تغییر اقلیم

<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

عنوان:

بررسی بارش شدید در شمال شرق ایران

بررسی موردی 14 مارس 2003

نام محقق:

یونس قاسمی

سمت :

دانشجوی کارشناسی جغرافیای طبیعی گرایش اقلیم

دانشگاه ارومیه

تابستان 86

چکیده

تغییر زیاد در میزان دریافت بارش مناطق مختلف ایران باعث شده تا پژوهش های زیادی درباره بارش های مناطق مختلف صورت گیرد از این میان تحقیق حاضر به بررسی میزان بارش شدید روز 14 مارس منطقه شمال شرق کشور پرداخته و مهمترین منابع تامین کننده رطوبت و مهمترین عوامل ایجاد کننده بارش منطقه را شناسایی نموده است.

واژکان کلیدی : کم فشار ] پرفشار , ناوه , پشته ] سیکلون , آنتی سیکلون

مقدمه

رطوبت مهمترین عنصر آب و هوایی بشمار می رود زیرا میزان بارندگی و در نتیجه وضعیت حیات را در کشور کنترل می کند ( علیجانی 1374) بیشتر بارش های ایران در فصل سرد سال روی می دهد , منطقه شمال شرق ایران بیشترین بارش خود را در ماه مارس دریافت می کند این منطقه شامل سه استان خراسان شمالی, خراسان جنوبی و خراسان رضوی می باشد که بین عرض های 32 تا 40 درجه شمالی و طول 57 تا 61 درجه شرقی قرار گرفته است .پژوهش گران متعددی جنبه های مختلف اقلیمی ایران را مورد مطالعه قرار داده اند از آن جمله می توان به دکتر علیجانی1374 ( آب و هواشناسی سینوپتیک ) اشاره نمود که عمده بارش های منطقه را در نیمه سرد سال و توسط سیکلون ها و آنتی سیکلون ها و موج های کوتاه جوی معرفی نموده. با توجه به اینکه تا کنون مطالعه جامعی درباری بارش های این منطقه صورت نگرفته است میزان بارش های چند سال این منطقه مورد بررسی قرار گرفت و بارش روز 14 مارس 2003 با توجه به اینکه میزان بارش این روز قابل توجه بود برای بررسی انتخاب گردید هدف این تحقیق بررسی علت بارش شدید منطقه و پاسخی برای این سوال که چرا بیشترین بارش در ماه مارس بوده و عامل اصلی این بارش ها چه می باشد؟ است .

داده و روش

در این تحقیق به منظور تعیین منابع رطوبتی تاثیر گذار و سیستم های ورودی مسئول بروز بارش در منطقه و به ویژه بارش شدید روز 14 مارس منطقه شمال شرق کشور از متغیر هایی همچون دمای سطح 1000 , 500 و 850 هکتوپاسکال , فشار 1000 و 500 هکتوپاسکال, نم ویژه 850 و 700 هکتوپاسکال و باد 1000 , 850 و 500 هکتوپاسکال برای ساعت صفر تا 18 برای دوره زمانی 7 روز از ماه مارس را از مزکز پیش بینی اقلیمی آمریکا (cdc.noaa.gov/cdc/data.ncep.reanalysis.pressure) دریافت گردید .کلیه نقشه ها برای دور 7 روزه( 10مارس الی 16 مارس 2003) در حد فاصل 4 ساعت مورد بررسی قرار گرفت همچنین جهت بررسی دقیقتر از داده های بارشی ماهانه و روزانه منطقه برای دوره زمانی 4 ساله ( 2000 الی 2003 ) استفاده گردید و روز های بارشی شدید از سایت سازمان هواشناسی کشور (www.weather.ir)استخراج گردید و مورد بررسی قرار گرفت و با نرم افزار GrADS نقشه های هر کدام از این متغیر ها برای دوره زمانی مشخص تهیه گردید . که در مجموع 84 نقشه تهیه گردید و تمامی این نقشه ها مورد بررسی قرار گرفت

بحث

زمستان فصل اوج بارندگی در کشور است و از مقدار روز های بارندگی به طرف بهار نیز کاسته می شود ( دکتر علیجانی ) پر باران ترین نقطه خراسان حدود 300 میلیمتر یا کمتر بارش سالیانه دارد بیشترین بارندگی خراسان در دامنه های جنوبی هزار مسجد در محدوده قوچان اتفاق می افتد ( علیجانی ) با توجه به بررسی انجام گرفته بر روی بارش های روز 12 , 13 و 14 مارس 2003 ایستگاه های شمال شرق کشور با توجه به نمودار شماره 1

<?xml:namespace prefix = v ns = "urn:schemas-microsoft-com:vml" />

نمودارشماره 1 میزان بارش روزهای 13,12 و 14 مارس 2003 شمال شرق ایران

مشاهده می شود که میزان بارش گذارش شده روز 12 همه ایستگاه های منطقه بسیار کم است به طوری که بیشترین بارش گذارش شده مربوط به شهرستان بجنورد به میزان 1/4 میلیمتر می باشد با توجه به نقشه شماره 1 که نشان دهنده منطقه بارشی و مرکز بارش شدید می باشد که بر روی خراسان شمالی و شهر بجنورد قرار گرفته است .

