نقاشی (هنر)

نقاشی

نقاشی فعالیتی آشنا و عادی است که بر رشد ذهنی بچه ها تأثیر زیادی دارد . کودکان به نقاشی علاقه دارند و با هرچه در دسترس شان باشد ، طرح هایی می کشند که متناسب با سن و روحیه ی آن هاست . این طرح ها به مرور و با رشد کودک ، کامل تر می شوند و برای ما ، مفهوم روشن تری پیدا می کنند . یک جنبه ی کشیدن نقاشی ، بازی و سرگرمی و جنبه ی دیگر آن ، رشد و تکامل ذهن و پیشرفت توانایی است .

لذت نقاشی کردن و ساختن چیزی ، برای کودک به معنای مفید ، سازنده ، توانا و مبتکر بودن است و تأثیر مهمی بر ذهن او می گذارد ؛ به همین دلیل ، در فعالیت هایی چون نقاشی به هیچ وجه نباید از الگو یا مدل استفاده کرد . بچه ها باید آزادانه در مورد موضوع فکر کنند و ایده ی خود را در حدّ توانایی شان اجرا کنند تا از درون ارضا شوند . با توجه به این دیدگاه ، نقاشی کودکان جنبه ی تربیتی دارد نه آموزشی .

امروزه در روش آموزش به شیوه ی غیرمستقیم ، ارائه ی الگو یا آموزش طراحی و نقاشی معنایی ندارد ؛ زیرا ارائه ی الگو یا مدل نقاشی و تحمیل معیارها و تصاویر و آثار بزرگ سالان ، مانع رشد شخصیت و خلاقیت فردی کودکان می شود . برعکس ، در روش جدید ، پس از ایجاد انگیزه برای فعالیت ، کودک می تواند در فضایی صمیمی ، آزادانه ایده های شخصی خود را نقاشی کند و مورد تأیید و تشویق قرار گیرد . بر اساس این روش ، کودک نه مجبور می شود از مدل خاصی تقلید کند و نه به حال خود واگذاشته می شود که فقط به تفریح و بازی بپردازد بلکه فرصت پیدا می کند که تصاویر ذهنی منحصر به فرد خود را بکشد و توانایی های خویش را پیشرفت دهد . حتی اگر موضوع نقاشی مشخصی وجود داشته باشد ، کودک در ترسیم و رنگ آمیزی آن آزاد است . او از این طریق با دنیای درون خود آشنا می شود و شخصیت و فردیتش اهمیت و ارزش پیدا می کند .

در پایه های اوّل ، دوم و سوم ، ذهن کودکان در ایجاد تصاویر شخصی خلّاق است ؛ از این رو ، معیار سنجش موفقیت معلم در ارائه ی روش صحیح کار این است که کودکان از یک موضوع ، تصاویر متنوعی بسازند . اگر هر یک از آنان خانه ، زنبور ، درخت ، گل ، فیل ، ماهی و ... ذهنی خود را بکشد ، مشخص می شود که مدل یا سلیقه ی خاصی به آن ها تحمیل نشده است ؛ یعنی ، معلم آنان را آزاد گذاشته و به سوی تصاویر درونی هدایت کرده است .

ارائه ی روش های نامناسب ، تحمیل برنامه ها به کودک و تحقیر او یا آثارش ، علاقه و اشتیاق وی را به نقاشی از بین می برد ؛ به این ترتیب ، کودک نه تنها یکی از لذت های بزرگ زندگی را از دست می دهد بلکه یکی از راه های اساسی او برای بیان احساسات و افکارش مسدود می شود و امکان بروز خلاقیت از او سلب می گردد .

بنابراین در هیچ شرایطی برای کودکان شکلی نکشید ، رنگ انتخاب نکنید ، الگو یا مدل نقاشی ارائه ندهید بلکه تنها به آن ها کمک کنید تا تصویرهای ذهنی جالب و تازه ای بکشند و آن ها را رنگ آمیزی کنند تا خلاقیتشان پرورش یابد .

ویژگی های نقاشی های کودکان در پایه های اول و دوم

1- شکل های آن ها اغلب با شکل های دانش آموزان پایه های بالاتر متفاوت است .

2- شکل هایی را که در کشیدن آن ها مهارت دارند ، به طور مرتب در کارهایشان تکرار می کنند .

