اينجا معتاد شده اند
-3-3 گسترش خشونت و قتل در بم
از ابتداي سال 83 تا اواسط مرداد ماه 25 فقره » : يك مقام آگاه در بم نخواست نامش فاش شود به خبرنگار ايرنا گفت
معاون اجتماعي و ارشاد فرمانده .« قتل در بم رخ داده است كه اين امر موجب نگراني شديد مردم بم نيز شده است
سرهنگ همچنين اظهار .« در اين مدت 19 فقره فتل در بم صورت گرفته است » : انتظامي استان كرم ان نيز دراين باره گفت
«. اين فتلها به دليل خريد و فروش مواد مخدر، سرقت هاي مسلحانه و نزاعهاي خانوادگي صورت گرفته است » : داشت
-4-3 شرارت و ناامني در بم
متواري شدن يك هزار و سيصد زنداني تأثير زيادي در افزايش شرارت و ناامني منطقه داشته است . به گفته سرهنگ
قلعه خاني فرمانده نيروي انتظامي بم 300 نفر از اين 1300 نفر را سارقين مسلح تشكيل مي دادند. به گزارش خبرگزاري
ايرنا مطابق يك آمار غير رسمي نيز ميزان بازداشتي هاي نيروي انتظامي پس از زلزله رشد چشميگري داشته است.
غلامحسين جهاني جوان 20 ساله بمي در اين زمينه مي گويد مشكلات امنيتي مردم اين منطقه با شرايط حادتري روبرو
ساخته است؛ در مدتي كه مردم هنوز در چادر زندگي مي كردند اگر چادري در شهر براي چند دقيقه خالي مي ماند توسط
نبود حصار در اطراف خانه ها و » : سارقان غارت مي شد . همچنين يك جوان برواتي در اين زمينه به خبرنگار ايرنا مي گويد
قطع بودن تلفن كار اشرار را آسان كرده است بطوريكه در اواسط شب افرادي با اسلحه به چادرها تجاوز مي كنند و با
« . اعمال زور به گرفتن پول و طلا مي پردازند
كاهش امنيت تأثير زياد ي در گستاخ شدن اين سودجويان داشته است، اين مشكل به حدي بود كه مردم بم در سال اخير
طي بيانيه اي از حضور برخي افراد سودجو و فرصت طلب كه موجب نگراني مردم شده و برخي از آنها با هجوم از ساير
شهرها و اسكان در اين شهر ، با اقداماتي آرامش نسبي آنها را بر هم زده ان د و همچنين به مال، حيثيت و آبروي آنها لطمه
زده اند اظهار نارضايتي كرده و از مسئولين خواستار رسيدگي بيشتر به اين مسئله را كردند . شايعاتي نيز در زمينه قاچاق
اعضاي بدن و كودك توسط باندهاي قاچاق و يا خريد اسلحه دست دوم در بم توسط برخي از مردم منتشر گرديده است
كه به هيچ وجه صحت آن تأييد نگرديده است اما در نوع خود قابل تأمل است.
-5-3 بي بندو باري و مشكلات اخلاقي در بم
پس از زلزله ي پنجم دي ماه 1382 شرايط مساعدي براي فعاليتهاي ناهجار اخلاقي در اين شهر بوجود آمد . اگرچه
مقطعي بودن اين مشكلات انكار ناپذير اس ت ولي نوع اين فعاليتها به گونه اي مي باشند كه در صورت آغاز در مدت زمان
اندكي به سرعت رشد مي كنند.
به گفته ي منابع محلي آسيب هاي اخلاقي در اين شهرستان از رشد فزاينده اي برخوردار است . يك مقام مسئول در بم به
فروش آزادانه ي مشروبات الكلي، مواد مخدر و سرقت از مغازه ها در مقابل ديد مردم اشاره كرد.
نتيجه گيري از يك گزارش
يكي از ساكنين بم در زلزله يك دختر و يك پسر خود را از دست داده است . او در سال 1373 با وجود مخالفت خانواده
از شهر زادگاه خود ميناب، براي كار و به قصد بهبود وضع زندگي اش به شهر بم مهاجرت كرد ه است . 7 سال در اين شهر
سركارگر ساختماني بوده است . درابتداي ورود به بم با مشكلات زيادي دست و پنجه نرم كرده اما پس از گذشت 4 سال
ازدواج كرده است و شرايط نسبتا مطلوبي پيدا كرده است . همسر وي فردي خانه دار و از يك خانواده ي فرهنگي مي باشد .
