آب و هوای قزوین

موقعیت جغرافیایی استان قزوین

استان قزوین در حوزه مرکزی ایران بین ۴۸ درجه و ۴۵ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۵۱ دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ و ۳۵ درجه و ۲۴ دقیقه تا ۳۶ درجه و ۴۸ دقیقه عرض شمالی نسبت به خط استوا قرار دارد.
این استان از شمال به استانهای مازندران و گیلان و از غرب به استانهای زنجان و همدان ، از جنوب به استان مرکزی و از شرق به استان تهران محدود می باشد.

آب و هوا

آب وهوا از مهم ترین عواملی است که نه تنها بر طبیعت ، بلکه بر تمام ویژگیهای فیزیکی انسانها، مسکن، پوشاک، خوراک و در نهایت شیوه زندگی آنها، تاثیر می گذارد. و باعث شکل گیری چشم اندازه های مختلف انسانی و طبیعی در کره زمین می شود. معمولآ در هر نوع آب و هوایی خاک، پوشش گیاهی ویژه ای و بدنبال آن زندگی جانوری و انسانی خاصی بوجود می آید(اصل برآیند در جغرافیا). این فرایند در همه مناطق دنیا باعث تنوع فعالیتها و چشم اندازه های گوناگون زیستی شده، و در مقیاس منطقه ای، سبب تعدد و تنوع فعالیتها و چشم اندازه های گوناگون زیستی شده و جلوه ی خاص به محیط طبیعی و انسانی آن بخشیده است. تفاوت دو عنصر دما و بارش (از میان عناصر مختلف اقلیمی) در مکان و فضاهای مختلف در گذر زمان طولانی،آب و هواهای متفاوت و گوناگونی بوجود آورده است. آب و هوای این منطقه از کشور(استان همدان، قزوین و زنجان) تقریبآ از نوع مدیترانه ای است که دارای زمستانهای سرد تا معتدل و تابستان های خشک گرم تا معتدل می باشد. در این منطقه در قسمت شمالی بخصوص در استانهای زنجان و قزوین بر اساس روش دمارتن گسترده دارای آب و هوای نیمه خشک، فراسرد و سرد حاکم می باشد(خلیلی،1365). تيپ غالب اقليمی استان زنجان نيمه خشک فراسرد(52%)و سرد(18%)می باشد که حدود 70 % درصد سطح استان را می پوشاند همچنین بیش از نیمی از استان قزوین یعنی53% دارای اقلیم خشک فراسرد تا سرد و 18% از سطح استان داراي اقليم مديترانه اي فراسرد تا سرد می باشد. اقليم منطقه( استانها )متأثر از ارتفاع است با توجه به تفاوت اندک بين عرض جغرافيايي استان قزوین آب و هوای مديترانه اي و مرطوب در مناطق مرتفع شمال استان دیده می شود. و همچنین وجود ارتفاعات البرز سبب شده که استان قزوين رطوبت کمي از درياچه خزر دريافت کند و تنها جريانات مرطوب از طريق تنگه منجيل به استان نفوذ کنند. با توجه به موارد مذکور آب و هوای نواحی شمالی قزوین کوهستانی است و دارای زمستانهای سرد و پربرف و تابستانهای معتدل می باشد. ولی نواحی دشتی استان قزوین دارای زمستان های سرد و تابستان های گرم و خشک است. بطور کلی اقلیم منطقه، با توجه به طبقه بندی اقلیمی ایران،این محدوده،در ناحیه اقلیمی معتدل و کوهستانی است

دما:

یکی دیگر از عناصر مهم آب و هوایی که تاثیر به سزایی در شکل گیری و تنوع ویژگی های زیست بوم ها دارد، دمای محیط و تغییرات آن در طول روز ، ماه و سال است . تغییرات دما از تغییرات ارتفاع تاثیر می پذیرد .و وجود ارتفاعات و توپوگرافی متفاوت و اختلاف ارتفاع زیاد این قسمت(استان همدان،قزوین و زنجان ) از کشور، سبب تفاوت زیاد مقادیر دما و بارش در نواحی گوناگون آن شده است. بدین ترتیب که میانگین دمای سالانه در ارتفاعات قزوین به هشت(8) درجه سانتیگراد و در نواحی پست به بیش از 16 درجه سانتی گراد می رسد. و بخاطر بالا بودن دما در مناطق بياباني قزوین ميزان تبخير چندين برابر بارندگي است. و همچنین هوای استان همدان در زمستان سرد و در تابستان به دلیل نقش ارتفاع زیاد آن معتدل است. میانگین دمای سالانه در این استان همدان بین11 تا 12 درجه سانتی گراد متغیر است. نقش ارتفاع زیاد در محدوده استان همدان منجر به نوسان شدیدتر دما در این ناحیه شده و دامنه تغییرات میانگین دمای سالانه آنرا بین 10 تا 20 درجه سانتیگراد رسانده است. و در بعضی ماههای سرد سال میزان میانگین ماهانه دما به زیر 5- درجه سانیگراد هم رسیده است. هوای استان زنجان نیز دارای تيپ اقليمی نيمه خشک فرا سرد است و درجه حرارت متوسط ماهانه در سردترين ماه سال به کمتر از 7-درجه سانتی گراد نیز رسیده است. شکل میانگین دمای ماهانه ایستگاه های منتخب در منطقه و دامنه تغییرات آن را نشان می دهد.

