چالشهاي موجود بر سر راه كيفيت فرآورده ها در ایران

( چالشهاي موجود بر سر راه كيفيت فرآورده ها در ایران )

بشر در آرزوي دستيابي به آرامش و آسايش پايدار همواره در تكاپوي يافتن راهكارها و ابزارهاي سودمند و توانمند بوده است و شايد گزافه گويي نباشد اگر بگوييم كه آرامش و آسايش پايدار بعنوان يكي از بزرگترين دغدغه ها و آمال بشري آرام و قرار را از او گرفته و حتي در اين راه بسيار نا آراميها و نا آسودگيها بر خود و همنوعان خود روا داشته است .

بشر همواره آرامش و آسايش را در رفع نيازمنديهاي مادي و معنوي خود ديده ودر تلاش براي ايجاد شرايط و امكانات لازم وكافي براي برآورده ساختن اين نيازمنديها لحظه اي ازپاي نايستاده است ولي پرسش اينجاست كه اين نيازمنديها ماهيتاً چگونه شكل گرفته و از كجا سرچشمه مي گيرند ؟

با نگاهي به تعريف واژه كيفيت جايگاه درخشان و برجسته نيازمنديها كه به دو دستة تلويحي و تصريحي دسته بندي گرديده اند و اين نكته مهم كه كيفيت چيزي به غير از به وجود آوردن ويژگيهايي در محصولات براي برآورده ساختن اين نيازمنديها نيست بر ما آشكار و نمايان ميگردد .

پس براي پرداختن به بحث چالشهاي فراروي كيفيت كالاها و خدمات ما ناگزير به تجزيه و تحليل اين نيازمنديها و شيوة شكل گيري و پيدايش آنها در كل و در جامعه خودمان به ويژه مي باشيم . نيازمنديهايي كه سرچشمه هاي گوناگوني داشته و غور ورزيدن و ژرف نگري در اين سر چشمه ها ما را در شناسايي چالشها رهنمون خواهد بود .

از نظر اينجانب نيازمنديهاي هر فردي از ديدگاه و جهان بيني او، اصول ارزشي و اعتقادات او، نقاط ضعف و قوت بدني وژنتيك او، ويژگيهاي شخصي و توانمنديهاي نهادينه نهفته در او و سطح دانش و نوع دانش او سرچشمه ميگيرد .

اين سرچشمه هاي شكل گيري كه آنها را به دو دستة نهادي و پيراموني دسته بندي مي نماييم، همواره در طول زندگي بشري در روي كرة زمين در حال دگر گوني بوده اند . در ابتدا با سرعتي كم و شتابي نسبتاً ثابت و حال با سرعتي زياد و شتابي گيج كننده و گاه نگران كننده .

سير تكامل بشري كه همانا سير تكامل سر چشمه هاي شكل گيري نيازمنديها در هر دو زمينة "نهادي" و"پيراموني" مي باشد. نتيجه رويارويي تمدنها ، فرهنگها ، اديان ، مكاتب ودرمجموع نظريه ها و واقعيتها با يكديگر بوده است و آنچه كه امروز شاهد آن هستيم جهاني است كه ساكنان آن در تلاش بسيار براي دستيابي به آن آرمان بزرگ بشري يعني آرامش وآسايش پايدار از طريق هماهنگ سازي و همسان سازي اين سرچشمه ها است واين مهم به قيمتي بس گزاف وبا تحمل دردها و رنجهاي بسيار به دست آمده است .

تاريخ گواهي بر اين ادعاست كه شكل گيري حكومتها ، كشور گشاييها ، اكتشافات و اختراعات ، جنگها و خونريزيها، شكل گيري مكاتب و آيين ها در همه حوزه ها و مذاهب و اديان توحيدي و غير توحيدي و پيدايش قوانين و دستورات ، همه و همه در جهت استيلاي بشر بر سرچشمه هاي شكل گيري نيازمنديهاي بشر بوده اند.

