خانواده سولاناسه و ساكسيفراگاسه

در اين جلسه در مورد دو خانواده سولاناسه و ساكسيفراگاسه مطالبي را به عرض ميرسانيم.

خانواده سولاناسه Solanaceae

خانواده سولاناسه را در فارسي تحت نام خانواده سيب زميني ميشناسند. گياهان زينتي اين خانواده عبارتند از فلفل زينتي، داتوره، توتون زينتي و اطلسي.

فلفل زينتي

وقتي از فلفل زينتي نام ميبريم، فلفل خوراكي در ذهن متبادر ميشود لذا هر دو اين گياهان از خانواده سولاناسه با نام علمي كَپسيكوم هستند و براي كشت در هواي آزاد در فصل تابستان مناسب هستند. فلفل زينتي با ميوه‌هاي كوچك رنگي و گيلاس زينتي هر دو جزء كپسيكوم‌ها هستند. هم‌چنين هر دو مصرف پات پلنت دارند و جزء گياهان 1 ساله هستند.

تكثير كپسيكوم‌ها بوسيله بذرهاي قابل نشا است و هيچ مشكلي از نظر تكثير ندارند. فلفل زينتي ميزبان خوبي براي مگسهاي سفيد گلخانهاي است و چنانچه در مجاورت گياهان ديگر كشت و كار شوند احتمالاً منبعي براي انتقال اين آفت خواهند بود.

داتوره

گياه ديگر اين خانواده گياه دارويي، زينتي داتوره است. داتوره با نام علمي داتورا يك گياه برگ درشت است كه گلهاي درشت شيپوري مانند به رنگ سفيد و بوته پر رشد دارد و به عنوان يك گياه مقاوم به شرايط نامساعد محيطي در پاركها و محلهايي كه رفت و آمد بچهها در آنجا كمتر است كشت و كار ميكنند (اين گياه دارويي سمي است). كشت و كار داتوره بوسيله بذرهاي ريز آن صورت مي‌گيرد. و چون مقاوم به سرما است به عنوان يك گياه چند ساله در هواي آزاد قابل نگهداري است.

توتون زينتي

توتون زينتي از ديگر گياهان خانواده سولاناسه است كه گلهاي سفيد رنگ و ظريفي در يك توده سبز مخملي دارد. اين گياه زينتي ظريف كه مخصوص هواي آزاد است كشت و كار گلداني دارد. شباهت بسيار زيادي به گل اطلسي دارد. ولي گلها و برگهاي توتون زينتي از اطلسي كوچكتر است. بذرهاي اين دو گياه كاملاً شبيه به هم است تفاوت بذرها از روي نقش و نگار سطح برگ است كه فقط در زير ذرهبين قابل رويت است. توتون زينتي بوسيله بذر قابل تكثير است، به سرما مقاومت چنداني ندارد و به عنوان گياه تابستانه قابل كشت و كار است.

اطلسي

اطلسي گياه زينتي ديگر از خانواده سولاناسه است. گل اطلسي داراي رنگهاي متفاوت و اندازههاي نسبتاً ثابت و شيپوري مانند است. اين گياه را اصطلاحا ‌ً تحت نام اطلس ايراني ميشناسند. با بخش‌هاي شيمردار يا دو رنگ اطلسي آشنا هستيد.

نوع ديگر اطلسي پُر پَر يا تريپلوئيد است. تفاوت اين دو در اين است كه اطلسي قبلي از نوع N 2 كرومزوم و اين اطلس از نوعN 3 كروموزمي است. بعلاوه پرچمها در اين اطلسي به گلبرگ تبديل شده و منظره پُر پَر شبيه گلهاي ميخك به گياه داده است.

اطلسيها در ارقام مختلف، به شكل‌هاي مختلف بذر توليد ميكنند. اطلسي معمولي يا ديپلوئيد به راحتي كپسولهاي درشتي از بذر توليد ميكند و بذرهاي ريز موجود در آن بسرعت قابل جوانه زدن و كشت و كار هستند. بعد از برداشت بذرها 4 تا 6 سال قابل كشت مي‌باشند. اما اطلسي تريپلوئيد كه پرچمهاي آن به گلبرگ تبديل شده بذر توليد نميكند بلكه تكثيرش از طريق رويشي صورت ميگيرد.

در اين اطلسيها كه اصطلاحاً به اطلسيهاي ژاپني يا پا كوتاه معروف هستند، گل‌ها رشد بوتهاي كوتاه دارند و انبوه نيستند و فاقد هر گونه عطر و رايحه بوده و از گروه‌هاي اطلسي هستند كه براي توليد بذر مشكلات ژنتيكي دارند.

سلانوم

گياه گلخانه‌اي سلانوم از ديگر گياهان خانواده سولاناسه است. گلهاي بنفش رنگ زيبايي دارد. سلانوم تنها گياه آيارتماني خانواده سولاناسه است و به عنوان درختچه نسبتا ‌ً كم رشد در منزل بخوبي قابل نگهداري است. تكثير سلانومها بوسيله قلمه نيمه خشبي ساقه در اوايل بهار صورت مي‌گيرد. در محيطي با PH اسيدي و خاك با بافت متوسط و آب آبياري داراي E.C پايين (آب‌هايي كه سختي زيادي ندارند) نگهداري ميشود.

