المپیاد فیزیک

المپیاد فیزیک

مقدمه: المپياد فيزيك‌ چيست‌؟　　　

　　 اين‌ مقاله‌ براي‌ راهنمایی‌ دانش آموزان‌ سال‌ اول‌ و دوم‌ دبيرستان‌ و همين‌ طور سال‌ سوم ‌راهنمايي‌ درباره‌ ي‌ اهمّيّت‌ و چگونگي‌ المپياد فيزيك‌ و نحوه ی شركت‌ در آن‌ نوشته‌ شده‌ است‌.

المپياد چرا ؟

　　 با توجه‌ به‌ پيشرفت‌ علم‌ مهندسي‌ در عصر امروز و جهش‌ شگفت‌انگيز تكنولوژي‌ لازم‌است‌. روش‌ هاي‌ آموزش‌ و يادگيري‌ علوم‌ پايه‌ تغيير كنند. المپياد يكي‌ از سيستم هايي است‌ كه‌ براي‌ اين‌ كار مورد استفاده‌ قرار مي‌گيرد.

چگونگي‌ المپياد و شركت‌ در آن‌

　　 سالانه‌ المپياد جهاني‌ فيزيك‌ با شركت‌ دانش‌آموزان‌ دوره‌ پيش‌دانشگاهي‌ (در كشور ما سوم‌ متوسطه‌) برگزار مي‌شود. اوّلين‌ المپياد جهاني‌ فيزيك‌ در سال‌ 1346 در لهستان‌برگزار شد و پنج‌ كشور در آن‌ شركت‌ كردند. ايران‌ اولين‌ بار در سال‌ 1368 در المپيادفيزيك‌ شركت‌ كرد و از آن‌ پس‌ تقريباً در همه‌ دوره‌ها شركت‌ كرده‌است. در كشور ما هر سال‌ 5 نفر در اين آزمون شركت‌ مي‌كنند كه طي‌ سه‌ مرحله‌ انتخاب‌ مي‌گردند.

ـ آزمون‌ مرحله‌ي‌ اول ‌: بهمن‌ ماه‌ هر سال‌

　　 سال سومی های ریاضی و فیزیک می توانند در این آزمون شرکت کنند. اين‌ آزمون‌ شامل‌ حدوداً 30 ـ 40 سؤال‌ چند گزينه‌اي‌ و چند مسئله‌ي‌ كوتاه‌ است‌. دراين‌مرحله‌ حدود 800 نفر از سراسر كشور انتخاب‌ مي‌شوند كه‌ در آزمون‌ مرحله‌ دوم‌ شركت‌ مي‌كنند. منابع این آزمون کتاب های فیزیک دبیرستان و پیش دانشگاهی رشته ی ریاضی است. کتاب فیزیک پیش دانشگاهی ریاضی اخیرا به منابع المپیاد فیزیک کشور مان افزوده شده و طبیعتا مباحث جدیدی را به المپیاد فیزیک می افزاید.

ـ آزمون‌ مرحله‌ دوم‌: ارديبهشت‌ ماه‌ سال‌ بعد

　　 اين‌ آزمون‌ تا حدودي‌ عجيب‌ و غير قابل‌ پيش ‌بيني‌ است‌. منابع‌ نامحدود است‌ و هيچ ‌قطعيتي‌ وجود ندارد. با استفاده‌ از نتايج‌ اين‌ آزمون‌ و آزمون‌ مرحله‌ي‌ اول‌ 40 نفر انتخاب‌ مي‌شوند كه‌ در يك‌ دوره‌ تابستاني‌ در باشگاه‌ دانش‌ پژوهان‌ جوان‌ فراخوانده‌ می شوند. اين‌ آزمون‌ يك‌ بخش‌ عملي‌ دارد كه‌ اهميت‌ آن‌ زياد است‌ و بايد‌ آزمايش فیزیک‌ را در جلسه‌ ی امتحان‌ انجام‌ داده و گزارش‌ آن‌ را تحويل‌ نمايند.

