میزگرد پنبه و نساجی

* با عرض سلام و خیرمقدم به میهمانان محترم. لطفا در ابتدا درخصوص تاریخچه کشت و تولید پنبه توضیح بفرمایید؟

وثوقی: زمانی در میان کشور‌های دیگر در حوزه پنبه رتبه ۱۲ را داشتیم، اما هم‌اکنون به رتبه ۳۰ در جهان تنزل پیدا کرده‌ایم.

اگر تاریخچه پنبه ایران را در نظر بگیریم، صنعت پنبه از سال ۱۳۰۲ با تاسیس کارخانه ایران و روس ایجاد شد و این شرکت انحصار پنبه ایران را در دست گرفت.

این شرکت با ورود بذر اصلاح‌شده از آمریکا سطح اراضی زیرکشت خود را به سمت شرق مازندران و استان‌های مرکزی، گرمسار و ورامین توسعه داد.

تا این‌که در سال ۱۳۱۲ به جای شرکت ایران و روس، ‌شرکت پنبه، ‌پشم و پوست دولتی تاسیس شد. این شرکت شروع به توسعه کشت پنبه و ساخت کارخانه‌های پنبه‌پاک‌کنی کرد تا جایی که در سال ۱۳۲۴ نزدیک به ۴۰ هزار تن پنبه کشت می‌شد و ۲۳ واحد پنبه پاک‌کنی هم ساخته شده بود.

از سال ۱۳۲۴ انحصار پنبه لغو شد و فعالیت توسعه و تجارت پنبه به دست بخش خصوصی افتاد و در همان سال وزارت کشاورزی در ورامین اقدام به تاسیس موسسه تحقیقاتی کرد. تا اینکه سال ۱۳۳۴ کشت پنبه توسعه پیدا کرد و پنبه به‌عنوان یکی از اقلام صادراتی مدنظر قرار گرفت ولی در این سال وضع صادرات و کیفیت بسته‌بندی‌ پنبه افت کرد و چون در این سال پنبه براساس استاندارد کشت نمی‌شد، با اعتراض خریداران کشورهای دیگر روبه‌رو شد.

در آن سال برای ساماندهی جو متشنجی که ایجاد شده بود، شورایعالی پنبه تشکیل شد که همان زمان با تشکیل این شورا کمیته اجرایی که وظیفه نظارت بر بسته‌بندی و کیفیت را برعهده داشت، تاسیس شد. حدود سه سال این شورا فعالیت کرد تا این که سال ۱۳۳۵ سازمان پنبه ایران به‌جای کمیته اجرایی زیر نظر سازمان برنامه و بودجه آن زمان تشکیل و با ایجاد سازمان پنبه تمامی امور پنبه به کشاورزان محول شد. این سازمان برای بذر به کشاورزان وام می‌داد و بر کار کشاورزان نیز نظارت می‌کرد. در آن زمان موسسه تحقیقات استاندارد تاسیس شد و سازمان پنبه ایران کارشناسانی برای نظارت بر کارخانه‌های پنبه پاک‌کنی تربیت کرد.

* یعنی در این سال پنبه متولی پیدا کرد؟

وثوقی: بله. در آن سال کارشناسان وظیفه نظارت بر کار تصفیه و تعمیرات کارخانه‌ها را برعهده داشتند که براساس آن در هر استان کارشناس موظف بود تا از کارخانه‌ها بازدید و به صورت کتبی نواقص را اعلام کند و تا زمانی‌که نواقص برطرف نمی‌شد اجازه بهره‌برداری نمی‌دادند.

این نظارت‌ها باعث شد تا سطح زیر‌کشت پنبه افزایش یابد و کارخانه‌های مدرن وارد حوزه پنبه‌کاری شود. سال ۱۳۴۷ هم طرح افزایش و بهبود پنبه به اجرا درآمد و براساس این طرح بذر اصلاح‌شده، کودهای شیمیایی و وام در اختیار کشاورزان قرار گرفت. این شرایط باعث شد تا تولید پنبه کشور رونق گیرد به گونه‌ای که بالاترین میزان تولید پنبه ایران در سال ۵۳ رقم خورد در این سال ۷۱۰ هزار تن وش و ۲۳۵ هزار تن محلوج تولید شد.

