حيات خرس قهوه اي در ايران در خطر است

است. خرس ها می توانند مسافت کوتاهی را روی دو پا راه بروند. خرس ها در راسته گوشتخواران قرار گرفته اند اما اغلب از مواد گیاهی استفاده کرده و در حقیقت همه چیز خوارند.

خرس گونه ای است که حس بویایی فوق العاده ای داشته و به راحتی می تواند به وسیله همین حس قوی اجسام را تفکیک کند. این در حالی است که بینایی این گونه به شدت ضعیف بوده و تنها از طریق حس بویایی به زندگی خود ادامه می دهد.

ارزش اقتصادی گونه ای منحصر بفرد

خرس ها حیوانات بسیار مفیدی هستند و با از بین بردن حشرات و جوندگان مضر نقش موثری در کنترل آفات به عهده دارند. خرس ها حیواناتی صلح طلب به حساب آمده و تا حد ممکن از درگیری اجتناب می کنند.

آنها به مجرد دیدن یا حس کردن بوی انسان فرار می کنند ولی خرس های ماده بچه دار، خرس های زخمی، خرس هایی که جایی برای خواب زمستانی پیدا نکرده اند و خرس هایی که از خواب زمستانی بیدار شده اند، گاهی مهاجم و بسیار خطرناکند.

بزرگترین گوشتخوار حیات وحش ایران در معرض خطر

زاگرس زیستگاه بسیار مناسبی برای این گونه به حساب می آید و این در حالی است که در سال های اخیر به علت تخریب بیش از حد زیستگاه و کاهش مواد غذایی، گاهی اوقات به اماکن مسکونی نزدیک شده و به همین دلیل اغلب کشته شده اند.

خرس های قهوه ای معمولا جثه ای بزرگ داشته و در حقیقت این گونه بزرگترین گوشتخوار حیات وحش ایران به شمار می آید. این گونه رنگی متفاوت از قهوه ای تیره تا زرد بور داشته و در مناطق غرب ایران رنگ اکثر خرس ها روشنتر از مناطق شمالی است.توله ها عموما قهوه ای تیره اند و در ناحیه یقه آنها قسمت روشنی مانند خرس سیاه مشاهده می شود.

تخریب جنگل های زاگرس جمعیت خرس قهوه ای را تهدید می کند

این گونه در مناطق جنگلی خزر، ارسباران، زاگرس، علفزارهای مرتفع کوهستانی نزدیک به جنگل و دره های پایین دست جنگلی ایران پراکنده شده و در حقیقت از خراسان شمالی تا آذربایجان و از آذربایجان تا لرستان، خوزستان و فارس پراکنده شده است.

خرس ، گونه ای شبگرد بوده و اگر روزها نیز دیده شود بدان معناست که در مناطق آرامش کافی موجود بوده و از دخالت ما انسان ها به دور مانده است.این در حالی است که تخریب جنگل های زاگرس به شدت جمعیت خرس قهوه ای را در معرض خطر قرار داده تا بدین ترتیب گونه ای که در شرایط طبیعی 30 تا 45 سال عمر می کند، در سنین پایین در معرض از بین رفتن قرار بگیرد.

و اما کوشان مهران ، کارشناس ارشد تنوع زیستی و زیستگاه ها در زمینه وضعیت خرس در طول تاریخ سخنان قابل تاملی دارد.وی در این رابطه گفت: در فلزکاری های عهد ساسانی در کنار صحنه های نخجیر شیر و گوزن زرد، معرکه نبرد سوار ساسانی که با نیزه و یا زوبین، خرسی را به خاک و یا درخت می دوزد صحنه ای چشمگیر است.

کارشناس ارشد تنوع زیستی و زیستگاه ها افزود: این امر حکایت از آن دارد که در روزگاران کهن جنگل بلوط یا پسته کوهی از آذربایجان غربی تا قلب استان پارس را پوشش می داد و به عنوان نمونه اکنون در شازند استان مرکزی 13 هکتار جنگل بلوط تنها یادگار پراکنش پوشش جنگلی زاگرس تا این نقطه از فلات ایران بوده است در حالیکه تا حدود 30 سال پیش هنوز تعدادی خرس در اطراف شازند وجود داشت که اکنون به یادها پیوسته است.

مهران اضافه كرد: خرس هایی که در محدوده کنونی زاگرس از آذربایجان غربی تا شمال خوزستان و نواحی جنگلی فارس وجود دارند متعلق به زیر گونه «Ursus arctos Syriacus Hemprich& Ehrenberg, 1828» هستند که به خرس سوری معروف هستند.

