درباره‌ی اسم باستانی‌ خلیج فارس

استرابو در کتاب جغرافیای*خود در دو جا به وجه تسمیه کهن خلیج فارس اشاره می‌کند.

«جزیره اکیریس در فاصله دو هزار استادیا از کرمانیا در دریای آزاد است.گور آریاتره که تپه‌ای‌ مشجر با درخت نخل است.در آن‌جا دیده می‌شود.آریاتره شاه این ناحیه بود و دریا را به نام خود اسم‌گذاری کرد.نثار خوس می‌گوید این مطلب را از متیروپاستس پسراریستس که ساتراپ‌ فریگیه بوده شنیده است...

در تمام طول ساحل دریا در پستی‌ها،درختانی شبیه درخت غار یا درخت زیتون می‌روید که هنگام مد و بالا آمدن آب،زیر آب می‌روند و چون به هنگام جذر آب پایین می‌رود پیدا می‌شوند.باوجوداین جنگل،زمینی که مشرف بر کرانه است،درخت ندارد و همین امر بر شگفتی این درخت می‌افزاید.

در جای دیگر استرابو می‌گوید:

پاره‌ای آن دریا را[-خلیج فارس‌]از این رواریتره‌[-قرمز]می‌خوانند که رنگ آن ناشی از بازتاب اشعه‌ی خورشید-هنگامی که در سمت الراس باشد-است.

امّا در این‌باره گمان‌های گوناگون می‌رود.کتسیاس اهل کنیدوس گزارش می‌کند که آب آن‌ سرخ رنگ و اخرافام است.اگاتارخیدیس هم شهری کتسیاس از قول شخصی به نام یوکسوس، که پارسی تبار بود،نقل می‌کند در روزگار گذشته ماده شیری که از خشم دیوانه شده بود سر به‌ دنبال گله‌ای اسب می‌کند و اسب‌ها چون به ساحل می‌رسند به دریا می‌زنند و به جزیره معلومی‌ پناه می‌برند.مردی پارسی آریه تره نام کلکی می‌سازد و با آن کلک خود را بدان جزیره،که تا آن‌ زمان کسی بدانجا پا نگذاشته بود،می‌رساند.چون جزیره را برای زندگی کردن زیبا و مناسب‌ یافت،گله اسب را بازگرداند و به آن جزیره و دیگر جزیره‌ها و کرانه‌ها مهاجر فرستاد تا در آن‌جا سکونت یابند و سبب شد تا نام او را روی آن دریا بگذارند.پاره‌ای دیگر از مورخان می‌گویند (*)سرزمین‌های زیر فرمان هخامنشیان در جغرافیای استرابو،کتاب شانزدهم،فصل سوم،بند ششم، انتشارات موقوفات دکتر محمود افشار-تهران،1383[منتشر می‌شود].

(به تصویر صفحه مراجعه شود) آریاتره پسر پرسئوس بود و بر آن ناحیه حکومت می‌کرد.*

همانگونه که استرابو یادآور شد این مطالب از قول مورخ دیگر یونانی،اگاتارخیدس-که او هم از اهالی کنیدوس بوده-نقل شده.آنچه خود این شخص درباره‌ی این دریا می‌گوید چنین‌ است:

«شرحی که ایرانیان‌[درباره‌ی اسم این دریا می‌دهند]چنین است:

مردی بود آریاتره نام که در دلیری و توانگری بلند آوازه بود.پارسی نژاد و پسر میوزیوس بود. در کنار دریا روبروی جزیره‌ای خالی از سکنه و بی‌آبادی زندگی می‌کرد.روزگار شاهنشاهی مادها بود.آریاتره معمولا زمستان‌ها به خرج خود به پاسارگاد می‌رفت.این سفرها را گاهی به قصد سود بردن و گاهی به قصد تفریح انجام می‌داد.یک بار شیرها به گله‌ی بزرگی از یابوهای او حمله‌ آوردند چند یابو را کشتند بقیه یابوهای گله سالم بودند امّا وحشت‌زده از آنچه دیدند به دریا پناه‌ بردند.از سوی خشکی باد شدیدی می‌وزید یابوها چون از وحشت به امواج دریا پناه بردند دیگر پای بر زمین نداشتند.به علّت ترس در آب شنا کردند تا به ساحل جزیره روبرو رسیدند.جوانی‌ گله‌بان که دلیر بود دست بر شانه یابو نیز بدان جزیره رسید.آریاتره در جستجوی گله یابو بر آمد.

(*)جغرافیای استرابو،ترجمه فارسی،صفحه 387.

چون آنان را نیافت کلک کوچکی،امّا مستحکم،ساخت چون باد موافق وزید کلک را در تنگه‌ انداخت.امواج او را با شتاب بردند به جزیره رسید و گله یابو و گله‌بان خود را باز یافت.آنگاه‌ چون جزیره را دلپذیر یافت در جای مناسبی کنار ساحل اقامتگاهی برای خود بنا کرد.هرکس را که از زندگی در خشکی ناراضی بود بدانجا آورد.آنگاه دیگر جزیره‌های غیر مسکون را،صاحب‌ جمعیّت کرد.به سبب این کارها چنان بلند آوازه شد و محبوبیت یافت که حتّی تا روزگار ما،این‌ دریای بیکرانه‌[اوقیانوس هند]را دریای آریاتره نامیدند.با توجّه به آنچه گفته شد باید تشخیص‌ داد که دریای آریاتره Ery?threan tha?latta با دریای قرمز(ارتیره) Thafatta Erythra? تفاوت دارد. یکی یادگار بلندآوازه‌ترین مرد آن دریا است؛دیگری اشاره به رنگ آب.این‌که دریایی را به نام‌ رنگ آب غیر واقعی آن دریا بخوانند نادرست است.امّا آن اسم دیگر،که دریا را به نام شخصی که‌ در آن‌جا فرمانروایی می‌کرد بخوانند،اسم درست است.*

ای کاش می‌شد دانست آیا از گور آریاتره اثری باقی مانده است؟متأسفانه نمی‌دانیم در گذشته دور دست کدام یک از جزایر خلیج فارس-اکیریس نام داشته است.تنها سر نخ موجود اشاره استرابو به درختانی است که هنگام مد زیر آب می‌روند.این درخت را در محل هرا می‌نامند.چون از این درخت تنها در جزیره قشم یافت می‌شود شاید بتوان احتمال داد گور آریاتره در جزیره قشم امروزی و در حوالی روستای لافت بوده است.**

(هتل هما-بندر عباس)

(*) Ag Atharchide De,Mari Erythraedo 5.

نک،صفحه پنجاه کتاب

(**) The Periplus of the Erythrean sea,Travel and Trade and Trade in the Indian Ocean by a Merchant of,The First century,translated by Wilfred H,Sohoffe published by Oriental Books Reprint Corporation.54,Rani Bhansi Road New-DelilHi 110055 1974.

درباره‌ی اسم باستانی‌ خلیج فارس

مطالب مشابه :

شعر درباره خلیج فارس ومطلبی درباره مسائل اخیر در ادامه مطلب به مناسبت روز خلیج فارس

خليج فارس در شعر معاصر ايران

خلیج فارس در آینه ادب پارسی (شعر معاصر)

شعری در وصف خلیج فارس

درباره‌ی اسم باستانی‌ خلیج فارس

سه شعر زیبا در وصف خلیج فارس از شاعران برجسته شهرستان ایوان غرب به مناسب روز ملی خلیج فارس

تمدید زمان ارائه آثار به چهارمین کنگره‌ی ملی شعر خلیج فارس

دبیرخانه دائمی کنگره شعر فارسی و عربی خلیج فارس در خوزستان تشکیل شد