زراعت سیر

سیر احتمالا اولین بار در آسیا مرکزی نزدیک مغولستان یا افغانستان کشت و سپس توسط مهاجرین اولیه به شرق اروپا و شرق آسیا منتقل شده است .درگذشته ایران یکی از صادر کنندگان سیر به کشورهای اروپایی بوده که متاسفانه به علت بی توجهی به این محصول امروز سایر کشورهای جهان مانند چین ، کره ، اسپانیا ، مصر، تایلند ، آرژانتین و آمریکا با عملکرد و تولید بالای این محصول و ارائه به موقع به بازار جزء صادر کنندگان اصلی این گیاه در آمده اند.

سیر از گیاهان علفی است و دربین گیاهان پیازی از لحاظ تولید جهانی پس از پیاز خوراکی قرار دارد که به آسانی انبار می شود و مصارف غذایی و دارویی دا رد .مردمان جنوب اروپا و آسیا در بیشتر غذا ها از سیر استفاده می کنند .سیر در مقایسه با داروهای تجارتی ایمن و ارزا ن می باشد و به سهولت در دسترس است .سیر در شرایط مختلف آب وهوایی و انواع خاک ها کشت می شود و آفات کمی دارد .

اگر چه کشت و کار سیر آسان به نظر می رسد اما سیر کاران در اغلب موارد سیر های درشتی تولید نمی کنند که در این نشریه نکاتی در مورد بهبود تولید سیر ارائه خواهد شد .سیر دارای منابع ژنتیکی ارزشمندی است .اگر چه سیر نمی تواند بذر حقیقی تولید کند (تاکثیر به روش غیر جنسی )امادارای نژاد های متنوعی است که برای سیر خواران قابل تشخیص است .درباره کشت سیر اطلاعات زیادی وجود ندارد .باید توجه داشت که کاشت علمی سیر باعث افزایش عملکرد کمی و کیفی آن خواهد شد بنابراین افراد علاقمند به تولید سیر ، دانشجویان و کارشناسان زراعت و باغبانی با مطالعه این نشریه با کشت و کار سیر بهتر و بیشتر آشنا می شوند .

در چین باستان سیر برای محافظت در برابر طاعو ن استفاده می شد .آلبرت شوایتزر بسیاری از بیماریها با سیر درمان می کرد در طی دو جنگ جهانی نام مستعار پنی سیلین روسی را به خود گرفت چون از ضماد آن برای پانسمان زخم ها و دمان عفونت ها به ویژه قانقاریا استفاده می کردند . سیر قبل از جنگ جهانی دوم بیشترین استفاده دارویی را در آلمان داشت .

امروزه سیر به صورت قرص و کپسول در صنایع داروسازی برای کاهش کلسترول خون ، تنظیم فشار خون ، ناراحتیهای قلب و عروق ، سرما خوردگی و آنفولانزا مورد استفاده قرار می گیرد.سیر در جلوگیری از لخته شدن و انعقا خون موثر است .باعث کاهش مقدار فشار و قند خون ، پیشگیری از بروز سرطان و درمان بسیاری از بیماریهای تنفسی ، ریوی و گوارشی می شود .در سال های اخیر نقش عصاره این گیا ه در توقف رشد قارچ ها نیز گزارش شده است.

توده های محلی سیر

در نقاط مختلفی از ایران مانند استان های خراسان ، همدان ، سمنان ، مازندران ، خوزستان ، هرمزگان ، مرکزی وسایر نقاط کشاورزان به کشت و کار گیاه سیر مبادرت می ورزند اما سیرهای محلی اهوا ز ، مازندران ، همدان ومشهد از معروفیت بیشتری بر خوردارند .ضمنا درایران بیشتر سیر سفید مورد کشت و کار قرار گرفته است .بر اساس آمار سال 1379، استان خوزستان با سطح زیر کشت حدود 320 هکتار و متوسط عملکرد حدود 7تن در هکتار از مناطق مهم تولید سیر در ایران بوده است .

خویشاوندان سیر

سیر معمولی (Allium sativum)ویژگی های مشترک متعددی از نظر رشد و نمو و جنبه های غذایی باسایر آلیوم ها دارد .همگی آن ها متعلق به خانوا ده (Alliaceae) هستند .آلیوم ها تک لپه بوده و اعضای این خانوا ده دارای برگ هایی مشابه بارگبرگ های موازی بوده و در زمانی که سبز شده اند شبیه به گیاه ذرت می باشند.

