آسمان اسفند

شامگاهان اسفند ( صورتهای فلکی ذات الکرسی و هفت برادران) در این ماه حدود دو ساعت بعد از غروب خورشید صورت فلکی ذات الکرسی (کاسیوپه) در سمت شمالی غربی آسمان به شکل عدد 4 به آسانی قابل تشخیص و مشاهده است. شما می توانید به روش زیر از این صورت فلکی جهت یافتن ستاره ی قطبی یا جدی (پولاریس) بهره بگیرید. همچنین در اینزمان هفت ستاره ی درخشان صورت فلکی دب اکبر (یورسا ماژور) که به هفت برادران نیز معروف هستند در سمت شمالی شرقی آسمان (به شکل ماهی تابه ایستاده) به آسانی قابل تشخیص و رصد است. شما می توانید از این صورت فلکی نیز به روش مشخص شده در تصویر بالا جهت یافتن ستاره ی قطبی یا جدی (پولاریس) استفاده کنید.توجّه داشته باشید صورت فلکی دب اصغر (یورسا مینور) که ستاره آلفای آن همان ستاره ی قطبی شمال است در بین دو صورت فلکی دب اکبر و ذات الکرسی جای دارد. به ستاره ی دوم دسته ی ماهی تابه (دم خرس بزرگ) توجّه کنید. ستاره کمنوری را در نزدیکی آن خواهید یافت که سها (الکور) نام دارد این ستاره در ایران باستان برای تخمین دید افراد در شب جهت بکارگیری در جنگهای شبانه مورد استفاده قرار می گرفت! شامگاهان اسفند (صورتهای فلکی ارّابه ران و دو قلوی سماوی ) اگر در اسفند ماه حدود دو ساعت بعد از غروب خورشید به آسمان بالای سر خود نگاه کنید شاهد صورتهای فلکی جوزا یا دو پیکر (جمینی) و ارّابه ران (اوریگا) خواهید بود. شما می توانید از نقشه ی ذیل برای یافتن ستارگان آن استفده کنید. صورت فلکی ارّابه ران به شکل پنج ضلعی است که ستاره ی شاخص عیّوق یا بزبان (کاپلا) نام دارد و به رنگ خورشید ما است. این ستاره که پنجمین ستاره ی پرنور آسمان شب است (قدر ظاهری صفر) با شعاع 14 برابر خورشید و درخشندگی 162 برابر آن در فاصله 42 سال نوری از ما واقع شده است. صورت فلکی جوزا یا دو پیکر (جمینی) نیز دو ستاره ی نسبتاً درخشان و نزدیک بهم دارد که سرهای دو قلوی سماوی را نشان می دهند. یکی از آنها رأس التوأم مقدم (کاستور) نام دارد و دیگری رأس التوأم موخر (پولوکس). کاستور با شعاع 4/3 برابر خورشید و درخشندگی 59 برابر آن حدود 51 سال نوری از ما بدور است. جالب آنکه این ستاره تک ستاره نیست و 5 همدم دارد، در واقع منظومه ای با 6 ستاره ! پولوکس ستاره ی نارنجی رنگی است با شعاع 10 برابر خورشید و درخشندگی 49 برابر آن که حدود 34 سال نوری از ما فاصله دارد. شامگاهان اسفند (صورت فلکی ثور و هفت خواهران) در پایین صورت فلکی ارّابه ران صورت فلکی ثور (تاروس) با ستاره ی درخشانش، دبران قابل مشاهده است. این ستاره ی نارنجی رنگ کمنورتر از عیوق است و با شعاع 95 برابر خورشید در فاصله ی 65 سال نوری از ما جای گرفته است. خوشه ستاره ای زیبای پروین (پلیادس) نیز در سمت راست دبران براحتی قابل تشخیص است. این خوشه که ثریا نیز نام دارد با چشم غیر مسلح شامل هفت ستاره ی نسبتاً کمنور است که هفت خواهران نام دارند. اگر با دوربین یا تلسکوپ به دیدن این خوشه بروید دهها ستاره ی کمنور نزدیک به هم را در آن رویت خواهید کرد. خوب است بدانید این خوشه ی باز ستاره ای یکی از نزدیکترین خوشه های ستاره ای است و فقط 400 سال نوری از ما فاصله دارد! شامگاهان اسفند (صورت فلکی