3- برای کشیدن انسان ، خانه ، درخت ، پرنده یا ماشین ، شکل های زیادی اختراع می کنند .

4- اشیاء را همان طور که می شناسند و احساس می کنند ، می کشند ( برای مثال ، آسمان در بالای صفحه قرار می گیرد ، خورشید تقریباً در همه ی کارها به چشم می خورد و خط های راه آهن هیچ گاه به هم نزدیک نمی شوند ) .

5- اشیائی را که به نظر آن ها مهم تر است یا شناخت بیشتری از آن ها دارند ، بزرگ تر می کشند و آن چه کوچک کشیده شده یا حذف می شود ، به نظر آن ها مهم یا لازم نیست .

6- اشیاء یا اجزای تصویر را طوری در صفحه قرار می دهند که گویی همه روی یک خط قرار گرفته اند ؛ این خط ، گاهی در لبه ی پایین کاغذ و گاهی کمی بالاتر از آن کشیده می شود .

7- در کارها از شکل های هندسی ای که می شناسند ، استفاده می کنند .

8- از یک شکل هندسی برای نشان دادن چندین موضوع استفاده می کنند ( برای مثال ، با استفاده از دایره ، خورشید ، گل ، سرانسان یا حیوان ، میز ، سیب ، لامپ و ... می کشند ) .

9- آن چه را می کشند ، ساده می کنند و به جزئیات نمی پردازند .

10- در رنگ آمیزی ، همیشه از واقعیت تقلید نمی کنند بلکه بیشتر رنگ های ذهنی و احساس شخصی خود را برای اشیاء یا موجودات به کار می برند .

ویژگی های نقاشی های کودکان در پایه ی سوم

1- شکل های ذهنی خود را مرتب در کارها تکرار می کنند .

2- نقاشی خود را با هدف و آگاهانه شروع می کنند و می توانند از زمان شروع ، اجزای مختلف موضوع را در ذهن تجسم کنند .

3- آن ها در این پایه توانایی تمرکز بیش تر در مدت طولانی را دارند .

4- از شکل های هندسی که می شناسند ، در نقاشی ها استفاده می کنند .

5- از یک شکل هندسی برای نشان دادن چندین موضوع استفاده می کنند ( برای مثال استفاده از دایره برای کشیدن خورشید ، گل و ... )

6- میان شکل ها و نقش ها هماهنگی بیشتری ایجاد می کنند که کار آن ها را با دانش آموزان پایه های قبلی متفاوت می سازد .

7- با روی هم قرار دادن یا جلوی هم گذاشتن اشیاء یا موجودات ، فضا را نشان می دهند و احساس دوری و نزدیکی را به وجود می آورند .

8- به تدریج ، موضوعات را کامل تر و با جزئیات بیشتر نشان می دهند .

9- در رنگ آمیزی ، همیشه از واقعیت تقلید نمی کنند بلکه از رنگ های ذهنی هم برای بیان احساس خود در مورد اشیاء یا موجودات استفاده می کنند .

10- اغلب ، روش های جدید را هنگام نقاشی تجربه می کنند . آن ها گاهی توانایی اجرای افکار خود را ندارند ؛ برای مثال ، سعی می کنند حرکت را در نقاشی نشان دهند اما توانایی کافی برای انجام دادن این کار ندارند .

11- علاوه بر پیشرفت های ذهنی و جسمی ، در ارزیابی کار خود و دیگران هم پیشرفت می کنند اما به تشویق نیاز دارند .