چگونگی رشد و نمو گیاه سیر

گیاه سیر از پیاز بزرگتر و60 تا 120 سانتی متر ارتفاع دا رد و در بخش فوقانی دارای گل های ارغوا نی - سفید است.ریشه یا سیر مرکب حدود 180گرم وزن دا رد و از 4 تا 15سیرچه (حبه سیر) و بعضی اوقات بیشترتشکیل شده است .هر سیرچه در یک پوسته کاغذی که از دو برگ تشکیل شده پیچیده است وحدود 3گرم وزن دا رد .پوسته هایی مشابه ، سیرچه ها را در بر می گیرند .سیرچه ها در حقیقت برگ های ضخیم شده تغییر شکل یافته ای هستند که هر سیرچه ، از نظر فنی یک سیر است .

- ساقه گل دهنده ساقه ای گرد ، نرم و ساده است که از آخرین تک برگ رشد کرده ودر بخش فوقانی حلقه ای شده و چتری را با گل های نا بارور سفید و کوچک بوجود می آورد .البته ساقه حقیقی در داخل خاک می ماند که کوچک وپهن است .

- ساقه گل دهند ه سیر همانند ساقه گل دهنده پیاز توپر است .تولید پیاز چه ها دو سال طول می کشد چون چرخه کامل زندگی آن دو ساله است .در اوا سط تابستان هر پیازچه گیاه کوچکی به ارتفاع 30سانتی متر یا کمتر را تولید می کند که شبیه به گندم یا چاودار جوان است و تنها چهار برگ دارد و دارای پیازی کوچک و گرد شبیه به پیاز خورا کی بدون هیچ تقسیماتی می باشد .

- چون سیر ،بذر بارور تولید نمی کند ، دیگر گرده افشانی (تبادل ژنتیکی ) برای ایجاد ارقام جدید در برنامه های به نژادی کلاسیک غیر ممکن است .جهش تنها راهی است که باعث ایجاد ارقام جدید شده است .موتاسیون های حقیقی به ندرت اتفاق می افتند و بسیاری از نژاد ها ی منطقه ای با توجه به تاریخچه طولانی مهاجرت سیر توسط انسان ایجاد شده اند.

زراعت سیر

کشت سیر خیلی شبیه به دیگر آلیوم ها ست .البته در اینجا انحصارا زراعت ا رگانیک سیر ارائه نمی شود، اما تولید سیر با کیفیت بالا مرهون عملیات ارگانیک است .اساس زراعت ا رگانیک سیر شامل دادن کود کمپوست با مواد زاید ا رگانیک ، مالچ پاشی (خاک پوش) و مدیریت خاک برای تولید بهداشتی ، کنترل علفهای هرز و حشرات با روش های طبیعی مانند تناوب ، وجین دستی و خاک ورزی ،به جای کاربرد آفت کش ها می باشد .سیر تولیدی باید 8 تا 12برابر سیراستفاده شده برای کاشت باشد.دلایل عملکرد پایین توسط کشاورزان عبارتند از:

استفاده از سیرچه های بذری نامناسب

کشت بهاره به جای کشت پاییزه

کمبود آب

کاشت در زمینی که به خوبی آماده نشده است

طول دوره رشد سیر از مرحله کاشت تا رسیدگی بین 100تا 120روز می باشد .مطلوب ترین آب و هوا برای سیر کشت شد ه در پاییز شامل زمستانی نسبتا سرد با پوشش مناسب برف ، بهار خوب و باران مناسب و روزهای تابستانی گرم و آفتابی با شبهای خنک می باشد .رشد مطلوب ریشه ، رشد برگ ها بعد از سبز شدن و خروج ساقه گل دهنده در دمای 15 تا 25 درجه سانتی گراد رخ می دهد ، اما رشد ریشه در دمای کمتر از 3درجه سانتی گراد ادامه دارد .خاک پوش زمستانه را تا اندازه ای می توان کنار زد تا باعث گرم شدن خاک و علف های هرز سبز شده در خاک پوش کنترل شوند .

