اجزاء اصلی وسایل نقلیه ریلی

هر قطار معمولا شامل تعدادی واگن مسافری یا باری و یک یا چند لکوموتیو می باشد. لکوموتیو ها و واگنها بسته به ابعاد و اندازه، سرعت و قدرت مورد نظر، نوع بهره برداری و سیستمهای جنبی و اصلی به کار رفته در آنها انواع مختلفی دارند که در این فصل مختصرا توضیح داده می شود.

بررسی کامل دینامیک حرکت قطارها مستلزم شناخت کافی از خطوط ریلی و اجزاء تشکیل دهنده آنها نیز می باشد.

خطوط ریلی از نظر ساختمان معمولا دو بخش مهم زیرسازی و روسازی را شامل می شوند. مجموعه ریل ها، اتصالات، صفحات زیر ریل ها، تراورس ها، پابندها و لایه های بالاست و زیر بالاست اجزاء روسازی را شامل می شوند. قسمت های مختلف زیر سازی نیز شامل بستر و فونداسیون می باشد. معمولا تجهیزات و اجزاء مربوط به کنترل، علائم و ارتباطات و خطوط انتقال انرژی که یک مسیر مناسب برلی عبور قطارها را فراهم می سازد نیز جزء روسازی بحساب می آیند. هدف اصلی در طراحی یک خط ریلی آن است که نیروهای اعمالی از وسائط نقلیه به ریل ها به طور مناسب توزیع گردد. نوع وکیفیت خطوط ریلی در دینامیک حرکت وسائط نقلیه ریلی و راحتی سیر و حرکت قطارها تأثیر بسیار زیادی دارد. در این رابطه وجود بی نظمی ها و ناهمواریهای طولی، عرضی و قائم خطوط در ایجاد سو صدا، ارتعاشات و افزایش نرخ خرابی ادوات روسازی خطوط و وسائط نقلیه حائز اهمیت زیادی است.

انواع مختلف وسائط نقلیه

جدا از نوع خطوط و چگونگی بهره برداری از آنها، ارکان اصلی ناوگان در هر نوع سیستم حمل و نقل ریلی را لکوموتیو و واگنها تشکیل می دهند.

لکوموتیو ها

لکوموتیو ها در واقع واحدهای محرک قطارها می باشند که باید نیروی کششی لازم جهت غلبه بر نیروهای مقاوم حرکت قطار را تامین کنند. لکوموتیوها از نظر نوع مکانیزم تامین و انتقال قدرت مورد نیاز قطارها انواع مختلفی نظیر بخاری، توربینی، دیزلی و الکتریکی را شامل می شوند. در لکوموتیوهای بخاری، توربینی، دیزلی و دیزل- الکتریکی ماشین یا منبع مولد قدرت بر روی خود لکوموتیوها مستقر می باشد. حال آنکه در لکوموتیوهای برقی قدرت مورد نیاز لکوموتیو در منبع تولید قدرتی که در خارج لکوموتیو است تهیه و از طریق خطوط لکوموتیو است تهیه و از طریق خطوط و سیستم های انتقال قدرت به شبکه ریلی و نهایتا لکوموتیوها رسانده می شود. لکوموتیوها از نظر نقطه نظر بهره برداری نیز به انواع مسافری، باری، دو منظوره (باری- مسافری) و مانوری دسته بندی می شوند. معمولا قدرت لکوموتیوهای باری از نوع مسافری بیشتر و قدرت این دو از قدرت لکوموتیوهای مانوری به مراتب زیادتر است. لکوموتیوهای بخاری، دیزلی، توربینی و دیزل- الکتریکی اساساً در راه آهن های سراسری و بین شهری مورد استفاده قرار می گیرند در حالی که لکوموتیوهای برقی هم در سیستم های حمل و نقل ریلی درون شهری و هم در خطوط ریلی سراسری به کار گرفته می شوند. در صنعت حمل و نقل ریلی سبک درون شهری و حومه ای معمولاً به جای واژه لکوموتیو برقی از قطار برقی استفاده میشود.

واگن ها

واگن ها از جمله واحدهای تشکیل دهنده قطارها می باشند که وظیفه حمل بار یا مسافر را به عهده دارند. از اینرو به دو دسته کلی باری و مسافری تقسیم شده اند که هر دسته خود انواع خاصی از نظر طراحی و کاربرد شامل می شوند. انواع مختلف واگن های مسافری از این نظر که قسمت ها و اجزای مشترکی همچون: چرخ- محور، سیستم تعلیق، سیستم ترمز، ادوات اتصال، .... و سازه اصلی را دارا بوده و تا حدودی پدیده های دینامیکی و استاتیکی تقریباً مشابهی را شامل می شوند. واگنهای مسافری در حالت کلی به چند دسته مختلف زیر تقسیم بندی می شوند.