خانواده ساكسيفراگاسه Saxifragaceae

خانواده ديگري كه تنوع خاصي در بين گونههاي آن وجود دارد ساكسيفراگاسه يا توت فرنگي است. برخي بعنوان گياهان زينتي و بعضي ميوه‌هاي خوراكي هستند.

ساكسيفراژ

گياه پوششي گلخانه‌اي Grant coverساكسيفراژ از گياهان زينتي خانواده ساكسيفراگاسه است كه رشد رونده داشته و همچون توت فرنگي توليد رانِر يا دَسَتك ميكند و بوسيله رانر تكثير ميشود. ساكسيفراژ شباهت زيادي با گياهان بگونياسه دارد.

برگنيا

برگنيا گياهي ديگر از اين خانواده است كه برگهاي بسيار درشت، سبز و تقريباً گرد دارد و كاملاً مقاوم ‌به شرايط هواي آزاد است. چنانچه در زمستان دوره يخبندان طولاني وجود نداشته باشد و فصل تابستان هم خيلي گرم و سوزان نباشد اين گياه براحتي در فضاي آزاد رشد و نمو ميكند، اما سرعت رشد خيلي زيادي ندارد. برگينا براحتي بوسيله قلمههاي ساقه تكثير ميشود. بخش زينتي اين گياه علاوه بر برگ‌هاي زيبا گلهاي بنفش و صورتي رنگ است كه به شكل يك خوشه بر روي برگها قرار گرفتهاند.

هورتانسيا

گياه ديگر از خانواده ساكسيفراگاسه، هيدرانژئا يا هورتانسيا است كه در ايران كشت و كار آن در گلخانهها صورت ميگيرد. در كشورهايي كه آفتاب سوزان ندارند درختچه‌اي مناسب هواي آزاد است. هورتانسيا را در گلخانه با دماي 20 تا 22 درجه سانتي‌گراد و خاك غني و حاصلخيز داراي PH حدود 6- 5/5 پرورش مي‌دهند. گلهاي هورتانسيا به رنگ‌هاي متنوع ديده مي‌شود و براي اينكه رنگريزههاي آبي و بنفش آن بطور كامل و شفاف ظاهر شوند بايد از تركيبات آلومينيوم دار بيشتر در محيط پرورش آن استفاده شود. و بدليل آنكه جذب تركيبات آلومينيومي در خاكهايي با PH 5/5 - 5 بيشتر است، لذا بهتر است كه PH خاك همواره مورد آزمايش قرار گيرد و چنانچه PH خاك نوسان داشته باشد با استفاده از كودهاي اسيدي اين مقدار را به حد كافي و مطلوب رساند تا تركيبي بين آلومينيوم و فسفر خاك ايجاد نشود و رنگ شفاف هورتانسيا به حالت عادي ظاهر شود.

در ايران هورتانسيا از جمله گياهان نوروزي است و براي اينكه اين گياه در نوروز گل داشته باشد حدود چهار ماه قبل يعني از اواخر آذر ماه تا اوايل دي ماه بايد گياهان را در گلخانههايي قرار دهند كه اختلاف درجه حرارت شب و روز 5 درجه سانتي‌گراد باشد. به عبارت ديگر دماي هوا در روز 20 تا 23 درجه و در شب 15 تا 18 درجه سانتي‌گراد باشد. بنابراين در زمان پيش رس كردن گياه بايد ميزان نور وارد شده به گلخانه كنترل شود تا باعث بوجود آمدن شاخههاي باريك و ضعيف در گياه نشود.

براي اينكه هورتانسيا رشد سريعي داشته باشد كاربرد برخي از تنظيم كنندهها نظير ايندول بوتيل‌ها و سايكوسل براي يكنواخت كردن و كوتاه كردن اندازه شاخههاي اين گياه بسيار مناسب است. چنانچه تراكم بين گلدانها باعث علفي شدن و رويش بيش از حد در گياه نشده باشد امكان كاربرد سايكوسل بيشتر است.

زردي برگ‌هاي هورتانسيا به دو دليل است:

1- كمبود آهن؛ بدليل PHبالاي خاك و عدم جذب آهن است. به عبارت ديگر در خاكهاي كشور ما عمدتا ‌ً كمبود آهن وجود ندارد بلكه شرايط براي جذب آهن مهيا نيست كه با پايين آوردن PH خاك و تنظيم درجه حرارت مناسب اين مشكل برطرف ميشود.

2- توقف رشد يا مشكل در ناحيه ريشه گياه؛ يكي از دلايل توقف رشد ريشهها عدم وجود زهكشي مناسب در خاكهاي هورتانسيا است.

تكثير هورتانسيا در اواسط بهار بوسيله قلمه نيمه خشبي انجام ميشود. براي بالا بردن درصد موفقيت رشد گياه بهتر است از مواد هورموني ريشهزا مانند ايندول بوتيريك اسيد با علامت اختصاري IBA با غلظت ppm4000 استفاده شود.

خانواده سولاناسه و ساكسيفراگاسه