خاک پو ش تابستانه محصول را سرد می کند ، خاک را مرطوب نگه داشته و باعث کاهش رشد علف های هرز می شود . برگ ها را می توان در مسیرها به عنوان خاک پوش استفاده کرد.خاک اره و کود دامی مالچ های ضعیفی هستند .خاک اره نیتروژن را محبوس و رطوبت را حفظ و بافت گیاهی نزدیک زمین را خیلی مرطوب نگه دارد .خاک اره زمانی که با شخم زیر خاک برود حدود دو سال طول می کشد تا کاملا بپوسد .کود دامی نیز آب رانگه داشته و می تواند باعث ایجاد کپک شود .سیر با علف های هرز نمی تواند رقابت کند و برای کنترل علف های هرز وجین دستی ، کولتیواتور یا سم پاشی لازم است .

روش های ا رگانیک کنترل علف های هرز مناسب سیر می باشد .استفاده از کولتیوار بعد از سبز شدن و قبل از توسعه ریشه ها مناسب است .در خاک ها بکر خاک ورزی قبل از کاشت برای کنترل علف های هرز نزدیک ردیف های یکساله لازم است .بلوغ ساقه های گل دهنده باعث کاهش عملکرد پیاز می شود .حذف زود هنگام ساقه های گل دهنده باعث افزایش عملکرد و توسعه پیازها می شود .قطع کردن این ساقه ها باعث جریان انرژی به ریشه و سیر چه ها می شود .

تهیه بستر سیر بذری

زمین کشت سیر باید در معرض نور خورشید بوده آب به اندازه کافی در دسترس باشد ، خاک با زهکش مطلوب ، غنی و دارای بافت سبک (لومی شنی )مناسب این گیاه است .البته تقریبا در هر خاکی سیر را می توان کشت نمود به شرطی که آن خاک با کود ها حاصلخیز و غنی شده باشد یا خاکی با میزان زیاد ماده آلی وپر از میکروارگانیزم ها باشد .خاک ارگانیک علاوه بر حفظ رطوبت و عناصر غذایی نرم است و باعث می شود فضای اطراف سیرها به راحتی باز شود .آماده سازی زمین باید یک سال زودتر شروع شود .PHخاک باید بین 6تا 5/7حفظ شود . زمین مورد نظر بایدخوب خاک ورزی شده ،سپس بعد از کاشت دوباره فشرده شود.

زیر شکن را با گاو آهن قلمی یک خیشه تا عمق حدود 50سانتی متر در بین ردیف ها ، برای نرم کردن خاک و تهویه بهتر می توان انجام داد .در خاک هایی با بافت نرم تر زهکشی بهتر و ذوب شدن یخ ها سریعتر صورت می گیرد .خاک را می توان با دادن کود کمپوست ، کود دامی ، کود سبز ولگوم ها اصلاح کرد .کود دامی باید به طور مقدماتی پوسیده شود .در بعضی کشورهاگندم سیاه ، کود سبز سودمند ی در تناوب باسیر است چون ظرف شش هفته به پوشش کامل خود می رسد و بین برداشت در اواسط تابستان تا پاییز رشد می کند .کود ها ی سبز نیز به عنوان شاخص های حاصلخیزی عمل می کنند زیرا عملکرد ضعیف آنها در مقایسه با عملکرد ضعیف سیر هزینه کمتری در بر دارد.

زمان کشت :

سیر به سرمای زمستانه مقاومت دارد و بهتر است در مناطق سرد سیر به صورت یکساله زمستانه کشت شود .عملکرد سیرهایی که در بهار کشت میشوند به حدود دو سوم سیر کشت شده در پائیز می رسد و سطح برگ آنها حدود نصف گیاهان پائیزه است و این در حالی است که در این گیاه سطح برگ همبستگی بالایی با قطر پیاز دارد .کشت بهاره باید پنج هفته قبل از آخرین یخبندان انجام شود تا به خوبی از انرژی خورشیدی اواسط تابستان استفاده نماید . بهترین بوده بطوریکه درجه برودت بالاتر از یخبندان (10-0درجه سانتی گراد ) تامین شود این گیاه به خواب نیاز دارد .کاشت زود هنگام در پائیز بعضی اوقات افزایش عملکرد را د ربر دارد اما کاشت خیلی دیر هنگام در پائیز به ریشه ها فرصت کافی برای شروع رشد نمی دهد .