جدول فعالیت های یادگیری – نقاشی

ردیف	عنوان	پایه ی اول	پایه ی دوم	پایه ی سوم
1	پیدا کردن نقاشی های اتفاقی	یافتن تصویر از یک مجموعه خط خطی	یافتن تصویر از یک مجموعه ی خط خطی	یافتن تصویر از میان مجموعه لکه های رنگین
2	نقاشی با موضوع معین	نقاشی از موضوع تک عنصر ( طبیعی ، مصنوعی )	نقاشی از موضوع مجموعه ای از عناصر ( طبیعی ، مصنوعی )	نقاشی از مراحل رشد یا فرایند انجام گرفتن عمل ( رشد گیاهان یا جانوران ، تهیه عسل ، سفر ، گردش فصل ها )
3	نقاشی با موضوع آزاد	نقاشی دل خواه	نقاشی دل خواه	نقاشی دل خواه
4	نقاشی برای قصه	نقاشی برای قصه های مناسب پایه ی اول	نقاشی برای قصه های مناسب پایه ی دوم	نقاشی برای قصه های مناسب پایه ی سوم
5	کامل کردن نقاشی های نیمه تمام	توافق و همکاری گروه دو نفری برای انتخاب موضوع و کشیدن نیمی از آن و تکمیل آن توسط دیگری	توافق و همکاری گروه دو نفری برای انتخاب موضوع و کشیدن نیمی از نقاشی ، چسباندن دو نیمه به هم و کامل کردن آن	توافق و همکاری گروه دو نفری برای انتخاب دو علامت و تکمیل کردن آن ها به صورت نقاشی
6	چاپ	استفاده از چاپ انگشتی برای ایجاد نقش تک نقاشی با چاپ انگشتی	چاپ از عناصر نقش دار ( طبیعی و مصنوعی )	نقاشی با استفاده از چاپ با مواد طبیعی و مصنوعی

پیدا کردن نقش های اتفاقی

مراحل اجرا

1- نقش اتفاقی را روی زمینه ایجاد کنند .

2- پس از آماده شدن نقش های اتفاقی ، صفحه را در جهت های مختلف بچرخانند و شکل ها را به دقت ببینند . سعی کنند شکل های آشنا را از میان نقش ها پیدا کنند .

3- پس از یافتن هر شکل ، با ابزار و وسایل در دسترس ، آن را تکمیل و رنگ آمیزی کنند .

4- نقاشی ها را به نمایش بگذارند .

5- در مورد کارها گفت و گو کنند .

2- نقاشی با موضوع معین

مراحل اجرا

1- با توجه به موضوعات مناسب هر پایه طرح چند سؤال ، به موضوعات دل خواه دانش آموزان پی ببرید .

2- به کمک آن ها ، یک موضوع مناسب را انتخاب کنید .

3- با دانش آموزان در مورد ویژگی های موضوع گفت و گو کنید تا بتوانند آن را تجسم کنند .

4- به هر روش ممکن ، شناخت دانش آموزان را از موضوع ، توسعه دهید .

5- از دانش آموزان بخواهید طرح مورد نظر خود را با مداد رنگی روی کاغذ بکشند .

6- هنگام مشاهده ی فرایند کار بچه ها ، در صورت نیاز آن ها را در مورد کشیدن شکل ها ، پر کردن زمینه ی نقاشی ، توجه به جزئیات موضوع و ... راهنمایی کنید .

7- از دانش آموزان بخواهید موضوع خود را کامل کرده و آن را به طور دل خواه رنگ آمیزی کنند .

8- آن گاه نقاشی های تمام شده را به نمایش بگذارند .

9- در مورد نقاشی های ارائه شده ، گفت و گو کنند .

جدول موضوعات پیشنهادی

نقاشی با موضوع معیّن

پایه ی اول

پایه ی دوم

پایه ی سوم

گل ، میوه ، حیوان مورد علاقه ، صورت انسان ، بدن انسان ، شی ء مورد علاقه ی کودک ، ... موضوعات اجتماعی یا مناسبت های مختلف مانند روز مادر ، روز پدر ، سفره ی هفت سین ، شب یلدا و ...

گلدان گل ، باغ گل ، مغازه ی گل فروشی ، ظرف میوه ، باغ میوه ، مغازه ی میوه فروشی ، حیوان مورد علاقه با خانواده اش ، باغ وحش ، جنگل ، مزرعه ، معرفی شغل های مختلف مثل نجار و کفاش ، آشنایی با زندگی مشاهیر و بزرگان ، موضوعات اجتماعی یا مناسبت ها مانند نذری دادن ، زیارت ، گردش در پارک و ...

مراحل رشد گل ها و گیاهان ، تغییر فصل ها ، زندگی دسته جمعی حیوانات مانند پرندگان ، مورچه ، زنبورها ( نحوه ی زندگی ، لانه سازی ، روش تهیه ی عسل ، ... ) ، زندگی در زیر دریا و ...