تا قبل از پیروزی انقلاب به‌طور متوسط هر سال علاوه بر رفع نیاز بازار داخلی، ‌سالی ۹۰ هزار تن صادرات پنبه هم داشتیم.

* وضعیت تولید پنبه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

وثوقی: در دنیا عملکرد کشت پنبه را با محلوج ارزیابی می‌کنند به‌طوری‌که متوسط محلوج در دنیا

700 -680کیلوگرم است ولی متوسط محلوج تولیدی ایران ۷۲۰ کیلوگرم در هکتار است. در این راستا سطح عملکرد وش هم پایین نیامده و مساله اساسی در این مسیر کاهش سطح زیر کشت پنبه است که از ۳۸۰ هزار هکتار به ۹۰ هزار هکتار رسیده است.

حائری: پنبه محصولی است که سودآور نیست و برای اینکه این محصول صرفه اقتصادی داشته باشد هر کشوری راهکاری را ارائه می‌دهد که مهم‌ترین آنها پرداخت یارانه برای پنبه است. البته برخی از کشور‌ها برای کشت پنبه دو یارانه که یکی کشاورزی و دیگری صادرات است در نظر می‌گیرند اما برخی کشور‌ها ۴۰ تا ۵۰ درصد به پنبه یارانه می‌دهند.

* چه کشورهایی به پنبه‌کاران یارانه می‌دهند؟

حائری: اسپانیا بالاترین یارانه را به پنبه‌کاران می‌دهد و در رده‌های بعدی کشورهای چین، آمریکا و یونان قرار دارند.

ازبکستان تنها کشوری است که علاوه بر یارانه ۱۷درصدی به صنایع ریسندگی برای صادرات هم یارانه می‌دهد.

دو سال پیش برای نخستین‌‌بار دولت به وش کیلویی ۳۵ تومان یارانه ‌داد که محلوج آن ۱۰۵ تومان بود ولی از پارسال این یارانه نیز قطع شد. اتحادیه پنبه‌کاران برای اینکه کشاورز ضرر نکند به دولت پیشنهاد کرد تا به هر کیلوگرم وش ۱۵۰ تومان و به هر کیلوگرم محلوج ۴۵۰ تومان یارانه بدهد. با این فرآیند کشاورز ترغیب می‌شد تا برای به‌دست آوردن یارانه ۴۵۰ تومانی، سطح زیر‌کشت خود را بالا برده و ۱۵۰ هزار تن پنبه به صنایع ریسندگی بدهد تا دیگر نیازی به واردات نداشته باشیم. اگر این طرح اجرا شود، جمع یارانه‌ای که دولت در یک سال به کشاورز می‌دهد به ۶۷ میلیون دلار می‌رسد، با این میزان هم کشت پنبه احیا می‌شود و هم اشتغالزایی بالایی ایجاد خواهیم کرد. همچنین در تولید پنبه خودکفا می‌شویم و صنایع ریسندگی ما با کمبود مواد اولیه روبه‌رو نمی‌شوند. در عین حال مشکل روغن کشور در پنبه دانه و خوراک دام‌ها نیز حل خواهد شد.

* سال گذشته چه میزان پنبه از ازبکستان وارد شده است؟

حائری: سال ۸۷ حدود ۱۰۰ میلیون دلار پنبه از ازبکستان وارد شد. ازبکستان می‌خواهد یک پروسه تولید پنبه، نخ پنبه و پارچه را طی کند و تا چند سال آینده به‌جای پنبه، پارچه صادر ‌کند تا زنجیره ریسندگی،‌ بافندگی، ‌رنگرزی و پوشاک را کامل کند. با این کار هم تعداد زیادی مشغول به کار می‌شوند و هم به ارزش افزوده‌ صد برابری می‌رسند. به‌عنوان نمونه، با یک کیلوگرم پنبه دو دلاری می‌توان یک بلوز دو دلاری تولید و با یک مارک معتبر و شناخته شده تا ۱۵۰ برابر ارزش افزوده ایجاد کرد.