ـ دوره‌ي‌ 40 نفره‌

　　 در اين‌ دوره‌ كه‌ شامل‌ آموزش‌هاي‌ عملي‌ و تئوري‌ و آزمون‌هاي‌ مختلف‌ است‌. مباحث مختلفي‌ از فيزيك‌ آموزش داده‌ مي‌شود. توانايي‌ انجام‌ آزمايش‌ فيزيكي‌ و نوشتن‌گزارش‌ كارهاي‌ مربوط‌ در نتيجه‌ي‌ پاياني‌ نقش‌ اساسي‌ دارد. پس‌ از سه‌ ماه‌ آموزش‌ و آزمون‌ 10 نفر ِ برتر مدال‌ طلا‌ ميگيرند و از آزمون سراسری معاف‌ مي‌شوند و به‌ بقيه‌ مدال‌هاي‌ نقره‌ وبرنز تعلق‌ مي‌گيرد. ضمناً آنها از امتيازاتي‌ اندك‌ در كنكور سراسري‌ بهره‌ مند اند که از آن جمله می توان به امکان تحصیل در رشته ی فیزیک در دانشگاهی بهتر از آنچه پذیرفته شده اند اشاره کرد. به‌ خاطر داشته‌ باشيد هيچ‌ گاه‌ به‌ المپياد به‌ عنوان‌ راه‌ فرار از كنكور نگاه‌ نكنيد.

ـ دوره‌ 10 نفره‌

　　 از ميان‌ 10 دارنده‌ي‌ مدال‌ طلا پس‌ از يك‌ دوره تقریبا‌ يك‌ ساله‌ 5 نفر براي‌ شركت‌ در المپياد جهانی انتخاب‌ مي‌شوند.

آمادگي‌ براي‌ شركت‌ در المپياد

　　 چند عامل‌ داراي‌ اهميت‌ اساسي‌ هستند:

1 ـ تحليل‌ قوي‌ توانايي‌ تجسّم‌ و احساس‌ داشتن‌ نسبت‌ به‌ موضوعات‌ مختلف‌ فيزيكي‌

2 ـ خلاقيت‌ بالا

3 ـ درك‌ عميق‌ مفاهيم‌

4 ـ توانايي‌ انجام‌ آزمايش‌ها و نوشتن گزارش های کار مطلوب

5 ـ مطالعه‌

　　 بايد نسبت‌ به‌ مسائل‌ به‌ خوبي‌ فكر و نتيجه گيري‌ كرد و از راههايي‌ به‌ جواب‌ رسيد كه محاسبات‌ پيچيده ی (خراب‌ كاري‌!) كم‌تري‌ داشته‌ باشند. مطالعه‌ ی رياضيات‌ كاربردي‌ و تسلط‌ در اين‌ مقوله‌ داراي‌ اهميت‌ بسياري‌ است‌. در طول‌ مدتي‌ كه‌ فيزيك‌ مي‌خوانيد سعي‌كنيد تا رياضي‌ فداي‌ فيزيك‌ نشود چون‌ بعدها در موقع‌ محاسبات پيچيده‌ به‌ اشتباه‌ خود پي‌ مي‌بريد و افسوس‌ بسيار خواهيد خورد.

　　 حساب‌ ديفرانسيل‌ و انتگرال‌ چيزي‌ است‌ كه‌براي مطالعه ی فيزيك محتاج‌ آن‌ هستيد و بايد زودتر از زماني كه‌ در دبيرستان‌ تدريس‌ مي‌شوند آنها را فرا بگيريد. چيزي‌ كه‌ اهميت‌ بسيار دارد, مفهوم‌ آنهاست‌.

　　 متأسفانه‌ هر چه‌ زمان‌ مي‌گذرد، فيزيك‌ دبيرستاني‌ به‌ فرمول‌هاي‌ تستي‌ و نكات‌ كليد‌ي‌ خالي‌ از مفاهيم‌ مطلق‌ و ناب‌ مي‌گرايد. سعي‌ كنيد همواره‌ مسائل‌ را در حاليكه‌ آنها را كاملا درك‌ می ‌كنيد حل‌ كنيد.