صف اتوبوس ، فرودگاه ، سفر با کشتی ، ایستگاه قطار ، مسابقات ورزشی مانند شنا ، فوتبال ، دوچرخه سواری ، قایق رانی ، کوه نوردی و ...

آشنایی با ساختمان های قدیمی ، بازارهای سنتی ، مساجد ، امامزاده ها ، موضوعات اجتماعی یا مناسبت ها مانند روز درخت کاری ، روز معلم و ...

3- نقاشی با موضوع آزاد

مراحل اجرا

1- هر یک از دانش آموزان ، موضوع دل خواه خود را انتخاب کند .

2- در مورد موضوع خود فکر کند ، آن را در ذهن تجسم کند و اگر دوست دارد ، در مورد آن با دیگران به گفت و گو بپردازد .

3- دانش آموزان وسایل مورد نظر را انتخاب و طرح کار را اجرا کنند .

4- پس از تکمیل طرح ، آن را با ابزار دل خواه رنگ آمیزی کنند .

5- در ادامه نیز کارهایشان را به نمایش بگذارند .

6- در مورد کارها گفت و گو کنند .

فعالیت یادگیری و روش اجرای آن در سه پایه ی اول ، دوم و سوم ، یکسان است .

4- نقاشی برای قصه

مراحل اجرا

1- قصه یا خاطره ای را که دانش آموزان در جلسه ی قبل شنیده اند ، بر ایشان یادآوری کنید تا آن را در خیال خود مجسم کرده و یک صحنه را برای نقاشی انتخاب کنند .

2- از دانش آموزان بخواهید طرح صحنه ی دل خواه را با مداد رنگی و با اجزای بزرگ روی کاغذ بکشند .

3- با مشاهده ی فرایند کار ، دانش آموزان را در مورد کشیدن شکل ها ، توجه به جزئیات موضوع و پر کردن زمینه ی نقاشی با هر چه در فضای اطراف وجود دارد ، راهنمایی کنید .

4- از دانش آموزان بخواهید پس از تکمیل طرح ، قسمت های مختلف آن را رنگ آمیزی کنند .

5- نقاشی های تمام شده را به نمایش بگذارند .

6- در مورد نقاشی های ارائه شده ، گفت و گو کنند .

جدول موضوعات پیشنهادی
نقاشی برای قفسه	پایه ی اول	پایه ی دوم	پایه ی سوم
قصه های بومی یا محلی هر منطقه ، قصه های کتاب های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان گروه سنی (ب) ، کتاب های انتشارات مدرسه ، داستان های کتاب درسی ، قصه ی پیرزن و کدوی قلقله زن .	قصه های بومی یا محلی هر منطقه ، قصه های کتاب های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان گروه سنی (ب) ، کتاب های انتشارات مدرسه ، داستان های کتاب درسی ، قصه ی روباه و زاغ ، قصه ی چوپان دروغ گو و ...	قصه های بومی یا محلی هر منطقه ، قصه های کتاب های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان گروه سنی (ب) ، کتاب های انتشارات مدرسه ، داستان های کتاب درسی ، قصص قرآن و ... .

5- کامل کردن نقاشی های ناتمام

مراحل اجرا در پایه ی اول :

1- دانش آموزان به گروه های دو نفره تقسیم می شوند .

2- هر گروه ، موضوع دل خواه خود را پس از هم فکری انتخاب می کند .

3- اعضای گروه در مورد موضوع انتخابی گفت و گو می کنند .

4- اعضای گروه ، اطلاعات و مشاهدات خود را با یک دیگر در میان می گذارند .

5- اعضای گروه درباره ی این که ابتدا کدام بخش موضوع را بکشند ، توافق می کنند .

6- هر دو عضو گروه ، به طور هم زمان بخش توافق شده را روی کاغذهای جداگانه می کشند و رنگ آمیزی می کنند .

7- سپس با توافق یکدیگر ، نقاشی نیمه تمام را با هم گروه خویش عوض می کنند .

8- هر دانش آموز نقاشی ناتمام هم گروهی خود را کامل و رنگ آمیزی می کند و شکل های دل خواه خود را متناسب با موضوع ، به آن اضافه می کند . به این ترتیب ، نقاشی کامل اجرا می شود که هر یک از اعضای گروه ، نیمی از آن را کشیده است .