<?xml:namespace prefix = w ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:word" />

نقشه بارش روز14

نقشه بارش روز 12 مارس

نقشه شماره 1 بارش روز 12 مارس 2003

همچنین با توجه به نقشه های هوا و فشار شماره 2 تراز 500 هکتوپاسکال مشاهده می شود که ناوه ای روی دریای مدیترانه و جنوب ترکیه مستقر شده است که دلیل آن ایجاد یک مرکز کم فشار در شمال غرب ایران و شمال شرق ترکیه است . با ورود این مرکز کم فشار و ایجاد ناوه ما شاهد شروع بارش در این روز در منطقه هستیم ولی میزان آن زیاد نخواهد بود.

نقشه های شماره 2 نقشه هوای تراز 1000 هکتوپاسکال و نقشه فشار تراز 850 هکتوپاسکال 12 مارس 2003

در روز 13 با توجه به نقشه فشار و هوای شماره 3 مشاهده می شود که یک مرکز کم فشار بر روی ترکمنستان مستقر شده و کم فشار دیگری در اروپا قرار دارد . کم فشار مستقر روی ترکمنستان باعث شده تا ناوه ای در روی ایران و در جهت شمال , جنوب ایجاد گردد

نقشه شماره 3 نقشه هوای تراز 1000 هکتوپاسکال و نقشه فشار تراز 850 هکتوپاسکال 13 مارس 2003

نقشه شماره 4 نقشه بارش روز 13 مارس 2003

با توجه به آرایش قرار گیری خطوط تراز و کم فشار حاکم بر منطقه و با توجه به نقشه شماره 4 مشاهده می شود که میزان بارش منطقه زیاد می شود و مساحت بیشتری از منطقه را دربر می گیرد با توجه به نقشه مشاهده می شود که بر میزان بارش منطقه افزوده شده به طوری که میزان بارش در شهرشتان بجنورد به میزان 5/19 میلیمتر رسیده است که نسبت به روز قبل 5 برابر بیشتر بوده است . همانگونه که مشاهده می شود بارش های روز 12 و 13 بیشتر در مناطق کوهستانی که دارای ارتفاع زیاد می باشند نزول نموده کمه با کاهش ارتفاع و از سمت شمال به جنوب از میزان بارش ها کاسته شده است با کمی دقت در نقشه ها مشاهده می شود که منشا بارش های این دو روز رطوبتی است که از روز دریای مدیترانه , دریای سرخ و خلیج فارس توسط کم فشار موجود در منطقه و توسط بادهای غربی به منطقه خراسان وارد شده است که این مسئله را می توان از روی جهت جریان باد غالب منطقه ( نقشه شماره 5 ) متوجه شد.

نقشه شماره 5 نقشه جهت باد تراز 1000 هکتوپاسکال روز 13 مارس 2003

روز 14 روز اوج بارش در منطقه می باشد در این روز همانگونه که در نقشه شماره 6 مشاهده می شود

نقشه شماره 6 نقشه فشار تراز 850 هکتوپاسکال روز 14 مارس 2003

مرکز کم فشار به سمت شمال شرق دریای خزر تغییر مکان داده و محل ناوه تقریبا به صورت شمال شرق , جنوب غربی می باشد که هوا در حال حاضر کاملا صعودی است در این روز میزان بارش ما به اوج خود رسیده است که این موضوع نشان دهنده اوج تاوایی در منطقه است که آن را می توان در نقشه شماره 7 مشاهده نمود . هوا در روی منطقه در حال حاضر کاملا صعودی است و میزان بارش منطقه به اوج خود رسیده است به طوری که تمام شهرهای شمال شرق کشور دارای بارش هستند

نقشه شماره 7 نقشه هوای تراز 1000 هکتوپاسکال روز 14 مارس 2003

نکته قابل توجه در این باره این است که میزان بارش ها از سمت جنوب به سمت شمال کاهش می یابد. به طوری که همچنان که در نقشه شماره 8 مشاهده می شود بیشترین میزان بارش در این روز مربوط به شهر بیرجند به میزان 38 میلی متر می باشد شهر های قاین و گناباد نیز به ترتیب با میزان بارش 33 و 1/20میلیمتر در سمت شمال شهر بیرجند داری بیشترین بارش بوده اند . کمترین میزان بارش مربوط به شهر بجنورد بوده است که دلیل آن را می توان حرکت مرکز کم فشار به سمت شرق و استقرار آن بر روی منطقه دانست که باعث گردیده تا میزان نم ویژه و رطوبت منطقه به مقدار زیاد کاهش یابد که این موضوع را می توان به صورت کاملا واضح در روی نقشه مشاهده نمود.

