ارگونومی

اهداف علم ارگونومی

اهداف اساسی علم ارگونومی، بهبود نحوه انجام کار، روش های کار و ابزار کار، و انطباق آنها با ویژگیهای روانی و جسمی انسان است. البته باید توجه داشت که با مراعات اصول ارگونومی، فشار کاری و خستگی های بی مورد کاهش می‌یابد. همچنین، ارگونومی در پی انطباق علمی شغل، شرایط، ابزار و محیط کار با مشخصات فیزیکی و بدنی انسان و نیز تعیین نیرو و توانایی جسمی اوست. باید شغل و محیط کار چنان طراحی شود که با مشخصات فیزیکی میانگین افراد (با ملحوظ کردن انحراف معیارهای مربوطه) مطابقت داشته باشد (فروزانفر 1378).

شاخه های دانش ارگونومی

ارگونومی علمی چند نظامه است که در چهار حیطه عمده زیر فعالیت دارد:

1- روانشناسی مهندسی 2 - فیزیولوژی کار

3 - بیومکانیک شغلی 4 - آنتروپومتری
چگونگی اجرای ارگونومی

مورد ملاحظه قرار دادن ابعاد مختلف بدن افراد برای انجام کار، به منظور انتخاب ابزار متناسب با توانایی های فیزیکی آنان حائز اهمیت است. بر طبق نظریه سینگلتون ، اصول کلی آنتروپومتری ـ ارگونومی که بایستی همواره در نظر گرفته شوند، 90% از افراد را پوشش دهد.

· در انتخاب اطلاعات آنتروپومتریک، طراح باید با توجه به ابعاد گوناگون و مثال هایی که در شرایط ایستا و پویا وجود دارد، خطای قابل قبول را تعیین نموده و به عنوان معیاری از آن استفاده نماید.

· تطابق بهینه ابعاد بدن کارگران با پست کاری آنها ممکن است در طول زمان تغییر یابد. زیرا اندازه جمعیت متغیر است و همین طور کارگرانی که وظایف مربوطه را انجام می دهند، عوض می شود.

· مشکلات وضعیت بدنی رابطه بسیار نزدیکی با عدم تطابق ابعادی دارد، به طوری که هر دوی آنها باید همزمان با یکدیگر مورد توجه قرار گیرند.

درباره وضعیت ایستاده (کارکنان یا کسانی که مجبورند یا ترجیح می‌دهند تا کارشان را ایستاده انجام دهند) در مقابل وضعیت نشسته، همواره باید نکات زیر مورد توجه قرار گیرند:

· محل استقرار کنترل ها، اجزاء و مکان انجام فعالیت

· وجود فضای کافی برای زانوها

· اندازه و جهت نیروهایی که باید اعمال شوند

· تکرار و تعداد نشستن و برخاستن

در طراحی صندلی توجه به موارد زیر از اهمیت زیادی برخوردار است:

· ارتباط میان صندلی و سطح کار

· تغییر وضعیت بدنی

· استحکام و ثبات صندلی بویژه زمانی که متحرک باشد

· سهولت ایستادن و نشستن

· نرمی سطح نشستنگاه و پشتی صندلی

همانگونه که صندلی راحت امکان تغییر وضعیت بدنی را فراهم می کند، پست کار ایستاده نیز که از طراحی مطلوبی برخوردار باشد، حرکت بدنی را آسان تر می کند (چوبینه و دیگران 1378؛‌ ساندرز و مک‌کورمیک 1998).

ارگونومی در کار با کامپیوتر

کاربرد کامپیوتر در زندگی بشر بسیار زیاد است و تعداد زیادی از افراد ساعتهای متمادی با کامپیوتر کار می کنند. به همین دلیل شناخت عوامل موثر در محیط کار با کامپیوتر اهمیت زیادی دارد وجود شرایط نامناسب در محیط کاری و عدم توجه به موارد ارگونومیکی و بهداشتی هنگام کار با کامپیوتر ممکن است در بلند مدت سبب بروز بیماریها و ناهنجاریها شود.

بیشتر کاربران کامپیوتر در محیط های سربسته و فضاهای کوچک کار می کنند.کمترین ویژگیهای یک محیط کاری مناسب برای کاربران کامپیوتر به قرار زیر است :

1- وجود سیستم تهویه مطبوع

2 - نور کافی و مناسب

3 - استفاده از میز مخصوص که دارای عرض و ارتفاع استاندارد باشد.

4 - استفاده از صندلی ارگونومیک با قابلیت تنظیم ارتفاع.

5 - استفاده از زیرپایی برای قرار گیری مناسب و راحت پاها.

استفاده از copy holder برای خم نکردن بیش از حد گردن

برای پیشگیری از این عوارض نکات ساده و مهم زیر را هنگام کار با کامپیوتر رعایت کنید :

1 - به تناوب از پشت میز کامپیوتر برخاسته، و با نرمشهای خیلی ساده، گردن ، بازو ، مچ دست و پاها را حرکت دهید. برای این منظور نرم افزار Stretch Break می تواند به شما کمک زیادی کند.این نرم افزار در مدت زمانهایی که از طرف خود شما مشخص می گردد بر روی صفحه مانیتور شما ظاهر شده و انواع نرمشها را به شما نشان می دهد و شما می توانید به همراه آن چند دقیقه نرمش نمائید.

2 - صفحه مانیتور (صفحه نمایش) را طوری تنظیم کنید تا ستون فقرات شما به صورت مستقیم قرار گرفته و چشمان شما با قسمت بالایی صفحه نمایش در یک خط مستقیم قرار گیرند. این وضعیت برای چشمان شما راحتی بیشتری به همراه خواهد داشت.

3 - فاصله صفحه مانیتور تا چشمان شما باید بین 50 تا 60 سانتی متر باشد.