خرس قهوه ای ؛ همزاد تاریخ طبیعی ایران

وی به دلایل از بین رفتن جمعیت این گونه در خاورمیانه اشاره کرد و گفت: در بسیاری از مناطق همچون نواحی زاگرسی ایران تخریب جنگل ها باعث نابودی بسیاری از گونه های وابسته به این زیست بوم در خاورمیانه کهن شده است.

مهران افزود: برای نمونه تا سال 1500 میلادی هنوز در کوههای جنوب شبه جزیره سینا و بویژه کوه سنت کاترین خرس سوری با آن رنگ روشن وجود داشت که اکنون باور وجود خرس در این زیستگاه خشک و کوهستانی بسیار دشوار است.

این محقق و پژوهشگر یادآور شد: آخرین گزارش خرس سوری در سوریه به سال های 1960 محدود می شود البته به ظاهر شانس با این «همه چیز خوار» یار بوده و پس از چند دهه مجدد وجود آن در کوهستان های حواشی شهر باستانی دمشق ثابت شده است.

دو راهکار خلع سلاح جوامع محلی و حفاظت از اراضی جنگلی

مهران یادآور شد: شاهزاده مسعود میرزا ظل السلطان که در سن 17 سالگی فرمانفرمای ایالت فارس شده به شکار خرسی بزرگ و بور در «کودیان» فارس در خاطرات خود اشاره داشته است البته در همین ایام بود که حواشی رود «قره آغاج» (چوب سیاه) در نزدیکی شیراز به دلیل انبوه پوشش گیاهی و فراوانی گراز زیستگاه شیر و به احتمال بسیار خرس بوده است.

وی به وضعیت مطلوب خرس در کوه های البرز و خراسان در اوایل دهه 60 اشاره کرد و گفت: ولی متاسفانه به مرور وضعیت تخریب محیط زیست تاثیر خود را بر روی حیات گونه های حیات وحش گذاشت.

کارشناس ارشد تنوع زیستی و زیستگاه ها برای ادامه حیات خرس در مناطق مختلف ایران اسلامی به چند عامل اشاره کرد و یادآور شد: بی پرده باید گفت در ایران حفظ نسل خرس منوط به دو شرط خلع سلاح جوامع محلی و جلوگیری کامل از تصرف اراضی و تغییر کاربری و ارزیابی واقعی طرح های عمرانی است.

لرستان از مهمترین زیستگاه های خرس قهوه ای در ایران

دکتر باقر نظامی محقق و پژوهشگر محیط زیست نیز با اشاره به زیستگاه های خرس قهوه ای در کشور اظهار داشت: معمولا مادرها و توله ها زیستگاه هایی را به خود اختصاص می دهند بطوریکه هر جا که ما خرس ها و توله ها را ببینیم آنجا برای ما بسیار حیاتی و با اهمیت است.در حقیقت این گونه مناطق زیستگاههای منبع ما هستند زیرا خرس ها در آنجا زاد و ولد می کنند.

وی به وضعیت خرس قهوه ای در لرستان اشاره کرد و بیان داشت: صحبت هایی که با مردم محلی استان لرستان داشتیم گویای این موضوع است که لرستان قطعا یکی از بهترین و مهمترین زیستگاه های خرس قهوه ای در ایران است.

این فعال محیط زیست افزود: با توجه به اینکه بلوط برای خرس ها خیلی مهم است به همین دلیل در حوزه زاگرس و همچنین استان لرستان جمعیت خرس قهوه ای مناسب است چرا که بلوط همچون گردو روغنی بوده و برای خرس ها به عنوان یک غذای مناسب به حساب می آید.

اهمیت خرس ها در اکوسیستم های جنگلی

نظامی به اهمیت خرسها در اکوسیستم های جنگلی اشاره کرد و گفت: وجود خرس ها در اکوسیستم های جنگلی بسیار مهم است زیرا با خوردن جانورانی همچون موشها و دیگر جوندگان، ملخ ها و مورچه ها جمعیت آنها را کنترل می کنند.

این محقق محیط زیست افزود: جالب است که بدانید که بسیاری از دانه های جنگلی تا زمانی که از معده خرس ها عبور نکند قدرت رشد و باروری نمی یابند به همین دلیل حفظ گونه ای همچون خرس به حفظ زمین های کشاورزی و جنگلها کمک بسیار مهمی می کند.

نظامی به آمار شکار توله خرس ها اشاره کرد و گفت: چیزی که خیلی تاسف بار است این است که میانگین توله هایی که هر سال به همراه مادرشان دیده می شوند بسیار کم است.

خرس هایی که فرصت ادامه حیات نمی یابند

وی اضافه كرد: بر اساس مطالعاتی که در هیمالیای پاکستان انجام شده میزان میانگین تولد هر توله خرس کمی بیش از 1.3 بوده و این در حالی است که در البرز مرکزی ایران این عدد به دو توله رسیده است.

