استرس شغلی و مدیریت آن 2

نویسنده: لطف اله علی پور

استاد: دکتر فاروق امین مظفری

مقدمه:

کار جنبه ای از زندگی است که صرف نظر از منابع مالی برخی از نیاز های اساسی آدمی نظیر تحرک روانی و بدنی ، نیاز های اجتماعی و احساسات خود ارزشمندی را ارضاء می کند با وجود این کار می تواند منبع فشار روانی نیز باشد. در دهه اخیر موضوع استرس و آثار آن در سازمانها مورد توجه بسیار واقع گردیده است . با وجود این که استرس مثبت نیز وجود دارد و نباید به استرس به عنوان یک پدیده منفی نگریست ، زمانی که از استرس صحبت می شود بیشتر به عوارض و جنبه های منفی آن توجه می شود . به هر حال استرس اثرات فراوانی بر عملکرد و فعالیت های اعضای سازمان دارد .مدیران،کارکنان و ارباب رجوع سازمان تحت تاثیر فشارهای عصبی دچار حالات روانی خاصی می شوند و دست به اعمالی می زنند که مستقیما در فعالیت ها و بازدهی سازمان منعکس می گردد.فشارهای عصبی علاوه بر تاثیرات روانی تاثیرات جسمانی نیز دارند. استرس های شدید باعث تزلزل در اهداف و راه های نیل به آن می شوند.در این مقاله قصد داریم استرس شغلی را تعریف ، عوامل ایجاد کننده آن را شناسایی و راه های مدیریت آن را بیان کنیم .

استرس شغلی :

استرس شغلی را می توان روی هم جمع شدن عامل های استرس زا و وضعیت های مرتبط با شغلی دانست که اکثر افراد نسبت به استرس زا بودن آن اتفاق نظر دارند.همچنین استرس شغلی را می توان کنش متقابل بین شرایط کار و ویژگی های فردی شاغل به گونه ای که خواست های محیط کار بیش از آن است که فرد بتواند از عهده آنها بر آید تعریف کرد .

در بعضی موارد بکار گیری فرد در کاری که با توانایی ها و اطلاعات او هم خوانی ندارد و یا تغییر در فعالیت کاری او می تواند باعث ایجاد استرس در فرد شود.

عواملی که باعث استرس شغلی در محیط کار می شوند را می توان به سه دسته کلی تقسیم کرد :

.عوامل فردی : مثل تضاد در نقش ، ابهام در نقش ،تعارض در هدف های فردی ، اتفاقات غیر منتظره شخصی و مسائل اقتصادی

۲.عوامل سازمانی : شامل ساختار سازمانی ، فرآیندهای سازمانی ، خط مشی های سازمانی ، عوامل ارتباطی ، الزامات شغلی ، شرایط فیزیکی سازمان و مراحل حیات سازمان

۳.عوامل محیطی : شامل عوامل اقتصادی ، عوامل سیاسی و عوامل تکنولوژیکی

بر طبق یک مکتب فکری، تفاوت در مشخصات فردی مانند شخصیت و شیوه سازگاری فرد، مهم ترین عوامل در ایجاد استرس کاری در افراد است به عبارت دیگر، چیزی که برای یک نفر استرس زاست ممکن است برای دیگری مهم نباشد. این دیدگاه استراتژی های پیشگیرانه ای را به دنبال داشته است که تمرکز بر کارمندان و راه هایی برای کمک به آنها برای سازگاری با موقعیتهای مختلف شغلی است.

عواملاسترسشغلیدرمحیطکار :

عوامل استرس شغلی در محیط کار عبارتند از : ویژگی های نقش ، ویژگی های شغل ، روابط میان – فردی ، جو و ساختار سازمانی ، راه و روش مدیریت منابع انسانی و فناوری و خصوصیات مادی

ویژگی های نقش :

شناخت عوامل روان شناختی محیط کار را روشی می دانند که ار آن راه می توان درک درستی از استرس شغلی بدست آورد .چهار ویژگی مهم نقش را می توان : ابهام نقش ، گرانباری نقش ، کمباری نقش و ناسازگاری نقش بیان کرد.

۱.ابهام نقش :وضعیت شغلی معینی که در آن پاره ای اطلاعات لازم برای انجام شغل به طور مطلوب نارسا یا گمراه کننده اند.ابهام نقش در واقع زمانی به استرس می انجامد که فرد را از بهره وری و پیشرفت باز می دارد.

۲. گرانباری نقش : اگر فرد نتواند از عهده انجام کاری که بخشی از شغل معینی است برآید ، دچار استرس خواهدشد.

۳.کمباری نقش : در این وضعیت از مهارت های فرد به طور کامل استفاده نمی شود.

۴.ناسازگاری نقش : هنگامی اتفاق می افتد که پذیرش مجموعه ای از الزامات شغلی با پذیرش مجموعه ای دیگر در تضاد است.