4 - هر 30 دقیقه به اشیائی که در فاصله 6 متری قرار دارند ، چند دقیقه چشم بدوزید.

5 - ارتفاع میز کامپیوتر باید بین 66 تا 71 سانتی متر باشد.

6 - ترجیحاً از یک زیر پایی استفاده نمایید و پاها را روی آن قرار دهید.این وسیله به راحت بودن وضعیت پاهای شما کمک می کند.

7 - میز کار را طوری قرار دهید که روشنایی لامپ های سقف در طرفین قرار گیرد و از قرار دادن میز در محلی که نور لامپ مستقیماً در برابر شما باشد خودداری شود.در استفاده از روشنایی طبیعی نیز نباید صفحه مانیتور در برابر پنجره قرار گیرد. ( منبع : http://www.farya.com/id/1052 )

نرم افزار شبیه سازی ارگونومیک

ManneQuinPro نرم‌افزاری برای مدلسازی فعالیت‌های انسانی به شکل سه بعدی است که در مراحل مختلف طراحی فضاهای کاری در ادارات و کارخانه‌ها به انجام تحلیل‌های پایه‌ای ارگونومیک کمک می‌کند. با به‌کارگیری این نرم‌افزار می‌توان ویژگی‌های هر اپراتور و فضاهای کاری را طراحی نمود، به علاوه امکان مشاهده محدوده دید اپراتور، تعیین فضاهای قابل دسترس توسط وی و ثبت فیلم از حرکات نیز وجود دارد.

سایر قابلیت‌های این نرم‌افزار عبارتند از:

· امکان تعریف ویژگی‌های اپراتور به دلخواه (جنسیت، سن، وضعیت و توانایی جسمانی و ...)

· امکان ساختن اپراتورهایی با شرایط خاص (ویلچر یا عصا)

· امکان انتخاب وضعیت بدن اپراتور از یک مجموعه از پیش تعریف شده

· امکان انجام تحلیل‌های بیومکانیکی بر اساس NIOSH 1991 Lifting Equation

· بررسی فضاهای قابل دسترس اپراتور و فضای دید وی به شکل سه‌بعدی

· مطالعه حرکت اپراتور بر روی یک مسیر از پیش تعریف شده

· امکان بررسی حرکت اپراتور از زوایای مختلف به شکل سه بعدی و ثبت فیلم از آنها

· مطالعه تأثیر نیروهای وارد بر بدن اپراتور

· شبیه‌سازی بلند کردن، هل دادن و کشیدن بار با اعمال نیرو و گشتاور به قسمت‌های مختلف بدن اپراتور

· مشاهده حرکات اپراتور به شکل سه بعدی از چند زاویه مختلف به‌طور هم‌زمان

( منبع : http://www.simaron.com/pergo.htm )

در زیر تعدادی از مجموعه مقالات نخستین کنفرانس بین المللی ارگونومی ایران آورده شده :

محل برگزاری: تهران - انجمن ارگونومی و مهندسی عوامل انسانی, شرکت همایش پارس - سال 1387

تعداد مقالات: 94 تعداد صفحات: 640

1 -کالیبراسیون و بررسی دقت و تکرارپذیری دستگاه سنجش گشتاورهای کمری Sharif-LIST

( سال انتشار: 1387 نویسنده‌گان: محمودرضا آذغانی - فرزام فرهمند - علی مقداری - غلامرضا وثوقی )

2- کاهش سطح ریسک در یک ایستگاه حمل بشکه با استفاده از مداخله ارگونومیک در شرکت پارس خودرو (سال انتشار: 1387 نویسنده‌گان: قاسم طوری - بهنام مقدم)

3 –مقایسه سیستم های مختلف اندازه گیری سه بعدی در آنتروپومتری غیر تماسی

( سال انتشار: 1387 نویسنده‌گان: علی ابوالفضلی - سیدرضا میرهاشمی - عادل حیدری )

4 - مدل SPR جهت استقرار ارگونومی

( سال انتشار: 1387 نویسنده‌گان: سیدمحسن کوه بر - سعید علی نیا )

5 - یک تحقیق علت و معلولی درباره عوامل میکرو و ماکرو ارگونومیکی در فاجعه بوپال

( سال انتشار: 1387 نویسنده: علیرضا امینی)

( منبع : سایت مرجع دانش )

مراجع

چوبینه، علیرضا و دیگران. 1378. ارگونومی 377. ارگونومیک شغلی ( دستیابی و ارتقاء در عمل. تهران: مرکز.

ساندرز، مارک، اس. و دیگران. 1378. ارگونومی. ترجمه محمدرضا افضلی. تهران: علوم دانشگاهی.

فیزنت، استیفن. 1375. انسان، آنتروپومتری، ارگونومی و طراحی. ترجمه علیرضا چوبینه و دیگران. تهران: مرکز.

فروزانفر، بهزاد. 1378. ارگونومی چیست. روش 46.

صادقی نائینی، حسن. 1379. اصول ارگونومی در طراحی سیستم های حمل دستی کالا، تهران: آسانا.

طاهری، شهنام. 1379. کارسنجی و روش سنجی، تهران: آروین.

هلاندر، مارتین. 1375. مهندسی عوامل انسانی در صنعت و تولید (ارگونومی). ترجمه علیرضا چوبینه. شیراز: راهبرد

ارگونومی

مطالب مشابه :

سایت ارگونومی

معرفی پایگاه اینترنتی#1

ارگونومی؛ مهندسی فاکتورهای انسانی

ارگونومی

ارگونومی در کفش ورزشی

تاثیر ابعاد ارگونومی بر فعالیت و افزایش بهره وری

ارگونومی

منابع آزمون کارشناسی ارشد ارگونومی