پوشاک

لباسهای محلی گیلان؛ جاذبه ای رو به فراموشی

یکی از نشانه های فرهنگی در مناطق مختلف جهان و ایران لباسهای محلی است. این لباسها با توجه به آب و هوای مناطق از تنوع رنگ و شکل برخوردار بوده و از گذشته های دور دارای پوشش کامل بوده اند..
لباس محلـی گیـلان میـراث جهـانـی ایرانیان با زیبایی که از روح نیاکان این خاک در آن به امانت مانده اسـت باید به عنوان یک هویت ملی حفظ شود..

زنان روزگاران کهـن گیـلان بـا لـطافـت روحشان بهشت چشم را به تار و پـود پـارچـه رسوخ دادند و رنگ در رنگ در هم تنیدنـد و با عشقی به پهنای طبیعت زیبای گیلان پوششی تهیه کردند، رنگین و پرنشانه.

آنها سینه به سینه آموختند، طرح زدنـد، به تن کردند، گوشه گوشه بقچه های جهیزیه را با آن زینت کردند و نسـل بـه نسـل بـه یکدیگر “رنگ” هدیه کردند..

طرح لباس محلی زنان گیلان قدمتـی بیـش از چهار هزار ساله دارد.

هم اکنون باید برای دیدن شلیته های پرچین و بلند لباس زن گیلان باید کیلومترهـا دشـت را پیمود تا شاید زنی را ببینی که با طره‌ های خاکستری مو لباسی محلی به تن کرده و خاطره ای از گذشته باشد که به گفته محققان این طرح لباس قدمتـی بیـش از چهار هزار سال دارد.

روسری و سربند (لچک) پیراهن یا جمه، جلیقه کت، الجاقبا، دامن، شلیته، شلوار و چادر کمر از بخشهای اصلی لباس محلی زنان گیلان است.

“الجاقبا” پوشش دوخته شده ای از مـخمـل یـا پارچه چادر شـب اسـت کـه پـوشـش زنـان در کوهستانهای شرقی و قاسم آباد بوده است.

“شلیته” یا کوتاه تومان (تـنبـان) دامنـی کوتاه و پرچین است که به آن “گرد تومان” نیز می گویند، دامن، دراز تومان (تنبان) واژه ایسـت که برای دامن بلند چین دار در مرکز و شرق گیلان استفاده می شود درغرب گیلان تالشیها آن را “شلار” می گویند.

لباس محلی گیلان جزء چهار لباس منتخب دنیا در المپیک جهانی شناخته شد.

چادر کمر، پوششی است که بانوان گیـلانـی آن رابه کمر می بندند بانوان ساکن جلگـه به آن “کمردبد” می گویند همچنین در گویش محلی به چادرشب “چارشـو” گفته می شود و رنگ اصلی زمینه آن مـعمـولا قرمز است.

بانوان چادر را هنگام کـار کشـاورزی مثـل چیدن برگ سبز چـای نشـاء و جیـن وچیـدن مرکبات در هوای سرد و هنگامی که مجبورنـد ساعتها به شکل خمیده کار کنند به دور کمـر می بـننـد زیـرا بـستـن آن هـم از کمـردرد جلوگیری می کند و هم موجب گرم نگـه داشتـن آنان می شود همچنین از آن برای بستن کودک به پشت هنگام کار کردن استفاده می شود..

یک پژوهشگر گیلانی درباره اهمیت و کاربرد لباسهای محلی گیلان می گوید: روسری و سربند (لچک)، پیراهن یا جمه، جلیقه کت، الجاقبا، دامن، شلیته، شلوار و چادر کمر از جمله بخشهای اصلی لباس محلی زنان گیلان است..

فرشته انسان دوست افزود: هر تکه از لباس زن گیلانی کاربردی داشته که با تغییر شرایط نیاز به آن از بین رفته و کم کم حذف شده است..

وی عنوان کرد: در گیلان مردم به دلیل وجود طبیعتی زیبا و مملو از رنگ کمتر از رنگ مشکی استفاده می‌کردند مگر زنان مسن که آنان نیز تنها لچک خود را که زیر روسری بسته می‌ شد از این رنگ تیره انتخاب می‌کردند..

انسان دوست ادامه داد: مردم گیلان در گذشته برای عزا نیز لباسهای کهنه و مندرس خود را به تن می‌کردند و از پوشیدن لباس سیاه امتناع می‌کردند..

رنگهای شاد لباس محلی زنان گیلانی به خزان بی‌هنگام نشسته و به کنج پستوها خزیده است.

این پژوهشگر گیلانی یادآورشد: امروزه با گذشت زمان لباسهای محلی دیگر از رونق افتاده ‌اند و رنگهای شاد آن که امید به زندگی را در دلها زنده می‌کرد به خزان بی‌هنگام نشسته و به کنج پستوها، صندوقها و بقچه‌ها خزیده و در پشت بامها جای گرفته اند..

