عزت نفس چیست؟

عزت نفس[1]، یکی از نیازهای اساسی انسان در تمام طبقات و درجات علمی و اخلاقی است (کوشان و واقعی، 1386؛ به نقل از جلالی و پوراحمدی، 1389). در طول سده های گذشته، دیدگاههای فلاسفه و شاعران موید این اصل بوده است که انسان نیاز دارد خود را خوب و منطقی و اخلاقی جلوه دهد. در صد سال گذشته نیز بسیاری از روانشناسان پذیرفته اند که انسان دارای نیاز به عزت نفس است.

" برای انسان هیچ حکم ارزشیف مهم تر از داوری او درباره نفس خویش نیست. ارزشیابی شخصی از خویشتن، قطعی ترین عامل در رشد روانی اوست. این ارزشیابی به صورت احساسی است که انتزاع و شناسایی ان دشوار است؛ زیرا پیوسته تجربه می شود و جزئی از هر احساس و دخیل در هر واکنش احساساتی انسان است. بنابراین تصوری که یک فرد از خویشتن دارد به طور ضمنی در همه واکنش های ارزشی او تجلی می کند." (براندن،1371).

ویلیام جیمزاظهار می دارد که هر چند اصطلاح "مفهوم خود" و "عزت نفس" بسیار به هم شبیه اند، اما عزت نفس اشاره به سطوح ارزشمندی دارد که فرد برای خود قائل است و به معنی درک و دریافت جایگاه و منزلت خود می باشد(کوپر[2]،1967).

جیمز فرمول شکل گیری عزت نفس را چنین بیان می کند: سطوح خواسته به عنوان معیارهای برای تعیین میزان شایستگی به کار می رود و نشان دهنده میزان تحقق اهداف مورد نظر می باشد؛ سطوح خواسته با عزت نفس ارتباط تنگاتنگی دارد و دیگر اینکه عزت نفس را می توان براساس میزان ارتباط بین خود واقعی (خود ادراک شده) و خودآرمانی (خودایده آل) تعریف نمود.

رابسون[3] عزت نفس را به عبادت می داند از حس رضامندی و خویشتن پذیری[4] که ارزیابی شخص درباره ارزشمندی، قدر و منزلت، جذابیت، شایستگی و کفایت و توانایی برای ارضای تمایلات و خواسته های خود منتج می شود.

مزلو[5] عزت نفس را عبارت از شایستگی، توانمندی، کفایت، اطمینان، استقلال و آزادی می داند که اگر ارضا شود، افراد احساس ارزشمند بودن، توانا بودن، ثمربخش بودن و اعتماد به نفس و در غیراین صورت احساس حقارت، درماندگی و ضعف می کنند. ارزیابی های مثبت و منفی اثرهای متفاوتی روی عزت نفس افراد دارند؛ افراد دارای عزت نفس پایین از ارزش خود کمتر مطمئن هستند و بیشتر تحت تأثیر ارزیابیهای اجتماعی قرار می گیرند و به این ارزیابیها بیشتر توجه می کند (مادی[6]، 1967).

کوپر اسمیت (1981) معتقد است: منظور از عزت نفس، ارزیابی فرد از خویش است که آن را از طریق توجه به خویش به دست آورد و نشانه نگرشی است از تأیید یا عدم تأیید و میزانی که فرد به توانایی، موفقیت و ارزش خویش، اعتقاد دارد. کوپر اسمیت (1967، به نقل از بیانگرد، 1376) چهار عامل را در تحول عزت نفس کودک و نوجوان مهم می داند که عبارتند از: 1- ارزشی که کودک یا نوجوان از دیگران دریافت می کند. 2- تجربه همراه با موفقیت، در موقعیتی که فرد خودش را در تعامل با محیط می بیند. 3- تعریف شخصی کودک و نوجوان از موفقیت و شکست و 4- شیوه کودک یا نوجوان در ارتباط با اعتقاد.

1.1 نحوه شکل گيري عزت نفس

عزت نفس در هر فرد بر اساس ترکيبي از اطلاعات عيني در مورد خودش و ارزشهاي ذهني که براي آن اطلاعات قائل است بنا نهاده مي شود. نحوه شکل گيري عزت نفس را از طريق تفکر در مورد((‌خود ادراک شده[7])) و ((‌خود ايده آل)) مي توان بررسي کرد خود ادراک شده همان خود پندار مي باشد؛ يعني ديدگاه عيني فرد در مورد مهارتها صفات و ويژگي هايي که در خود مي بيند يا فاقد آن است.

خود ايده آل عبارت است از اينکه هر فرد دوست دارد خود داشته باشد زماني که خود ادراک شده و خود ايده آل با هم همتراز باشند. فرد از عزت نفس بالايي برخوردار است(پپ[8] و همکاران 1989: نقل از نبوی، 1373).