زمستان گذارانی سیر :

سیر چه های کشت شده در پائیز دو تا چهار برگ تولید می کنند و لازم است قبل از زمستان تولید ریشه کنند سیر کشت شده د رپائیز می تواند در برا بر برف یا یخبندان دیر هنگام بهاره مقاومت کند .اندازه پیاز و سیر چه تولید ی به رشد رویشی زود تر و دوره ای از سرمای کمتر از 18 درجه سانتی گراد (شکستن خواب ) بستگی دارد .تشکیل ساقه گل دهند ه و جوانه زنی پیاز ها تنها بعد ازتیمار سرمای 5د رجه سانتی گراد برای هشت هفته رخ می دهد.

پوشش مناسبی از برف برای جلوگیری از یخ زدگی و مرگ زمستانه ضروری است .یکی از مشکلات عمده د رمناطق سردسیر ، تناوب یخبندان و ذوب شدن می باشد. مرگ زمستانه زمانی رخ می دهد که سیرچه و ریشه ها یخ بزنند. بعضی مواقع بخبندان بعد از سبز شدن به سیر صدمه ای نخواهد زد. درمناطق سر سیر، سیرهای کشت شده در پائیز، باید به خوبی با خاکپوش ماننده کاه و کلش به ضخامت 10 تا 15 سانتیمتر (در مناطق بسیار سردضخامت بیشتر شود) پوشانده شوندتا در برابر انجماد و نوسانات درجه حرارتهای پایین آسیبی به آنها نرسد. چنانچه خاکپوش زودتر پخش شود، باعث ایجاد کپک خواهدشد و اگر قبل از اولین پخبندان باشد، باعث می شود که محل لانه سازی موشها گردد. خاکپوش های قدیمی را می توان با خاک مخلوط کرد.

کاشت

عمق کاشت سیرچه ها باید 5/2 تا 5 سانتیمتر (از سطح خاک تا نوک سیرچه) باشد. فاصله آنها در روی ردیف 5/7 تا 15 سانتیمر و فاصله ردیفها از یکدیگر 20 تا 40 سانتیمتر باشد. هرچه منطقه کشت سردتر باشد عمق کاشت نیز باید کمی بیشتر شود تراکم کاشت، زمانی بیشتر در نظر گرفته می شود که خسارتی به مزرعه وارد شودیا زمانی که خاک خیلی حاصلخیز باشد.فاصله بیشتر بین ردیفها باعث کنترل آسانتر علفهای هرز و نفوذ بیشتر نور خورشید می شود.

کاشت متراکم تر در داخل ردیفها و بین ردیفها می تواند عملکرد را افزایش دهد اما هزینه کاشت نیز افزایش می یابد. کاشت نزدیک به هر در داخل ردیفها اندازه پیازها را تا اندازه ای کاهش می دهد. بنابر این نسبت عملکرد ممکن است کم شود. سیرچه ها را باید به طور قائم که قاعده آنها در پایین باشد در خاک قرارداد تا عملکردبیشتر شود از آنجایی که سیرچه ها در ته حفره باید با فشار قرار داده شوند و خاک اطراف و روی آنها نیز تحت فشار قرار گیرد تا هوایی در اطراف سیرچه ها نماند. کاشت دستی موثر تر است . درکاشت سرچه ها ، می بایست پوسته های کمی داشته باشند. از سیرچه های ناسالم و صدمه دیده نباید برای کاشت استفاده کرد چون ممکن است حامل بیماری هایی مانند پوسیدگی سفید، پوسیدگی قاعده و نماتدها باشد.

نوع خاک می تواند در تعیین فواصل آبیاری و میزان آب مصرفی در هر دوره مؤثر باشد. به طوری که در خاکهایی با بافت سبکتر دور آبیاری کوتاهتر و میزان آب مصرفی در هر دوره کمتر می باشد. در حالی که در خاکهای با بافت سنگین تر می توان دور آبیاری با افزایش داد. گفتنی است کاهش مدار آبیاری در خاکهای سنگین موجب افزایش رطوبت خاک شده و میتواند باعث توسعه بیماریهای قارچی گردد

