مسئولیت پذیری در کودکان

عادت یا توانایی پذیرفتن کاری را که مستلزم پاسخگویی در برابر دیگران است، مسئولیت پذیری می گویند و مسئولیت پذیر به فرد یا افرادی گفته می شود که متعهد انجام کاری یا وظیفه ای باشند که به عهده وی گذاشته باشند مثل نماینده کلاس که وظیفه مربوط به خود را به نحو احسن انجام می دهد.

عادت یا توانایی پذیرفتن کاری را که مستلزم پاسخگویی در برابر دیگران است، مسئولیت پذیری می گویند و مسئولیت پذیر به فرد یا افرادی گفته می شود که متعهد انجام کاری یا وظیفه ای باشند که به عهده وی گذاشته باشند مثل نماینده کلاس که وظیفه مربوط به خود را به نحو احسن انجام می دهد.

اولیا و مربیان باید از همان دوره ابتدایی روحیه مسئولیت پذیری را در کودکان به وجود آورند و آنها را افرادی مسئول و خدمتگزار به همنوع، بار بیاورند و در این مسیر به فراخور سنشان، مسئولیت هایی به آنها واگذار کنند و در چارچوب مسئولیتشان آنها را مورد بازخواست قرار دهند.

● آیا قبول مسئولیت آموختنی است؟

در اینجا این بحث پیش می آید که آیا قبول مسئولیت فطری کودکان بوده و در همه کودکان وجود دارد یا اینکه فقط در عده خاصی این روحیه به چشم می خورد. بدون تردید این استعداد در همه افراد کم و بیش وجود دارد. اگر محیط تربیتی مناسب و مساعد باشد این استعداد پرورش یافته کامل خواهد شد و اگر در محیط خانه و مدرسه زمینه پرورش آن وجود نداشته باشد این استعداد به تدریج به خاموشی خواهد گرایید. یعنی اگر کودکی هم این زمینه را دارا باشد به تدریج از بین خواهد رفت. بنابراین استعداد پذیرش مسئولیت در همه کودکان کم و بیش وجود دارد و این محیط تربیتی است که باید آن را پرورش دهد.

● به کودکان و دانش آموزان مسئولیت واگذار کنید

به کودکان در خانه و مدرسه در خور توانشان مسئولیت بدهید، تا احساس غرور و شخصیت کنند و به خاطر آن به رعایت ضوابط و مقرراتی تن در دهند. انجام دادن مسئولیت هم خود تا حدود زیادی سرگرم کننده و هم سازنده شخصیت انسانی کودک است و موجبات آرامش او را فراهم خواهد آورد. در دادن مسئولیت به کودکان باید اعتدال را در نظر داشته باشید و به تدریج و همزمان با رشد و بلوغ در کودک به او مسئولیت های سنگین تری به ویژه در زمینه انجام کارهای مدرسه محول کنید. وقتی که به کودک مسئولیت زیاد بدهیم نگرانی او گسترش می یابد ممکن است دچار ترس از شکست یا ناکامی شود. اگر مسئولیت درخواست شده از کودک بسیار اندک باشد کودک خواه ناخواه، تابع و وابسته بار می آید. بین این دو راه یک محوطه وسیع و پهناوری وجود دارد که کودکان در آن شاد و موفق و آرام هستند. والدین باید کودکان را بین مسئولیت های ناچیز و مسئولیت های سنگین به تلاش و تکاپو وا دارند و به عبارت دیگر والدین باید کودکان را از انجام مسئولیت های اندک به مسئولیت های بزرگتر و سنگین تر به نرمی و آرامش آنچنان سوق دهند که کودک احساس خستگی، ترس و اضطراب نکند. والدین در تشویق و ترغیب کودکان باید طوری عمل کنند که اولاً کودکان مسئولیت را بشناسند و احساس کنند و ثانیاً قبول مسئولیت کنند. ثالثاً مسئولیتی را که قبول کرده اند سعی کنند تا به بهترین وجه انجام دهند.

برای احساس، قبول و انجام مسئولیت، والدین باید در کنترل و انضباط کودکان تا جایی پیش روند که کودکان تصمیم گیری را فراگیرند. لذا باید در سنین مناسب، مسئولیت نظافت شخصی، نگهداری از اتاق و وسایل شخصی کودکان را به خودشان بسپاریم. درست است که کودکان در سال های دبستان هنوز هم کوچک هستند و به حمایت و پشتیبانی پدر و مادر احتیاج دارند، لکن باید مسئولیت موفقیت در مدرسه به طور عمده به عهده خود آنان باشد. اگر کارهای کودکان را به جای آنها انجام دهیم، شک نیست که گاهی کار سریعتر و به احتمال، بسیار بهتر انجام خواهد گرفت، اما نباید فراموش کنیم که با این صرفه جویی در وقت به کودکان مسئولیت نپذیرفتن و غفلت کردن در انجام دادن وظیفه را می آموزیم. مادرها و پدرهایی که لوازم و کتاب و اسباب بازی بچه هایشان را جمع و جور می کنند، ممکن است خانه ای تمیز و اتاق هایی مرتب تر داشته باشند، اما با این کار نه تنها به فرزند خود پذیرفتن مسئولیت و وظیفه شناسی نمی آموزند، بلکه گریختن از انجام دادن وظیفه و فرار از مسئولیت را در آنان پرورش می دهند. به این ترتیب، کودکان برای کاری که انجام نداده اند امتیاز می گیرند، به این معنی که اگر کسی به خانه آنها بیاید و اتاق بچه ها را تمیز و مرتب ببیند، آنها را مورد تحسین قرار می دهد.