مرد شکارچی) در این ماه حدود دو ساعت بعد از غروب خورشید در بالای افق جنوبی آسمان مجموعه ستارگان واضح صورت فلکی جبّار یا مرد شکارچی (اوریون) نیز نمود بسیار واضح و زیبایی دارد. در این مجموعه سه ستاره ی نسبتاً پرنور در نزدیکی هم و در یک خط به آسانی قابل تشخیص هستند که تداعی کننده ی کمربند جبّار هستند. در بالای ستارگان کمربند جبّار و کمی متمایل به چپ ستاره ی قرمز رنگ درخشانی دیده می شود که ابط الجوزا (بتلگیوز) نام دارد. این ستاره ی ابرغول که شعاع آن حدود 670 برابر خورشید ما است در فاصله ی 430 سال نوری قرار گرفته است. در پایین کمربند نیز ستاره ی درخشان آبی سفیدی جلوه گری می کند که به رجل الجبار (پای جبار) معروف است. این ستاره ی غول پیکر نیز که شعاع آن حدود 92 برابر شعاع خورشید و درخشندگی اش حدود 50000 برابر آن است در فاصله ی 777 سال نوری از ما جای گرفته است. شامگاهان اسفند (ستاره ی شباهنگ) اگر موفّق به یافتن صورت فلکی جبّار شده باشید حتماً متوجّه حضور ستاره ی بسیار درخشانتری نیز در سمت جنوب شرقی آن شده اید که برنگ آبی سفید است و بشدت چشمک می زند. این ستاره از رقابت در نورانیت سلطان آسمان شب است و هیچ ستاره ای را پرنورتر از آن نخواهید یافت. نام این ستاره شباهنگ یا شعرای یمانی (سیریوس) می باشد که نزد بسیاری از اقوام باستانی مقدّس و مورد احترام بود. شباهنگ در صورت فلکی سگ بزرگ (کانیس ماژور) جای دارد و یکی از نزدیکترین ستارگان به منظومه ی شمسی است و فقط 6/8 سال نوری از ما فاصله دارد. شعرای یمانی شعاعی حدود 2/2 برابر خورشید و درخششی 27 برابر آن را دارد. این ستاره در راستای کمربند جبّار به فاصله یک وجب قرار دارد. شامگاهان اسفند (الهه ی زیبایی) در اسفند ماه بعد از غروب خورشید براحتی می توانید شاهد جرمی بسیار درخشان در غرب آسمان باشید که همان سیاره ی زهره (ونوس یا الهه ی عشق و زیبایی) است. این سیاره حدود یک ساعت بعد از غروب خورشید به صورت جرمی خیره کننده و سفید مایل به زرد رنگ با ارتفاع حداقل 15 درجه در بالای افق خودنمایی می کند. البته این سیاره در ابتدای اسفند ارتفاعی حدود 25 درجه دارد که با سرعت تا پایان ماه کاهش ارتفاع داده و می توان گفت آخرین ماهی است که در آسمان شامگاهی قابل مشاهده است. بنابراین فرصت رصد و عکسبرداری از آن را از دست ندهید. زهره در این ماه در صورت فلکی حوت شمالی (ماهی) جای دارد. توجّه داشته باشید این سیاره برخلاف ستارگان چشمک نمی زند و پرنورترین جرم سماوی بعد از خورشید و ماه است. اگر با تلسکوپ آماتوری مناسب به زهره نگاه کنید آن را به شکل جرم سفید بسیار درخشانی خواهید یافت که به حالت هلال زیبایی دیده می شود که البته بخش روشن آن رو به خورشید (غرب) است. شامگاه شنبه 10 اسفند (هلال ماه و زهره) حدود یک ساعت بعد از غروب خورشید هلال باریک ماه با جدایی حدود 8 درجه به زهره زیبا لبخند می زند. قدر ظاهری زهره 6/4- است و هر دو جرم در صورت فلکی حوت شمالی (ماهی) جای دارند. اینزمان فرصت مناسبی است هم برای رصد تلسکوپی و هم عکسبرداری از این دو زوج زیبا . شب بعد هم به این مجموعه نگاه کنید و شاهد تغییر مکان شبانه روزی ماه نسبت به زهره در آسمان باشید. شامگاه سه شنبه 13 