بارش

عنصر اقلیمی دیگر که نقش حیاتی در هر مکان و زمان در هر نوع آب و هوا بازی می کند، بارش می باشد. میزان بارندگی از عناصر مهم در آب و هوای هر منطقه است به طوری که پوشش گیاهی، جنگل و مرتع ، زراعت ( دیم و آبی ) و به طور کلی وضعیت آب را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد .فراوانی وقوع این عنصر ،در نواحی اقلیمی به افزایش جمعیت گیاهی و جانوری و همچنین افزایش جمعیت انسانی بر می گردد. مانند نواحی استوای و معتدل که از تراکم و تنوع زیاد موجودات مختلف زنده برخوردار می باشند. اما بالا بودن دما باعث کاهش در تعدد و تراکم موجودات زنده و جوامع زیستی می شود همانند صحرای بزرگ آفریقا و بیابان های عربستان و بخش وسیعی از نواحی مرکزی ایران ، مگر اینکه عنصر دما با عنصر بارش همراه گردد و باعث شکل گیری جوامع زیستی و جوامع بشری متراکم و متنوع شود.در این منطقه(استان های مورد مطالعه)،با توجه به نقش عوامل مختلف آب و هوایی و بارندگی،میانگین بارش سالانه ایستگاه ها، بر حسب موقعیت جغرافیایی و ارتفاع، از دامنه متفاوتی برخوردار می باشند. به گونه ای که بر اساس نقشه همباران استان قزوین ، میانگین بارش سالانه در سطح استان از ۲۱۰ میلی متر در بخش های شرقی تا بیش از۵۵۰ میلی متر در ارتفاعات شمال شرقی متغیر است و خطوط همبارش کم و بیش موازی خطوط تراز می باشند. پرباران ترین نقاط استان دامنه های شمالشرقی در منطقه الموت(ایستگاه حاجی آباد) با بارشی بیش از ۵۵۰ میلیمتر بوده که این شرایط بارشی کم و بیش در مناطق مرتفع شمالی شهرستان قزوین قابل مشاهده می باشد. بعلاوه در ارتفاعات جنوبغربی استان ( منطقه آوج) نیز با مناطقی مواجه می شویم که بارش سالانه بیش از ۴۵۰ میلیمتر را دارا هستند .خشکترین مناطق استان از سمت جنوب شرق استان قزوین و مناطق بیابانی بوئین زهرا شروع و تا بخشهای جنوبی شهرستان تاکستان امتداد می یابد ، که این مناطق با بارندگی سالانه بین ۲۱۰ تا ۲۳۰ میلیمتر مواجه هستند. همچنین در مناطق شمالغربی استان نیز روند کاهش بارش بواسطه کاهش ارتفاع مشهود بوده بطوریکه با رسیدن به مناطق لوشان و منجیل در خارج استان میزان بارندگی به ۲۱۰ میلیمتر می رسد. همچنین بارندگی در استان زنجان مانند استان قزوین و همدان تحت تاثیر ارتفاع منطقه است . در استان زنجان میزان متوسط بارندگی براساس ایستگاه های هواشناسی حدود 330 میلیمتر بوده است در نواحی شمالی استان که هم مرز با استان گیلان بوده و از ارتفاع بیش تری برخوردار است، میزان ریزش باران سالیانه 1000 میلی متر در غرب استان و در دره ی قزل اوزن سفلی ، که ارتفاع کم تری دارد ، حدود 200 میلی متر است.بخش اعظم بارندگی استان همدان، ناشی از بادهای باران آوری است که از غرب و شمالغرب می وزند و رطوبت دریایی مدیترانه،اقیانوس اطلس و دریای سیاه را به این ناحیه وارد می کنند.نکته قابل اشاره در این استان این است که متوسط بارش سالانه در نواحی آن بین 200 تا 345 میلیمتر است. کاهش در میزان بارندگی آن نسبت به سایر مناطق ناشی از از دوری به منابع رطوبتی و واقع شدن در دامنه شرقی زاگرس می باشد. زیرا دامنه های غربی که رو به بادهای باران آور غربی هستند، نسبت به دامنه های شرقی و باد پناهی قرار دارند،بارندگی بیشتری دریافت می کنند.از آنجا که اکثر بارندگی در این منطقه توسط توده هوای مرطوب غربی و جنوب غربی بدست می آید، لذا دامنه های روبه آنها در مقایسه با دامنه های دیگر رطوبت بیشتری برخوردار می شوند.به همین خاطر دامنه بارش در این منطقه،بین200 تا 1000 میلیمتر و میانگین سالانه آن به 350 میلیمتر گزارش شده است. مطالعه میانگین بارندگی ماهانه ایستگاه های نمونه در این منطقه در طول دوره آماری(1986-2010) نشانگر عدم توزیع یکنواخت بارندگی در درون فصل و در طول سال می باشد.بررسی نمودارهای(شکل) نمایانگر حداکثر بارندگی در ماه های ژانویه ،مارس،آوریل،دسامبر و می در اغلب نواحی و حداقل آن در ماههای جولای،اگوست و سپتامبر می باشد.ملاحظه جدول نیز این موضوع را بوضوح نشان می دهند. به این ترتیب می توان نتیجه گرفت که این منطقه تحت تسلط،الگوی بارشی یکسانی قرار دارد و در فصل نیز از الگوی مشابهی برخوردار می گردند. در ضمن باید گفت که بارش زمستانی در ارتفاعات(استان همدان،زنجان و قزوین) به صورت برف است که با توجه به برودت هوا موجب می شود بالقوه، حجم آب قابل ملاحظه ای در ارتفاعات ذخیره گردد که با گرم شدن هوا و ذوب برف ها بخش عمده ای از آب مورد نیاز مردم را تامین می کنند .