باید به فرزند خود کمک کنید تا مهارت های لازم برای انجام دادن کارهای پرمسئولیت را یاد بگیرند. کودکان اغلب برای انجام دادن کارهای پرمسئولیت احتیاج به کمک دارند. بعضی از کودکان دوست دارند کارها یا وظایفی را به عهده بگیرند که برای آنان زود یا بلندپروازانه است ممکن است لازم باشد در این جور مواقع کاری متعادل تر پیشنهاد کنید تا کودک دلسرد و ناامید نشود. برای این که به آنها بیاموزید چگونه کاری را انجام دهند، به جای سخنرانی کردن یا دادن نظرات گوناگون بهتر است یک یا دو پیشنهاد کاملاً مشخص به آنان بدهید. هنگامی که کودک کارهای پرمسئولیت را با موفقیت به پایان می رساند، او را تحسین و به او توجه کنید. در حقیقت هنگامی که کودکان ثابت می کنند قادرند کارهای غیرمنتظره ای انجام دهند و مسئولیت های جدیدی به عهده بگیرند، شایسته تحسین و قدردانی هستند. به خصوص در ابتدای کار در مورد بخش هایی از کاری که کودک انجام داده است نظر خاصی بدهید حتی اگر گهگاهی از شما کمک گرفته است. باید اذعان داشت کودکان از طریق تمرین و تجربه مسئولانه رفتار کردن را می آموزند. والدین با استفاده از روش های بسیار زیاد می توانند به تدریج رفتارهای پرمسئولیت تر را در کودک تشویق کنند. مثلاً می توان کودک را مسئول چراغ های خانه کرد یا مسئول صرفه جویی در خانواده که وظیفه اش خاموش کردن چراغ های اضافی است تا از این طریق در مصرف برق صرفه جویی شود و نیز به مرور می توان آنها را در کارهای پرمسئولیت خانه مشغول کرد از قبیل کمک در تمیز کردن حوض. هدف این است که به آهستگی پیش برویم. هرگز زودتر از موعد، بار سنگین و اضافه بر دوش کودکان نگذارید.

کودکان باید این مطلب را درک کنند که میان کار کردن آنان و فایده آن که خود آنها نیز در آن سهیم هستند، ارتباط وجود دارد. روش مناسب برای شناساندن این ارتباط به آنها این است که وظایف خاصی را که قبول مسئولیت آنها مورد علاقه کودکان است و می توانند در برابر انجام دادن آنها مزد یا پاداشی دریافت دارند، برایشان معین کنیم. یک راه ایجاد احساس مسئولیت خانوادگی این است که بهره برداری از امکانات خانواده را مشروط به شرکت و دخالت های یکی از اعضای آن در مسئولیت ها کنید. برای مثال به آنها بگویید امروز بعدازظهر به پارک می رویم به شرط اینکه هر کسی کار خودش را به موقع تمام کند.

● نتیجه گیری:

سعی کنیم در مواردی به فرزندان و یا دانش آموزان، در حدود توانایی آنان مسئولیت بدهیم. در خانه کاری چون مراقبت از برادر و خواهر خردسال را به کودکان بسپاریم، مسئولیت دانه دادن به مرغ های خانگی و یا آب دادن به گلدان ها را از او بخواهیم. انجام یک کار خانوادگی و یا یک مسئولیت دیگر را از او طلب کنیم و همیشه در هر شرایطی، باید به آنها کمک کرد تا مسئولیت رفتار خود را به عهده بگیرند. مسئولیت پذیری آدمی را به تحرک و فعالیت وامی دارد. به جای کمرویی و تزلزل، روح امید و نشاط را تقویت می کند و در نتیجه روحیه اعتماد و اتکا به نفس آنان فزون تر خواهد شد. در دادن مسئولیت به کودکان باید به آهستگی پیش برویم و هرگز زودتر از موعد، بار سنگین و اضافی بر دوش کودکان نگذاریم و به تدریج و همزمان با رشد و بلوغ کودک به او مسئولیت های سنگین تری در زمینه انجام کارها در خانه و مدرسه محول کنیم.

مسئولیت پذیری در کودکان

مطالب مشابه :

مسئولیت انسان در اسلام

مسئولیت پذیری در کودکان

هر آنچه از من بر می آمد انجام دادم!

آرامش در کودکان

مسئولیت پذیری عاملی برای تحکیم روابط خانوادگی

"نظم..حس مسئولیت پذیری .. اعتقاد به اخلاق و ایجاد وحدت برای نیل به اهداف، حلقه مفقوده کشورهای فقیر

چگونه فرزندان مسئولیت پذیری داشته باشیم

انسان و مسئولیت پذیری

نقش زنان در حفظ و ارتقای سلامت خود، خانواده و جامعه