من در اینجا این پرسش را مطرح می‌کنم که آیا اکنون استدلال وزارت جهاد کشاورزی برای ممنوع کردن ثبت سفارش، افزایش بهره‌وری پنبه و خود‌کفایی بوده است؟ اجرای این قانون باید زمانی باشد که محصول برداشت می‌شود؟ در پاسخ به این سوال باید گفت، بهتر است برای افزایش بهره‌وری پنبه از فروردین تا اردیبهشت این طرح اجرا شود چون در این مدت پنبه برداشت نمی‌شود.

عامری: در زمان برداشت پنبه نباید این محصول را وارد کرد. نبود ثبت سفارشی که وزیر جهاد کشاورزی گفته درست است و نباید این مقدار تولید پنبه‌ای هم که داریم کاهش پیدا کند پس بهتر است برای حمایت از پنبه داخلی ثبت سفارش نپذیریم تا زمانی‌که این محصول برداشت و عرضه شود. اما زمان اجرای این کار اهمیت دارد.

به نظر من این تصمیم در زمان نامناسبی توسط وزارت جهاد کشاورزی گرفته شد. از سه ماه پایانی سال ۲۰۰۹ تاکنون تولید کل ریسندگی‌های دنیا چهار درصد رشد داشته است.

چین، ‌هند و پاکستان سه کشور بزرگ ریسندگی در دنیا هستند. تولید چین در ریسندگی ۱۰۰ میلیون دوک در سال‌،‌ هند ۴۵ میلیون دوک در سال و پاکستان هم ۱۲ میلیون دوک در سال است.

اما چند رویداد مهم در اواخر ۲۰۰۹ در صنعت نساجی جهان به‌وجود آمد، اول اینکه از میان این سه کشور، چین حدود ۱۲ میلیون دوک را خواباند و مزارع پنبه‌کاری را هم به کشتزار‌های غذایی تبدیل کرد.

سیل پاکستان یکی دیگر از این رویداد‌ها‌ بود که باعث از بین رفتن حدود ۶۵۷ هزار تن پنبه شد و چین بلا‌فاصله قبل از این‌که این حادثه باعث افزایش قیمت پنبه شود نخ و پنبه این کشور را خرید.

در کنار مسائلی که برای صنعت نساجی به‌وجود آمد، پارسال ۱۳ هزار و ۵۴۴ تن پنبه قابل عرضه در نساجی داشتیم. همچنین در فصل بهار، ۱۵۹ هزار و ۲۷۰ تن وش تولید شد و از این میزان حدود ۴۹ هزار و ۸۸۶ تن آن محلوج بود.

پارسال ۱۰۵ هزار هکتار سطح زیر کشت داشتیم که ۴۹ هزار و ۸۸۶ تن پنبه از آن برداشت شد ولی امسال ۹۰ هزار هکتار سطح زیر کشت داشتیم که تاکنون بیشتر از ۴۵ هزار تن برداشت نشده است.

اکنون واردات پنبه حدود ۱۰ هزار تن‌ در سال است در حالی که تولید داخلی ریسندگی‌ها بالا رفته و حدود ۱۲ هزار تن پنبه در داخل مصرف می‌شود و بنابر‌این ۲۹ هزار تن به نیاز واردات اضافه خواهد شد.

* چرا از ازبکستان پنبه خرید می‌کنیم؟

عامری: چون ازبکستان از لحاظ حجم تولید پنجمین تولیدکننده بزرگ دنیاست ولی از لحاظ صادرات سومین صادرکننده ‌دنیا به‌شمار می‌رود. هم‌اکنون چین بزرگ‌ترین تولیدکننده پنبه دنیاست ولی بزرگ‌ترین مصرف‌کننده هم است.

* ترکمنستان چطور؟

عامری: حجم تولید ترکمنستان کم است ولی ازبکستان حرکت‌هایی را برای بهبود کیفیت تولید پنبه انجام داده است که یکی از آنها امضای قرارداد در زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی با دو مشاور سرشناس بود. ترکمنستان با این رویکرد در سه بخش کشت، افزایش بهره‌وری و اصلاح نژاد و بذر کار کرد، به گونه‌ای که توانست با افزایش حجم تولید، رنگ‌بندی یک دستی را نیز عرضه کند.

مساله دیگر این است که تاجیکستان و ترکمنستان روی کارخانه‌های پنبه پاک‌کنی کار نکردند و مانند کارخانه‌های ما پنبه‌ای که به دست مصرف‌کننده می‌رسد، ضایعات زیادی دارد.