این پژوهشگر محیط زیست افزود: متاسفانه در لرستان این رقم خیلی کمتر از آن چیزی است که در دنیا گزارش شده است بطوریکه در لرستان میانگین تولد هر توله 1.2 بوده و این بدان معناست که لرستان کمترین میزان زاد و ولد خرس ها را در دنیا داراست.

نظامی به دلایل پایین بودن میانگین تولد توله خرس ها در لرستان اشاره کرد و گفت: خرس ها بسیار به غذای گوشتی وابسته اند اما طعمه های گوشتی در لرستان از دسترس خرس ها به دلایل مختلف دور شده است.

وی با یادآوری اینکه خرس های مادر هر چقدر که سنشان بالاتر برود تعداد توله هایی که هر بار به دنیا می آورند بیشتر می شود، گفت: اما خرس هایی که در زاگرس دیده می شوند اغلب یک یا دو توله به همراه دارند و خیلی به ندرت دیده شده که 3 توله به همراه خرس مادر باشد زیرا این خرس ها خیلی فرصت نمی کنند که حیات داشته باشند چرا که به راحتی از طبیعت حذف می شود.

17 مورد حمله به خرس ها در لرستان ثبت شده است

این فعال و پژوهشگر محیط زیست به تحقیقات میدانی انجام شده در لرستان پیرامون شکار خرس ها اشاره کرد و بیان داشت: ما در تحقیقاتی که در استان لرستان انجام داده ایم در بین 55 مورد مصاحبه با مردم 12 مورد بوده که خرس ها به اموال جوامع محلی حمله کرده اند.

نظامی افزود: این در حالیست که از مجموع 56 مصاحبه انجام شده دیگر مشخص شد که 17 مورد جوامع محلی لرستان به خرس ها حمله کرده و باعث زخمی شدن و حتی کشته شدن این گونه های ارزشمند شده اند.

ضرورت مشارکت مردم محلی برای حراست از گونه های جانوری

وی با تاکید بر اینکه خرس ها گونه های ارزشمندی هستند و باید این گونه حفظ و حراست شود، یادآور شد: ما با مردم که صحبت می کردیم فهمیدیم مردم لرستان به حیوانات علاقه دارند به همین دلیل ما شیوه مدیریت مناطق به روش مشارکتی را به اداره محیط زیست لرستان پیشنهاد می کنیم.

این محقق محیط زیست گفت: در این زمینه یکسری قوانین وجود دارد که در واقع دست و پا گیر مدیران شده که اینها را باید کم کم حذف کرد و از مردم بومی مناطقی همچون قالی کوه برای حراست از این گونه های ارزشمند استفاده کرد.

نظامی، انتخاب محیط بان از میان جوامع محلی را یکی از این راهکارها دانست و گفت: بدون شک این مردم خیلی بهتر از ما مناطق را می شناسند و می دانند که گونه های مهمی همچون خرس و پلنگ در چه مناطقی زیست می کنند و چه خطراتی را پیش روی دارند.

وی پیرامون برخورد مردم محلی با خرس ها نیز عنوان کرد: مردم محلی می توانند در برخورد با خرسی که به زمین زراعی آنها نزدیک شده با استفاده از قوطی های کنسرو به هم متصل شده تولید صدا کرده و بدین طریق باعث فراری دادن خرس بشوند زیرا سر و صدا حتی از طریق بلند کردن صدای رادیو می تواند سبب فراری شدن خرس ها شود.

این پژوهشگر محیط زیست یادآور شد: همچنین مردم محلی در برخورد با خرس نباید از او فرار کنند و باید سر جایشان بیاستند تا خودش برود چرا که اگر فرار کنند بدون شک با واکنش سریع این گونه مواجه خواهند شد.

به هر حال به نظر می رسد حیات خرس قهوه ای در زاگرس نیازمند مدیریت و برنامه ریزی برای آموزش جوامع محلی و جلب حس مشارکت این افراد است زیرا استمرار شکار خرس قهوه ای نسل این گونه را در زیستگاه های کنونی نیز با مخاطرات جدی مواجه کرده بطوریکه ممکن است روزی حیات وحش ایران به مانند دیگر گونه ها شاهد از میان رفتن گونه ای صلح طلب باشد و آن روز جز افسوس و حسرت شاید چیز دیگری برای مطرح کردن نداشته باشیم.

حيات خرس قهوه اي در ايران در خطر است

مطالب مشابه :

گرگ در فرهنگ و باور تركمن‌ها

گرگ در فرهنگ و باور تركمن ها

عنوان کتاب دهم نبرد با شیاطین و عکس روی جلد کتاب نهم

حيات خرس قهوه اي در ايران در خطر است

خرس ایرانی، سرباز ارتش لهستان

اطلاعات جدید درباره The Tyranny of King Washington