انتخاب پیازبذری سیر برای کاشت

اهمیت کیفیت بذر برابر با عملیات زراعی مناسب است . سیر کاران باید بخشی از سیر تولیدی خود را برای کاشت سال آینده نگهداری کنند. در انتخاب بذر اندازه پیاز مهمتر از اندازه سیرچه است. درحالی که بعضی از کشاورزان بزرگترین پیازها را انتخاب می کنندکه برای کاشت مجدد ظاهری خوب دارند. کشاورزان باتجربه اظهار می کنند که پیازهای بزرگ بذر ضعیفی می دهند. تعجب نباید کرد اگر پیازهای کوچک گاه گاهی سیرچه های بزرگی تولید کنند. به همین ترتیب ، کاشت سیرچه های بزرگ ضرورتا بیشترین عملکرد را تولید نمی کند. سیرچه های با اندازه متوسط بیشترین عملکرد اقتصادی را دارند . در حالی که سیرچه های کوچک ممکن است به طور مناسب تکه تکه نشوند. برای نگهداری سیرچه بذری، پیازهای کوچک را حذف کنید. بزرگترین ها را برای خوردن یا فروش استفاده کنید و اندازه های متوسط و سالم را برای کشت مورد استفاده قرار دهید.

آبیاری

سیر، به خشکی حساس است و رطوبت مناسب برای رشد آن ضروری است. تنش رطوبت رشد اولیه و تکثیر پیازها را تحت تأثیر قرار داده و باعث می شود سیرچه ها کوچکتر شده و در زمان برداشت پیازهای کوچک تولید شوند.نوع خاک می تواند در تعیین فواصل آبیاری و میزان آب مصرفی در هر دوره مؤثر باشد. به طوری که در خاکهایی با بافت سبکتر دوره آبیاری کوتاهتر و میزان آب مصرفی در هر دوره کمتر می باشد. درحالی که در خاکهای با بافت سنگین تر می توان دور آبیاری را افزایش داد.گفتنی است کاهش مدار آبیاری در خاکهای سنگین موجب افزایش رطوبت خاک شده و می تواند باعث توسعه بیماریهای قارچی گردد.

آفتابگردان زودتر از دیگر گیاهان در شرایط تنش آب پژمرده می شود. می توان‌ آن را به عنوان شاخص زمان آبیاری در اطراف مزارع سیر کشت کرد. آخرین آبیاری را حدود سه هفته تا یک ماه قبل از بر داشت و یا زمانی که برگها زرد می شوند و بخش های فوقانی خشک شده و شروع به ریزش می کنند، باید قطع کرد.

آفات و بیماریها

زرد شدن برگهای گیاه سیر در ابتدای بهار اگر مربوط به مرگ زمستانه ، تنش آب آ مصرف کود نباشد مربوط به بیماری است و باید از سطح مزرعه حذف شوند.بیماریهای اصلی سیر شامل پوسیدگی فوزاریومی قاعده، کپک پنی سیلیوم و ویروسها می باشد. فوزاریوم قارچی خاکزی است که در خاک گرم و مرطوب رشد می کند و باعث از بین رفتن ریشه های سیر می شود. اولین علائم آن زرد شدن نوک ساقه ها و مرگ آنها در بهار است. پنی سیلیوم در طی انبارداری مشکل آفرین است . زمانی که کپک سبزآبی در قاعده پیاز بویژه در سیرچه های صدمه دیده ظاهر می شود. عصاره سیر خاصیت قارچ کشی دارد اما خود سیر در سالهای مرطوب دچار بیماریهای قارچی می شود که خسارت ممکن است به بیش از 50 درصد برسد.

کاهش رشد، کمبود رطوبت و عدم حاصلخیزی خاک باعث می گردد که ویروسها صدمه بیشتری به گیاه سیر وارد کنند.علائم ویروسها شامل موزائیکی شدن ، خط خط سدن، نقطه نقطه شدن و موجی شدن برگها و پیچیدگی آنها می باشد. اگر یک سیرچه دارای نقاط قهره ای رنگ باشد احتمالاً آلودگی ویروسی به تمام سیرچه های پیاز گسترش پیدا کرده است. شته ها ناقل ویروسها هستند. از حشرات آفات می توان مگس پیاز ، تریپس و کرمهای مفتولی را نام برد. نماتدها نیز به سیر حمله می کنند و باعث خسارت می شوند. سیرچه های آلوده و ناسالم را نباید برای کشت استفاده کرد. چون باعث گسترش آلودگی در مزرعه خواهند شد.