ویژگی های شغل :

ویژگی های شغلی که بر استرس شغلی تاثیر دارند را می تواتن در چهار دسته کلی آهنگ کار ، تکرار کار ، نوبت کاری و ویژگی های مربوط به وظیفه تقسیم بندی کرد.

روابط میان فردی :

کیفیت روابط کارکنان در محیط کار بر میزان استرس شغلی تاثیر دارد .

ساختار و جو سازمانی :

ساختارهای که قدرت تصمیم گیری بیشتری به کارکنان خود می دهند استرس کمترس ایجاد می کنند.

روش مدیریت منابع انسانی :

شیوه های کار در مدیریت منابع انسانی بر میزان استرس های وارده برافراد تاثیر دارد .

فناوری و خصوصیات مادی :

در رابطه با متغیر های مادی استرس زمانی رخ می دهد که حداقل شرایط زیستی فراهم نباشد.

چرا مدیران باید نگران استرس شغلی کارمندانشان باشند؟

استرس باعث ایجاد عوارض فیزیولوژیکی ، عوارض روانی و عوارض رفتاری بسیاری در افراد می شود .افرادی که استرس زیادی را تحمل میکنند توجه کمتری به انجام کار خود دارند و بنابر این ممکن است به خود و دیگر افراد سازمان آسیب هایی وارد کنند.به طور کلی استرس شغلی بازدهی و بهره وری کارکنان را پایین می آورد.شرایط کاری نقش اساسی در ایجاد استرس در کارمندان دارد اما نمی توان از عوامل فردی چشم پوشی کرد .

شرایط شغلی که می تواند موجب ایجاد استرس شود :

طراحی وظایف: حجم کار زیاد، کم بودن ساعات استراحت،شیفت کاری طولانی؛ کارهایی که از مهارت کارمند استفاده نمی کنند، و حس کنترل در آنها کم است .

سبک مدیریت: فقدان مشارکت کارمندان در تصمیم گیری، ارتباطات ضعیف

نگرانی های کاری: عدم امنیت شغلی و فقدان فرصت برای رشد، پیشرفت، یا ارتقاء؛ تغییرات سریع برای آنچه که کارمندان برای آن آماده نیستند.

ارزشهای جامعه:وقتی ارزشهای جامعه در میان افراد مختلف باشد ممکن است باعث ایجاد استرس شود.

فشار کاری کم: انجام دادن کار کم نیز یکی از علل استرس است.

استرس و عملکرد کاری

سطوحی از استرس ممکن است به بهتر شدن عملکرد کاری کمک کنند. وقتی استرس وجود نداشته باشد کارکنان دچار تنبلی و کسالت می شوند. .چنان که استرس افزایش پیدا کند عملکرد به سمت بهبود می رود و کارکنان آمادگی ذهنی و روانی بالایی برای رویایی با چالشها پیدا می کنند

اگر مقدار استرس از سطح بهینه فراتر رود تقاضاها از توانایی کارکنان بیشتر و در نتیجه سطح عملکرد افت می یابد.

مدیریت استرس :

آموزش مدیریت استرس ممکن است به سرعت نشانه های استرس را کاهش دهد مانند مشکلات اضطراب و اختلال درخواب؛ همچنین مزیت به صرفه بودن و سهولت اجرا رادارند. گرچه، برنامه های مدیریت استرس دو ضرر مهم هم دارند:اثرات مفیداین آموزشها کوتاه مدت هستند.این آموزشها اغلب اهمیت دلایل ریشه ای استرس را انکار می کنند زیرا بر کارمند متمرکز هستند نه بر محیط.

تغییر سازمانی:

یکی از راههای کاهش استرس شغلی دعوت از مشاوران و کارشناسان جهت مشاوره در زمینه راههای توصیه شده در بهبود شرایط کاری می باشد. این نگرش مستقیم ترین راه برای کاهش استرس در کار است. که شامل شناسایی جنبه های موفق کار و طراحی استراتژی برای کاهش یا حذف عوامل استرس زا می باشد. مزیت نگرش این است که به طور مستقیم با دلایل ریشه ای استرس در کار سروکار دارد. گرچه، مدیران گاهی با این نگرش موافق نیستند. زیرا باعث تغییرات در کارهای معمول یا برنامه های تولیدی، یا تغییراتی در ساختار سازمانی می شود.

بهعنوان یک قاعده کلی، فعالیت هایی که برای کاهش استرس شغلی درمحل کار انجام می گیرند باید اولویت را به تغییرات سازمانی برای بهبود شرایط کاری قرار دهند.ترکیبی از تغییرات سازمانی و مدیریت استرس مفید ترین روش برای پیشگیری از استرس در محیط کار می باشد.