وثوقی: به نظر آمارهایی که جناب عامری دادند تا حدی نا‌درست است چون از ۱۰۵ هزار هکتار سطح زیرکشت ۴۰هزار تن پنبه برداشت نمی شود.

عامری: این آمار از اداره کل پنبه است.

غروی: نکته‌ای که در بحث‌های دوستان نادیده گرفته شد کیفیت است. مشکل صنعت نساجی یکی مدیریت و دیگری پرسنل بوده و این در حالی است که این صنعت بیشترین اشتغالزایی را با خود به همراه دارد بر این اساس بیشترین ضربه به شاغلان این حوزه کاری وارد شده است. همیشه وقتی بحث پنبه مطرح می‌شود صنعت در مقابل تولیدکننده قرار می‌گیرد، این در حالی است که هیچ موقع این دو در مورد کاهش سطح زیر کشت پنبه کوچک‌ترین تاثیری ندارند.

برای اینکه صنعت نساجی در کشور دیده شود باید مشکل نقدینگی فعالان در این صنعت برطرف شود و در این راه بانک‌ها باید به تولیدکننده‌ها وام بدهند. از طرف دیگر باید کیفیت تولید پنبه را در کشور بالا برد.

هم‌اکنون در ازبکستان به سربازان آموزش داده شده تا چگونه پنبه را جمع‌آوری کنند و دور‌ گونی پنبه را با «پ پ» (نوارهای پلاستیکی) نبندند، زیرا این عمل باعث می‌شود تا موادی که درون‌گونی‌هاست در ریسندگی خرد شود و به عنوان نمونه در یک مانتوی سرمه‌ای یک خط سفید دیده خواهد شود.

چه خوب است که در کنار سطح تولید پنبه مسائل کیفی آن هم مدنظر باشد تا زمانی‌که به تولید انبوه رسیدیم کیفیت پنبه از نظر رنگ افزایش و ناخالصی‌ها کاهش پیدا کند.

* جناب وثوقی شما که نماینده تولید‌کنندگان هستید به فرض اگر از سال آینده پنبه به کشور وارد نشود آیا کشاورزان می‌توانند نیاز کشور را با اولین کشت تامین کنند. اگر نمی‌توانیم چه نیازهایی داریم تا به این نقطه ایده‌آل برسیم؟

وثوقی: هیچ منطقی حکم نمی‌کند که در زمان برداشت یک محصول اجازه واردات آن داده شود.

غروی: آقای وثوقی شما به درستی گله کردید که به آن بهای لازم از لحاظ راهبردی داده نشده است. چرا زمانی که با کمبود گندم روبه‌رو بودیم و مصرف شش ماه در سیلو‌ها انبار شده بود همه به فکر واردات گندم افتادند؟ وقتی می‌توان گله کرد که باور داشته باشیم مصرف شش ماه صنعت نساجی در کشور وجود دارد.

* محصولاتی که جلوی واردات آن گرفته می‌شود محصولاتی هستند که 9۰ – 8۰ درصد نیاز داخل را تامین می‌کنند. مثل مرکبات، ‌برنج، ولی در مورد پنبه چیز دیگری است و حداقل دو سوم نیاز کشور را در این مورد باید وارد کنیم. بنابراین برنج را نباید با پنبه مقایسه کرد و پنبه را باید با محصولی مانند خودش مقایسه کرد.

وثوقی: سال ۶1- ۶0 گرگان و گنبد ۸۵ هزار هکتار سطح زیر کشت داشت ولی در سال‌های اخیر به ۴۰ هزار هکتار رسیده است. زمانی زمین‌های گرگان و گنبد را تقسیم کردند و به هر نفر از اعضای خانواده یک هکتار زمین دادند یعنی به یک خانواده ۵ نفره پنج هکتار زمین داده شد. این در حالی بودکه نه بانک کشاورزی وام می‌داد و نه کشاورزان پول داشتند که بذر بکارند. برای حل این مشکل بذر، ‌کود و سم را رایگان به کشاورزان دادیم. حدود ۳۰۰ میلیون تومان در آن زمان برای این کار نیاز داشتیم که با رایزنی‌های انجام شده این کار صورت گرفت. با این کار زمین‌هایی که گندم و باغ گوجه‌فرنگی بود به کشت پنبه تبدیل شد و سال بعد از این ماجرا در این دو استان ۹۵ هزار تن پنبه کشت شد.

