فضاهای ورودی در بعضی از بناها

فضاهای ورودی در بعضی از بناها

مساجد

بسیاری از مساجد بزرگ به خصوص مسجد های جامع دارای ورودیها و درگاه های متعددی بودند تا نمازگزاران به فضای درونی مسجد به سادگی دسترسی داشته باشند . فضای ورودی که در قرن اول هجری چندانی برخوردار نبود به صورت روز افزونی مورد توجه معماران قرار گرفت . به تدریج طراحی فضای ورودی مسجدها به نحوی که از لحاظ موقعیت بر روی محور تقارن صحن و روبروی جبهه قبله باشد و امتداد جهت و مسیر ورود به صحن در امتداد راستای محور قبله قرار گیرد به یک اصل در طراحی فضای ورودی مساجد مهم تبدیل شد .

کاروانسراها

فضای ورودی کاروانسراها (نوع بیابانی آنها ) به خصوص کاروانسراهایی که از لحاظ امنیتی در نقاط حساسی قرار داشتند ، به نحوی ساخته می شد که از لحاظ مقاومت در برابرحمله راهزنان از استحکام کافی برخوردار باشد . کمابیش همه کاروانسراهای بیابانی تنها دارای یک ورودی بودند تا نظارت بر رفت و آمد کاروانیان و

کالاها بهتر صورت گیرد ، در حالی که بسیاری از کاروانسراهای شهری بیش از یک ورودی داشتند تا دسترسی به کاروانسرا از داخل بازار و معابر مجاور آن بهتر انجام شود .

خانه ها

فضای ورودی خانه ها در معماری اسلامی به تبعیت از اهداف مذهبی و اجتماعی به صورتی طراحی می شد که افراد به صورت ناگهانی و یکدفعه وارد فضای خانه نشوند ، و همچنین از فضای ورودی به فضاهای داخلی خانه دید مستقیم وجود نداشته باشد . به همین جهت طراحی فضای ورودی در عموم خانه های درونگرا به شکلی به شکلی بود که مسیر حرکت در امتداد محوری غیر مستقیم شکل می گرفت و عموما در یکی از گوشه های حیاط یا نزدیک به آن ، به فضای درون مرتبط می شد . بنابر این یکی از اهداف مهم در طراحی فضای ورودی خانه ها نه تسهیل حرکت ، بلکه کنترل آن و طولانی نمودن مسیر حرکت از بیرون به درون بوده است .

حمام ها

حمام ها از لحاظ فضای ورودی دارای هدف خاصی بوده اند و آن جلوگیری از تبادل حرارتی ناخوشایند و غیر قابل کنترل بین فضای بیرون و فضای درون حمام بوده است تا به این ترتیب هوای داخل از حرارت کافی برخوردار باشد و وارد شوندگان یا خارج شوندگان از حمام در معرض تغییر ناگهانی هوا قرار نگیرند .

اجزای تشکیل دهنده ورودی :

هر فضای ورودی از یک یا چند جزء تشکیل می شده است که هر کدام از آنها دارای خصوصیات کارکردی و کالبدی کمابیش معینی بوده است .

جلوخان : فضایی وسیع و بزگ است که در جلوی پیش طاق بعضی از بناهای بزرگ و مهم طراحی و ساخته می شده است . یکی از اهداف آن اهمیت بخشیدن به فضای ورودی بنا و تمایز آن از فضای معبر یا میدان بوده است . احداث یک حوض متناسب با ابعاد جلوخان نوعی الگوی رایج در طراحی و احداث بسیاری از جلوخانها بوده است .

پیش طاق : فضایی سر پوشیده و نیمه باز مانندایوان است که در جلوی درگاه ورودی طراحی و ساخته می شده و فضای دسترسی را از فضای معبر متمایز می کرد . توقف و انتظار برای ورود به بنا در همین صورت می گرفته است .

درگاه : فضای کوچکی است که در ورودی در آن قرار می گیرد . از لحاظ ساختمانی فضایی است که در دو سوی آن دو جرز یا دیوار قرار گرفته است که چهار چوب در ورودی در آن نصب شده است . عمق درگاه در بسیاری از بناها در حدود نیم متر است ، اما اندازه آن تا حدود ۵/۱ متر نیز می رسیده است .
هشتی : هشتی یا کراس فضایی است که در بسیاری از انواع فضا های ورودی طراحی و ساخته می شده است . این فضا غالبا بلافاصله پس از درگاه قرار می گرفته است و یکی از کار کردهای آن تقسیم مسیر ورودی به دو یا چند جهت بوده است . در برخی از بناهای عمومی یا خانه ها دو یا چند را از داخل هشتی منشعب می شده که هر یک از آنها به فضایی خاص و از جمله به فضای باز داخلی بنا منتهی می شده است .
دالان : ساده ترین جزء فضای ورودی است که تامین ارتباط و دسترسی بین دو مکان مهمترین کارکرد اصلی آن می باشد . در برخی از بناها تغییر امتداد و جهت مسیر عبور در دالان صورت می گرفته که به این ترتیب مساله محرمیت را توسط دالانی که در امتدادی غیر مستقیم به حیاط ختم می شد ختم می کردند .
ایوان : از دوره ایلخانان آثاری مانند مسجد ورامین بر جای مانده است که ایوان در آنها به عنوان یکی از اجزای فضای ورودی مورد استفاده قرار گرفته است .
ساباط : غالبا بخشی از فضای معبر را که سر پوشیده و مسقف می شد ساباط می نامیدند . سرپوشیده شدن معبر در شهر های گرم موجب ایجاد سایه و پدید آمدن فضایی مطلوب برای حرکت یا توقف افراد می شد . معمولا ساباط در جلوی ورودی بناهایی ساخته می شد که فاقد یک جلوخان بزرگ بوده است .
رواق : از لحاظ کالبدی فضایی سرپوشیده ، نیمه باز و ممتد و از کنبه کاربردی فضایی ارتباطی با ماهیتی متفاوت از فضای ورودی است که غالبا در پیرامون حیاط یا در پیرامون یک فضای ساخته شده برون گرا احداث می شده است .

فضاهای ورودی در بعضی از بناها

مطالب مشابه :

برنامه فیزیکی ، سرانه و ریز فضاهای دانشکده معماری

شناخت عرصه های مختلف در خانه های مسکونی

فضاهای آموزشی

ریز فضاهای خانه سالمندان

طراحی فضاهای آموزشی برای کودکان

مفاهیم طراحی ، ضوابط و استانداردهای خانه فرهنگ

فضاهای ورودی در بعضی از بناها

ضوابط نورپردازی تعدادی از فضاهای عمومی