شغل، همسر مناسب، منز ل مسكوني و يك اتومبيل خواسته هاي او بوده اند كه با مهاجرت به بم به آنها رسيده است . به
گفته ي خود او قبل از زلزله راحت، بي دغدغه و رضايت بخشي داشته است.
وي در هنگام وقوع زلزله در منزل نبوده و به طرف محل كار در حركت بوده است . خود او آسيب چنداني از زلزله نديد ه است
اما پسر يك ساله و دختر سه ساله اش در زلزله جان مي سپارند و همسر وي نيز به دليل فوت پدر و يك برادرش به شدت
دچار ناراحتي و مشكلات روحي شده و به دليل نااميدي، افسردگي و ناراحتي هايش احساس و ديدگاهش نسبت به
همسرش كرده و نسبت به او اظهار بي علاقگي مي كند و هر از چند گاهي با ترك همسر به مادرش پناه مي برد . آقاي ح .آ
مي گويد كه تا كنون همه تلاش و كوشش خود را براي زندگي بهتر و برآورده كردن خواسته هاي همسرش انجام داده
است. آقاي ح . آ خود نيز پس از زلزله به شدت دچار بحرانهاي روحي شده است و به اظهار خودش پس از زلزل ه شش
مرتبه تصادف كرده است و از فرط ناراحتي روي هيچ موضوعي تمركز ندارد و نمي تواند مانند گذشته تصميم بگيرد كه از
بين رفتن دو كودك خردسال و روابط نامطلوب همسرش با او در اين امر تأثير زيادي داشته است . اطرافيان وي مي گويند
او غالبا ديرتر از قبل در محل كار حاضر مي شود و علاقه اش نسبت به كارش به شدت كم شده است و انگيزه گذشته را
ندارد. همچنين او معتاد نيز شده است و به گفته ي اطرافيانش كه بسيار از طرف آنان مورد توجه قرار مي گيرد هر روز سه
مرتبه مواد مخدر مصرف مي كند . همسر او از مدتي پيش به دليل اينكه متوجه اعتياد ا و شده است ديگر به هيچوجه حاضر
به ادامه زندگي با او نيست . او هم اكنون نه مي تواند به شهر خود نزد خانواده پناه آورد و نه در بم دلبستگي هايي دارد كه
بتواند زندگي را به خوبي ادامه دهد.
نتيجه گيري
• ديدگاه هاي دانشمندان و محققان راجع به تأثير عوامل اقتصادي د ر بروز جرايم و انحرافات گاه ضد و نقيض است اما
تمام تاكيد بيشتر آنها بر محروميت هاي مختلف از جمله محروميت هاي مادي به عنوان علت خشونت و بزه متمركز است.
• افراد زيادي مانند آقاي ح .آ در بم وجود دارند كه گاه مشكلات وخيم تري دارند اما پيش از زلزله علايق، ان گيزه ها و دلايل
زيادي براي افراد و اعضاي خانواده وجود دارد كه آنها را از تصميمات گريزاننده و شكننده بازداشته و به سازش و ادامه
زندگي رهنمون مي سازد . اما پس از زلزله با از بين رفتن شرايط نسبتاَ مطلوب و ايجاد شرايط سخت تر از گذشته افراد
آسانتر از گذشته از مس ئوليت ها و وظايفشان سر باز مي زنند . از اين گذشته اين نمونه در شهر بم نشان دهندة همه گير
بودن وضعيت بحراني زندگي در بم و مشكلات و رفتار هاي ناهنجار نيست . به عنوان مثال هنگام بررسي اعتياد افرادي كه
پس از زلزله معتاد شده اند متوجه مي شويم افراد مختلعي كه پس از زلزله به نقاط بحراني مشترك رسيده اند به راحتي با
تأثير پذيري از يكديگر به طور دسته جمعي به مواد مخدر تمايل پيدا كرده اند . در اين نمونه، فرد مورد بررسي دچار آسيب
هاي مالي جدي نشده است و شغل خود را از دست نداده است ولي در بم آسيب هاي مالي و خانوادگي به طور گسترده اي
شرايط را تحت تأثير قرار داده است.
• فلات ايران سرزميني است زلزله خيز كه در يكصد سال گذشته بطور متوسط هر 14 سال يكبار زلزله اي به بزرگي 7
ريشتر و بيشتر را به خود ديده است. در نقشه پهنه بندي زلزله ايران شهر بم در منطقه زلزله خيز با “شدت بالا” قرار دارد.