9- گروه ها نقاشی ها را به نمایش می گذارند .

10- در مورد نقاشی ها و جنبه های مثبت کار گروهی گفت و گو می کنند .

11- هر یک از اعضای گروه ، نقاشی هم گروه خود را به خانه می برد .

فعالیت یادگیری در پایه ی دوم :

در پایه دوم بند 7 اجرا نمی شود . اعضای گروه درباره ی انتخاب موضوع ، نحوه ی کشیدن ، رنگ آمیزی و تقسیم کار با هم گفت و گو می کنند . آن ها در مورد صحنه ی خاصی توافق می کنند و آن گاه هر یک جداگانه ، موضوع را در تمام صفحه ی خود طراحی می کند . سپس ، دو نقاشی را طوری به هم می چسبانند که بین آن ها ارتباط مناسبی ایجاد شود . این مراحل ، کمتر از نصف زمان تعیین شده برای این برنامه را می گیرد . اعضای گروه در مورد ارتباط اجزای تصویر گفت و گو کرده و به کمک هم ، با اضافه کردن یا تغییر دادن بعضی از قسمت ها ، ارتباط میان دو نقاشی را تقویت می کنند . ممکن است در مرز مشترک میان دو نقاشی ، اجزای جدیدی اضافه شود تا رابطه ی بهتری میان آن ها به وجود آید . در پایان ، اعضای گروه با توافق و کمک هم نقاشی را رنگ آمیزی می کنند .

فعالیت یادگیری در پایه ی سوم :

در پایه ی سوم بند 7 و 8 اجرا نمی شود اعضای گروه روی موضوع خاصی توافق نمی کنند بلکه دو شکل یا علامت ساده را انتخاب می کنند . آن گاه نمونه های انتخاب شده را روی دو کاغذ جداگانه ، مشابه هم اجرا می کنند . هر کدام از علامت های روی کاغذ باید به شکلی آشنا تبدیل شود ؛ به نحوی که هر دو نقش کامل شده از نظر موضوعی با هم ارتباط داشته باشند . دانش آموزان می توانند هنگام تکمیل کار خویش ، به دل خواه ، اجزای دیگر را به نقاشی اضافه کنند تا موضوع کامل شود . در مراحل اجرا ، اعضای گروه ضمن هم فکری با یک دیگر ، ایجاد هماهنگی برای به ثمر رساندن کار را تجربه می کنند و می آموزند که بین اجزای جدا از هم ، ارتباط ایجاد کنند .

6- چاپ

فعالیت های یادگیری پایه ی اول

1-6- چاپ انگشتی با آب رنگ

مراحل اجرا

1- دانش آموزان وسایل کار را آماده کنند .

2- سرانگشت خود را خیس کنند و روی یک قرص رنگین آب رنگ فشار دهند تا رنگی شود . در این فعالیت ، از همه ی انگشت ها می توان استفاده کرد .

3- روی کاغذ یا مقوا ، تعدادی اثر انگشت در جهات مختلف با رنگ های متنوع ایجاد کنند .

برای تغییر رنگ ، نوک انگشت خود را با پارچه پاک کرده ، دوباره خیس کنند و در رنگ جدید بگذارند .

4- وسایل و سر انگشت خود را تمیز کنند .

5- با دقت به این اثر انگشت ها نگاه کنند و بگویند هر کدام شبیه چه شکلی است .

6- پس از خشک شدن اثر انگشت ها ، هر یک از آن ها را با مداد رنگی به صورت شکلی آشنا تکمیل کنند .

7- پس از تکمیل همه ی اثر انگشت ها ، کارها را به نمایش بگذارند .

8- درباره ی این برنامه و نقاشی ها گفت و گو کنند .

2-6- چاپ انگشتی با گواش

مراحل اجرا

1- دانش آموزان وسایل کار را آماده کنند .

2- موضوع خاصی را انتخاب کنند .

3- مقدار کمی رنگ در سینی یا ظرف تخت مناسبی بگذارند .

4- سر انگشت خیس خود را با گواش رنگین کرده و موضوع مورد نظر را با چاپ انگشتی نقاشی کنند .

5- پس از خشک شدن نقاشی ها ، آن ها را به نمایش بگذارند .