واگن های مسافری راه آهن سراسری
واگن های قطار های سبک شهری(تراموا، منوریل و ....)
واگن های مترو
واگن های قطارهای سریع السیر
واگن های خود کشش

در دسته بندی مذکور، واگن های خود کشش به واگن هایی گفته می شود که دارای محور محرک می باشند. این واگن ها همچون لکوموتیوها اعمال تراکشن موثر(نیروی موثر کششی) به ریل ها می کنند، اگر چه ویژگی های خاص واگن های مسافری را دارند. امروزه در حمل و نقل مسافری بین شهر های اقماری روند استفاده از این گونه وسائط نقلیه خودکشش رشد چشمگیری را نشان می دهد.

واگن های باری که به منظور حمل ایمن و سالم کالا به کار برده می شوند در انواع مختلفی وجود دارند که معمول ترین آنها بصورت زیر معرفی می شوند.

۱- واگن های مسطح- واگن های باری فاقد دیواره و سقف دائمی می باشند که جهت حمل بارهای سنگین که حمل و نقل مشکلی دارند و بارهای کانتینری و تریلری بکار می روند. این نوع واگن ها چهار نوع مختلف با دیواره های انتهایی، با دیواره های میانی، نرده دار و کمر شکن را شامل می شوند.

٢- واکن های مسقف- به واگن هایی می گویند که دارای دیواره های جانبی و سقف ثابت می باشند. این واگن ها نوعاً دارای درهای کشویی در وجوه جانبی خود هستند.

۳- واگن های لبه دار- از این واگن ها جهت حمل مواد کم حجم استفاده می شود و دارای ۳ نوع متمایز لبه بلند، لبه کوتاه و کف گود می باشند.

۴- واگن های فله بر- واگن های فله بر نوعی از واگن های باری هستند که به منظور حمل بارهای فله ای مورد استفاده قرار می گیرند و دارای دریچه های تخلیه بار در قسمت تحتانی یا در کناره ها هستند.

۵- واگن های مخزنی- واگن های باری ویژه حمل سیالات را می گویند که به علت تنوع سیالاتی که باید حمل شوند، دارای انواع مختلفی می باشند. مخازن می توانند از نوع عایق بندی شده، تحت فشار و یا دارای طراحی ویژه جهت حمل چند نوع سیال (چند محفظه ای) باشند.

۶- واگن های یخچالدار- این واگن ها به منظور حمل کالاهای فاسد شدنی بوده لذا دارای سیستم های تبرید درون واگنی می باشند. این واگن ها معمولا به ۴ گروه عمده حمل لبنیات، حمل میوه و سبزیجات، حمل غذاهای کارخانه ای و حمل گوشت تقسیم بندی می شوند.

۷- واگن های حمل خودرو- این واگن ها به منظور حمل خودروهای سواری و یا وانت های سبک از کارخانه تا مراکز فروش به کار می روند.

۸- واگن های حمل کالاهای سنگین- این واگن ها به منظور حمل بارهای بسیار سنگین و باحجم زیاد طراحی شده اند از مشخصه های بارز این واگن ها تعداد زیاد محورهای آنها می باشد . این واگن ها به علت شرایط ویژه ای که دارند (طول زیاد و بار سنگین) در سرعت های کم سیر داده می شوند.

۹- واگن های حمل حیوانات- این واگن ها به منظور حمل حیوانات زنده طراحی می شوند.

۱۰- واگن کابوس- آخرین واگن که دارای آشپزخانه و امکانات استراحت برای مأمورین قطار می باشد را واگن کابوس یا اصطلاحاً کابوس می نامند.

اجزاء اصلی وسایل نقلیه ریلی

مطالب مشابه :

انواع قطار

معرفي انواع قطارها و واگنها

انواع قطارهای برقی

آشنایی با انواع و مشخصات سامانه های ریلی پر سرعت (قطارهای سریع السیر) در دنیا

لذت سفر با قطارهای مدرن*

بررسی سیستم های حمل و نقل ریلی (قطار شهری)

جدید ترین قوانین و مقررات راه آهن فصل نهم سرعت و در صد وزن ترمز و تنظيم برنامه قطارها

اجزاء اصلی وسایل نقلیه ریلی

معرفي انواع ماشين‌هاي ريلي

انواع قطار در اروپا