بيشترين جمعيت ايران در بناهايي زندگي مي كنند كه مانند شهر بم (و بويين زهرا در چهل سال پيش )، ساختمانهاي
خشت و گلي و يا آجري است [ 7]. وقوع 15 زمين لرزه به بزرگي 7 ريشتر و بيش از آن طي صد سال اخير ، جان دادن
هزاران هزار انسان بي گناه و ويراني شهرها و رو ستاهاي بسيار از جمله درس هايي است كه طبيعت اين سرزمين به ما
آموخته و ما را در رده 6 كشور زلزله خيز جهان قرار داده است . بنابراين ناقوس زلزله در اين سرزمين پيوسته در صدا بوده
و مديران جامعه را مكلف به تجهيز و آماده باش نيروها براي كاهش صدمات و خسارات و مردم را مكلف به ايمن سازي
براي نجات جان خود مي كند.
• در اين مقاله برآن بوديم كه با آگاهي دادن و نشان دادن تصويري درست از پيامدهاي عدم توجه به مقاوم سازي و ايمن
سازي سازه ها در برابر زلزله، بتوانيم به كمك دلسوزان و صاحبنظران زمينه را براي بيشتر شدن مقاوم سازي س اختمانها
در كشور فراهم آوريم . علت اين امر كه چرا تاكنون بستر مناسبي براي رشد اين تفكر و پرداختن به آن در ذهن مردم و
همچنين جامعه مهندسي كشور ايجاد نشده است در حوزه ديگري خارج از اين مقاله قرار دارد، اما در وضعيت كنوني قطعاً
مي بايست مهندسان و متخصصان كشور اين موضوع را جدي تر دنبال كنند.
اينگونه مقالات از اين حيث اهميت فراواني در كنار مقالات، در زمينه متخصصي مقاوم سازي دارد كه همگان مي دانيم تا
زيرساخت هاي بنيادين فرهنگي ، اقتصادي و علمي براي مقاوم سازي فراهم نشود و پيامدهاي خطرناك عدم توجه به آن
در ذهن مردم ، مسئولين و متخصصين در شكل نگيرد، امكان شروع فعاليتهاي مقاوم سازي به طور گسترده وجود نخواهد
داشت. اميدواريم اين مقاله بتواند گامي هرچند كوتاه در جهت آسايش و آرامش جامعه بردارد و در سالهاي آتي كشور، با
زلزله هاي شديدتر از زلزله بم دچار آسيبهاي جدي نگردد.
سپاسگزاري
در خاتمه از راهنمايي ها و كمك هاي بي دريغ جناب آقاي دكتر حميدرضا وثوقي فر به سبب همياري فراوان ايشان در
پيشبرد اين مقاله كمال تشكر و قدرداني را ابراز مي داريم.
منابع و مراجع
. 1] حبيب آقا بخشي. اعتياد و آسيب شناسي خانواده. انتشارات دانش آفرين. 1379 ]
. 2] دكتر هوشنگ شامبياتي. بزهكاري اطفال و نوجوانان. موسسه ي انتشاراتي ويستار. 1372 ]
. 2] فريبرز رئيس دانا. بررسي هايي در آسيب شناسي اجتماعي در ايران. انتشارات سازمان بهزيستي كشور. 1380 ]
. 4] دكتر مجيد مساواتي آذر. آسيب شناسي اجتماعي ايران. انتشارات فروزش. 1383 ]
. 5] علي سليمي و محمد داوري. جامعه شناسي كجروي. پژوهشكده ي حوزه و دانشگاه. 1380 ]
. دسامبر 2003 . http://www.bamefarda.com/bbc1.htm . 6] كاوه اميدوار ]
. اكتبر 2003 .http://www.bamefarda.com/kho.htm . 7] خسرو زرتاب ]
مطالب مشابه :
معرفی رشته تکنولوژی معماری
19-سازه هاي چادري صورت مجزاو دیگری به صورت موازي با كتاب سازه در دانلود نقشه و
عناوین مقالات مکتب اصفهان
نقش سازه هاي چادري در باغهاي عصر دانلود رایگان مقالات فارسی جيره كتاب;
ده روز با ره بر(داستان سيستان)/ اميرخاني قسمت اول
مطابق معمول سنت ايراني، همه مثل شب‌هاي ميداني سياه چادري جنگ بدر و آن سازه
بررسي آسيب هاي اجتماعي و بزهكاري جوانان پس از زلزله و ضرورت انجام عمليات مقاوم سازي
ژان دولارد نيز در كتاب جرم شناسي خود كردند اگر چادري در شهر سازه ها در برابر
خرده جنایت های زناشوهری نوشته اریک امانوئل اشمیت قسمت پنجم و پایانی
هميشه ، اون هم در پشت قفل هاي مثل چادري كه چهره ي ليزا _ اين ها رو تو كتاب بعديت بنويس
برچسب :
دانلود كتاب سازه هاي چادري