زبان تلخ نقد

نقد به معنای جدا کردن سره از ناسره است. به این معنا که هرچیز با ارزشی که با چیز بی ارزشی در آمیخته باشد، با ابزارهای مخصوص خودش از هم جدا می شود؛ مانند کاری که کشاورزان با الک کردن انجام می دهند یا کارگران ساختمانی با سرند کردن سنگریزه های درشت را از شن و ماسه جدا می کنند یا مانند زرگران که عیارهای مختلف زر را جدا کرده و زر سرخ ناب را از ناخالصی بیرون می کشند.

سخن نیز از نظر ظاهری و باطنی یعنی محتوا گاه چنان است که زشت و زیبا، بد و خوب آن در هم آمیخته می شود و ناقد می کوشد تا زیبایی ها و خوبی های سخن را از زشتی ها و بدی هایش جدا کرده و به نمایش گذارد. از این روست که نقد همواره تلخ و گزنده است؛ زیرا آسیب شناسی کلام و سخن است و اصولا انسان ها به تلخی گرایش ندارند و همواره حلوای چاپلوسی را دوست می دارند؛ چرا که با طبع و طبیعت ایشان تناسب دارد و موافق است.

در حالی که انسان عاقل می داند که نقد هر چند که داروی تلخ و گزنده ای است ولی لازم بقا و رشد و بالندگی انسان و زندگی است. در جامعه ای که نقد پذیرفته شده باشد، به این معناست که آن انسان و جامعه به بلوغ رسیده است ؛ زیرا می داند که انسان ها هر چند در کمال باشند ولی تا اتمام و غایت کمال راهی بس دشوار و درازی دارند؛ از این روست که برای بقای خود می کوشد تا آفات و بیمارها را بشناسد و حتی گاه با چاقوی جراحی نقد آن را از تن خویش هر چند با درد بیرون آورد؛ زیرا این غده سرطانی اگر در بدن بماند موجب مرگ می شود. ناقد دکتر آسیب شناس و آفت شناسی است که بیماری را می بیند و علت درد را می شناسد و با چاقوی تیز نقد به جراحی یا درمان درد و بیماری می پردازد.

از امیرمومنان علی(ع) روایات بسیاری است که از اهل تملق و چاپلوسی پرهیز کنید؛ زیرا آنان همانند دوستان نادانی هستند که به بیماری قندی و دیابتی، شیرین و حلوای چاپلوسی می خورانند و او را به سوی مرگ و نیستی می کشانند. آن حضرت(ع) به مالک اشتر و دیگر کارگزاران نظام اسلامی سفارش می کند که یاران خویش را از کسانی برگزینند که اهل تملق و چاپلوسی نباشد و با زبان تند و تلخ نقد و انتقاد به آسیب شناسی کارها بپردازند تا امکان شناسایی و درمان درد و بیماری فراهم آید.

آن حضرت در نامه 53 که در نهج البلاغه آمده است می فرماید: باید که برگزیده‌ترین وزیران توکسانی باشند که سخن حق بر زبان آرند، هر چند، حق تلخ باشد و در کارهایی‌که خداوند بر دوستانش نمی‌پسندد کمتر تو را یاری کنند، هر چند، که این سخنان‌و کارها تو را ناخوش آید.به پرهیزگاران و راست گویان بپیوند، سپس، از آنان‌بخواه که تو را فراوان نستایند و به باطلی که مرتکب آن نشده‌ای، شادمانت‌ندارند، زیرا ستایش آمیخته به تملق، سبب خودپسندی شود و آدمی را به سرکشی‌وادارد.

افرادی در جامعه هستند که در سطح وزیر و معاون وزیر تنها به چاپلوسی عادت کرده اند و جالب این که دولتمردان تنها مداحان را دوست می دارند و رسانه های ملی نیز در این کار سعی می کنند سنگ تمام بگذارد و حتی برنامه های به ظاهر نقد آن چیزی جز چاپلوسی نیست. دولتمردانی که تا دیروز با اتوبوس می خواستند سر کار خویش بروند امروز از هواپیمای شخصی پایین نمی آیند و در برج عاج خود نشسته اند. دیدار با آنان برای توده های مردم سخت شده است و آنان را از راه ها و درهایی می برند که دیده نشوند.

یکی از دوستان روایتی را نقل می کرد که البته خودم آن را ندیدم. ایشان می گفت که امام رضا(ع) به امام جواد (ع) نامه ای نوشت که شنیدم برخی از اطرافیان تو را از در پشتی می برند تا مردم تو را نببیند،‌ سوگند به خدا و آن حقی که بر گردن تو دارم از همان در بزرگ رفت و آمد کن تا مردم تو را ببیند.

شهریاران ماکیاولی دوست دارند که مردم یا نفهم باشند یا خودشان را به نفهمی بزنند و چیزی را که می بیند و می شنوند و درک می کنند، نفهمند. ولی باید گفت که انسان ها هر چند مدتی سکوت می کنند و به مصالحی خاموشی بر می گزینند ولی هرگز این وضعیت پایدار نخواهد ماند؛ زیرا اگر کفر دولت ها را ساقط نمی کند ولی بی عدالتی و ظلم تباهی ملت و دولت را به دنبال خواهد داشت. از این روست که خداوند ماموریت پیامبران را آگاهی سازی مردم نسبت به حقوق خویش و قیام توده ها به عدالت در چارچوب عقل و وحی و کتاب و سنت قرار داده است.(حدید، آیه 25)

نسیم شمال می سراید:

دست مزن! چشم ببستم دودست

راه مرو! چشم دوپایم شکست

حرف مزن! قطع نمودم سخن

نطق مکن !چشم ببستم دهن

هیچ نفهم! این سخن عنوان مکن

خواهش نافهمی انسان مکن

لال شوم کور شوم کرشوم

لیک محال است که من خر شوم

زبان تلخ نقد

مطالب مشابه :

علت تلخی دهان

سخنان امام صادق(ع) و علت تلخی ماده گوش و شوری آب چشم

علت تلخ شدن لیمو شیرین، وجود موادی به نام نارنجین و لیمونین می باشد

زبان تلخ نقد

سال سوم فصل 3