　　　　　 سعي‌ كنيد در تمام‌ حالات‌ و اتفاقات‌ فيزيكي‌ به‌ عمق‌ و علت‌ و چگونگي‌ آن‌ توجه‌ كنيد و درك فيزيكي‌ داشته‌ باشيد. مطالعه‌ علم‌ نجوم‌ نيز مي‌تواند تا حدود زيادي‌ شما را ياري‌ كند. بخشی از سوال های المپیاد فیزیک نیز از نجوم طرح می شوند. المپیاد نجوم نیز که چند سالی بیشتر نیست که پا گرفته شباهت هایی با المپیاد فیزیک دارد.

　　 گام‌ اساسي‌ در حل‌ مسايل‌ فيزيك‌ پيدا كردن‌ ايده‌ي‌ اصلي‌ آن‌ها است‌.

　　 منابع‌ و چگونگي‌ مطالعه‌ي‌ آنها :

　　 موضوع مهم این است که خیلی ها هستند که حتی بدون خواندن هیچ کدام از این منابع نیز به دوره ی 40 نفره راه یافته اند؛ برای خیلی ها 2 و 6 کافی بوده است.

1 ـ چگونه‌ مفاهيم‌ فيزيك‌ را درك‌ كنيم‌؟

　　　　　 نوشته‌ي‌ لوئيز آپيشتين‌ و از محصولات‌ انتشارات‌ دانشيار است‌. براي‌ دانش‌آموزان‌ سال‌ سوم‌ راهنمايي‌ بسيار سودمند است‌. مسايل‌ را بسيار عالي‌ و زيبا و به دور از پیچیدگی های ریاضی توضيح‌ مي‌دهد. به طوري كه‌ انسان‌ اصلاً خسته‌ نمي‌شود.

2 ـ فيزيك‌ هاليدي‌

　　 اسم‌ اصلي‌ اين‌ كتاب‌ فيزيك‌ است‌ كه‌ به‌ خاطر نام‌ يكي‌ از نويسندگانش‌ نام‌ هاليدي‌ به خود گرفته‌ است‌ سعي‌ كنيد كه‌ ويرایشي‌ را كه‌ مركز نشر دانشگاهي‌ چاپ‌ كرده‌ است‌ بخريد. لازم به ذکر است در چاپ های متعدد این کتاب چه نسخه های اصلی چه افست ها و چه ترجمه ها مطالب مختلف در جا های مختلف کتاب هستند. مثلا در یکی الکترو مغناطیس جلد دوم است در دیگری جلد سوم. کتاب هالیدی سال 2006 هم که اساسا یک جلد و یک تکه بود. برای المپیاد می بایست مکانیک, الکترو مغناطیس و مقداری از مطالب جدید که به واسطه ی افزوده شدن کتاب های پیش دانشگاهی اضافه شده بخوانید. مثل موج و حرکت نوسانی و ...

3 ـ آشنايي‌ با مكانيك‌

　　 اين‌ كتاب‌ به‌ خاطر اسم‌ نويسنده‌اش‌ به‌ كلپنر معروف‌ است‌. سطح‌ رياضي‌ اين‌ كتاب بالا و زيبايي‌ آن‌ بسيار است‌. اين‌ كتاب‌ را مركز نشر دانشگاهي‌ چاپ‌ كرده‌ است‌.

4 ـ دوره‌ درسي‌ فيزيك‌ جلد 4

　　 اين‌ كتاب‌ را انتشارات‌ فاطمي‌ منتشر كرده‌ است‌. مسايل‌ آن‌ در مباحث‌ مكانيك‌ و الكتريسيته‌ و مغناطيس‌ و اپتیک مفيد است‌.

5 ـ مسايل‌ فيزيك‌ ايرودوف‌

　　 اين‌ كتاب‌ به‌ سختي‌ يافت‌ مي‌شود و ترجمه ‌ي‌ فارسي‌ آن‌ ايراداتي‌ دارد. ولي‌ يكي‌ ازكتاب‌هايي‌ است‌ كه‌ نقش‌ اساسي‌ دارد. اين‌ كتاب‌ را آي‌. اي‌ ايرودوف‌ نوشته‌ و انتشارات‌ سلطان چاپ‌ كرده‌ است‌.

