آسيب شناسي ادبيات امروز افغانستان(6)

ادبيات زرد= فاتحه اي برگور ادبيات

اصطلاح ادبيات زرد يكي از اصطلاحات معمول در ادبيات معاصر مي باشد. اين اصطلاح ابتدا براي نشريات چاپيي به كار مي رفت كه كيفيت لازم يك نشريه را نداشت و براي مخاطبين عام به نشر مي رسيد. مديران اين گونه جرايد تلاش مي كردند تا با ايجاد سرگرمي هاي كاذب، نشر اخبار دروغين، بزرگ كردن عكس هاي هنرمندان، و... توجه مردم عام را به خود جلب نمايند.تفريح، سرگرمي و جلب نظر خواننده هاي عوام، هدف اصلي انتشار نشريات زرد به حساب مي آمد. اين گونه نشريات امروزه يكي از پرخواننده ترين نشريات در هركشوري محسوب مي گردد و جزو ژانر هاي جديد روز نامه نگاري شمرده مي شود. به مرور زمان اين اصطلاح وارد قلمرو شعر و داستان گرديد. اگر چند كاربرد ادبيات زرد به يكي دو دهة اخير برمي گردد اما عملاً ادبيات زرد از دهة نخست 1300 ه. ش شكل گرفت. نگارنده براين باور است كه اين نوع ادبيات از زمان نشر سراج الاخبار شامل ادبيات معاصر كشور گرديد. چه اين كه محمود طرزي -كه نگرش جديدي نسبت به ادبيات داشت- شعر هايي را در سراج الاخبار به نشرمي رسانيد كه در يك تحليل، امروزه برآن گونه شعر ها، شعر زرد اطلاق مي شود. از جمله كساني هم كه دراين راه گام برمي داشت خود وي بود. او با سرايش سروده هاي عامه پسند، رويكرد نوي را در ادبيات ما پديد آورد. از آن زمان بود كه جريان ادبي جديد در افغانستان به بار نشست و از دهة چهل وپنجاه به بعد به شكوفايي،اوج وكمال رسيد. در ايران، ادبيات زرد با نشر رمان هايي عامه پسند در نشريات چاپي به وجود آمد. مشفق كاظمي از نخستين رمان نويساني بود كه رمان "تهران مخوف" را در نشريه "ستارة ايران" در سال هاي 1310 ه. ش به نشر رسانيد ومورد استقبال گرم مردم قرار گرفت. بعد از آن، محمد حجازي داستان هايي را در پاورقي هاي نشريات آن زمان به چاپ رسانيد و در سال هاي 1318 – 1320 حسينقلي مستعان با نشر داستان هايي در پاورقي جرايد به شهرت رسيد. بعد از او، حسين مسرور با چاپ داستان ده نفرقزلباش در روزنامه اطلاعات، رسول ارونقي با نشرداستان هايي در نشريه اطلاعات هفتگي، ذبيح الله منصوري به نشر داستان هايي در روزنامه كوشش، به اوج شهرت رسيدند. جواد فاضل، امير عشيري، ر. اعتمادي، صدرالدين الهي، منوچهر مطيعي، حمزه سردادور وناصر خدايار، اين روش پاورقي نويسي داستاني را، در مطبوعات ادامه دادند وامروزه نويسندگاني چون نسرين ثامني، فهيمه رحيمي، حاج سيد جوادي، احمد محققي وحميد رضا گودرزي از كساني اند كه خوانندگان بسياري براي داستان هاي خود دارند.

دركشور ما يكي از كساني كه به داستان زرد نويسي روي آورد اسحاق فياض بود. او در اوايل دهة هفتاد خورشيدي، داستاني را به نام رفيق روسي نوشت كه به صورت پاورقي در هفته نامه وحدت در ايران به نشر مي رسيد وخوانندهاي بسياري داشت. بعد از او البته در داخل افغانستان به دليل ناهنجاري هاي اجتماعي- سياسي جريان داستان زرد كمتر اتفاق افتاده است ليكن در اين ميان نمي توان سروده هاي تعدادي ازشاعراني را انكار كرد كه به هدف پسندش مردم عام، سروده شده اند. براي اين كه اين نوع شعر را درست تر بشناسيم لازم است به خصوصيات وعوامل آن اشاره كنيم:

خصوصيات ادبيات زرد

ادبيات زرد معمولاً از اين ويژگي هابرخوردار مي باشد:

1- عوامزدگي: مخاطبين ادبيات را دوگروه تشكيل مي دهند:

الف.خواص: منظور از خواص شاعران، نويسندگان، اهل ادب و باسوادان جامعه است؛ يعني آن هايي كه به يك درك نسبي از ادبيات رسيده اند و هر اثر را با هدف خاصي مورد مطالعه قرار مي دهند.

ب. عوام: مقصود از عوام در اين جا عامة مردم نيست؛ زيرا عوام به معناي مردم عادي و آن هايي كه اثر ادبي را از غير آن تشخيص داده مي توانند، شامل گروه نخست مي باشند. پس مقصود از عوام بي سوادان يا كم سوادان و افراد سطح پايين جامعه مي باشد؛ يعني آن هاي منظور نظر اند كه نمي توانند يك اثر ادبي را درست درك كنند.

هدف اصلي ادبيات زرد جلب توجه خوانندگان عوام است. علاقه مندي به شهرت و... سبب مي شود تا برخي از نويسندگان وشاعران دست به خلق آثار ادبي زرد بزنند.