کشت خیلی زود در پاییز، شرایط را برای پوسیدگی سیرچه ها فراهم می کند. درکل ، بیماریهایی که بر سایر آلیوم ها خسارت وارد می کنند، بر سیر نیز اثر می گذارند. بنابراین هرگز نباید سیر را بعد از پیاز کشت کرد. سیر را باید همیشه در یک تناوب سه ساله با یک لگوم و گیاهی با رشد مناسب مانند گندم سیاه کشت کرد تا با اسپورهای بادوام خاکزی مقابله شود. کاشت گیاهی مانند همیشه بهار در حاشیه ، بسیاری از آفات را دور می کند. البته در مقایسه با دیگر گیاهان زراعی سیر آفات کمی دارد و به عنوان عاملی برای محافظت گیاهان زراعی دیگر استفاده شده است.

برداشت

برداشت عملیاتی است که بیشترین هزینه کارگری را در بر دارد و تصمیم گیری برای زمان برداشت بسیار بحرانی است. پیازهایی که خیلی زود برداشت شوند کوچک خواهند بود و در طی عمل آوری چروک خورده و به خوبی انبار نخواهند شد. پیازهایی که خیلی دیر برداشت شوند درمعرض کپک ها قرار گرفته و پوشش های حفاظتی خود را از دست می دهند. هوای تابستانی گرم و خشک باعث زودتر رسیدن محصول شده در حالی که آب و هوای بارانی برداشت را به تأخیر می اندازد. برداشت معمولاٌ اواخر تیرماه و در روزی خشک انجام می شود.

برداشت سیر زمانی است که 50 تا 75 درصد از برگها زرد شوند.نوک برگها شروع به خشک شدن نماید. تغییر رنگ دهد ، خم شود و رشد بخش های هوایی متوقف شده باشد. در این حالت برگهای پایینی قهوه ای شده اند برای فروش سیر به صورت تازه، برداشت کمی زودتر باید انجام شود(برگهایی که کمی سبز هستند) تا کیفیت بهتر باشد.

عمل آوری و انبار کردن

بین برداشت و فروش یا مصرف سیر عملیات متعددی باید صورت گیرد. قبل از انبار کردن، نیاز است یک تا دو هفته عمل آوری (خشک کردن به منظور جلوگیری از کپک زدن) در فضایی با تهویه مناسب و محافظت شده از نور خورشید انجام شود. عمل آوری زمانی بحرانی تر است که گیاه زودتر یا سبزتر برداشت شود. گیاهان برداشت شده را می توان در ظروف سربسته سبزیجات عمل آوری نمود یا در انبار بصورت دسته آویزان کرد تا در هوا خشک شوند. عمل آوری مقدماتی یا خشک شدن پیازها اگر بصورت انبوه (فله) در فضای آزاد انجام شودباید برای محافظت سیرها از نور خورشید، با بخشهای هوایی گیاهان یا سایه بان پوشانده شوند و همچنین بستر زیر سیر زمین کاملاً خشک باشد.

آب و هوا بعد از برداشت باید خشک باشد چون برگهای سیر در ظروف برداشت برای مدت طولانی حفظ خواهند شد. سریع خشک کردن پیازها ممکن است باعث خرد شدن سیرها شود. شستن پیازها زمانی لازم است که در خاک رس رشد کرده باشند. سپس پیازها را باید در محلی با تهویه مناسب ، خنک و تاریک انبار کرد. اگر سیر برای خوردن مورد نظر باشد باید در صفر تا دو درجه سانتیگراد با 60 تا 70 درصد رطوبت نسبی انبار شود. حفظ رطوبت نسبی برای سیر کمتر از دیگر سبزیجات مانع از کپکها شده و رشد ریشه را متوفق می کند. اگر سیر در محلی خنک و با تهویه مناسب نگه داشته شود شش ماه تا یکسال حفظ خواهد شد. سیر برداشت شده را باید دور از دیگر سبزیجات انبار کرد چون بوی سیر به آسانی منتقل می شود.

سیرچه های بذری را باید در بالاتر از 10 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 70-65 درصد انبار کرد و نباید یخ زده شوند. چون سیر بین 5 تا 10 درجه سانتیگراد به سهولت سبز می شود(شکستن خواب)، از نگهداری در این دامنه درجه حرارت باید اجتناب کرد.

زراعت سیر

مطالب مشابه :

روش کاشت و برداشت سیر

زراعت سیر

گیاه سیر

آشنایی با درخت صنوبر

انواع کودها و مقدار مصرف ان

آب هاي زيرزميني

سیر Allium sativum Liliaceae Garlic