اندک اطلاعاتی از تنبک

تنبك

تمبك در میان سازهای ایرانی بیشترین نقش را در ریتم ها داشته و بهترین وسیله برای معرفی ضرب های گوناگون این هنر است. این تاثیر به حدی است كه تعداد كثیری از نوازندگان و موسیقی دانان برای آشنایی و تسلط بیشتر به ریتم های موسیقی به فراگیری این ساز می پردازند. سازی كه اكنون به ضرب، تنبك یا تمبك شهرت دارد در طول تاریخ از نامهای گوناگونی برخوردار بود كه از آن جمله می توان به "دمبر" ‪" ، dombar‬تبنك" ‪" ، tabank‬تنبوك" ‪"،tanbook‬خنبك" ‪"، khonobak‬خمك"‪"، khommak‬دمبال"‪dambal‬ ،"دنبك"‪"، donbak‬خمچك"‪"،khomchak‬دمبك"‪"،dombak‬تنبك"‪" ،tanbak‬تنتك"‪،tontak‬ "تبنگ" ‪" ،tobnag‬دمبرك" ‪ dombarak‬و"ضرب"‪ zarb‬اشاره كرد. هریك ازاین اسامی در زمان و مناسبت خاصی به این ساز اطلاق شد و استفاده از واژه ضرب برای این ساز ایرانی، با آمدن اعراب و سلطه آنان بر ایران برمی گردد. به عقیده صاحب نظران ضرب كامل ترین ساز كوبه ای جهان است، زیرا در میان این گروه از آلات موسیقی، تنهاسازی است كه با تمام ‪ ۱۰‬انگشت نواخته و از "بشكن"یا "پلنگ"‪" pelang‬استفاده می شود و این خصیصه در هیچكدام از سازهای كوبه ای مشاهده نمی شود. ضرب یا تمبك از پنج قسمت شامل پوست، دهانه بزرگ، تنه، نفیر یا گلویی و كالیبر یا دهانه كوچك تشكیل شده است. پوست ضرب نیز از لحاظ صدا دهی به سه ناحیه كناره،میانه ومركزی تقسیم می شود كه به ترتیب دارای صدای زیر، متوسط و بم است.قسمت مركزی را "تم" ‪ tom‬و ناحیه كناره را"بك"‪ bak‬می نامند كه به احتمال قوی واژه "تمبك" به همین دلیل روی این ساز گذاشته شده است. از جمله موارد بسیار مهم در نواختن ضرب، اجرای ریز است كه در پر كردن و شیرینی صدای این ساز كارساز بوده و اجرای آن بستگی به انتخاب انگشت و انتخاب ناحیه ضرب دارد كه با كدام انگشتان و چه ناحیه ای از پوست یا چوب استفاده شود. ریز در تمبك ‪ ۱۵‬نوع است كه شامل:"ریز‪ ۹‬انگشتی"(ریزپر)،"ریز دو انگشتی ساده"،"ریزپلنگ"،"ریز دو انگشتی مضاعف شماره یك "،"ریز دو انگشتی شماره دو"، "ریز دو انگشتی سه بردو"،"ریز دو انگشتی ساده عكس یا برگردان "، "ریز هشت انگشتی روی پوست"،"ریزهشت انگشتی دوی چوب"،"ریز‪ ۱۰‬انگشتی یا ریز پرتر"، "ریزهشت انگشتی تركیبی یا مختلط"،"ریزهشت انگشتی پلنگی یا بشكنی"، "ریز دو بریك توام با عكس یا برگردان"،"ریزشلاقی یا زورخانه ای"، "ریز ناخنی هشت انگشتی روی پوست" است. سبك در تمبك نوازی به گفته ی استاد بهمن رجبی از دو قسمت تكنیك و ماده تشكیل می شود، چگونگی استفاده ازانگشتان،پوست و چوب را تكنیك و اصواتی كه دراثر وارد كردن ضربه به وجود می آیند و طرزاجرای ریتم در نوازندگی را ماده می گویند.