6 ـ المپيادهاي‌ فيزيك‌ ايران‌

　　 دكتر محمد سپهري‌راد اين‌ كتاب‌ را در چهار جلد جمع‌آوري‌ و انتشارات‌ آينده‌سازان‌ آنرا منتشر نموده‌ است‌. اين‌ كتاب‌ حل‌ مسائل‌ 15 المپياد فيزيك‌ كشور را در مرحله ی مقدماتي‌ (مراحل اول و دوم) دارد و داراي‌ اهميت‌ بسيار است‌. ما بقی سوالات مراحل مقدماتی را که هنوز در این کتاب منتشر نشده باشند یا از مجلات المپیاد مانند دانش پژوه یا راه المپیاد باید جست یا از سال بالایی ها گرفت.

7 ـ آشنایی با الکترودینامیک

　　 اين‌ كتاب‌ را David J. Griffiths نوشته‌ است‌. اين‌ كتاب‌ يك‌ كتاب‌ سطح‌ بالا به‌ شمارمي‌آيد. ترجمه ی این کتاب توسط مرکزنشر دانشگاهی چاپ شده و موجود است.

8 ـ Aptitude Test Problems in Physics

　　 اين‌ كتاب‌ يك‌ كتاب‌ مسئله‌ي‌ بسيار عالي‌ است‌. فتوكپي‌ آن‌ وجود دارد. ترجمه های منتشر نشده ای نیز هست که دست به دست می چرخد.

9 ـ مسایل دوره های تابستانی

　　 مسایل دوره های تابستانی بسیار مهم هستند بعضی از آن ها توسط دکتر محمود بهمن آبادی در کتابی به نام آزمون های تابستانی المپیاد فیزیک جمع آوری شده اند. و مابقی به صورت جزوات پراکنده در دست دانش پژوهان سال بالایی یا گوشه ی کتاب خانه ها یا ... موجود است.

　　 منابع‌ بالا، منابعي‌ است‌ كه‌ عموم‌ دانش‌ پژوهان با تجربه‌ روي‌ آنها اتفاق نظر دارند. زبان‌ انگليسي هم‌ بسيار تعيين‌ كننده‌ است‌.

　　 براي‌ تقويت‌ رياضيات‌ خود نيز مي‌توانيد حساب‌ ديفرانسيل‌ و انتگرال و هندسه ی تحلیلی‌ نوشته ی جرج‌ توماس‌ و راس فینی را كه‌ مركز نشر دانشگاهي‌ چاپ‌ كرده‌ است‌، بخوانيد.

　　با توجه به این که منابع جدید هر روز آفریده می شوند به دنبال آن ها در اینترنت گشتن کار پر فایده ایست.

آزمایش گاه فیزیک

　　 خیلی سهم پیچیده ای نیست. در هر آزمایش گزارش کار محصول نهایی است و مورد ارزیابی قرار می گیرد. یک گزار ش کار خوب باید به گونه ای باشد که شخص دیگری که هیچ اطلاع قبلی ندارد بتواند دوباره آن را انجام دهد. در ابتدای کتاب فیزیک دوم متوسطه نیز مواردی در باره ی گزارش کار آمده است.

　　 توانایی در ترسیم انواع نمودار ها و توضیح انواع موقعیت ها و سرعت در کار با ماشین حساب های مهندسی به علاوه ی دقت و نکته سنجی از عوامل مهم انجام آزمایش های موفق و نوشتن گزارش کار هستند.

المپیاد فیزیک

مطالب مشابه :

آشنايي با المپياد فيزيك

المپیاد فیزیک

المپیاد فیزیک

هوش هیجانی(بخش اول)

این ‌بارلاغرهابخوانند!(مصاحبه)

ریزش مو و روشهای درمان و پیشگیری