6- درباره ی کارها گفت و گو کنند .

فعالیت های یادگیری پایه ی دوم :

3-6- چاپ با استفاده از عناصر طبیعت :

نقوش طبیعی انواع برگ ها ، میوه ها ، سبزیجات ، سنگ ها ، .... را می توان روی آن بمالید و یا با استفاده از قلم مو ، اسفنج یا وسایل دیگر ، سطح نمونه را رنگین کنند و از آنها روی زمینه ی مناسب چاپ کرد . در این برنامه با جمع آوری برگ ها ، سنگ ها و ... از طبیعت و تهیه ی میوه یا سبزی ، می توان طرح های متنوعی ایجاد کرد .

مراحل اجرا

1- وسایل کار را آماده کنند .

2- مواد طبیعی در دسترس را برای چاپ آماده کنند ( بعضی از این مواد مانند میوه ها یا سبزی ها را باید برش داد تا بتوان از سطح مقطع آن برای چاپ استفاده کرد ) .

3- نمونه ها را رنگ آمیزی کنند ( رنگ را روی سینی پهن کنند تا سطح مقطع نمونه ها را روی زمینه ، چاپ بگیرند . کودکان به دل خواه می توانند از نمونه ها چاپ بگیرند . تعداد نمونه ها ، رنگ ها و نحوه ی پخش نقوش روی زمینه ، به انتخاب دانش آموز است .

4- پس از خشک شدن نقاشی ها ، کارها را به نمایش بگذارند .

5- درباره ی کارها گفت و گو کنند .

4-6- چاپ با استفاده از اشیای نقش دار :

دانش آموزان با توجه به اشیای موجود در محیط اطراف خویش ، آن چه را می توان به صورت مهر به کار گرفت و با آن ، نقوش متنوعی ایجاد کرد ، جمع آوری می کنند و به کلاس می آورند . به این ترتیب ، آن ها ویژگی جدیدی را از اشیای اطراف خود کشف می کنند .

مراحل اجرا

1- دانش آموزان وسایل کار را آماده کنند ( برای رنگین کردن نمونه ها ، رنگ را روی سینی پهن کنند ) .

2- وسایل جمع آوری شده مانند کلید ، سنجاق قفلی ، درِ خمیردندان ، ته استکان ، گیره ی کاغذ ، سکه و ... را آماده کنند ( معلم قبلاً با نشان دادن نمونه های مناسب مانند دکمه ، کلید ، ... توجه کودکان را به جست وجو در میان اشیاء ، به خصوص دور ریختنی هایی که برای چاپ مناسب اند ، جلب می کند ) .

3- پس از رنگ آمیزی یک یا چند نمونه ، از سطح مقطع آن ها چاپ بگیرند . رنگ آمیزی بعضی از این اشیاء به دلیل نوع جنس آن ها مشکل است . برای این کار ، گواش غلیظ ( بدون ترکیب با آب ) مناسب تر به نظر می رسد . نحوه ی پخش نقوش و تعداد نقش هایی که روی صفحه ایجاد می شود ، به دل خواه دانش آموز است .

4- پس از خشک شدن نقاشی ها ، کارها را به نمایش بگذارند .

5- درباره ی کارها گفت و گو کنند .

فعالیت های یادگیری پایه سوم :

5-6- کامل کردن نقاشی با چاپ :

مراحل اجرا

1- دانش آموزان طرح آماده ی خود را همراه بیاورند .

2- وسایل کار را آماده کنند .

3- به کمک مهرهای آماده ی دل خواه ، نقوش مناسب برای قسمت های مختلف کار را ایجاد کنند .

4- پس از خشک شدن نقاشی ، در صورت لزوم با استفاده از مداد رنگی نقش های ظریف را کامل کنند .

5- کارها را به نمایش بگذارند .

6- درباره ی کارها گفت و گو کنند .

نقاشی (هنر)

مطالب مشابه :

طراحی ونقاشی از میوه ها

نقاشی (هنر)

نقاشی با میوه ها(چاپ)

نقاشی رئال از میوه توسط دنیس

تزیین رومیزی با نقاشی میوه

عکس های خنده دار از نقاشی روی میوه ها و تخم مرغ ها

نقاشی های رنگ روغن

لکه رنگ