وجود شکاف و فاصله بين خود ادراک شده و خود ايده آل عاملي است که مشکلات مربوط به عزت نفس را بوجود مي آورد. خود پنداره و به تبع آن عزت نفس بر اساس ترکيبي از مسائل و موضوعاتي که در زندگي براي ما اهميت دارند ساخته شده است.

اگر فرد زمينه هايي را که در آنها فعاليت داشته است با ارزش بداند. عزت نفس کلي او بالا خواهد بود. در حالي که اگر وي آن زمينه ها را بي ارزش بداند عقايد منفي در مورد خودش خواهد داشت. نقش والدين در تحول عزت نفس در کودک بسيار مهم است همچنين ميزان عزت نفس و شايستگي خود والدين حائز اهميت است. چرا که کودکان نظاره گر و چگونگي درگيري رويارويي با دشواريها و ميزان شايستگي آنها هستند (نبوی، 1373).

عزت نفس یا ارزیابی مثبت از خود،عبارت است از ارزشی که اطلاعات درون خودپنداره، برای فرد دارد و از اعتقادات فرد در مورد تمام صفات و ویژگیهایی که در او هست، ناشی می شود. عزت نفس هر فرد براساس ترکیبی از اطلاعات عینی در مورد خودش و ارزش های ذهنی که برای آن اطلاعات قایل است بنا نهاده می شود. ارتباط متقابلی بین عزت نفس و تصور فرد از توانایی خود، وجود دارد و اگر میزان عزت نفس کاهش یافت،احساس ضعف و ناتوانی در فرد به وجود می آید و برعکس با افزایش میزان عزت نفس،احساس توانمندی در فرد احیا می شود. عزت نفس شاخصی از سلامت روانی است و در سایر فعالیتهای روزمره ی فرد به خصوص در سازمان آموزشی موجب آثار مثبتی همچون موفقیت تحصیلی می شود. عزت نفس طبق الگوی پوپ در پنج زمینه ی اجتماعی،تحصیلی،خانوادگی،جسمانی و عزت نفس کلی مورد بحث قرار می گیرد (زکی، 1383).

عزت نفس یک شاخص بسیار مهمی در شخصیت افراد است و به مقدار ارزشی که ما به خود نسبت می دهیم و فکر می کنیم دیگران برای ما قائل هستند، گفته می شود. قدمت تاریخی این موضوع به مباحثی که علما و فلاسفه تعلیم و تربیت در گذشته داشته اند برمی گیرد. در طول صد سال گذشته بسیاری از روان شناسان این نظر را پذیرفته اند که انسان دارای یک نیاز به عزت نفس می باشد(فتحی آشتیانی، 1374).

بعضی از نظریه پردازان اظهار می دارند که به طور کلی ارزش گذاری نسبت به خویشتن را می توان عزت نفس نامید(آلپورت و همکاران[9]1997؛ راجرز[10] 1959 ، سالیوان[11]1953، طارن هورنی[12]1937، جیمز[13]1890،مازلو[14]1970: به نقل از فتحی آشتیانی، 1374).

اسمیت هارتر و روزنبرگ عزت نفس را عنصری از خود پنداره می دانند که به قضاوت ما نسبت به تواناییهای بالقوه و بالفعل دلالت دارد. فردی که عزت نفس بالایی دارد خود پذیرا و خود ارزشمند است. روانشناسان اجتماعی عزت نفس را ارزیابی مثبت و منفی از خود می دانند.

به طور کلی فرض می شود عزت نفس تا حدودی باثبات است. همچنین عزت نفس به عنوان یک احساس کلی از خود ارزش و کفایت شخصی یا به عنوان احساس عمومی پذیرش خود، خوبی و احترام به خود تعریف می شود(کوپر اسمیت [15]، 1967، وایلی[16] ،1990، امینی، 1379).

[1] . self- steem

[2].Cooper

[3]. Robson

[4]. self acceptance

[5]. Maslow

[6]. Maddi

[7]. Internalize

2. peap

[9]. Allport & et all

2.Rogers

3.Sullivan

4.Horn

5.James

6.Maslow

7.Asmet

8.Veilly

عزت نفس چیست؟

1.1 نحوه شکل گيري عزت نفس

مطالب مشابه :

پایان نامه بررسی رابطه عزت نفس با پیشرفت تحصیلی در میان دانش‌آموزان مقطع دبیرستان شهرستان بیجار در س

پایان نامه بررسی رابطه عزت نفس و سلامت روانی با بهزیستی روانشناختی والدین کودکان عادی و کودکان

نقش کیفیت طراحی شهری در احساس عزت نفس شهروندان

عزت نفس چیست؟

بررسی رابطه عزت نفس با پیشرفت تحصیلی

دانلود پایان نامه روانشناسی بررسی سلامت روانی

بررسی تاثیر بازیهای رایانه ای اضطراب و عزت نفس کودکان و نوجوانان