جایگاه تنبك در موسیقی

آنچه در كتاب های مختلف كه درباره موسیقی ایرانی از گذشته نه چندان دور نوشته شده چنین بر می آید كه این ساز از نظر نقش مهمی كه در ریتم و تجسم ملودی ایفا می كند، بارها مورد توجه پژوهشگران خارجی قرار گرفته كه از آن جمله می توان به "پیتر دولاوالد"، "فریدریك روزن"،"ساكس" و "ائون كنی بو" اشاره كرد. "روح الله خالقی"در كتاب سرگذشت موسیقی ایران"می نویسد:تمبك به جهت ارزشی كه در نشان دادن وزن و ضرب های موسیقی دارد،از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این استاد می افزاید: نقش تمبك در موسیقی ایرانی درست همانند "تیمپالی" در موسیقی كلاسیك و "درامز" در موسیقی جاز است. او می افزاید : مردم برای ساز و نوازنده ی تنبك ارزشی قائل نیستند و تصور می كنند این ساز پیش پا افتاده و آموزش آن در كمترین زمان امكان پذیر است. ضرب به دلیل دارا بودن ظاهری ساده، جزوسازهای بی اهمیت بوده ونوازندگی آن از كارهای پست محسوب می شد و در بین نوازندگان ازنازل ترین جایگاه برخوردار و حتی حمل سازهای دیگر نوازندگان به عهده او بود. اگر چند نوازنده درخیابان راه می رفتند، نوازنده ضرب حتما می بایست حداقل یك قدم از دیگر هنرمندان عقب تر باشد. این مشكل تانیم قرن اخیر ادامه داشت كه باهمت و زحمات طاقت فرسای استاد حسین تهرانی این ساز دارای منزلت شده و جایگاه آن تا حدودی برای مردم عادی و هنرمندان تعریف شد.هرانی ضمن تحمل تحقیر و توهین دیگران، با فعالیت وكوشش وتربیت شاگردان و شگردهای گوناگون برای تبیین اهمیت این ساز در موسیقی، ضرب را از بی اهمیتی به سازی مستقل و دارای كاراكتر ویژه تبدیل كرد. "بهمن رجبی" در كتاب " تنبك و نگرشی به ریتم از زوایای مختلف" درباره برخورد و نظر مردم با این ساز می نویسد : امروز نیز با اوضاع زمان خالقی چندان فرقی نكرده است و مردم براساس ظاهر ساده این ساز روی آن قضاوت می كنند. وی می افزاید : توده مردم حتی اكثریت دست اندركاران موسیقی از موقعیت اجتماعی نوازندگان تمبك در گذشته با خبر نیستند، در حالی كه برای شناخت موقعیت اجتماعی امروز این ساز و نوازنده آن ، شناخت گذشته و حتی تاریخ این ساز الزامی است. این استاد موسیقی می گوید: هنر تنبك نوازی می تواند و باید ملی شود و با استفاده از سنت های موجود تنبك نوازی و تلفیق آن ها با امكانات تكنیكی و ذوق و خلاقیت می توان قدم های مهمی دراین زمینه برداشت. اومی افزاید: می توان از وجود انواع ریتم های به اصطلاح مطربی (روحوضی)، زورخانه ای و ریتم های محلی روستاها به عنوان ماده خام و اولیه استفاده كرد و آن ها را با چاشنی ذوق و ابتكار وتكنیك متعالی به صورت هنری كه ارزش جهانی شدن داشته باشد، عرضه كرد. وی تنها وسیله شناساندن هنر هر كشوری را حفظ شخصیت ملی آن دانست وتصریح كرد:تردیدی نیست كه دراین مورد در ریتم ها باید اصالت و خصوصیات واقعی در ریتم ها حفظ شوند و انقدر به تكنیك و ارزشهای علمی و هنری آن ها افزود تا قابلیت بین المللی شدن پیدا كند. وی از دست اندكاران موسیقی خواست تا به ارزش های علمی وهنری این ساز و نقش آن در موسیقی پی برده و درتبیین جایگاه آن بكوشند. این استاد موسیقی معتقد است : از تمبك نباید تنها به عنوان یك ساز همراه كننده وتكمیل كننده سازهای دیگراستفاده كردبلكه سازی است با موجودیت مستقل كه اگر نوازنده ای این استقلال را دریابد و به آن اصالت بخشد می تواند آنرا از دنباله روی به درآورد و در متن قرار دهد. برغم زحماتی كه این استاد برای احیای ضرب بویژه در نیم قرن اخیر كشیده، هنوز به عنوان ساز جنبی و حاشیه ای محسوب شده و جایگاه آن مناسب كاراكترش نیست.

نوازندگان

از جمله نوازندگانی كه در نواختن این ساز صاحب سبك هستندمی توان به "حسین تهرانی"،" جهانگیرملك"،"امیرناصر افتتاح"،"امیر بیداریان"،"رضا صیرفی"، حسین همدانیان" ،"محمداسماعیلی" ، "آبتین اجلالی"، "بهمن رجبی"، "ناصر فرهنگ فر" نام برد. تهرانی اولین نوازنده ای بود كه روی ضرب نت آورده و معتقد بود این ساز به منزله رهبر اركستر در موسیقی ایرانی است. وی قبل از نت نویسی ریتم هارا به گونه ای كه برای هنرجو شیرین وقابل درك باشد آموزش می داد، به عنوان مثال برای ریتم دو چهارم از "یكصد و بیست و پنج" و برای شش هشتم از "بله و بله و بعله دیگه" استفاده می كرد، كه این روش همچنان توسط برخی از استادان استفاده می شود. استاد تهرانی برای نت نویسی این ساز شیوه خاصی ابداع كرده و بجای حامل پنج خطی(كه درنت نویسی متداول است) از سه خطی استفاده می كرد و سه ناحیه پوست ضرب را روی این سه خط نشان می داد،بدین صورت كه ناحیه مركزی روی خط اول، میانی روی خط دوم، كناری روی خط سوم و صدای چوب، بالای حامل قرار گرفته و بشكن یا پلنگ را با مثلثی كوچك نشان می داد. پس از سالها روشی دیگر توسط بهمن رجبی نوازنده با سابقه این ساز ابداع شد و بجای حامل سه خطی از یك خط استفاده كرده و با گذاشتن علامت روی نتها ، كاربرد آن ها برای هنرجو مشخص می شد و اكنون هردو روش متداول بوده و توسط مدرسان تعلیم داده می شود.

اندک اطلاعاتی از تنبک

مطالب مشابه :

رواج نت نویسی تنبک

دانلود مجله دانلود آموزش نت های تنبک pdf

تنبك نوازي فوق العاده زيبا توسط هنرمند جوان نغمه فرهمند

دانلود آهنگ سنتور و تنبک

-کلاس تنبک نه کلاس زندگی ( از "نت آهنگ")

- رواج نت نویسی تمبک

شیوه های نت نویسی سه خطی و یک خطی برای ساز های کوبه ای

:..: تنبك ،تالاق تولوق ، تالاپ تولوپ ، ريز پلنگ پلنگي :..:

اندک اطلاعاتی از تنبک

زرد ملیجه ( ملیچه ) از آثارِ استاد ابولحسن صبا