پیشگیری از استرس شغلی :

ارائه یک راه حل کلی و جامع برای پیشگیری از استرس ممکن نیست اما می توان دستور العمل هایی برای پیشگیری از آن بیان کرد. در تمام موقعیت ها، فرایندی برای برنامه های پیشگیری استرس شامل سه مرحله متمایز می شود: تعیین مشکل، مداخله، و ارزیابی

حداقل آمادگی برای جلوگیری از استرس شامل موارد زیر می باشد :

● ایجاد آگاهی عمومی درباره استرس شغلی

● .اطمینان از حمایت مدیران مافوق از برنامه

●.مشارکت کارمندان در مراحل پیشگیری

مشارکت کارمندان به همراه مدیران با هم در یک گروه حل مشکل می تواند یک نگرش ویژه ومفید برای توسعه برنامه پیشگیری استرس باشد.

مراحل پیشگیری:

شناسایی مشکل:

برای شناسایی مشکلات موجود در سازمان در ابتدا باید به اندازه سازمان و منابع در دسترس آن توجه کرد . بدون توجه به روش بکار رفته برای جمع آوری اطلاعات، داده ها باید شامل درک کارمندان از شرایط کاریشان باشد و سطوح استرس، سلامت، و رضایت را در برگیرد. فهرست شرایط کاری که ممکن است منجر شود به استرس و علائم هشدار دهنده و اثرات استرس نقاط شروع خوبی را برای تصمیم گیری در مورد اطلاعات جمع آوری شده، فراهم می کند. معیارهای عینی مانند غیبت، بیماری و میزان جابجایی کارکنان، یا مشکلات عملکردی می توانند دلایلی برای حضور استرس شغلی باشند.گرچه، این معیارها تنها نشان دهنده های غیر دقیق استرس شغلی هستند

طراحی و اجرای مداخله ها:

از آنجاییکه منابع استرس در کار تعیین شده اند و جنبه های این مسئله درک می شود، این مرحله برای طرح و اجرای استراتژی مداخله،تنظیم می شود. در سازمان های کوچک، مباحث غیر رسمی که به شناسایی مشکلات استرس کمک می کند، ممکن است عقاید مثمر ثمری را نیز برای پیشگیری بوجود آورد. در سازمانهای بزرگ یک فرایند رسمی ممکن است نیاز باشد. برخی مداخله ها ممکن است به سرعت اجرا شوند (به طور مثال بهبود ارتباطات، آموزش مدیریت استرس)، اما سایرین ممکن است احتیاج به زمان اضافه برای اجرا داشته باشند (به طور مثال طراحی مجدد شغل).

. مداخله ها را ارزیابی کنید:

ارزیابی یک مرحله ضروری در فرایند مداخله است. ارزیابی برای تعیین اینکه آیا مداخله اثرات مطلوب را بوجود می آورد یا نه. و آیا تغییرات در مسیر مورد نیاز است یا نه ضروری است .

فرایند پیشگیری استرس شغلی با ارزیابی خاتمه نمی یابد. در عوض، پیشگیری استرس شغلی باید مانند یک فرایند مستمر نگریسته شودکه اطلاعات ارزیابی را برای اصلاح یا تغییر مسیر استراتژی مداخله، استفاده می کند.

در زیر چند مورد از مهارتهایی که کارکنان برای کاهش استرس شغلی می توانند انجام دهند آورده شده است

۱.تفکر عمیق و آرمان دار و متوجه هدف

۲.مدیریت زمان (تدوین برنامه زمان بندی شده)

۳.روی آوردن به طنز و شوخی

۴. استرس دیگران را تقبل نکنید و به خاطر داشته باشید که شما می توانید تنها خودتان را تغییر دهید نه دیگران را.

۵.حمایت های اجتماعی

۶. وظایف با بیشترین استرس یا سخت ترین کارها را اول از همه در طول روز انجام دهید و برنامه ریزی کنید

۷.ورزش

۸. خودخواهی دیگر خواهانه و احساس مفید بودن

نتیجه گیری :

با این که نمی توان به استرس به عنوان یک پدیده منفی همیشگی نگریست و استرس های مثبت نیز وجود دارد اما به هر حال استرس اثرات فراوانی بر عملکرد و فعالیت های اعضای سازمان دارد .مدیران،کارکنان و ارباب رجوع سازمان تحت تاثیر فشارهای عصبی دچار حالات روانی خاصی می شوند و دست به اعمالی می زنند که مستقیما در فعالیت ها و بازدهی سازمان منعکس می گردد.بنابر این مدیریت کردن استرس و استفاده از آن در جهت خلاقیت و حرکت سریع تر به سمت اهداف سازمانی یکی از اهدافی می باشد که به تازگی در سازمان ها رواج پیدا کرده است . سازمان ها با آموزش موثر کارکنان خود و مدیران با هدف شناخت بهتر عوامل بوجود آورنده استرس و مدیریت کردن بهتر آن می توانند از استرس ها ی منفی و عواقب آن پیشگیری کنند.

استرس شغلی و مدیریت آن 2

مطالب مشابه :

استرس شغلی و مدیریت آن 2

استرس شغلی

استرس شغلی

استرس شغلی، افسردگی می آورد