جدول متوسط بارش ماهانه ایستگاه ها در طی دوره آماری25 ساله

آب و هوای منطقه

بطور کلی آب و هوای این منطقه تحت تاثیر موقعیت، ارتفاع،امتداد کوه ها،جابه جایی توده های هوا و فاصله از دریاست.بدین صورت در نقاط دارای عرض جغرافیایی و ارتفاع بالاتر و نیز نقاطی که فاصله آنها از دریا کم بوده و در دامنه های رو به بادهای باران آور قرار دارند، بارندگی ها بیشتر می باشد. اقلیم این منطقه تحت تاثیر توده های هوای غربی که در فصل سرد رطوبت دریای مدیترانه و اقیانوس اطلس را به داخل منطقه منتقل می کنند بوده و این مساله موجب بارندگی می شود.همچنین توده هوای شمالی در فصل سرد سال باعث کاهش دما و ریزش برف شده و توده هوای سودانی که منشا آن آفریقا است، نیز گاهی باعث ریزش های جوی وافزایش دما در فصل گرم می شود (فرجی،1366).

منابع آبی

از آنجا که بارندگی منبع تمام آب ها در کره زمین است، و شرایط جوی غالب، تعیین کننده مقدار بارندگی در هر مکان میباشد،می توان گفت در هر مکانی که میزان بارندگی بیشتر باشد، آن مکان منابع آب سطحی و زیرزمینی غنی تر داشته و بهره برداری از این آب ها با اشکال کمتری مواجه خواهد شد. از طرفی در مکان هایی که بارش به حد کافی وجود نداشته باشد، به لحاظ منابع آب سطحی و زیر زمینی با فقر مواجه شده و این امر مدیریت صحیح و بهره برداری بهینه را در آن مکان،می طلبد.همچنین در این مناطق اعمال مدیریت خطر در مقابل احتمال وقوع پدیده خشکسالی ضروری به نظر می رسد.

آب و هوای قزوین

مطالب مشابه :

آب و هوای قزوین

جريانهاي اقيانوسي

مطالعات جغرافیایی

سیستم های جوی ، وزش ها و دما جزيره كيش

اقلیم واب وهوای استان قزوین

واژه نامه تخصصی آب و هوا

هشدار : تغییرات شدید جوی در راه است- موج سرما و برف در ایران

اقليم استان قزوين