اسفند ( همنشینی ماه و خوشه ی پروین) ماه شب پنجم ربیع الاول به حالت تقریباً تربیع (نیمه) با فاز 42% در مجاورت و بالای خوشه ی زیبای پروین (پلیادس) در صورت فلکی ثور (تاروس) جای می گیرد. جدایی آنها از یکدیگر حدود 4 درجه است. رصد تلسکوپی آندو و عکسبرداری از این همنیشنی بیاد ماندنی به شما توصیه می شود. شامگاه جمعه 16 اسفند (ماه مهمان دو قلوی سماوی) حدود دو ساعت بعد از غروب خورشید، ماه که به حالت کوژ رو به بدر (فاز 76%) است در صورت فلکی جوزا یا دو پیکر (جمینی) جای می گیرد. صورت فلکی جوزا (جمینی) دو ستاره ی نسبتاً درخشان و نزدیک بهم دارد که سرهای دو قلوی سماوی را نشان می دهند. یکی از آنها رأس التوأم مقدم (...... ) نام دارد و دیگری رأس التوأم موخر (...... ). در این شب جدایی زاویه ای ماه از ستاره ی کاستور حدود 9 درجه و از ستاره ی پولوکس حدود 5/7 درجه است. آنها تقریباً در پشت ماه دیده می شوند. نیمه شب سه شنبه 20 اسفند (ماه زیر پای شیر و زحل) در اینزمان ماه به حالت بدر یا قرص کامل (فاز 100%) دیده می شود که در جنوب (پایین) صورت فلکی اسد (لئو) جای دارد. تقریباً در بالای آن به فاصله ی حدود 6 درجه جرم درخشان نارنجی مایل به قرمزی خودنمایی می کند که برخلاف ستارگان چشمک نمی زند. این جرم ، سیاره ی زیبای زحل (ساترن) با قدر ظاهری اش 5/0+ است. اگر با تلسکوپی نسبتاً قوی نگاهی کنجکاوانه به این سیاره بیندازید علاوه بر حلقه های زیبای گرداگرد آن که بصورت یک خط نسبتاً باریک دیده می شوند بزرگترین قمر آن را که تیتان نام دارد رویت خواهید کرد. همچنین در شمال غربی (سمت راست و بالا) ماه به فاصله ی حدود 18 درجه ستاره ی آبی رنگ درخشانی خودنمایی می کند که در واقع پرنورترین ستاره ی صورت فلکی اسد (لئو) است و قلب الاسد (رگولوس) نام دارد. این ستاره ی زیبا با بزرگی حدود 4 برابر خورشید و دمای سطحی 10700 درجه در فاصله ی 5/77 سال نوری از ما جای دارد. در شب بعد با تغییر مکان ماه در آسمان بدلیل حرکت مداری اش بدور زمین، سیاره ای زحل را با جدای زاویه ای بیشتر تقریباً در سمت راست و تقریباً بالای ماه خواهید دید. سحرگاه سه شنبه 27 اسفند (قمر در عقرب - مقارنه ) حدود دو ساعت قبل از طلوع خورسید (قبل از سپیده دم)، کره ی ماه که به حالت کوژ رو به تربیع (فاز 66%) است در صورت فلکی عقرب (اسکورپیوس) جای دارد. در سمت رخشان ماه با جدایی اندک 2 درجه ستاره ی پرنور و قرمز رنگ قلب العقرب (آنتارس) خودنمایی می کند. این ستاره ی ابرغول سرخ که پرنورترین ستاره ی صورت فلکی عقرب است یکی از بزرگترین ستارگان عالم است که شعاع آن حدود 2700 برابر خورشید و درخشندگی اش 378400 برابر آن است. این ستاره ی سرد و پیر با دمای سطحی2800 درجه کلوین در فاصله ی 604 سال نوری از ما قرار دارد. اگر با تلسکوپی کوچکی یا دوربینی کم توان ماه را نظاره کنید علاوه براینکه محو سطح عجیب و پرگودال آن خواهید شد شاهد حضور یک خوشه ی ستاره ای زیبا با جدایی اندک 34 دقیقه قوس در سمت روشن و کمی بالای ماه خواهید بود. این خوشه ی کروی پیر که با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیست (قدر ظاهری 5/7) با فاصله ی 7200 سال نوری بیش از ده میلیارد سال عمر دارد !!!