2- بي كيفيتي: نويسنده وآفرينشگر ادبيات زرد هيچ علاقه اي به بالابردن تكنيك هاي ادبي وهنري ندارد؛ چون مقصود او جلب علاقة مردم عام است. از اين رو اثري را كه مي آفريند با موازين وقوانين ادبي قابل تطابق نيست.آفرينشگر مي كوشد تا نياز هاي رواني و عوامل احساسي مخاطبين خود را شناسايي نموده اثري را كه مطابق ذوق آن هاست بيافريند.

3- تفريحي: هنر ادبيات زرد در اين است كه مي تواند مخاطب را سرگرم خود سازد. اوقات زيادي، او را مصروف خود نمايد.شوق وي را بر انگيزد. علاقة او را تشديد بخشد و در نهايت همة حواس وافكار او را به خويش معطوف بدارد.

4- بي معنايي: منظور از بي معنايي اين است كه پيام خاصي را دنبال نمي كند وقصد ندارد به خوانندة خود پيام جديي را القا نمايد. اگر خواننده پيامي را از ميان متن در مي يابد، حس پويا وجست وجو گر او مي باشد كه به اين پيام رسيده است ورنه نويسنده قصد القاي مفهوم خاصي رانداشته است.

5- توليد انبوه: چيز ديگري كه به عنوان يك صفت مي توان از آن ياد آوري كرد اين است كه نويسندگان وشاعران اين نوع ادبي، اندك نيستند. هرچند هيچ اثر ادبي بدون مخاطب نمي باشد اما توجه گروهي از آفرينشگران به مخاطبين عوام سبب گرديده تا آثار بي كيفيت فراواني پديد آيد.

6- خوانندگان زياد: عوامل متعددي ازجمله نگاه عوامانه به ادبيات، باعث مي گردد تا خوانندگان اين نوع ادبي بيش تر از انواع ديگر بوده باشد؛ چه اين كه بيان مسايل غريزي و عاطفي چيز هايي اند كه هم آفرينشگران ادبيات زرد وهم خوانندهاي آن بدان توجه دارند.

عوامل رويكر به زرد آفريني

عوامل بسياري در رويكرد نويسندگان وشاعران به آفرينش ادبيات زرد دخالت دارند كه از ميان آن ها مي توان به عوامل ذيل اشاره كرد:

1- مخاطب محوري: اين گونه آفرينشگران نه غم خود دارند ونه غم هنر بلكه آن چه آن ها را اقناع مي كند داشتن خوانندگان بسيار است. همين امر معمولاً موجب سطحي شدن آثار آن ها مي گردد.

2- درك ناسالم از ادبيات: هم آفريننده وهم خواننده از درك درست و سالم ادبيات وهنر عاجزند. عدم معرفت كامل از ادبيات وهنر، آنان را تا سطح شعار وبذله گويي تنزل مي بخشد.

3- نبود نقد درست: يكي از عوامل اساسي در اوج گيري و رونق ادبيات زردنقش داشته ودارد نبود نقد درست است. هيچ گاه شاعران ونويسندگان حرفوي ما نكوشيده اند تا به نقد اين گونه پديده هاي ادبي بپردازند. به همين خاطر هرچه زمان گذشته، دامنة آن فراخ تر وافزون تر گرديده است.

4- چاپ كتب سطحي: چاپ ونشر كتاب هاي سطحي، از اسباب ديگر رواج ادبيات زرد به شمار مي رود. سود جويي ناشران و شهرت طلبي آفرينشگران سبب گرديده است تا هرروز كتاب هاي بيش تري به چاپ برسند و خواننده هاي جدي نيز گاهي به اين گونه كتاب هاي سطحي روي آورند.

نتيجه:

حال پرسشي كه ممكن است مطرح گردد اين است كه ادبيات زرد چه تاواني را به بار مي آورد؟ آيا مي توان آن را يك نوع جديد ادبي به شمار آورد؟

تا هنوز اين نوع ادبي به يك قاعدة قابل قبول نرسيده است. هنوز وجود آن به عنوان شاخه اي از ادبيات با پرسش هاي زيادي رو به رو مي باشد. با آن هم در اثر گذشت زمان امكان رهيافت آن به ساحت ادبيات امكان پذير مي باشد. احتمال آن هست كه باقاعده مند شدن آن، روزي درشمار نوع ادبي قابل قبول ومطرح قرار گيرد. ولي با وجود اين احتمال، هنوز نمي توان خوشبينانه برخورد كرد و تاواني را كه ادبيات از اين جهت به خود مي خرد ناديده انگاشت. اين تاوان -جدا از سطحي گرايي كه دامنگير آفرينشگران ومخاطبين ادبيات مي گردد- لطمه بزرگي است كه ادبيات زرد به جوهره و اصالت هنري ادبيات وارد مي سازد؛ چه اين كه ادبيات زرد با تهي بود از اصول وموازين ادبي تعريف مي گردد. وقتي كه يك اثر از جوهرة ادبي وهنري خود بيرون بيفتد، نام گزاري آن به عنوان شاخه اي از ادبيات، جاي بحث وتأمل است.

پايان

آسيب شناسي ادبيات امروز افغانستان(6)

مطالب مشابه :

پرفروش‌ترين رمان‌هاي ايراني در 14 سال اخير هستند

فهیمه رحیمی

دانلود مقالات اولين كنفرانس اقتصاد شهري ايران

برترین های جشنواره علمی پژوهشی پرستاری معرفی شدند

گفت وگو با کاوه ميرعباسي، مترجم و داستان‌نويس

يوسف عليخاني وآثارش

آسيب شناسي ادبيات امروز افغانستان(6)

دلايل عدم تطبيق قانون كار در افغانستان

كتاب‌هاي با موضع مهدويت و انتظار