نقشه شماره 8 نقشه بارش روز 14 مارس 2003

منبع اصلی بارش این روز از روی دریای عمان , دریای عرب و اقیانوس هند بوده که توسط بادهای غربی به منطقه وارد شده است که این موضوع را می توان در روی نقشه شماره 9 که نشان دهنده جهت باد غالب منطقه است متوجه شد.

نقشه شماره 9 نقشه جهت باد تراز 1000 هکتوپاسکال روز 14 مارس 2003

از روز 15 با ضعیف شدن کم فشار و ورود مرکز پرفشاری از روی عربستان به سمت ایران و استقرار آن در منطقه شمال غرب کشور مرکز کم فشار به سمت شمال عقب نشینی نموده است همچنین با توجه به نقشه هوای شماره 10 مشاهده می شود که خطوط تراز به صورت نزولی در آمده و از میزان تراکم ابر کاسته شده و بارش ها به طور کامل قطع شده است

نقشه شماره 10 نقشه هوای تراز 1000 هکتوپاسکال روز 15 مارس 2003

نتیجه گیری

با توجه به آنچه که ذکر شد چنین می توان نتیجه گیری نمود که منطقه شمال شرق ایران بیشترین میزان بارش خود را در فصل سرد سال و تحت تاثیر مستقیم سیکلون های واردد شده به ایران توسط موج کوتاه و بلند باد های غربی دریافت می کند . و بیشترین میزان رطوبت خود را از به دلیل نبود منبه رطوبتی مهم و قابل توجه در داخل کشور از مناطق مجاور ماننده دریای مدیترانه , دریای سرخ , خلیج فارس , دریای عرب و... تامین می کند همچنین میزان بارش ها از منطقه شمال به طرف جنوب و از غرب به طرف شرق کاهش می یابد این منطقه در بیشتر فصل سرد سال تحت تاثیر پرفشر سیبری است که باعث می شود تا هوای بسیار سرد و خشکی از منطقه شمال و شمال شرق وارد کشور شود که به دلیل سردی زیاد و کمی میزان رطوبت تاثیر چندانی در میزان بارش های منطقه ندارد.

منابع

1- حبیبی فرید , 1377 , بررسی و نحوه شناسایی توده های هوایی که ایران را مورد تهاجم قرار می دهند , مجله نیوار

2- غیور حسنعلی , مسعودیان ابوالفضل , 1375 , بررسی نظام تغییرات مجموع بارش های سالانه در ایران زمین , سال دوم , شماره 6

3- ناظم السادات , سید محکمد جعفر , 1377 , بررسی تاثیر دمای سطح آب خلیج فارس بر رارندگی های جهوب ایران , مجله نیوار

4- مفیدی , عباس , 1384 , تحلیل سینوپتیکی ماهیت سامانه های کم فشار سودانی , فصل نامه جغرافیایی سرزمین , سال دوم , شماره 6

5- علیجانی , بهلول, 1381 , اقلیم شناسی سینوپتیک , انتشارات سمت

6- علیجانی , بهلول, 1374 , آب و هوای ایران , انتشارات پیام نور , چاپ 6

7- علیجانی , بهلول, 1364 , آب و هواشناسی سینوپتیک مجموع مقالات سمینار جغرافیایی , شماره 3

9- Kalneay etal,1996;Kristler etal ,2001

نوشته شده توسط سید رضا عمادی در دوشنبه بیست و دوم بهمن 1386| یک نظر

تغییر اقلیم

مطالب مشابه :

تغییر اقلیم

مطالعات جغرافیایی

رهاسازی تمامی حقابه، مهم ترین اولویت در نجات دریاچه ارومیه است.

بيابان و راههاي مقابله با آن

راهکار تازه برای پیشگیری از خشک شدن دریاچه ارومیه: پسته بکارید/ دو‌‌‌سوم دریاچه ارومیه شوره‌زار شده

داده های مرتب شده باد ایستگاه خرم آباد همراه با تصاویر.

آب و هوای اقلیمی استان آذربایجان غربی

پدیده وارونگی دما ( اینورژن )

اصطلاحات هواشناسی