اينها براي اين بوده اند كه همواره گروهي خود را برتر دانسته و با زور يا بدون زور پرچمدار رهنمايي بشريت به سوي سعادت جاويدان با همان آرامش و آسايش پايدار گرديده اند . يافته ها و آموخته هاي بشري او را از استحمار كه ريشه اصلي دردها و رنجهاي ناشي از استعمار، استثمارو استبداد بوده است تا حد زيادي رهانيده و او را به سوي آرمان بزرگش سوق ميدهد . و در اين راه چاره اي نيست بجز هماهنگ سازي و همسان سازي سرچشمه هاي شكل گيري نيازمنديهاي بشري راهبردي كه بويژه در سدة بيست ميلادي و باتنگاتنگ شدن ارتباط بشري از طريق اختراعات و اكتشافات الكترونيكي از يك سو و پشت سر نهادن دو جنگ جهاني و آثار و تبعات آنها از سوي ديگر در نهادهاي بين المللي و فرامليتي متبلور گرديد .نهادهايي از جمله سازمان استاندارد بين الملل ( ايزو ) سـازمان تجارت جهاني ( گات و سپس WTO ) سازمان ملل و سازمانهاي زير مجموعه آن .

اين سازمانها كار تعيين وتدوين قوانين و استانداردهاي فرامليتي را با هدف ايجاد مفاهيم مشترك و بستر سازي مناسب براي نيل به آرمان مشترك آغاز گرديد و گامهايي بس ارزشمند و كار آمد و اثربخش در جهت هماهنگ سازي و همسان سازي سرچشمه هاي شكل گيري نيازمنديها برداشتند .

ما همچنين در سده بيست ميلادي شاهد آشتي دو سرچشمه اصلي يعني دانش و دين بوديم. دانشمندان با آگاهي عيني به رموز ژنتيك انساني، گسترش شتابناك كهكشانها و ديگر رازهاي انسان و زمين وجهان هستي به وجود آفريدگاري دانا و توانا صحه گذاشته و نظریه "انسان مداري" پيداش خلقت را پديد آوردند و بسياري از مذهبيون نيز معترف به وجود قدرت و اختيار در بشر براي دستيابي به سعادت بشري گرديدند، بطوريكه پاپ ژان پل دوم رسما از سوي كليساي كاتوليك از جامعه بشري بخاطر محاكمه گاليله و سوزانيدن انديشمندان و دانشمندان در دوران قرون وسطي عذر خواهي نمود .

و ديديم كه نداي گفتگوي تمــدنها از زبان يك انديشمند مذهــبي موجي از تشويق و تحسين را در جهان برانگيخت .

آرمان مشترك ، مفاهيم مشترك و گامهاي مشترك را در همة حوزه ها و جنبه ها ميطلبد، هم در حوزة انديشه و پندار و بينش و هم در حوزة گفتار و كردار و دانش هم از جنبه هاي اقتصادي و سياسي و هم از جنبه هاي فرهنگي .

براي همين نيز مفاهيمي چون كيفيت ، بهره وري ، مديريت و بسياري مفاهيم ديگر پديدار گرديده و سازمانهاي ملّي و بين المللي براي جلوگيري از اتلاف انرژي و منابع و حذف انديشه ورزي بي مورد اقدام به تعريف و تدوين استانداردها و مقرّرات و قوانين نمودند و تلاش كردند الگوهايي را ارايه نمايند كه هر مليتي با هر آيين و مسلك و فرهنگي امكان استفاده و پياده سازي آن را داشته باشند .

و اينجاست كه چالشها آغاز ميشوند زيرا كه واژه ها و تعاريف آنها باز هم مظروفي مي شوند كه در ظرف فرهنگي هر جامعه اي شكلي ديگر ميگيرند .

مقولة كيفيت از جملة اين واژه هاست كه در پيدايش و تكوين تعريف آن تجربيات چند صد سالة جامعه صنعتي بشري نقش بسزايي ايفا كرده وليكن نمو و نمايش آن در هر جامعه اي بدليل ارتباط مستقيم آن با نيازمنديهاي تصريحي و تلويحي افراد آن جامعه دستخوش دگر گوني ماهوي گرديده است .