بدین ترتیب لباسهای محلی زنان گیلان را می توان به سه بخش شرق، غرب و مرکز تقسیم بندی کرد که لباس زن شرق گیلان به لباس “قاسم آبادی” ، زن غرب گیلان “تالشی” و از لباس مرکزی گیلان با عنوان “رسوخی” معروف است..

لباس رسوخی بیشتر در شهر ماسوله دیده می‌شود که یادگار زمان قاجار است و از شهرهایی مانند زنجان به گیلان رسوخ کرده‌ است..

پارچه‌هایی که در لباس زن شرق و غرب زن گیلانی به کار می‌رفت نیز متفاوت است، در لباس زنان غرب گیلان متن پارچه‌های لباسی دارای گلهای رنگارنگ و درشت است حال آنکه لباس شرق گیلان زمینه پارچه ساده و یکرنگ است و تزئینات آن مانند نوار دوزیها از رنگهای مختلف تشکیل شده ‌است..

در بافته‌های قدیمی بدست آمده در غرب گیلان که به آنها ” دارایی” می‌گویند تنوع رنگ به صورت بافته‌های نامشخص است ولی در شرق گیلان از همان نوع رنگ استفاده شده اما بافته‌ها مشخص است..

پیش سینه، زیگزاگ و ناخنک ( نوارهایی که به شکل زیگزاگ دوخته می شود) را از دیگر نشانه‌های لباس محلی گیلان است با توجه به تغییر و تحولات در نوع تزئینات در بازار وسایل تزئینی لباسها نیز تغییر کرده اما نشانه‌ها تغییر نکرده‌ است..

هرچه به کوهپایه‌های گیلان نزدیک‌ تر می‌شوید نوع پارچه ضخیم تر می شود، مثلا آنهایی که در دیلمان زندگی می‌کنند بیشتر از پارچه مخمل استفاده می‌کنند و آنهایی که در جلگه زندگی می‌کنند لباسهایشان از جنس ابریشم است..

در بخش مرکزی پیژامه یا شلوار، دامن، پیراهن روی دامن و روسری که به فرم متداول در شرق و غرب نیست در واقع همان چارقد سنتی کشور است، استفاده می شد..

لباس زنان غرب گیلان دارای زیبایی خاص و منحصر به فردی است.

لباس زنان غرب گیلان دارای زیبایی خاص و منحصر به فردی است، لباس زنان تالشی در نمای کلی و در غربی ترین منطقه تالش شامل روسری یکدست سفید، جلیقه که گاهی با سکه های درشت تزئین می شود، پیراهن بلند تا مچ پا و دامنی که در فارسی شلیته و در زبان محلی شلار نامیده شده که زنان تالشی چند تا از این شلار را روی هم می پوشند..

بلندی پیراهن و شلیته مشخص کننده بخشهای مختلف غرب گیلان است به طور مثال در غربی ترین منطقه تالش یا همان هشتپر مشخصات ذکر شده در بالا، در ماسال پیراهن کوتاه تا بالای زانو بوده است..

در یک روستا لباس افراد یک شکل بوده و به وضوح لباس ارباب و رعیت قابل تشخیص نبوده و جنس، تعداد لباس و دفعات پوشیدن آنان را از هم متمایز می ساخته است..

لباس قاسم آبادی به دلیل تنوع رنگ و جذابیت بالا بسیار معروف است.

منطقه قاسم آباد در شهرستان رودسر و در شرق گیلان دارای ویژگی فرهنگی خاصی است، لباس زنان قاسم آباد به دلیل تنوع رنگی زیاد و جذابیت بالابسیار معروف بوده و عمومیت پیدا کرده است به طوریکه نشانه هایی از این لباس در نقاط دیگر جلگه شرق گیلان دیده می شود..

این لباس شامل یک روسری زیرین به نام (مندیل) که به جای آن از کلاه نیز استفاده شده و با تعداد زیادی سکه در قسمت پیشانی تزئین می شود البته این کلاه مختص قاسم آباد نیست، جلیقه این لباس به مانند جلیقه های دیگر بوده با فرق این که با سکه تزئین شده است. پیراهن لباس قاسم آبادی تفاوت خاصی با پیراهنهای نقاط مختلف گیلان دارد..

لباسهای دیلمان نیز بسیار زیبا دوخته می شود، ویژگی های این لباس عبارتند از استفاده از دوختهای ابتدایی که سطح لباس را به حالت گسترده ای با نخهای رنگی و از سوی دست بخیه ساده می زدند، طرح گل و گلدان و طرح ماه و ستاره که در معماری ایران استفاده می شده از جمله طرحهایست که به همراه طرح زیگزاگ در این لباس وجود دارد همچنین در دیلمان نوعی از دامن زنانه با حفظ نشانه های تاریخی آن از پارچه مخمل دوخته می شود..