* پس اگر شرایط فراهم شود می‌توان تولید را تا دو برابر افزایش داد.

غروی: شاید ۹۰ هزار تن در سال را نتوان تولید کرد ولی می‌توان به تولید ۴۵ هزار تن پنبه در سال رسید.

وثوقی: اگر همه چیز کارشناسی فکر شود این کار ممکن است ولی اول باید ریشه‌یابی شود و کار کارشناسی مناسبی روی آن صورت گیرد. برای حل مشکلات موجود باید توسط دولت محصولات اساسی مشخص و رسمی اعلام شود.

آمریکا برنامه‌هایی ‌دارد و می‌گوید هر کشاورزی که از برنامه‌های من پیروی کند از کمک‌های دولت برخوردار می‌شود ولی کسی که آن را اجرایی نکرد از بیمه، وام و... برخوردار نمی‌شود.

* چه راه‌حلی پیشنهاد می‌کنید؟

عامری: معمولا برای حل مشکلات راه‌حل‌های کوتاه‌مدت و درازمدت ارائه می‌شود ولی به جز آنها راه‌حل اورژانسی هم باید در نظر گرفته شود. من بیشتر صحبت‌های جناب وثوقی را تائید می‌کنم ولی در پاسخ به اینکه می‌گویند آمارهایی که بنده ارائه داده‌ام اشتباه است باید بگویم که این آمار از اداره کل پنبه گرفته شده است. آمار نشان می‌دهد که هر سال تا ۱۵ بهمن حداکثر ۶۰ درصد از پنبه تصفیه می‌شود و این میزان یعنی ۲۶ تا ۲۷ هزار تن در سال و ماهانه چهارهزار و ۵۰۰ تن در ماه اگر پنبه احتکار نشود، قابل عرضه است. بنابر‌این بالای ۱۱ هزار تن حداقل مصرف کشور است و چهارهزار و ۵۰۰ تن هم اگر احتکار نشود محصول قابل عرضه داریم.

* یک بحث منطقی که می‌توان کرد این است که نمی‌توان جلوی صنعتی را برای اینکه کشاورزان ضرر نکنند گرفت.

غروی: یک راه‌حل دیگری هم وجود دارد پنج کارخانه‌ای که انجمن معرفی می‌کند تمام این ۴۰ هزار تن را پیش خرید می‌کند اما بقیه صنعت نساجی را بگذاریم تا کارشان را انجام دهند.

حائری: من گفته جناب غروی را اینگونه بیان می‌کنم که اکنون سه عضو هیات‌مدیره نساجی در اینجا کار می‌کنند و ما متعهد می‌شویم انجمن تمام پنبه محصول امسال را بر مبنای معادل قیمت‌های جهانی یا نرخ تضمینی که وزارت جهاد کشاورزی تعیین کرده است، هر کیلوگرم ۷۵۰ تومان وش به کیلویی دو هزار و ۷۰۰ تومان می‌رسد یا معادل قیمت‌های جهانی را می‌خریم.

غروی: البته باید ارگانی هم تضمین کند که پنبه را از ما تحویل می‌گیرد.

ما تجربه داریم که وقتی این کار را کردیم کسی نیست تا پنبه را از ما تحویل بگیرد.

• اگر بخواهیم جمع‌بندی از صحبت‌های میهمانان محترم داشته باشیم باید به مواردی همچون تعیین استراتژی تولید پنبه، ‌اتخاذ تصمیم‌های جدید و خرید و فروش پنبه به قیمت جهانی اشاره کنیم.

میزگرد پنبه و نساجی

مطالب مشابه :

پیشنهاد تبدیل ساختمان کارخانه گرمسار پنبه به موزه کشاورزی ایران

شهرستان گرمسار

کارخانه پنبه

مگس سفید یا عسلک پنبه Bemisia tabaci

مگس سفید ؛ سفید بالک یا عسلک گلخانه

آفات گیاه پنبه و نحوه مقابله با آنها

آزمایشگاه

معرفی شهرستان گرمسار - سرزمين خورشيد درخشان

میزگرد پنبه و نساجی