بدليل ارتباط اين مقوله با رضايت مشتري و ارتباط رضايتمندي مادي و معنوي و همانطور كه تشريح گرديد ارتباط نيازمنديها با سرچشمه هاي نهادي و پيراموني در هر جامعه دگرگوني ماهوي اين مقوله را شاهد هستيم در نتيجه مي توان نتيجه گيري كرد كه چالشهاي فرآوري كيفيت در هر جامعه اي با جامعه اي ديگر متفاوت هستند. البته از حق نبايد گذشت كه ورود اين استانداردها به هر جامعه اي و اجباري شدن آنها موجي از حركت را ايجاد كرده و جنبشي همه جانبه بويژه فرهنگي ايجاد مينمايد كه در نهايت مثبت است و اثر گذار . حداقل شروعي است براي موجها و حركات بعدي در نسلهاي ديگر و بعبارتي نوعي بستر سازي به شمار مي آيد وليكن در مقام مقايسه مي بينيم كه در جامعه اي همين استاندارد مديريت ايزو 9000 حتي در ادارات دولتي ، مجلس قانون گذاري ، بيمارستانها و نهادهاي توليدي و خدماتي خصوصي به گونه اي بسيار اثربخش و كارا رسوخ كرده و نه تنها در سازماندهي كه در بينش افراد اثر گذاري نموده است وليكن در جامعه امروز ايران بعبارتي ايرانيزه گرديده و در طي فرآيند خود از ترجمه و تفسير تا طرح ريزي و پياده سازي در نهادها تبديل به يك شير بي يال و دم و اشكمي مي شود كه شايد در بعضي نهادها اگر پياده نميشد بهتر بود و در نهايت مي بينيم كه با دست يازيدن به اين ابزارها هنوز در امر صادرات كالاها به جوامع ديگر و حتي ايجاد رضايت اجتماعي در درون جامعه خودمان توفيقي شايسته و بايسته كسب نكرده ايم . براستي چرا چنين است ؟ پرسشي كه سالياني است شخصا به دنبال پاسخ به آن هستم و مايلم در ذيل برداشتهاي خود را ارايه نمايم .

با توجه به مقدمه ما بايد براي ريشه يابي عقب ماندگي كيفيتي محصولات و خدمات در كشورمان شيوة شكل گيري نيازمنديها در مشــتريان را در جامعه خودمان و سرچشمه هاي آنها را مورد بررســـي مو شكافانه قرار دهيم .

مشتريان را چه كساني تشكيل مي دهند ؟

مشتريان در وهلة اوّّل مصرف كنندگان و استفاده كنندگان يك كالا يا خدمات مي باشند بعبارتي ديگر افراد جامعه و به شكل اشخاص حقيقي يا حقوقي .

در وهلة دوّم نهادهاي قانون گذاري و دولتي و خصوصي ملي و فرامليتي هستند كه با تدوين قوانين و مقرّرات و استانداردها انتظارات و نيازمنديهايي را اعلام كرده و بايد و نبايدهايي را براي عرضه كنندگان رقم مي زنند .

در وهلة سوّم سهامداران و بنيانگذاران و مديران يك سازمان عرضه كنندة محصول يا خدمات هستند كه نيازمنديها و انتظاراتشان را به درون سازمان منتقل مي نمايند .

كالاها و خدماتي كه بتوانند همه اين نيازمنديها را برآورده سازند محصولاتي با كيفيت سازمانهاي آنها را ، سازماني با كيفيت ، مديران آنها را ، مديراني باكيفيت و كــاركنان آنها را ، كاركناني با كــيفيت مــي نامند .

اگر مشتريان دسته اول را افراد جامعه خودمان ببينيم و نه جوامع ديگر يكي از بزرگترين و مهمترين چالشهاي فرآوري كيفيت در ايران در نظر گرفته نشدن نيازمنديهاي مادي و معنوي افراد جامعه از يك سو و نامناسب بودن نيازمنديهاي مادي و معنوي از سوي ديگر است كه اين ريشه در سرچشمه هاي پيدايش و تكوين اين نيازمنديها دارد .