. لباس دیلمانی سراسر سکه دوزی شده است

“چادر شب ” جزیی از لباس زنان گیلانی است که در برخی روستاها به ویژه روستاهای مرکزی از پارچه چادر نمازی استفاده و به تدریج در بخش شرق گیلان چادر شب جایگزین می شود..

چادر شب جزیی از صنایع دستی شرق گیلان است که از سوی زنان بافته می شود دارای تنوع زیادی است، چادر شب کمردبله را از نخهای رنگی به شکل چهارخانه می بافند اما از چادر شب طرحدار برای مصارف دیگری مانند جهیزیه عروس استفاده می شود..

طرحهای چادر شب دارای تنوع زیادی است، طرح بز کوهی، مرد اسب سوار، میز، قندان، چنگال و طرح ماکو (یکی از وسایل بافت چادر شب) از جمله طرحهایست که در بافت چادر شب از آنها استفاده می شود..

در گذشته چادر شب را از نخ به دست آمده از پیله درجه سه ابریشم می بافتند اما امروزه بافت چادر شب با نخ ابریشم تقریباً منسوخ شده است..

کلاه ترک دار تالشی و کلاه نمدی و پوستین کلاه که از پوست بره تهیه می شد انواع کلاه برای مردان گیلانی است، برای چوپان ها نیز پوششی به نام “باشلاق” تهیه می شد که آب را از خود عبور می داد، باشلاق، پوششی بلند است که از برش زدن پارچه ای بافته شده (پشم شال) به دست می آید..

چوپانان در روز از پوشش کوتاه تر استفاده می کنند که به “کولاگیر” معروف است و در شب از نوع دیگری به نام ” شولا ” که هر دو به صورت نمد مالی ساخته می شود..

در شرق گیلان لباسی ویژه داماد مرسوم بوده که پیراهن آن در قسمت چپ یقه باز بوده، پیژامه (شلوار) آن مشکی ساده و از شال کمر قرمز طرحدار استفاده می کردند..

یک کارشناس لباس محلی گیلان در این باره گفت: برگزاری نمایشگاههای مختلف، اطلاع رسانی در صدا و سیما و مطبوعات، پخش فیلمهای مستند و داستانی و کاربرد صحیح از لباسهای محلی اصیل در ترویج، فرهنگ سازی و احیای. لباسهای محلی گیلان موثر است.

سیده زهرا همتی سراوانی افزود: اگر برنامه ای مدون درباره معرفی و طراحی لباسهای محلی ارائه شود مطمئناً این لباس جایگاه واقعی خود را به دست خواهد آورد..

. ایجاد موزه تخصصی لباسهای محلی گیلان ضروری است

وی در ادامه خواستار ایجاد موزه تخصصی از لباسهای محلی گیلان شد و اظهار داشت: ترویج فرهنگ استفاده از لباسهای سنتی در کشور ایده ‌ای برای طرحهای جدید پوشاک جامعه امروز است..

همتی با اعلام اینکه بدون معرفی این فرهنگ، استفاده از این نوع لباسها ممکن است مورد استقبال جوانان واقع نشود، افزود: تلفیقی از لباسهای سنتی ایران با شیوه های مدرن نه تنها موجب استقبال جوانان کشور بلکه طرحی برای ارائه به دیگر کشورهای جهان خواهد شد..

با این توصیف، سابقه تاریخی لباسهای محلی استان گیلان به اشیای کشف شده در چراغعلی تپه رستم آباد (مارلیک) بازمی گردد. در تکه های یافت شده در این اکتشاف طرحی از بانوی گیلانی وجود دارد که هنوز هم در لباس زنان گیلان به ویژه در کوهپایه های شرق گیلان این نشانه ها را می توان یافت، این نشانه ها شامل بلندی لباس تا مچ پا، طرح جلوی لباس، طرح زیگزاگ در پای دامن و نحوه بستن روسری است..

همچنین در مجسمه سلاطین آن دوره طرح یقه ای که در لباس بوده هنوز در لباسهای مردم گیلان وجود دارد اما بعد از آن نشانه هایی که بیانگر ویژگی لباس گیلان باشد. تا زمان تسلط صفویه بر کشور وجود نداشته است.

به هرحال لباس محلی زن گیلانی به واسطه تنوع رنگ و نوع پوشش یکی ازبهترین انواع لباسهای محلی ایران است که باید به عنوان یکی از نشانه‌های هویت ملی حفظ و ماندگار شود..

پوشاک

مطالب مشابه :

پوشاک

پوشاک

نمونه سوال فارسی(دوم راهنمایی)201

شروع امتحانات

مدارس سمپاد ایران

دریافت نمونه سوالات امتحانی ریاضی پایه ی دوم و سوم راهنمایی

سمپاد

وبسایت های مدارس راهنمایی فرزانگان تهران

آزمون ادبیات

برای دانش آموزان سوم راهنمایی فرزانگان