كمتر عرضه كننده اي را مي بينيد كه با نياز سنجي و نظر سنجي عمومي و به گونه اي سيستماتيك و علمي و با استفاده از فنوني مانند qfd اقدام به توليد كالا نمايد در حاليكه فن qfd از حدود چهار دهه پيش تا كنون در كشورهاي صنعتي و فراصنعتي پيشرفته بكار گرفته شده است. به عنوان مثال خودرو سازي را بنگريم :

نگاهي به ويژگيهاي كيفي خودروهاي ايراني بلا فاصله پس از تحويل ، شيوة دريافت وجه و تحويل خودرو ، برخوردهاي غير اصولي ، غير كارشناسي و گاه وقيحانه كاركنان خدمات پس از فروش با مشتريان و نبودن ضابطه و كنترلي بر عملكرد آنها همه گوياي جايگاه كم رنگ و بي اهميت افراد جامعه بعنوان مهمترين مشتري مي باشد. حتي برخورد سازمانهاي دولتي و نيمه دولتي در ارايه خدمات و پاسخگويي اثر بخش و بهره ورانه با مراجعه كنندگان، شاهدي ديگر بر اين ادعاست .

علل و عوامل اين امر را من به شرح ذيل بر مي شمارم :

1- نبود نهادهاي مردمي فرهنگ ساز كه اصول ارزشي و بينشي و دانشي لازم را با روشنگري و آموزش و آگاه سازي هوشمندانه و هوشيارانه ايجاد نمايند از جمله مهمترين اين نهادها عبارتند از :

· احزاب و تشكلهاي سياسي كه با آزادي كامل و با رسالتي ملي، ميهني و انساني و با تكيه بر اخلاق انجام وظيفه نمايند .

· انجمنهاي صنفي كوشا و پويا

· مدارس و دانشگاههايي كه در آنها پرورش به معناي واقعي كلمه و باهدف ايجاد فرهنگ پرسشگري و نقد ورزي و پژوهشگري و آموزش با هدف تربيت كارشناسان مجهز به دانش روز و بر اساس نياز جامعه و نه با هدف سوداگري سود جويي رفع تكليف سطحي و نيم بند ساختن دانش پژوهان انجام پذيرند .

· سازمان صدا و سيمايي كه در آن بحثها و مناظره هاي سياسي، اقتصادي و فرهنگي با آزادي كامل حاكم باشند و با بيطرفي كامل بدون جهت گيري خاص از طريق مفسران و خبر نگاران خود آگاه سازي و روشنگري نمايند .

· موسسات چاپ و نشر كتب، مجلات و روزنامه ها كه با آزادي كامل نقش آگاه سازي و فرهنگ سازي خود را ايفا نمايند .

2 – بسته بودن مرزهاي اقتصادي به روي بسياري كالاهاي خارجي و بوجود آمدن بازاري نا سالم و غير رقابتي براي وادار شدن افراد جامعه به خريد كالاهاي داخلي بدليل گراني كالاهاي خارجي .

چالشهاي موجود بر سر راه كيفيت فرآورده ها در ایران

مطالب مشابه :

چطور پول پارو كنيم؟(نحوه سرمایه گذاری)

نتیجه نظرسنجی

جویندگان گنج چگونه با کاغذهای کاهی راهی سرزمین های قدیم می شوند

سه تار نوازان

در آمدی بر سبک های نی نوازی در دوره معاصر :

مرجعنامه موسیقی (قسمت اول)

جزئيات استفاده خاندان هاشمي رفسنجاني از مملكت ما مردم ايران اسلامي

"جزئيات جديد از برنامه ترور محفل اصلاح طلبان " و "جزئيات فعاليت مافياي ثروت و قدرت "

خلاصه کتاب نشت نشا!

چالشهاي موجود بر سر راه كيفيت فرآورده ها در ایران